Gardłowe R
Gardłowe R — nieistniejąca głoska, której istnienie jest postulowane najczęściej przez laików początkujących entuzjastów językoznawstwa.
Pojęcie najczęściej używane jest jednak jako błędna i niepoprawna nazwa na [ʁ] języczkowe (uwularne), czyli głoskę języczkową drżącą lub dźwięczną języczkową szczelinową, występujące m.in. w języku francuskim. Najczęstszą przyczyną tego błędu jest, przynajmniej częściowa, nieznajomość fonetyki.
Wiara w istnieje R gardłowego przez osoby niezaznajomione z fonetyką, w tym też logopedów i początkujących conlangerów, wynika z nieodróżniania miejsca artykulacji gardłowego od języczkowego, i założenia, że wszystko, co jest z tyłu jamy gębowej, to gardło. W rzeczywistości spółgłoski gardłowe są wymawiane (oraz brzmią) zupełnie inaczej.
W innych językach
Określenie gardłowe R nie jest wybitnie polskie, w angielskim funkcjonuje np. "wszechobejmujący" termin guttural r, oznaczające jakąkolwiek wymowę fonemicznego r dalszą od dziąsłowej. W językach pozbawionych spółgłosek tylnych szczelinowych, może to nawet oznaczać /ɣ/ lub nawet /x/ (czyli polskie ch). Często jest to też wiązane z czysto subiektywnym wrażeniem, że spółgłoski tego typu brzmią "nieprzyjemnie", a wymowa r w taki niestandardowy sposób jest często krytykowana (np. w portugalskim).
Różnica pomiędzy R języczkowym a gardłowym
Gardłowe R nie istnieje. Spółgłoska gardłowa nie jest rotyczna, więc gardłowa spółgłoska nie może być literą R.
| R języczkowe | R gardłowe | Spółgłoska gardłowa | |
|---|---|---|---|
| Rotyczność | Tak | Tak | Nie |
| Gardłowość | Nie | Tak | Tak |
| Symbol IPA | ʀ | TA GŁOSKA NIE ISTNIEJE | ʕ |
Trivia
Uwaga: poniższa sekcja nie powinna i nie może być traktowana poważnie. Przez nikogo. Jeżeli nie posiadasz jakiegokolwiek poczucia humoru, czytanie jej może spowodować rozstrój żołądka, raka, a także preskryptywizm.
Zwane także głębokie gardłowe R. Jak postuluje J. Zavadzki (#6232), prawdopodobnie Francuzi wolą R języczkowe od gardłowego, co oczywiście pozbawione jest podtekstów.
Odbiór społeczny "gardłowego R" jest schizofreniczny. Z jednej strony temu mitycznemu dźwiękowi język francuski zawdzięcza swe rzekome "wyrafinowane i zmysłowe brzmienie". Z drugiej strony istnienie [ʁ] w języku niemieckim czy arabskim przyczynia się w powszechnej opinii do charkotliwości tych języków. Według rodzimych antysemitów po tym dźwięku można też poznać Żyda.
Niektóre osoby próbują bronić niniejszego terminu. Oczywiście, szanujemy ich zdanie na ten temat.
Tak wygląda fragment tabeli IPA.
A tak wyglądałaby tabela IPA, gdyby zwolennicy istnienia gardłowego r mieli rację.
