Język dzierzyński

Język dzierzyński Öųzyk ǵörysk [œw̃zik ɟœrysk]
Utworzenie:	Henryk Pruthenia w 2013
Cel utworzenia:	do świata z językiem zapadnim
Liczba użytkowników	?
Sposoby zapisu:	Łacinka
Klasyfikacja:	języki indoeuropejskie słowiańskie zachodniosłowiańskie dzierzyński
Kody
Conlanger–2	-
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Öųzyk ǵörysk [œw̃zik ɟœrysk], język dzierzyński (od PS* dira, dziura, poświadczone w połabskim i czeskim) - sztuczny język słowiański stworzony przez Henryka Pruthenię.

Głoski

Spółgłoski

• m n ŋ
• p b t d c ɟ k ɡ ʔ
• ts dz tʂ dʐ
• v s sʲ z zʲ ʂ ʐ x ɣ ɣʲ ʁ ʁʲ ɦ
• j l lʲ
• w w̃ ɥ̃

Samogłoski

• i iː u uː
• ə
• ɛ ɛː œ ɔ
• æ
• a aː ɒ

Akcent

Akcent jest toniczny. Występują następujące tony:

• średni
• wysoki
• wznoszący
• opadający

Alfabet

• A a - [a]
• Á á - [aː]
• Ă ă - [ʲæ]
• Ä ä - [ɒ]
• B b - [b]
• C c - [t͡s]
• Ċ ċ - [t͡ʂ]
• D d - [d]
• Ḋ ḋ - [d͡ʐ]
• Ď ď - [d͡z]
• E e - [ɛ]
• É é - [ɛː]
• Ë ë - [ə]
• G g - [ɣ]
• Ǵ ǵ - [ɟ]
• Ğ ğ - [g]
• H h - [x]
• Ḣ ḣ - [ɦ]~[ʔ]
• I i - [ʲi]
• Í í - [ʲiː]
• J j - [j]
• į - [ɥ̃]
• K k - [k]
• Ḱ ḱ - [c]
• L l - [l]
• M m - [m]
• N n - [n]
• Ň ň - [ɲ]
• O o - [ɔ]
• Ö ö - [ʲœ]
• P p - [p]
• R r - [ʁ]
• S s - [s]
• Ṡ ṡ (ẛ) - [ʂ]
• T t - [t]
• U u - [u ]
• Ú ú - [u͡ʊ]
• Ŭ ŭ - [w]
• ų - [w̃]
• V v - [v]
• Y y - [i]
• Z z - [z]
• Ż ż - [ʐ]

Zmiany fonetyczne

Samogłoski

W języku dzierzyńskim doszło do silnych zmian w systemie wokalicznym:

• denasalizacja: ę > eŭ, ǫ > oŭ
• ě > í
• odpadnięcie wygłosowych jerów, oraz tech w pozycji słabej (za wyjątkiem nagłosowej sylaby), wzdłużenie zastępcze, pojawienie się nowych długich samogłosek;
  • superdługie: ī
  • długie: í, é, á, ó, ý, ú, (brak długich odpowiedników kontynuantów jerów, długie odpowiedniki były na początku wymawiane półdługo, a potem uległy skróceniu do zwykłych form krótkich)
  • krótkie: i, e, a, o, y, u, ǒ (< ъ), ǎ (< ь), l, l´, r, r´
• ó > ú
• l, r; l´, r´ > ǒ; ǎ
• skrócenie samogłosek krótkich do półkrótkich a długich do krótkich (bez zmiany barwy):
  • ī > í (potem ´ai)
  • í, é, á, ý, ú > i, e, a, y, u
  • i, e, ´u > ь
  • a, o > ъ
  • u, ǒ, y > ъ²
  • ´a, ǎ > ь²
• zlanie się barwy i oraz y, przy jednoczesnym braku palatalizacji przed i pochodzącym od y
• ponowne odpadnięcie jerów w słabych pozycjach, ponowne wzdłużenie zastępcze:
  • i, e, a, u > í, é, á, ú
  • ь > ö
  • ъ > ä
  • ь² > ǎ
  • ъ² > ë

Rozwój tonów

W wyniku pojawienia się nowych jerów doszło do powstania tonów w następujący sposób:

• samogłoski i, e, a, u przyjmowały ton średni gdy nie były pod akcentem, pod akcentem - wysoki
• samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały pod akcentem ton wysoki
• samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały w pozycji przed samogłoskami i, e, a, u oraz przed akcentowaną sylabą ton wznoszący
• samogłoski ь, ъ, ь², ъ² przyjmowały w pozycji po samogłoskach i, e, a, u oraz po akcentowanej sylabie ton opadający

Następnie w wyniku odpadnięcia jerów do następnych procesów fonetycznych:

• jeżeli í, é, á, ú, ö, ä, ǎ, ë znajdowały się przed sylabą z jerem akcentowanym, to po jego odpadnięciu otrzymały ton wznoszący, a gdy przed sylabą z jerem nieakcentowanym - opadający.
• w jednym słowie nie może się znaleźć dwa razy ton wznoszący, bądź opadający, dochodzi wtedy do przemiany drugiego tonu w średni

Nazalizacja

Gdy sylabę zamkniętą zamykało m (m´) bądź n (n´) dochodzi do nazalizacji samogłoski (ortograficznie "n"). Przed miękkimi wariantami spółgłosek nosowych dochodziło także do nazalizacji , ale samogłoska nosowa zmienia się w miękkie [w] (ortograficznie į)

Spółgłoski

• PS *l *v w pozycji po samogłosce w sylabie zamknietej > ŭ, przed miękką > j
• czwarta palatalizacja (tak jak w zapadnim)
• miękkie k, t; g, d > ḱ; ǵ (wymowa jak czeskie ť, ď)
• g przed spółgłoską oraz w wygłosie > v, w reszcie pozycji > h
• grupy spółgłoska sonorna-spółgłoska niesonorna (CN) zamienione na grupy
• m´, nj > mn´, jn´
• tj, dj > jč, jdž (světja, medja > sjíjč, mjödž)
• zachowanie Ʒ
• depalatalizacja afrykat oraz š, ž

Gramatyka

Gramatyka została mocno uproszczona, głównie przez zmiany fonetyczne.

Rzeczownik

W wyniku procesów fonetycznych doszło do uproszczenia deklinacji. Końcówki przypadków:

Mianownik:

• rodzaj męski:
  • -
• rodzaj żeński:
  • -

Mianownik liczba mnoga:

• rodzaj męski:
  • alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
  • -äj (od końcówki -ove)
• rodzaj żeński:
  • alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
  • alternacje samogłoskowe

Zależny:

• rodzaj męski:
  • alternacje samogłoskowe:
• rodzaj żeński:
  • alternacje k, t > ḱ, v, ŭ > j, v (pochodzącego od x) > ṡ, g, ǧ, d > ǵ, n > ň, m > mň, p > pjö, b > bjö
  • alternacje samogłosek

Zależny liczba mnoga:

• rodzaj męski:
  • -oŭ
  • ǎj
• rodzaj żeński:
  • alternacje samogłosek

Prepositionalis:

• rodzaj męski:
  • -i bądź -´ai
• rodzaj żeński:
  • równy zależnemu u miękkotematowych
  • twardotematowe: -i bądź -´ai

Prepositionalis liczba mnoga:

• • -av
  • ij

Zanik odmiany rodzajowej oraz przez przypadki (powstaje system mianownik - przypadek zależny (pochodzący od biernika oraz dopełniacza) - miejscownik, powstaje zależność znaczenia słowa od miejsca w zdaniu). Dawny dopełniacz tworzy się konstrukcją przyimkową "ǎs", a celownik "ḱǎ"

Czasownik

Doszło do zaniku używania czasownika "być" w odmianie teraźniejszej, co doprowadziło do rzadszej frekwencji w używaniu czasu przeszłego złożonego, i w konsekwencji - zaprzestania jego używania. Formy imperfektu i aorystu zdążyły wcześniej zaniknąć, co doprowadziło do tworzenia czasu przeszłego od formy imiesłowu.

Czas teraźniejszy

Pod wypływem form aorystu oraz imperfektu doszło do zlania się drugiej i trzeciej osoby liczby pojedynczej na rzecz trzeciej, a u czasowników trzeciej koniugacji (znati) zaniku -je (znajetъ > zná; znajǫ > znajoų > znáų). Pod wypływem aorystu doszło także do odpadnięcia -tъ w trzeciej osobie obu liczb, a dalej - zlania się pierwszej osoby liczby pojedynczej i trzeciej osoby liczby mnogiej.

Liczba pojedyncza:

	I 	II 	III 	IV
	-äų 	-äų 	-aų 	(j)öų
	-ö 	-ö 	-a 	jö
	-ö 	-ö 	-a 	jö

Liczba mnoga:

	-eų 	-eų 	-aų 	-jių
	-öḱ 	-öḱ 	-aḱ 	-öḱ
	-äų 	-äų 	-aų 	(j)öų

Liczba podwójna:

	-öji 	-öji 	-aji 	-öji
	-öt 	-öt 	-át 	-öji
	-öḱ 	-öḱ 	-aḱ 	-öḱ

Czas przeszły

Czas przeszły tworzy się dodając do tematu czasownika -ŭṡ. Dla mnogiej dodaje się to samo, ale wzdłuża ostatnią samogłoskę tematu. Podwójną tworzy się dodając sufiks -ŭṡy. A więc: bezokolicznik: xvaliti > vajöḱ pojedyncza: vajöŭṡ mnoga: vajiŭṡ podwójna: vajöŭṡy

Czas przyszły

Czas przyszły jest oparty o odmianę czasownika "być" oraz imiesłów czasu przeszłego.