Xan Kû–na Zon Min–fe

[Henryk Pruthenia]

Krótki Kurs Języka Minijskiego
Xan Kû–na Zon Min–fe

Link do opisu na WIKI
Link do Słowniczka
Link do tematu na forze

SPIS TREŚCI

• Wstęp
• Lekcja I
• Lekcja II - w budowie

[Henryk Pruthenia]

Wstęp
Język minijski – główny język Minów, a także język wehikularny południowo–wschodniej Dewii. Język minijski czeka wielka przyszłość: Minowie, wraz z częścią okolicznych ludów w niedalekiej przyszłości zdobędą dużą część Thewii, a język ich stanie się oficjalnym językiem dworu i sztuki. Język minijskie jest, i najprawdopodobniej pozostanie, jedynym opisanym językiem rodziny języków minijskich. Jest to język charakteryzujący się silną analitycznością, harmonią wokaliczną, a także kategorią określoności. Innymi cechami charakterystycznymi są krótkie słowa, szyk zdania VSO, oraz to, że przydawka stoi po rzeczowniku, a przed klasyfikatorami. Posiada on także własne pismo, które zaprezentowane jest w ostatniej lekcji.

Kurs ten jest tworzony dla zabawy, jest on testem krótkiej formy ,,samouczków" językowych, które mam zamiar wprowadzić jako swojego rodzaju standard dla moich konlangów w przyszłości – pozwoli to lepiej i kompletniej testować moje języki sztuczne, a także jest to dobra zabawa dla mnie, jak i (mam nadzieję) dla czytelnika. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na wybranie takiej formy prezentacji języka jest możliwość podania wielu praktycznych informacji, koniecznie potrzebnych dla poprawnej i naturalnej komunikacji, dla których nie ma miejsca w standartowej gramatyce opisowej. KRJM nie ma nic wspólnego z ideę szablonu podręcznika konlangowego – jest to projekt całkowicie oddzielen, i nie wolno ich mieszać. I o ile ten kurs czerpie wiele z SPK, to SPK nie czerpie nic z KRJM. Kurs powstanie w trzech wersjach: na forze, jako pdf (a w formie drukowanej, także jako książka), a także na konlangerskiej Wikipedii. Inną ważną informacją jest to, że w kursie tym powszechne używane są różnorakie terminy lingwistyczne, jak i znaki MAFu.

Ostrzeżenie!
Jako, że mam dość specyficzne poczucie humoru, osoby o zachwianej osobowości prosi się odejść od monitorów, ew. nie czytać tegoż, atoli za czym–że to drzaźnić się? Atoli ni za czym!

[Henryk Pruthenia]

Lekcja I
Wymowa • Harmonia Wokaliczna • Zaimki • Przypadek i Kategoria Określoności: Mianownik i Biernik • Czas: Ter. Dok i Ter. Ndok • Szyk  Zdania

Wstęp
Dzisiejsza lekcja ma za zadanie wprowadzenie podstaw języka minijskiego. Po zapoznaniu się z materiałem Lekcji I uczący powinien umieć czytać po minijsku, utworzyć proste zdanie w czasie teraźniejszym, a także umieć się krótko przywitać i pożegnać oraz opisać siebie, i współrozmówcę. Lekcja pierwsza ma charakter wstępnego opisania fonetyki i gramatyki języka minijskiego.

Zapis
W niniejszym podręczniku do zapisu języka minijskiego użyto zmodyfikowany zapis łaciński. Do jego zapisu używa się następujących znaków:

Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Pp Rr Ss Tt Uu Ûû Xx Zz

Jak widać, użyte zostały nie wszystkie znaki alfabetu łacińskiego, za to używa się jednej litery ze znakiem diakrytycznym. Dodatkowo używa się następujących dwuznaków:

Njnj Ngng

Wymowa
Spółgłoski

• m n ɲ ŋ   (m n nj ng)
• p t tʃ k   (b d z g)
• pʰ tʰ tʃʰ kʰ   (p t c k)
• f s ʃ      (f s x)
• w l j      (w l j)

System spółgłoskowy języka minijskiego nie jest intuicyjny dla polskiego ucha: główną cechą rozróżniającą dwa rzędu spółgłosek zwartych (historycznie do nich zaliczane są także dźwięki z /tʃ/ oraz c / tʃʰ/): różnica zbudowana jest na opozycji przydech : brak przydechu, a wliczając do tego fakt, że przydech jako taki w języku polskim jest całkowicie nieobecny, może to być pewnego rodzaju trudnością. Dźwięk  ng /ŋ/ jest w jakiś sposób obecny w języku polskim, jednak i tak może przysporzyć pewnych problemów osobie początkującej. Reszta dźwięków jest obecna w języku polskim, przy czym należy odnotować, że wymowa z, c, x jest miękka, inaczej niż w większości pozycji w języku polskim.

Samogłoski

• i u    (i u)
• ɤ       (û)
• ɛ ɔ    (e o)
• ɑ      (a)

O ile samogłoski /i/, /u/, /e/ oraz /o/ nie przedstawiają większej trudności dla Polaka, to dźwięki /a/ oraz /û/ są językowi Korwina i Michalkiewicza obce. Należy przykładać specjalną uwagę, by dźwięk /û/ nie mieszać z dźwiękiem /o/. Dźwięk /û/, w porównaniu do dźwięku /o/, jest wymawiany nieco bardziej zamknięcie i mniej zaokrąglenie.

Harmonia Wokaliczna
Cechą charakterystyczną języka minijskiego jest obecność harmonii wokalicznej, w wyniku której część dźwięków nie może występować w niektórych pozycja obok siebie. Samogłoski dzielą się na trzy podgrupy:

• samogłoski neutralne: /i/, /u/
• samogłoski przednie: /e/
• samogłoski tylne: /o/, /û/, /a/

Podział samogłosek:

Neutralne	Przednie	Tylne
i		o
u		û
	e	a

Ogólna zasada harmonii wokalicznej brzmi: Obok siebie nie mogą występować samogłoski przednie i tylne.
Jest to jedynie zasada ogólna, od której jest wiele wyjątków. Można rzec, że większość partykuł i klasyfikatorów dostosowuje swoją barwę do rzeczownika, który opisuje. Czasami jednak, możliwe jest dostosowanie swojej barwy przydawki opisującej główny rzeczownik – w tym miejscu panuje duża dowolność. Zaleca się dostosowanie barwy do członu ważniejszego.

Innym zjawiskiem jest wymiana jakościowa samogłosek, w szczególności samogłosek e : a, która potrafi modyfikować znaczenie:

• nja ,,mężczyzna" – samogłoska /a/ nadaje rodzaj męski.
• nje ,,kobieta" – samogłoska /e/ nadaje rodzaj żeński.

Ciekawostka!
Jako ciekawostkę można podać, że wśród minijskich gramatyków powszechne jest określenie samogłosek tylnych jako ,,męskich", a samogłoskę przednią /e/ jako ,,żeńską".

Zaimki
Zaimki Osobowe
Minijskie zaimki osobowe przedstawia następująca tabela:

Osoba	SG m	SG f	PL
1.	aze	eze	le
2.	wa	wo	cege
3.	fe	fe	fe de

Ciekawą różnicą między językiem polskim a minijskim jest rozróżnienie w 1. i 2. osobie liczby pojedynczej rodzajów i brak tego rozróżnienia w trzeciej osobie. Stan ten jest de facto całkowicie odwrotny w stosunku do języka polskiego. Związane jest to z faktem, że rodzaj, jako taki, przypisywany jest jedynie do ludzi, w czasie gdy zwierzęta, przedmioty, nazwy stanów itp. są gramatycznie bezpłciowe.

Zaimki Wskazujące
W języku minijskim zaimki wskazujące różnicuje się na podstawie stopnia odległości do osoby mówiącej. Zaimki bliskie opisują przedmioty w zasięgu osoby mówiącej, a także już omawiane, a zaimki dalsze – poza jej zasięgiem. Zaimki wskazujące dodatkowo odmieniają się przez kategorię rodzaju – przy czym dla przedmiotów, i innych rzeczowników nie opisujących ludzi, używa się zaimków rodzaju męskiego.

Typ	m	f
Bliskie	da	de
Dalsze	jika	jeke

Przypadki i Kategoria Określoności: Mianownik i Biernik
Kategoria Przypadku
W języku minijskim kategoria przypadku wyrażana jest za pomocą partykuł stawianych po odmienianym rzeczowniku. Jeżeli rzeczownik ten opisywany jest za pomocą przymiotnika, albo rzeczownika (czyli przydawki imiennej) partykuła ta stoi po całym opisywanym związku.

Istnieją cztery tzw. przypadki niezależne:

• mianownik – za jego pomocą opisywany jest podmiot, a także orzecznik. W połączeniu z poimkami opisuje stateczne położenie. Dodatkowo używany jest w funkcji wołacza.
• biernik – za jego pomocą opisywane jest dopełnienie dalsze. W połączeniu z poimkami opisuje ruch.
• dopełniacz – wyraża on stan posiadania, a także pochodzenia skądś.
• celownik/lokatyw – za jego pomocą opisuje się dopełnienie dalsze, a także stateczne położenie w miejscu (odpowiednik polskiego w + LOC). Łączy się też z poimkiem njun ,,na" w znaczeniu statecznego położenia

Przypadki niezależne jako jedyne występują w niezależnych formach. Tzw. przypadki zależne są tak naprawdę wyrażeniemi poimkowym opartym o formę z jednym z przypadków. W niniejszej lekcji zostanie opisane użycie tylko dwóch przypadków: mianownik i dopełniacza.

Kategoria Określoności
Kategoria określoności jest ściśle połączona z kategorią przypadku – dla każdego przypadku głównego rozróżnia się partykułę określoną i nieokreśloną. Sama kategoria określoności funkcjonuje podobnie jak w języku niemieckim, czy angielskim.

Mianownik i Biernik
Cechą charakterystyczną języka minijskiego jest synkretyzm mianownika i biernika w formie nieokreślonej – formy obu przypadków rozróżnia się jedynie za pomocą miejsca jakie zajmują w zdaniu (podmiot zawsze poprzedza dopełnienie). Formy mianownik i biernika są jednak rozróżniane w formie określonej za pomocą odpowiednich dla każdego przypadka partykuł. Tablica odmian:

Przypadek	Nieokr.	Okr.
Nom.	-∅	na/ne
Acc.	-∅	li

Należy zwrócić szczególną uwagę, że ze względu na harmonię wokaliczną, partykuły na używa się z rzeczownikami o samogłosce męskiej i neutralnej, a formy ne – z samogłoską żeńską. Partykuła li jest pod względem gramatycznym neutralna.

Czas Teraźniejszy
Czas teraźniejszy dokonany i czas teraźniejszy niedokonany
W języku minijskim występuje jedna wspólna kategoria czasowo–aspektowa. Wyróżnia się też dwa czasy: czas przeszły i nieprzeszły (pełniący funkcję czasu teraźniejszego i przyszłego). Inaczej niż w języku polskim, w języku minijskim występują dwie formy czasu teraźniejszego:

• cz. ter. niedokonany – pełni on podobne funkcje, co czas teraźniejszy w języku polskim: opisuje on czynności mające miejsce w czasie mówienia (za wyjątkiem pewnej klasy czynności, ale o tym za chwilę), czynności powtarzalne, a także czynności, które wydarzą się w przyszłości (przy czym należy podkreślić, że dla opisu przyszłości dużo częściej używane są konstrukcje modalne). Nie jest on wyrażony w żaden formalny sposób.
• cz. ter. dokonany – opisuje on wydarzenia, które dokonują się lub kończą w chwili mówienia, a także, które zostaną wykonane lub zakończone w określonej przyszłości. Jest on tworzony za pomocą partykuły su stojącej po czasowniku.

Tabela odmiany czasowej:

Czas	Ndk.	Dok.
Ter.	-∅	su

Szyk  Zdania
Ogólny szyk zdania to VSO (orzeczenie – podmiot – dopełnienie). Przydawki występują po opisywanym rzeczowniku, ale przed partykułą, lub klasyfikatorem. Zależnie od miejsca w zdaniu, słowa mogą pełnić różne funkcje – a więc może dojść do substantywizacji czasownika i na odwrót. Czasownik stojący jako przydawka po rzeczowniku (zazwyczaj też przed klasyfikatorami lub partykułami deklinacyjnymi) pełni funkcję imiesłowu. Orzecznik może występować zaraz przy czasowniku, lub też na samym końcu zdania.

Zadania
Zadanie 1.
Napisz 10–stronicowe wypracowanie w języku polskim na temat ,,Dlaczego warto uczyć się języka minijskiego?".

Zadanie 2.
Przeczytaj następujące wyrazy oraz zapisz je w MAFie:
can – wielki •  nga – dwa • nja – człowiek, mężczyzna  • wa – mówić • nje – kobieta • aze – ja m • eze – ja f • wûn – serce • njûn – boleć • njo – widzieć

Zadanie 3.
Podążając za wzorem użyj kolejno formy nieokreślonej i określonej rzeczownika w mianowniku i bierniku dla niżej wymienionych rzeczowników.
cûn – koń: cûn (nom. i acc. nokr.) :  cûn–na (nom. okr.) : cûn–li (acc. okr.)
nja – człowiek, mężczyzna • nje – kobieta • wûn – serce • fanju - ładunek • jansun - wełna  • fali - dźwigać


W następnej lekcji:
Pisownia Partykuł • Interpunkcja • Pytania • Przeczenie • Celownik • Liczebnik • Przymiotnik • Orzecznik
Powitania • Pożegnania • Krótkie opis samego siebie.
Czyli wreszcie teksty! Które pisane będą na wesoło

[Henryk Pruthenia]

Dzisiaj w nocy następna lekcja. Będziemy dziś rozmawiali z pewnym psem.

[Spiritus]

Nie smuć się, chwilę minie, nim ktokolwiek napisze ten esej xd.

[Henryk Pruthenia]

Podniosłeś mię na duchu!
W związku z tym jutro następna lekcja!
Jako ciekawostkę dodam, że samouczek liczy już 10 stron w pedeefie, a to dopiero druga lekcja!
I to bez zadań z gramatyki!