Języki nuweńskie

Języki nuweńskie – rodzina przynajmniej czternastu narzeczy, używana przez ludy nuweńskie na obszarze obejmującym północno-wschodnie rubieże Kyonu. Języki nuweńskie wywodzą się z dalekiej północy i około 6 tys. lat temu zaczęły rozprzestrzeniać się po obszarze Harensuranu, ulegając stopniowej dialektalnej fragmentacji i tracąc wiele ze swoich oryginalnych cech.

Trzy spośród nuweńskich narzeczy doczekały się standardowej, skodyfikowanej formy; najwięcej użytkowników ma język azeński. Nuweńskojęzyczne państwa to obecnie: Azenia, Merawia, Harenia i Stojeziory; używane w nich języki nie są w zasadzie w żadnym stopniu wzajemnie zrozumiałe. Cały nuweński obszar językowy był pod silnym wpływem cywilizacji Morza Słonego, zwłaszcza Qin i Zhok-Ha. Wpływ ten odbił się szczególnie mocno na językach, które intensywnie zapożyczały słownictwo, a nawet modyfikowały swoją gramatykę na modłę swoich wyższych cywilizacyjnie sąsiadów.

Charakterystyczne cechy języków nuweńskich to: brak rodzaju gramatycznego, niekonkatenatywna morfologia, skłonność do tworzenia zbitek spółgłoskowych i tendencja do harmonii samogłoskowej. Niekonkatenatywność morfologii została zachwiana w językach, w których zanika fleksja – tam mamy do czynienia przede wszystkim z niekonkatenatywnym słowotwórstwem. Uważa się język hareński za najbliższy prajęzykowi pod względem fonologicznym, podczas gdy innowacyjny pod tym kątem azeński – za najbliższy z punktu widzenia morfoskładni.

Języki nuweńskie łączy się czasem w większe grupy językowe z innymi językami, ponadto, przez wzgląd na bliskie sąsiedztwo, niezbadane języki zachodnich stepów również włącza się do tej rodziny – zwykle tymczasowo, dopóki nie zostaną one bardziej dogłębnie zbadane. Pewna grupa słownictwa łączy nuweńskie z językami qin i z truskotaugryjskimi, postuluje się jednak, że jest to wynik wielowiekowego sąsiedztwa, a nie szczególnie bliskich związków lingwistycznych. Pokrewieństwo z językiem tarejskim używanym w Tarum, choć geograficznie trudne do wyjaśnienia, jest postulowane przez językoznawców i antropologów jako dowód intensywnych wędrówek ludów.

Wszystkie języki nuweńskie zapisywane są runami nuweńskimi. Jest to pismo derywowane z pisma Qin. W celach technicznych, do jego reprezentacji użyte zostaną rozmaite runiczne alfabety germańskie.

Klasyfikacja

Model klasyfikacji języków nuweńskich zaproponowany przez qińskiego naukowca Zhao Konghe przedstawia się następująco (pogrubienie oznacza warianty skodyfikowane):

• język pranuweński
  • języki hareńskie (haleńskie)
    • język hareński
    • dialekt amuski
    • dialekt beleński
    • dialekt zenabski
  • języki inawuryjskie
    • dialekt lateński
    • dialekt orleński
    • dialekt sabelański
    • dialekt suledyński
    • dialekt urszylski
  • języki surańskie (sulańskie)
    • język azeński
    • język merawiański
    • dialekt jerabeński
    • dialekt tanazalski
    • dialekt zargoński (zergoński)
  • język tarejski (?)

Nazwa i identyfikacja

Pokrewieństwo między językami nuweńskimi postulowano już w czasach, gdy cały Harensuran należał do Nowego Guang i świat nauki po raz pierwszy zwrócił uwagę na te zespoły dialektów. Warto przy tym zwrócić uwagę, że głos świata nauki nie przemawiał do skłóconych wówczas i znacznie rozdrobnionych Nuweńczyków, uznających naukowe teorie o wzajemnym pokrewieństwie za element polityki uniformizacji, prowadzonej przez Qin na zdobytych przez siebie obszarach. O językach nuweńskich jako o jednej grupie mówiono także w Murii, a źródła qińskie znalazły drogę do innych zakątków świata, w tym na południowe rubieże Ajdyniru i do Olsenii.

Istnieje kilka teorii, dotyczących pochodzenia określenia „nuweński”:

1. Qińskie słowo 路北 mù wêi „w kierunku północnym, na północ”. Teorię te wspiera qińska nauka. 路北語 mù wêi jiùt znaczyłoby „języki, którymi mówi się na północ [od Qin]”. Byłoby to zgodne z lokalnymi konwencjami nazewniczymi (por. 路西語 mù fà jiùt „języki zachodu”, tzn. języki truskotaugryjskie), ale nie wyjaśnia upowszechnienia się określenia na terenie Harensuranu w czasach, gdy na qińskie wpływy – jakkolwiek byłyby one nieuniknione – nie patrzono zbyt przychylnie.
2. Pranuweński rdzeń *n-w (az. nabh „człowiek”, hrn. ni „krewny”). Teoria postulowana przede wszystkim przez uczonych hareńskich.
3. Pranuweński rdzeń *n-b-n (az. nbanz „deklaruję, ogłaszam”, hrn. nuven „mówić”). Najnowsza z teorii, nie zyskała jeszcze szczególnego uznania w środowiskach naukowych Kyonu.

Określenia Nuweńczyk, Nuwenin czy Nuwenia są współczesnymi neologizmami. Nie zachowało się własne określenie ludu, który dał początek obecnym nuweńskim nacjom.

Historia

Pochodzenie

Wskazuje się kilka miejsc, z których wywodzić by się mogli przodkowie ludów posługujących się językami nuweńskimi: Półwysep Eser, równina Ardawil i wybrzeża Martwych Wód, przy czym najnowsze odkrycia wskazują, że po pranuweńsku mówiono najpierw na Półwyspie Eser, skąd został on w późniejszych czasach (ok. 6-7 tys. lat temu) przeszczepiony na okoliczne wyspy i do Harenii, skąd później uległ dalszej ekspansji po Harensuranie.

W czasach pierwszych qińskich ekspedycji militarnych za Dach Świata w czasach drugiej dynastii Guang języki nuweńskie były już obecne na terenie całego Harensuranu, a także na ziemiach upadłej cywilizacji Zhok-Ha, osiągając swój maksymalny zasięg tuż przed przejęciem całkowitej kontroli nad tym obszarem przez cesarza Singuang Heilo w roku 4050. Z tego też czasu pochodzą najdawniejsze ich poświadczenia.