Benakasemmemii

Benakasemmem'ii / Benakasemmemii (skrótowo: Benakii) - język sztuczny pomocniczy, który charakteryzuje się przede wszystkim szykiem zdania podmiot-dopełnienie-orzeczenie, częstym omijaniem słowa być w czasie teraźniejszym, reduplikacją (całkowitym lub częściowym podwojeniem rdzenia czasownika, przymiotnika lub przysłówka), umieszczaniem przydawki przed słowo określane, brakiem rodzaju gramatycznego, stosunkowo regularnym odmienianiem wyrazów oraz prostą budową sylab głównie w obrębie najbardziej podstawowych i najczęściej używanych wyrazów.

Pochodzenie

Słownictwo i elementy gramatyki tego języka ogólnie wywodzą się z:

• symbolizmu dźwięków
• języka tamilskiego
• języka fińskiego
• języka perskiego
• języka tureckiego
• sanskrytu
• hindi
• języka indonezyjskiego
• języków romańskich
• języka japońskiego
• języka angielskiego
• języka arabskiego (nieznacznie)

Fonologia

Spółgłoski

	wargowe	wargowo-zębowe	dziąsłowe/zębowe	podniebienne/palatalne	tylnojęzykowe	krtaniowe
nosowe	[m] m		[n] n	[ɲ] ny / przed "j"/"c" jako "n"	[ŋ] (n przed głoskami zwartymi tylnojęzykowymi)
zwarte dźwięczne nieprzydechowe	[b] b		[d] d	[d͡ʑ] j	[g] g
zwarte dźwięczne przydechowe	[bʱ] bh		[dʱ] dh	[d͡ʑʱ] jh	[gʱ] gh
zwarte bezdźwięczne nieprzydechowe	[p] p		[t] t	[t͡ɕ] c	[k] k	[ʔ] '
zwarte bezdźwięczne przydechowe	[pʰ] ph		[tʰ] th	[t͡ɕʰ] ch	[kʰ] kh
szczelinowe		([f] f)	[s] s, dźwięczny odpowiednik ([z] z )	([ɕ] sh)		[h] h
drżące			[ɾ] r
boczne			[l] l
płynne	[w] w			[j] y

• te głoski w nawiasach nie są typowe dla tego języka, więc nie wystąpią w onomatopejach
  • sh występuje głównie w wyrazach pochodzenia sanskryckiego i angielskiego
  • f i z występują w wyrazach pochodzenia zachodnioeuropejskiego i arabskiego, rodzimymi odpowiednikami tych głosek będą kolejno ph i j/s, więc te z kolei mogą wystąpić w onomatopejach czy odruchowych wykrzyknikach, np. phei! - fuj!, sisi - zimny/zimno

Samogłoski

	przednie krótkie	przednie długie	centralne krótkie	centralne długie	tylne krótkie	tylne długie
przymknięte	[i] i	[iː] ii			[u] u	[u] uu
półprzymknięte	[e] e	[eː] ei	([ə])		[o] o	[oː] ou
otwarte			[a] a	[aː] aa

• Akcent pada zazwyczaj na pierwszą sylabę z trzech od końca (zaś gdy przedostatnia sylaba z trzech od końca ma długą samogłoskę lub jest zamknięta, to wypada na niej akurat), ale nie wyróżnia się mocno w wyrazie; sylaby są wymawiane z podobnym naciskiem, podobnie jak w językach hiszpańskim lub hindi. Na przykład: WA-li, GE-ta-re, sem-MOL-te, ap-pli-kaas-YOU-ni.
• ai się czyta jako dyftong aj.
• au się czyta jako dyftong aw.
• Końcówka biernika -ong jest czytana jako nosowa forma głoski o czyli jak polskie ą.

Układ sylab

Sylaby typowe dla tego języka wyglądają tak: CV, CV(n), CV(l), CV(m), CV(r), CV2×C+V, CVV gdzie:

• C to spółgłoska
• V to samogłoska
• 2×C to podwojona spółgłoska.

Przykładowe wyrazy: mu - woda, moka - drzewo, getare - iść / poruszać się, wisare - rzucać, mutti - błoto, phala - owoc, calii - droga. W wyrazach zapożyczonych z sanskrytu czy języków zachodnioeuropejskich mogą występować sylaby o skomplikowanej budowie. Słowa pochodzenia angielskiego potrafią nawet posiadać zbitki na końcu słowa, np. bilaard - bilard, popkorn - popcorn.

Składnia

Domyślny szyk zdania to: podmiot-dopełnienie-orzeczenie, tak jak w językach hindi, sanskryckim, japońskim, tureckim, łacińskim, tamilskim czy koreańskim. Przydawka zawsze występuje przed słowem określanym, np. nalla kun - dobry człowiek, baccas-ke khapakii - żywność dla dzieci. Żeby zmienić pozycję przydawki z przedrzeczownikowej na porzeczownikową, trzeba użyć słowa ya, np. kun ya nalla (thaare) - dobry człowiek / człowiek, który jest dobry.

Czasowniki

Mają:

• 3 strony (czynną, bierną, statyczną)
• 6 trybów (oznajmujący, rozkazujący, zakazujący, przypuszczający, potencjalny, wolitywny)
• 3 czasy
• 4 aspekty.

Nie odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje.

Formy podstawowe

• czas teraźniejszy nawykowy: -re
• czas przeszły nawykowy: -ye
• czas przyszły prosty: -ge
• tryb przypuszczający: -we
• tryb rozkazujący: -∅
• tryb zakazujący: -me
• tryb potencjalny: -bile
• tryb wolitywny: -mako
• bezokolicznik/odsłownik: -te
• imiesłów czynny: -∅
• imiesłów bierny: -ii

Czasowniki czynne

Czasy gramatyczne:

	aspekt nawykowy	aspekt ciągły	aspekt perfectum	aspekt dokonany
czas teraźniejszy	-re	-∅ thaare	-iipun aare/thaare
czas przeszły	-ye	-∅ thii	-iipun aayii/thii	-iipun
czas przyszły	-gere (teoretycznie)	-∅ thaage	-iipun aage/thaage	-ge

Imiesłów czynny: Nie występuje samodzielnie. Jest on zawsze, albo jako określenie rzeczownika, albo w połączeniu z czasownikami typu thaate/thaagetate.

Czasowniki bierne

Czasy gramatyczne:

	aspekt nawykowy	aspekt ciągły	aspekt perfectum	aspekt dokonany
czas teraźniejszy	-ii getare	-ii geta thaare	-ii aare/thaare
czas przeszły	-ii getaye	-ii geta thii	-ii aayii/thii	-ii
czas przyszły		-ii thaa thaage	-ii aage/thaage	-ii getage

Czasowniki statyczne

Tworzy się je za pomocą konstrukcji rzeczownik uczucia/stanu + thaare lub za pomocą zwykłego przymiotnika lub też są wyrażane normalnie przez stronę czynną. Czasownik thaare odmienia się przez czasy. Wyrażają one stany, uczucia, emocje, doświadczenia. Podmiot poddawany stanowi jest w celowniku. Np.

• Naar-ke jer thaare. - Słońce się świeci.
• Men-ke han umi (thaare). - Lubię go/ją. (dosłownie: Dla mnie on(a) przyjemn(y/a).)
• Bacca-ke bel-no arga thaare. - Dziecku boli brzuch. (dosłownie: Dziecku brzucha ból jest.)
• "Leonardo da Vinci" kun-ke di-no aawiskaaras-no kitu-de tugo mankii thii. (Leonardo da Vinci rozmyślał nad swoimi wynalazkami.)

Czasownik pozostawać/stać/być

To jest jedyny czasownik nieregularny. W czasie przeszłym czasownik thaare przybiera formę thii.

Czasownik musieć/być powinnym

Tutaj podmiot jest w celowniku, a czynność konieczna do zrobienia kończy się na -te wraz z formą czasownika thaare po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Musimy to zrobić w języku benakasemmem'ii to będzie: Ame-ke ha-ong karte (thaare).; a zdanie Musieliśmy to zrobić. będzie to jako: Ame-ke ha-ong karte thii.

Czasownik mieć

Tutaj posiadacz jest w dopełniaczu (lub w formie dzierżawczej), a własność w mianowniku wraz z formą czasownika aare/thaare po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Mam dom w języku benakasemmem'ii będzie to: Merii kota (aare); a zdanie Nie mam samochodu będzie to: Merii kaar naa.

Tryb rozkazujący

Podobnie jak w większości języków wyraża on rozkaz, polecenie czy żądanie oraz jest tworzony końcówką zerową, np. geta - chodź/idź oraz nie posiada podmiotu. Można podkreślić ten tryb partykułą o na końcu zdania.

Przykłady:

• Chodź do parku. - Udyaana-ong geta.
• Zrób to! - Ha-ong kar!

Tryb zakazujący

Wyraża on zakaz lub odradzanie czegoś. Nie jest zwykłym zaprzeczeniem trybu rozkazującego, jest tak naprawdę jego przeciwieństwem.

Przykłady:

• Nie chodź do parku. - Udyaana-ong getame.
• Nie rób tego! - Ha-ong karme!

Tryb potencjalny

Wyraża on możliwość lub zdolność. Odpowiada on polskim czasownikom móc/potrafić/umieć czy angielskiemu czasownikowi modalnemu can.

Przykłady:

• Mogę to wziąć. - Men ha-ong laabile.
• Ptaki potrafią latać. - Perans perbile.

Tryb wolitywny

Wyraża on chęć, pragnienie lub życzenie.

Przykłady:

• Ludzie chcą jeść i pić. - Kuns khapamako i nummako.
• Chcę pobyć z Tobą. - Men tun-no sem thaamako.

Bezokolicznik / rzeczownik odczasownikowy (odsłownik)

Tworzy się go za pomocą końcówki -te. Ma on formy w dopełniaczu, celowniku, narzędniku, miejscowniku i ablatywie, zaś nie ma odrębnej formy w bierniku.

nazwa przypadka	końcówka	znaczenie
mianownik/biernik	-te	czynność jako obiekt życzeń lub podmiot
dopełniacz	-te-no	w powiązaniu z daną czynnością
celownik	-te-ke	w celu danej czynności
narzędnik	-te-nei	za pomocą danej czynności
miejscownik	-te-de	podczas danej czynności

Przykłady:

• Oni chcą jeść. - Hans khapate issare. (obok: Hans khapamako.)
• Oni idą jeść. / Oni idą, żeby jeść. - Hans khapate-ke getare.
• Oni żyją jedząc. - Hans-ke khapate-nei henkii (thaare).
• Oni idą jedząc. / Oni idą podczas jedzenia. - Hans khapate-de getare.

Rzeczowniki

Odmieniają się przez 8 przypadków i 2 liczby. Liczbę mnogą tworzy się końcówką -s, która podobnie jak w językach tureckim, indonezyjskim czy japońskim przy liczebnikach i słowach typu boco/kici jest pomijana, bo same te słowa wskazują liczbę/ilość.

Przypadki

nazwa przypadka	końcówka	znaczenie
mianownik	-∅	podmiot w stronie czynnej, obiekt czynności (pacjens) w stronie biernej
dopełniacz	-no	posiadanie, powiązanie
celownik	-ke	dopełnienie dalsze, przeznaczenie/cel, (w stronie statycznej) podmiot doświadczający
biernik	-ong	dopełnienie bliższe, kierunek, długość trwania
narzędnik/ergatyw	-nei	narzędzie, sposób, wykonawca w stronie biernej lub przy rzeczowniku odczasownikowym
miejscownik	-de	miejsce, położenie (w przestrzeni lub w czasie)
ablatyw	-dou/-doro	punkt wyjścia, pochodzenie, przyczyna
wołacz	-hei	bezpośredni zwrot (z rzeczownikiem ożywionym)

Przypadki zawsze mają swoje ustalone logiczne znaczenie, chociaż niektóre czasowniki mają mieszać znaczenie biernika i celownika, np. słowa tadare (bić, uderzać) i molre (mówić), o ile nie powoduje niejednoznaczności. Gdy jest potrzeba większej precyzji, to używa się przyimków, które zawsze się łączy z dopełniaczem lub rzeczowników, które są odmienione przez przypadki, pełniąc rolę przyimków i (wedle logiki) mogą łączyć się z biernikiem lub dopełniaczem, np.

• Men kota-ong geta thaare. > Men kota-no deka-ong geta thaare. - Idę do domu.
• Tun-ke men-no artha-de ha-ong daate. - Musisz dać mi to. (porównaj do: Tun men-ke ha-ong daa thaare. - Dajesz mi to.)

Rodzaj/płeć

Podobnie jak w językach angielskim, esperanckim, japońskim czy indonezyjskim nie ma płci gramatycznej, ale zaimki trzeciej osoby dzielą się na te ożywione (odnoszące się do ludzi, zwierząt i duchów) oraz te nieożywione (odnoszące się do całej reszty).

• kin - kto/co (ożywione)
• ki - co (nieożywione)
• han - on/ona/ono (ożywione)
• ha - on/ona/ono (nieożywione)

Przymiotniki

Są nieodmienne. Stopień wyższy tworzy się dodając przed przymiotnikami pul (dosłownie: bardziej), a stopień najwyższy poprzez dodanie sel-dou pul (dosłownie: bardziej od wszystkich), np. kika - szybki, pul kika - szybszy, sel-dou pul kika - najszybszy.

Zaimki

Zaimki osobowe

	liczba pojednyncza	liczba mnoga
pierwsza osoba (mówca o sobie)	men (ja)	mens (my; ja i on/ona/ono/oni/one, ale bez słuchacza; w znaczeniu ogólnym, po prostu my)
		ame (my; ja i ty/wy/Pan/Pani/Panowie/Panie/Państwo)
druga osoba (mówca o odbiorcy)	tun (ty), munthaa (Pan, Pani)	tume (wy), munthaas (Panowie, Panie, Państwo)
trzecia osoba	han (żywotne)	hans (żywotne)
	ha (nieżywotne)	has (nieżywotne)

Korelatywy

Są tworzone według wzorców znanych z esperanta i sanskrytu.

	pytajny	względny	wskazujący bliski	wskazujący daleki	uogólniający	"losujący" z grupy	nieokreślony
osoba/zwierzę	kin	yan	iyan / han	uwan / han	sel / selan	kin selli	pi kun/henan
rzecz	ki	ya	iya / ha	uwa / ha	sel	ki selli	pi kitu
miejsce	kide	yade	ide	ude	selde	kide selli	pi neda-de
czas	kihe	yahe	ihe	uhe	selhe	kihe selli	pi kaala-de

Rodzaj/płeć

Zamiast rodzaju gramatycznego używa się żywotności w zaimkach trzeciej osoby, więc "on/ona/ono/to" używane wobec osób, zwierząt czy istot nadprzyrodzonych, to będzie han (w liczbie mnogiej: hans), a "on/ona/ono/to" używane wobec roślin, rzeczy, pojęć czy zjawisk, to będzie ha (liczba mnoga: has). Podobnie jest z dwoma zaimkami pytajnymi: kin (kto/co; żywotne) i ki (co; nieżywotne)

Przyimek

Podobnie jak w językach tureckim, hindi, japońskim czy sanskrycie jest on umieszczany po rzeczowniku, który wskazuje względem niego położenie/kierunek, a nie przed nim. Lista:

• antar - między, wśród
• artha-de - dla, w celu
• borte-de - przeciw, wbrew
• bu(wa)-de/buul-de (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou pul keni neda-de)
• bu(wa)-ong/buul-ong (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou pul keni neda-ong)
• certe-de/balute-de - dookoła, około
• daukasa-de - daleko
• daukasa-ong - od, w dal, precz
• dikabi - w fizycznej styczności z, na powierzchni, przeciw
• dikabi-ong - w kierunku fizycznej styczności z, na powierzchnię, przeciw
• dikasa-de - przy, obok, blisko
• dikasa-ong - w kierunku
• eki - poza
• eki-ong - w kierunku na zewnątrz
• en - wewnątrz
• en-ong - do wewnątrz, do środka
• kitu-de/wisaya-de - o, na temat, do spraw (ds.)
• kota-de - u (u kogoś w domu)
• laan-de/gur-de - powyżej (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou pul tanga neda-de)
• laan-ong/gur-ong - w górę (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou pul tanga neda-de)
• labama-nei - wskroś, w poprzek, wszerz
• langama-nei - wzdłuż
• molte-nei - według, zdaniem
• mun - przed
• pin - po (później niż), z tyłu
• pingetate-de - zgodnie z, według
• rakkha-ke - dla, za (w obronie)
• ruupa-de - jako, w formie
• ruupa-ong - w inną formę, (przemiana) w
• sem - wspólnie z, razem z
• tulanaa-de - niż, w porównaniu do
• tir - poprzez, (na przeciwną stronę) przez
• warai - aż do

Słowotwórstwo

Język ten ma bardzo bogaty system przyrostków i przedrostków oraz pozwala na tworzenie wyrazów poprzez ich złożenie, np. abel (jabłko) + rukkha (drzewo) = abelrukkha (jabłoń), mata (oko) + mu (woda) = matamu (łza), jiiwa (dusza, życie) + wijnyaana (nauka) = jiiwawijnyaana (biologia). Najważniejsze przyrostki:

• -ai - miejsce
• -arhan - warty lub godny czegoś
• -bil - zdolny do
• -bilii - nadający się do, zdatny do
• -ha - osobnik płci żeńskiej
• -ii - poddany danym czynności lub stanowi, gdzie ma duże znaczenie gramatyczne w tworzeniu strony biernej oraz czasów z aspektem perfectum, używany dla czasowników takich jak pusute (myć, prać) i numte (pić) w celu utworzenia przymiotników takich jak puswii (czysty) i numii (pijany, pity), czas przeszły (przyrostek dodawany do thaate), pochodzący z (przymiotnik miejsca), dotyczący
• -ika - dotyczący (przyrostek używany do słów pochodzenia sanskryckiego lub łacińskiego)
• -illa - zdrobnienie
• -istu - integralny zbiór lub zestaw
• -kai - narzędzie
• -keri - liczebnik mnożny
• -kii - krótka lub szybka akcja, wytwór danej czynności
• -ma - wymiar
• -maku - chcący lub pragnący czegoś
• -olla - zgrubienie
• -pii - ułamek całkowitej liczby (np. du - dwa, dupii - pół)
• -pun - pełen danej cechy (dość częsty w tworzeniu przymiotnika od rzeczownika)
• -ru - osobnik płci męskiej
• -sa - mocne cecha, właściwość lub stan
• -shiila - skłonny do
• -shiilataa - skłonność
• -(i)taa - cecha, właściwość, stan (przyrostek używany do słów pochodzenia sanskryckiego lub łacińskiego)
• -te - (rzeczownik odczasownikowy)
• -sii - podobny do, będący jak
• -tii - liczebnik porządkowy (np. du - dwa, dutii - drugi)
• -te - czynność (rzeczownik odczasownikowy)
• -ui - pojemnik, naczynie
• -waada - doktryna, ideologia
• -waadin - wyznawca doktryny lub ideologii.

Podstawowe zwroty

• Nalla naal! - Dzień dobry!
• Nalla kaalai! - Dzień dobry! (porankiem)
• Hei! - Cześć!
• Namastei! - Cześć! / Pozdrowienia!
• Nalla waa! - Witaj! / Witam!
• Umisa-nei! - Proszę!
• Dhanyawaada! - Dziękuję!
• Ksamaa-ong kar! - Przepraszam!
• Turii naama kiyii? - Jak się nazywasz?
• Merii naama ... - Nazywam się ...
• Tun kiyii wali-de thaare? - Jak się masz?
• Nalla! - OK! / Dobrze!
• Burii! - Źle!
• Men magil thaare. - Jestem szczęśliwy.
• Men thaala thaare. - Jestem spokojny.
• Men muram thaare. - Jestem smutny.
• Men or thaare. - Jestem zły.
• Tun kide thaare? - Gdzie jesteś?
• Men ...-de thaare? - Jestem w/na ...?
• Tun-ke ...-no kitu-de kiyii mankii? - Co sądzisz/myślisz o ...?
• Men manre ki ... / Men-ke mankii aare ki ... - Myślę/Sądzę, że ...
• Waa! - Przyjdź!
• Umisa-nei waa! - Proszę przyjść!
• Ame-ke ...-ong getate daa! - Pójdźmy do/na ...!
• ... ka? - Czy ...?
• Aa. - Tak.
• Ha. - Tak.
• Na. - Nie.
• Men-ke tun-de umyumikii thaare! - Kocham Cię!

Przykładowe teksty

Modlitwa Pańska

Amerii Baabaa-hei ya laan-de aare, santa aa Turii naama; waa Turii raajanaada; aa Turii issa; ya wali-de laan-de i bu-de. Turii sel naal-ke pan-ong daa ame-ke inaal-de i ame-ke ksamaa-ong kar amerii dousa-no, ya wali-de i ame ksamaa-ong karre dousakarkuns-ke. I ame-ong dirigame burte-no dika-ong, ma burkii-dou ame-ong diriga. [Ha-ke ki Turii aare raajanaada i tugasa i badasa selhe.]

Aamen.

Polskie tłumaczenie
Ojcze nasz, któryś jest w niebie, święć się imię Twoje; przyjdź królestwo Twoje; bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj i odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wódź nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode złego. [Bo Twoje jest królestwo i potęga, i chwała na wieki.]

Amen.

Artykuł 1 Deklaracji Praw Człowieka

Sel kuns dirii gaurawa-de i dirii adhikaara-de swatantra-samaana aate-de umii aare. Hans-ke ceitanaa i antaraatman dii aare tathaa hans-ke anya anya-ong sembeliisa-no henkii-nei wyawahaara-ong karte aare.

tłumaczenie:
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

analiza:

• sel - wszyscy, każdy
• kuns - (liczba mnoga od: kun - człowiek)
• dirii - swój, di - sam sobie
• gaurawa-de - w godności
• i - i
• adhikaara-de - w prawach
• swatantra - wolny, niezależny
• samaana - równy
• aate-de - będąc (imiesłów przysłówkowy od: aate - być, bycie)
• umii - rodzony (imiesłów bierny od: umte - rodzić, rodzenie)
• aare - (czas teraźniejszy od: aate - być, bycie)
• hans-ke (celownik i liczba mnoga od: uwan - on/ona jako istota ożywiona)
• ceitanaa - rozum
• antaraatman - sumienie
• dii - (imiesłów bierny od: daate - dawać, przekazywać, pozwalać)
• tathaa - i, oraz
• aare (wyjaśnione powyżej)
• anya anya-ong - wzajemnie (dosłownie: inny innego)
• hans-ke - (wyjaśnione powyżej)
• sembeliisa-no - (dopełniacz od: sembeliisa - braterstwo)
• henkii-nei - (narzędnik od: henkii - oddech, życie, dusza, duch)
• wyawahaara-ong - (biernik od: wyawahaara - zachowanie, postępowanie)
• karte - robić, czynić, robienie, czynienie
• aare - (wyjaśnione powyżej)

Strona jest w budowie...