Benakasemmemii

Benakasemmem'ii - język sztuczny pomocniczy, który charakteryzuje się przede wszystkim szykiem zdania podmiot-dopełnienie-orzeczenie, częstym omijaniem słowa być w czasie teraźniejszym, reduplikacją (całkowitym lub częściowym podwojeniem rdzenia czasownika, przymiotnika lub przysłówka), umieszczaniem przydawki przed słowo określane, brakiem rodzaju gramatycznego, stosunkowo regularnym odmienianiem wyrazów oraz prostą budową sylab głównie w obrębie najbardziej podstawowych i najczęściej używanych wyrazów.

Pochodzenie

Słownictwo i elementy gramatyki tego języka ogólnie wywodzą się z:

• symbolizmu dźwięków
• języka tamilskiego
• języka fińskiego
• języka perskiego
• języka tureckiego
• prakrytu (język pali, z którego czerpią dużo takie języki jak tajski czy khmerski)
• sanskrytu
• hindi
• języka indonezyjskiego
• języków romańskich
• języka japońskiego
• języka angielskiego
• języka arabskiego (nieznacznie)

Fonologia

Spółgłoski

	wargowe	wargowo-zębowe	dziąsłowe/zębowe	podniebienne/palatalne	tylnojęzykowe	krtaniowe
nosowe	[m] m		[n] n	[ɲ] ny / przed "j"/"c" jako "n"	[ŋ] (n przed głoskami zwartymi tylnojęzykowymi)
zwarte dźwięczne nieprzydechowe	[b] b		[d] d	[d͡ʑ] j	[g] g
zwarte dźwięczne przydechowe	[bʱ] bh		[dʱ] dh	[d͡ʑʱ] jh	[gʱ] gh
zwarte bezdźwięczne nieprzydechowe	[p] p		[t] t	[t͡ɕ] c	[k] k	[ʔ] '
zwarte bezdźwięczne przydechowe	[pʰ] ph		[tʰ] th	[t͡ɕʰ] ch	[kʰ] kh
szczelinowe		([f] f)	[s] s, dźwięczny odpowiednik ([z] z )	([ɕ] sh)		[h] h
drżące			[ɾ] r
boczne			[l] l
płynne	[w] w			[j] y

• te głoski w nawiasach nie są typowe dla tego języka, więc nie wystąpią w onomatopejach
  • sh występuje w wyrazach pochodzenia sanskryckiego
  • f i z występują w wyrazach pochodzenia zachodnioeuropejskiego i arabskiego, rodzimymi odpowiednikami tych głosek będą kolejno ph i j/s, więc te z kolei mogą wystąpić w onomatopejach czy odruchowych wykrzyknikach, np. phei! - fuj!, sisi - zimny/zimno

Samogłoski

	przednie krótkie	przednie długie	centralne krótkie	centralne długie	tylne krótkie	tylne długie
przymknięte	[i] i	[iː] ii			[u] u	[u] uu
półprzymknięte	[e] e	[eː] ei	([ə])		[o] o	[oː] ou
otwarte			[a] a	[aː] aa

• W wyrazach pochodzenia sanskryckiego występuje dodatkowa struktura [ɾɯ], w której jest niezakrąglony odpowiednik głoski u, np. Krsna [kɾɯ.sna]. To występuje jako r, ale nie styka się bezpośrednio z żadną samogłoską.
• Akcent pada zazwyczaj na sylabę trzecią od końca (zaś gdy przedostatnia sylaba ma długą samogłoskę lub jest zamknięta, to wypada na niej akurat), ale nie wyróżnia się mocno w wyrazie; sylaby są wymawiane z podobnym naciskiem, podobnie jak w językach hiszpańskim lub hindi.
  • Jednak gdy jest (pierwsza) samogłoska długa w wyrazie, to właśnie ją się dla wygody można akcentować.
• ai się czyta jako dyftong aːj.
• au się czyta jako dyftong aːw.

Układ sylab

Sylaby typowe dla tego języka wyglądają tak: CV, CV(n), CV(l), CV(m), CV(r), CV2×C+V, CVV gdzie:

• C to spółgłoska
• V to samogłoska
• 2×C to podwojona spółgłoska.

Przykładowe wyrazy: mu - woda, moka - drzewo, getare - iść / poruszać się, wisare - rzucać, mutti - błoto, phala - owoc, calii - droga. W wyrazach zapożyczonych z sanskrytu czy języków zachodnioeuropejskich mogą występować sylaby o skomplikowanej budowie. Słowa pochodzenia angielskiego potrafią nawet posiadać zbitki na końcu słowa, np. bilaard - bilard, popkorn - popcorn.

Składnia

Domyślny szyk zdania to: podmiot-dopełnienie-orzeczenie, tak jak w językach hindi, sanskryckim, japońskim, tureckim, łacińskim, tamilskim czy koreańskim. Przydawka zawsze występuje przed słowem określanym, np. nalla kun - dobry człowiek, baccas-ke khapakii - żywność dla dzieci. Żeby zmienić pozycję przydawki z przedrzeczownikowej na porzeczownikową, trzeba użyć słowa ya, np. kun ya nalla (thaare) - dobry człowiek / człowiek, który jest dobry.

Czasowniki

Mają:

• 3 strony (czynną, bierną, statyczną)
• 6 trybów (oznajmujący, rozkazujący, zakazujący, przypuszczający, potencjalny, wolitywny)
• 3 czasy
• 4 aspekty.

Nie odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje.

Formy podstawowe

• czas teraźniejszy nawykowy: -re
• czas przeszły nawykowy: -ye
• czas przyszły prosty: -ge
• tryb przypuszczający: -geye
• tryb rozkazujący: -∅
• tryb zakazujący: -me
• tryb potencjalny: -bile
• tryb wolitywny: -mako
• bezokolicznik/odsłownik: -te
• imiesłów czynny: -∅
• imiesłów bierny: -getii

Czasowniki czynne

Czasy gramatyczne:

	aspekt nawykowy	aspekt ciągły	aspekt perfectum	aspekt dokonany
czas teraźniejszy	-re	-∅ thaare	-getiipun thaare
czas przeszły	-ye	-∅ thii	-getiipun thii	-getiipun
czas przyszły	-gere (teoretycznie)	-∅ thaage	-getiipun thaage	-ge

Imiesłów czynny: Nie występuje samodzielnie. Jest on zawsze, albo jako określenie rzeczownika, albo w połączeniu z czasownikami typu thaare/thaagetare.

Czasowniki bierne

Czasy gramatyczne:

	aspekt nawykowy	aspekt ciągły	aspekt perfectum	aspekt dokonany
czas teraźniejszy	-getii aare	-getii thaa thaare	-getii thaare
czas przeszły	-getii aaye	-getii thaa thii	-getii thii	-getii
czas przyszły	-getii aage	-getii thaa thaage	-getii thaage	-getii getage

Czasowniki statyczne

Tworzy się je za pomocą konstrukcji rzeczownik uczucia/stanu + thaare lub za pomocą zwykłego przymiotnika. Czasownik thaare odmienia się przez czasy. Wyrażają one stany, uczucia, emocje, doświadczenia. Podmiot poddawany stanowi jest w celowniku. Np.

• Naar-ke jer thaare. - Słońce się świeci.
• Men-ke uwan umi (thaare). - Lubię go/ją. (dosłownie: Dla mnie on(a) przyjemn(y/a).)
• Bacca-ke bel-no arga thaare. - Dziecku boli brzuch. (dosłownie: Dziecku brzucha ból jest.)
• "Leonardo da Vinci" kun-ke di-no aawiskaaras-no kitu-de boco mankii thii. (Leonardo da Vinci rozmyślał nad swoimi wynalazkami.)

Czasownik pozostawać/stać/być

To jest jedyny czasownik nieregularny. W czasie przeszłym czasownik thaare przybiera formę thii.

Czasownik musieć/być powinnym

Tutaj podmiot jest w celowniku, a czynność konieczna do zrobienia kończy się na -te wraz z formą czasownika thaare po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Musimy to zrobić w języku benakasemmem'ii to będzie: Wii-ke uwa-ong karte (thaare).; a zdanie Musieliśmy to zrobić. będzie to jako: Wii-ke uwa-ong karte thii.

Czasownik mieć

Tutaj posiadacz jest w dopełniaczu (lub w formie dzierżawczej), a własność w mianowniku wraz z formą czasownika aare/thaare po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Mam dom w języku benakasemmem'ii będzie to: Men'ii wiita (aare); a zdanie Nie mam samochodu będzie to: Men'ii kaar naa.

Tryb rozkazujący

Podobnie jak w większości języków wyraża on rozkaz, polecenie czy żądanie oraz jest tworzony końcówką zerową, np. geta - chodź/idź oraz nie posiada podmiotu. Można podkreślić ten tryb partykułą o na końcu zdania.

Przykłady:

• Chodź do parku. - Udyaana-ong geta.
• Zrób to! - Uwa-ong kar!

Tryb zakazujący

Wyraża on zakaz lub odradzanie czegoś. Nie jest zwykłym zaprzeczeniem trybu rozkazującego, jest tak naprawdę jego przeciwieństwem.

Przykłady:

• Nie chodź do parku. - Udyaana-ong getame.
• Nie rób tego! - Uwa-ong karme!

Tryb potencjalny

Wyraża on możliwość lub zdolność. Odpowiada on polskim czasownikom móc/potrafić/umieć czy angielskiemu czasownikowi modalnemu can.

Przykłady:

• Mogę to wziąć. - Men uwa-ong laabile.
• Ptaki potrafią latać. - Periis perbile.

Tryb wolitywny

Wyraża on chęć, pragnienie lub życzenie.

Przykłady:

• Ludzie chcą jeść i pić. - Kuns khapamako i nummako.
• Chcę pobyć z Tobą. - Men tun-no sem thaamako.

Bezokolicznik / rzeczownik odczasownikowy (odsłownik)

Tworzy się go za pomocą końcówki -te. Ma on formy w dopełniaczu, celowniku, narzędniku, miejscowniku i ablatywie, zaś nie ma odrębnej formy w bierniku.

nazwa przypadka	końcówka	znaczenie
mianownik/biernik	-te	czynność jako obiekt życzeń lub podmiot
dopełniacz	-te-no	w powiązaniu z daną czynnością
celownik	-te-ke	w celu danej czynności
narzędnik	-te-nei	za pomocą danej czynności
miejscownik	-te-de	podczas danej czynności

Przykłady:

• Oni chcą jeść. - Uwans khapate issare.
• Oni idą jeść. / Oni idą, żeby jeść. - Uwans khapate-ke getare.
• Oni żyją jedząc. - Uwans-ke khapate-nei henkii (thaare).
• Oni idą jedząc. / Oni idą podczas jedzenia. - Uwans khapate-de getare.

Rzeczowniki

Odmieniają się przez 8 przypadków i 2 liczby. Liczbę mnogą tworzy się końcówką -s, która podobnie jak w językach tureckim, indonezyjskim czy japońskim przy liczebnikach i słowach typu boco/kici jest pomijana, bo same te słowa wskazują liczbę/ilość.

Przypadki

nazwa przypadka	końcówka	znaczenie
mianownik	-∅	podmiot w stronie czynnej, obiekt czynności (pacjens) w stronie biernej
dopełniacz	-no	posiadanie, powiązanie
celownik	-ke	dopełnienie dalsze, przeznaczenie/cel, (w stronie statycznej) podmiot doświadczający
biernik	-ong	dopełnienie bliższe, kierunek, długość trwania
narzędnik/ergatyw	-nei	narzędzie, sposób, wykonawca w stronie biernej lub przy rzeczowniku odczasownikowym
miejscownik	-de	miejsce, położenie (w przestrzeni lub w czasie)
ablatyw	-dou/-doro	punkt wyjścia, pochodzenie, przyczyna
wołacz	-hei	bezpośredni zwrot (z rzeczownikiem ożywionym)

Przypadki zawsze mają swoje ustalone logiczne znaczenie, chociaż niektóre czasowniki mają mieszać znaczenie biernika i celownika, np. słowa tadare (bić, uderzać) i molre (mówić), o ile nie powoduje niejednoznaczności. Gdy jest potrzeba większej precyzji, to używa się przyimków, które zawsze się łączy z dopełniaczem, np.

• Men wiita-ong geta thaare. > Men wiita-no deka-ong geta thaare. - Idę do domu.
• Tun-ke men-no artha-ke uwa-ong daate. - Musisz dać mi to. (porównaj do: Tun men-ke uwa-ong daa thaare. - Dajesz mi to.)

Rodzaj/płeć

Podobnie jak w językach angielskim, esperanckim, japońskim czy indonezyjskim nie ma płci gramatycznej, ale zaimki trzeciej osoby dzielą się na te ożywione (odnoszące się do ludzi, zwierząt i duchów) oraz te nieożywione (odnoszące się do całej reszty).

• kin/kiin - kto/co (ożywione)
• ki/kii - co (nieożywione)
• uwan - on/ona/ono (ożywione)
• uwa - on/ona/ono (nieożywione)

Przymiotniki

Są nieodmienne. Stopień wyższy tworzy się dodając przed przymiotnikami pul (dosłownie: bardziej), a stopień najwyższy poprzez dodanie sel-dou pul (dosłownie: bardziej od wszystkich), np. kika - szybki, pul kika - szybszy, sel-dou pul kika - najszybszy.

Zaimki

Zaimki osobowe

	liczba pojednyncza	liczba mnoga
pierwsza osoba (mówca o sobie)	men (ja)	wii (my; ja i on/ona/ono/oni/one, ale bez słuchacza; w znaczeniu ogólnym, po prostu my)
		wiitun (my; ja i ty/wy/Pan/Pani/Panowie/Panie/Państwo)
druga osoba (mówca o odbiorcy)	tun (ty), munthaa (Pan, Pani)	yuu (wy), munthaas (Panowie, Panie, Państwo)
trzecia osoba	uwan (żywotne)	uwans (żywotne)
	uwa (nieżywotne)	uwas (nieżywotne)

Korelatywy

Są tworzone według wzorców znanych z esperanta i sanskrytu.

	pytajny	względny	wskazujący bliski	wskazujący daleki	uogólniający	"losujący" z grupy	nieokreślony
osoba/zwierzę	kin	yan	iyan	uwan	sel / selan	kin selli	pi kun/praanin
rzecz	ki	ya	iya	uwa	sel	ki selli	pi kita
miejsce	kide	yade	ide	ude	selde	kide selli	pi neda-de
czas	kihe	yahe	ihe	uhe	selhe	kihe selli	pi kaala-de

Rodzaj/płeć

Zamiast rodzaju gramatycznego używa się żywotności w zaimkach trzeciej osoby, więc "on/ona/ono/to" używane wobec osób, zwierząt czy istot nadprzyrodzonych, to będzie uwan (w liczbie mnogiej: uwans), a "on/ona/ono/to" używane wobec roślin, rzeczy, pojęć czy zjawisk, to będzie uwa (liczba mnoga: uwas). Podobnie jest z dwoma zaimkami pytajnymi: kin (kto/co; żywotne) i ki (co; nieżywotne)

Przyimek

Podobnie jak w językach tureckim, hindi, japońskim czy sanskrycie jest on umieszczany po rzeczowniku, który wskazuje względem niego położenie/kierunek, a nie przed nim. Lista:

• antar - między, wśród
• artha-ke - dla, w celu
• borte-ke - przeciw, wbrew
• certe-de - dookoła, około
• daapa-de - daleko
• daapa-ong - od, w dal, precz
• darai-de/buul-de (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika keni neda-de)
• darai-ong/buul-ong (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika keni neda-ong)
• dekabi - w fizycznej styczności z, na powierzchni, przeciw
• dekabi - w kierunku fizycznej styczności z, na powierzchnię, przeciw
• deka-de - przy, obok, blisko
• deka-ong - w kierunku
• eki - poza
• eki-ong - w kierunku na zewnątrz
• en - wewnątrz
• en-ong - do wewnątrz, do środka
• kitu-de/wisaya-de - o, na temat, do spraw (ds.)
• laan-de/gur-de - powyżej (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika usar neda-de)
• laan-ong/gur-ong - w górę (jest to nieprecyzyjne o zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika usar neda-de)
• labataa-nei - wskroś, w poprzek, wszerz
• langataa-nei - wzdłuż
• molte-nei - według, zdaniem
• mun - przed
• pin - po (później niż), z tyłu
• pingetate-de - zgodnie z, według
• rakkha-ke - dla, za (w obronie)
• ruupa-de - jako, w formie
• ruupa-ong - w inną formę, (przemiana) w
• sem - wspólnie z, razem z
• tulanaa-de - niż, w porównaniu do
• tir - poprzez, (na przeciwną stronę) przez
• warai - aż do
• wiita-de - u (u kogoś w domu)

Słowotwórstwo

Język ten ma bardzo bogaty system przyrostków i przedrostków oraz pozwala na tworzenie wyrazów poprzez ich złożenie, np. abel (jabłko) + moka = abelmoka (jabłoń), bota (oko) + mu (woda) = botamu (łza), jiiwa (dusza, życie) + wijnyaana (nauka) = jiiwawijnyaana (biologia). Lista przyrostków (to nie są wszystkie!):

• -ii - poddany danej czynności (używany przy czasownikach getare (iść, chodzić, przechodzić), daare' (dawać, przekazywać), laare (brać, zajmować), gdzie ma znaczenie gramatyczne w tworzeniu strony biernej i czasów perfectum, używany przy czasownikach takich jak pusure (myć) i numre (pić) w celu tworzenia przymiotników takich jak puswii (czysty) i numii (pijany), przeszłość (przyrostek dodawany do thaare oraz trybów potencjalnego i wolitywnego)
• -iiya - pochodzący z
• -'illa - zdrobnienie
• -kii - wytwór danej czynności
• -'olla - zgrubienie
• -pun - pełen danej cechy (dość częsty w tworzeniu przymiotnika od rzeczownika)
• -taa - cecha, właściwość
• -te - (rzeczownik odczasownikowy)
• -waada - doktryna, ideologia

Podstawowe zwroty

• Nalla naal! - Dzień dobry!
• Nalla kaalai! - Dzień dobry! (porankiem)
• Hei! - Cześć!
• Namastei! - Cześć!
• Krpayaa! - Proszę!
• Dhanyawaada! - Dziękuję!
• Ksamaa-ong kar! - Przepraszam!
• Tun'ii naama ki'ii? - Jak się nazywasz?
• Men'ii naama ... - Nazywam się ...
• Tun ki'ii calii-de thaare? - Jak się masz?
• Nalla! - OK! / Dobrze!
• Burii! - Źle!
• Men ulu'ii. - Jestem szczęśliwy.
• Men shaantipun. - Jestem spokojny.
• Men seda'ii. - Jestem smutny.
• Men or'ii. - Jestem zły.
• Tun kide thaare? - Gdzie jesteś?
• Men ...-de thaare? - Jestem w/na ...?
• Tun-ke ...-no wisaya-de ki'ii mankii? - Co sądzisz/myślisz o ...?
• Men-ke mankii ki ... - Myślę/Sądzę, że ...
• Waa! - Przyjdź!
• Krpayaa waa! - Proszę przyjść!
• Wii-ke ...-ong getate daa! - Pójdźmy do/na ...!
• ... ka? - Czy ...?
• Aa. - Tak.
• Ha. - Tak.
• Na. - Nie.
• Men-ke tun-de umyumikii thaare! - Kocham Cię!

Przykładowy tekst

Artykuł 1 Deklaracji Praw Człowieka

Sel kuns di-no gaurawa-de i di-no adhikaara-de swatantrya-samaana aate-de umgetii aare. Uwans-ke ceitanaa i antaraatman daagetii aare tathaa uwans-ke anya anya-ong bhraatrtwa-no henkii-nei wyawahaara-ong karte aare.

tłumaczenie:
Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

analiza:

• sel - wszyscy, każdy
• kuns - (liczba mnoga od: kun - człowiek)
• di-no - swój, di - sam sobie
• gaurawa-de - w godności
• i - i
• adhikaara-de - w prawach
• swatantrya - wolny, niezależny
• samaana - równy
• aate-de - będąc (imiesłów przysłówkowy od: aate - być, bycie)
• umgetii - rodzony (imiesłów bierny od: umte - rodzić, rodzenie)
• aare - (czas teraźniejszy od: aate - być, bycie)
• uwans-ke (celownik i liczba mnoga od: uwan - on/ona jako istota ożywiona)
• ceitanaa - rozum
• antaraatman - sumienie
• daagetii - (imiesłów bierny od: daate - dawać, przekazywać, pozwalać)
• tathaa - i, oraz
• aare (wyjaśnione powyżej)
• anya anya-ong - wzajemnie (dosłownie: inny innego)
• uwans-ke - (wyjaśnione powyżej)
• bhraatrtwa-no - (dopełniacz od: bhraatrtwa - braterstwo)
• henkii-nei - (narzędnik od: henkii - oddech, życie, dusza, duch)
• wyawahaara-ong - (biernik od: wyawahaara - zachowanie, postępowanie)
• karte - robić, czynić, robienie, czynienie
• aare - (wyjaśnione powyżej)

Strona jest w budowie...