Język laurejski

Język laurejski Lauresc rec
Sposoby zapisu:	łaciński
Typologia:	SVO
Utworzenie:	Miguelhombre
Używany w :	Laurea
Klasyfikacja:	Języki indoeuropejskie Języki bałto-słowiańskie Języki słowiańskie Języki barckie Język laurejski
Lista conlangów

Język laurejski (laur. Lauresc rec) – język słowiański należący do grupy języków barckich, będący językiem oficjalnym Laurei, fikcyjnego państwa wyspiarskiego położonego na zachód od Madery.

Historia języka

Język wywodzi się z języka barckiego, używanego przez Barków (laur. Barcae) – fikcyjnego plemienia słowiańskiego, które odłączyło się od wspólnoty słowiańskiej w I tysiącleciu p.n.e. i udało się najpierw w okolice Śląska, skąd wraz z innymi plemionami dokonało najazdu na półwysep iberyjski w V w. n.e. Dwa wieki później, po odkryciu Laurei przez Dumeira Odkrywcę, większość Barków osiedliła się na nowej wyspie, na której stworzyła własne państwo i nowy naród - Laurów. Mniejsza część Barków pozostała w iberyjskiej Galicji, gdzie ulegli asymilacji z innymi ludami.

Wyróżnia się następujące etapy rozwoju laurejskiego:

• Język barcki (Barc rec) – używany przez Barków od oddzielenia się od reszty Słowian do wymarcia Barków na półwyspie Iberyjskim (ok. IX w. n.e.). Barcki wywodzi się z języka wczesnosłowiańskiego (Early Slavic w klasyfikacji Kortlandta), choć nie posiadał takich cech tego języka jak przejście wygłosowego -s w -h czy powstanie samogłosek nosowych. Barcki jest obecnie językiem wymarłym, natomiast dał początek grupie języków używanych w Laurei, nazywanymi językami barckimi.
• Język starolaurejski (Stur lauresc) – od VII w. do ok. XII w. n.e.
• Język średniolaurejski (Serdin lauresc) – od ok. XII w. do ok. XVI w. n.e.
• Wczesny współczesny laurejski (Urn modern lauresc) – od ok. XVI w. do ok. XVIII w. n.e.
• Współczesny laurejski (Modern lauresc) – od przełomu XVIII i XIX w. do dziś

Procesy fonetyczne

Samogłoski

Okres barcki

Barcki odziedziczył z wczesnosłowiańskiego 8 samogłosek oraz 3 dyftongi: a, ā, e, ē, i, ī, u, ū, ai, au, ei.

• Zmiana iloczasu w zaimkach osobowych - samogłoski w zaimkach liczby pojedynczej uległy skróceniu, zaś te liczby mnogiej - wydłużeniu.
• Monoftongizacja dyftongów
  • ai > [ɶː]
  • ei > [eː]
  • au > [oː]

Okres starolaurejski

W okresie starolaurejskim, język został po raz pierwszy spisany w alfabet, jednak nastąpiło to po większości procesów, które zaszły w tym czasie.

• Zanik iloczasu i wielka zmiana barw samogłosek
  • a > a [a]
  • ā > u [ʊ]
  • e pozostało bez zmian [ɛ]
  • ē > ie (dyftong)
  • i > i [ɪ]
  • ī > ai [aɪ]
  • [oː] > o [ɔ]
  • u > y [y]
  • ū > ou [ɔʊ]
  • [œː] > ae [æ]
  • [eː] > ei [eɪ] (ponowna dyftongizacja, jednak z innym brzmieniem e)
  • aw > au [aʊ]
  • āw > au [aʊ]
  • ew > eu [ɛʊ]
  • ēw > eu [ɛʊ]
• Pojawienie się protetycznego e w miejsce zbitek spółgłoskowych po zaniku końcówek rodzajowych w rzeczownikach i przymiotnikach

Okres średniolaurejski

• ie > ie [i]
• ou > ou [u]
• u [ʊ] > u [ʌ]
• uw > au [aʊ]

Okres wczesny współczesny

• Vj > Vɪ, VjC > VɪC
• Dyftongizacja r (Vr, VrC)
  • ar > [aː]
  • aer > [æɐ]
  • er > [ɛɐ]
  • eir > [eɪɐ]
  • ir > [ɪɐ]
  • ier > [iɐ]
  • or > [ɔɐ]
  • our > [uɐ]
  • ur > [ʌː]
  • yr > [yɐ]
• Wygłosowe en > [ən]

Spółgłoski

Barcki

• sj > ʃ
• zj > ʒ
• nj > ɲ
• x > h (pod wpływem języków germańskich)
• Selektywne w > v (zaszło w wybranych wyrazach, bez wyraźnego schematu)
• Ubezdźwięcznienie wygłosowego -z > -s

Starolaurejski

• Palatalizajca c [k] i g [g] przed e oraz i
  • [k] > [ʦ]
  • [g] > [ʤ]
• Dyspalatalizacja wszystkich pozostałych spółgłosek
  • tj > t (poza tymi dialektami, gdzie > ʧ)
  • dj > d (poza tymi dialektami, gdzie > ʤ)
  • stj > st
  • zdj > zd
  • lj > l
  • rj > r
  • skj > sc [sk]
  • zgj > zg
• kv > v
• gv > v

Średniolaurejski

• ʦ > s
• ʤ > ʒ

Wczesny współczesny

• Zanik wygłosowego -s (w zaimkach osobowych została przechodniość – jeśli w zdaniu po -s następuje wyraz rozpoczynający się samogłoską, -s jest wymawiane)
• ng > [ŋ]

Fonetyka

Samogłoski

	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i, y, ɪ		u, (ʊ)
Średnie	ɛ, (e)	ə	ʌ, ʌː, ɔ
Otwarte	a, aː, æ	(ɐ)

W nawiasach podano samogłoski występujące jedynie jako część dyftongu.

Ponadto, laurejski posiada następujące dyftongi: aɪ, aʊ, eɪ, ɛɐ, ɛʊ, ɪɐ, iɐ, ɔɪ, ɔɐ, ɔʊ, ʌɪ, uɪ, uɐ, yɪ, yɐ.

Spółgłoski

		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Podniebienne	Miękkopodniebienne
Nosowe		m	n		ɲ	ŋ
Zwarte	bezdźwięczne	p	t			k
	dźwięczne	b	d			g
Afrykaty	bezdźwięczne			(ʧ)
	dźwięczne			(ʤ)
Szczelinowe	bezdźwięczne	f	s	ʃ		h
	dźwięczne	v	z	ʒ
Aproksymanty				ɫ	j	w
Drżące				r
Boczne				l

Zapis

A a – [a]
B b – [b]
C c – zazwyczaj [k], przed e, i: [s]
D d – [d]
E e – [ɛ]
F f – [f]
G g – zazwyczaj [g], przed e, i: [ʒ]
H h – [h]
I i – [ɪ]
J j – w wyrazach rodzimych nie występuje, w dialektach może pełnić funkcję znaku zmiękczającego
K k – [k] (wyrazy obce)
L l – [l ~ ɫ]
M m – [m]
N n – [n]
O o – [ɔ]
P p – [p]
R r – [r]
S s – [s]
T t – [t]
U u – [ʌ]
V v – [v]
W W – [w]
X x – [ks]
Y y – [y]
Z z – [z]

Ponadto, wykorzystuje się następujące dwuznaki: Ae ae – [æ]
Cj cj – [tʃ] (wyrazy obce)
Dj dj – [dʒ] (wyrazy obce)
Ie ie – [i]
Ou ou – [u]
Sj sj – [ʃ]
Tj tj – [tʃ] (w dialektach)
Zj zj – [ʒ]

W zapisie nie zaznacza się akcentu, który jest swobodny, zazwyczaj paroksytoniczny bądź, rzadziej, oksytoniczny.

Gramatyka

Rzeczownik

• Występują dwie liczby – pojedyncza i mnoga
• Jest tylko jeden przypadek – mianownik
• Nie wyróżnia się rodzajów – zanikły na etapie starolaurejskim. Wszystkie rzeczowniki mają jednolitą końcówkę w liczbie mnogiej: -ae (wcześniej była to końcówka rodzaju męskiego, pochodząca z -ai).

Przymiotnik

Przymiotniki, podobnie jak rzeczowniki, nie mają rodzajów. Nastąpił zanik końcówek rodzajowych, także dla liczby mnogiej. W powstałych w ten sposób zbitkach spółgłoskowych pojawiło się protetyczne e, np. cranglas (okrągły) > crangel (okrągły/okrągła/okrągłe/okrągli).

Zaimek

• Wymowa wygłosowego -s w zaimkach jest przechodnia gdy w zdaniu następne słowo zaczyna się od samogłoski, np. es laute (łowię) wymawia się [ɛ 'laʊtɛ], ale es e (jestem) – [ɛs ɛ].
• Zaimek neutralny w 3 osobie obu liczb jest normalnie używany w odniesieniu do ludzi jako forma neutralna płciowo. Jego wcześniejsza forma w dopełnieniu i zaimku dzierżawczym została zastąpiona nową konstrukcją, będącą połączeniem form męskiej i żeńskiej.

	Mianownik	Dopełnienie	Zaimek dzierżawczy
1 os. l. poj	es	me	mai
2 os. l. poj	ty	te	twai
3 os. l. poj	an, ana, ane	nag, nai, naig
1 os. l. mn.	mies	nus	nusj
2 os. l. mn.	ious	vus	vusj
3 os. l. mn.	unae	nies
Zaimek zwrotny		se	swai

Czasownik

Bezokolicznik

Bezokoliczniki składają się z partykuły tei oraz czasownika właściwego. Forma ta wykształciła się w okresie starolaurejskim, kiedy doszło do rewolucji czasownikowej. Dotychczasowe bezokoliczniki (np. bartei - walczyć) zostały rozbite: tei przeszło na początek i stało się partykułą podobną do angielskiego to, temat stał się czasownikiem właściwym, a pozostałe części bezokolicznika zanikły. Ponadto, w czasownikach, których temat zakończony był samogłoską, pojawiła się spółgłoska -t, będąca reliktem końcówki -tei. W efekcie, wszystkie bezokoliczniki zakończone są spółgłoskami. Przykłady przemian:

• umierać: mertei > tei mer (przykład prosty)
• widzieć: weidietei > tei weid (przykład zaniku sylaby będącej poza tematem)
• wiedzieć: znutei > tei znut (przykład uzupełnienia tematu o końcówkę -t)

Czasy, tryby, aspekty

W laurejskim występują następujące czasy i tryby:

• Czas teraźniejszy (prosty i postępujący)
• Czas przeszły (prosty i postępujący)
• Czas przyszły (prosty i postępujący)
• Tryb przypuszczający
• Tryb rozkazujący

Oryginalny podział czasowników na dokonane i niedokonane, zakładający osobną formę czasownika dla obu aspektów, zanikł w okresie starolaurejskim. Formy dokonane i niedokonane połączyły się w jedną (zazwyczaj na bazie formy dokonanej), natomiast wykształcił się nowy podział czasów na prosty i postępujący. Postępujący tworzy się z czasownika "być" (tei bout) pozbawionego partykuły tei oraz imiesłowu czasownikowego czynnego.

Koniugacja

Koniugacja laurejskiego jest bardzo regularna (z wyjątkiem dwóch nieregularnych czasowników: tei bout (być) oraz tei ies (jeść)). We wszystkich czasach i trybach, poza rozkazującym, doszło do zaniku osobnych form dla 1 i 2 osób obu liczb, zaś forma dla 3 osoby stała się jedyną formą koniugacyjną.

Odmiana w czasie teraźniejszym polega na dodaniu do tematu -e (l. poj.) / -en (l. mn.). Powstała ona na bazie odziedziczonej odmiany z wczesnosłowiańskiego, którą dziś znamy jako 1 klasa koniugacji w prasłowiańskim.

Czasy przeszłe z barckiego (odziedziczone z wczesnosłowiańskiego) zostały zastąpione nowym czasem przeszłym prostym, będącym kalką czasu teraźniejszego z przegłosem e:a; czasowniki otrzymują zatem końcówki -a/-an. Czas przyszły powstaje za pomocą czasownika bande / banden (forma przyszła czasownika tei bout) z dodatkiem tematu. Tryb przypuszczający tworzy się za pomocą partykuły bou + temat. Tryb rozkazujący jako jedyny zachował bardziej skomplikowaną odmianę. Dla 1 i 3 osoby, tworzy się go za pomocą partykuły nec + zaimek osobowy + forma czasu teraźniejszego. Dla 2 osoby, do tematu dodaje się końcówkę -ai (l. poj.) / -aite (l. mn.)

Przykłady koniugacji:

• tei nes - nieść

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Bezokolicznik	tei nes
Czas teraźniejszy (prosty)	nese	nesen
Czas teraźniejszy (postępujący)	e nesent	sen nesent
Czas przeszły (prosty)	nesa	nesan
Czas przeszły (postępujący)	ba nesent	ban nesent
Czas przyszły (prosty)	bande nes	banden nes
Czas przyszły (postępujący)	bande nesent	banden nesent
Tryb przypuszczający	bou nes
Tryb rozkazujący	nec (zaimek) nese (1 i 3 os.) nesai (2 os.)	nec (zaimek) nesen (1 i 3 os.) nesaite (2 os.)
Imiesłów przymiotnikowy czynny	nesent
Imiesłów przymiotnikowy bierny	nesen
Rzeczownik odczasownikowy	nesene

• tei pait - pić

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Bezokolicznik	tei pait
Czas teraźniejszy (prosty)	paite	paiten
Czas teraźniejszy (postępujący)	e paitent	sen paitent
Czas przeszły (prosty)	paita	paitan
Czas przeszły (postępujący)	ba paitent	ban paitent
Czas przyszły (prosty)	bande pait	banden pait
Czas przyszły (postępujący)	bande paitent	banden paitent
Tryb przypuszczający	bou pait
Tryb rozkazujący	nec (zaimek) paite (1 i 3 os.) paitai (2 os.)	nec (zaimek) paiten (1 i 3 os.) paitaite (2 os.)
Imiesłów przymiotnikowy czynny	paitent
Imiesłów przymiotnikowy bierny	pait
Rzeczownik odczasownikowy	paite

Koniugacja czasownika być (nieregularny):

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Bezokolicznik	tei bout
Czas teraźniejszy (prosty)	e	sen
Czas teraźniejszy (postępujący)	-
Czas przeszły (prosty)	ba	ban
Czas przeszły (postępujący)	-
Czas przyszły (prosty)	bande	banden
Czas przyszły (postępujący)	-
Tryb przypuszczający	bou
Tryb rozkazujący	nec (zaimek) bande (1 i 3 os.) bandai (2 os.)	nec (zaimek) banden (1 i 3 os.) bandaite (2 os.)
Imiesłów przymiotnikowy czynny	bandent
Imiesłów przymiotnikowy bierny	bout
Rzeczownik odczasownikowy	boute

Koniugacja czasownika jeść (nieregularny):

	Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
Bezokolicznik	tei ies
Czas teraźniejszy (prosty)	ie	ieden
Czas teraźniejszy (postępujący)	e iedent	sen iedent
Czas przeszły (prosty)	ieda	iedan
Czas przeszły (postępujący)	ba iedent	ban iedent
Czas przyszły (prosty)	bande ie	banden ie
Czas przyszły (postępujący)	bande iedent	banden iedent
Tryb przypuszczający	bou ie
Tryb rozkazujący	nec (zaimek) ie (1 i 3 os.) ied (2 os.)	nec (zaimek) ieden (1 i 3 os.) iedaite (2 os.)
Imiesłów przymiotnikowy czynny	iedent
Imiesłów przymiotnikowy bierny	ieden
Rzeczownik odczasownikowy	iedene

Historia zmian koniugacji

Starolaurejski				Średniolaurejski				Wczesny współczesny / współczesny
Liczba pojedyncza		Liczba mnoga		Liczba pojedyncza		Liczba mnoga		Liczba pojedyncza		Liczba mnoga
es	nesam > nesem	mies	neseme	es	dum nese	mies	dume nesen	es	nese	mies	nesen
ty	nesesj	ious	nesete	ty	dusj nese	ious	dute nesen	ty		ious
an, ana, ane	neseti	unae	nesanti > nesenti	an, ana, ane	nese	unae	nesen	an, ana, ane		unae

Powyższa tabela prezentuje, jak zmieniała się koniugacja czasu teraźniejszego na przełomie wieków na przykładzie czasownika tei nes. W okresie starolaurejskim doszło do ujednolicenia samogłosek w koniugacji (na tym przykładzie a > e). W okresie średniolaurejskim doszło do zasadniczej zmiany - w odmianie pojawiła się partykuła du (pl. że), która przejęła końcówki fleksyjne od czasownika, który od teraz miał formę trzeciej osoby (która również uległa zmianie - doszło do zaniku końcówki -ti). Przypomina to zjawisko obecne w polskich gwarach żem przyniósł, z tą różnicą, że miało charakter całościowy i nie ograniczało się do wybranych czasów i osób. We wczesnym współczesnym laurejskim, doszło do zaniku tej partykuły, zostawiając jedynie czasownik w ówczesnej formie. Zdarza się, że forma średniolaurejska z partykułą du występuje w literaturze jako archaizm.