Język laurejski
| Język laurejski Lauresc rec | |
|---|---|
| Sposoby zapisu: | łaciński |
| Typologia: | SVO |
| Utworzenie: | Miguelhombre |
| Używany w : | Laurea |
| Klasyfikacja: | Języki indoeuropejskie
|
| Lista conlangów | |
Język laurejski (laur. Lauresc rec) – język słowiański należący do grupy języków barckich, będący językiem oficjalnym Laurei, fikcyjnego państwa wyspiarskiego położonego na zachód od Madery.
Historia języka
Język wywodzi się z języka barckiego, używanego przez Barków (laur. Barcae) – fikcyjnego plemienia słowiańskiego, które odłączyło się od wspólnoty słowiańskiej w I tysiącleciu p.n.e. i udało się najpierw w okolice Śląska, skąd wraz z innymi plemionami dokonało najazdu na półwysep iberyjski w V w. n.e. Dwa wieki później, po odkryciu Laurei przez Dumeira Odkrywcę, większość Barków osiedliła się na nowej wyspie, na której stworzyła własne państwo i nowy naród - Laurów. Mniejsza część Barków pozostała w iberyjskiej Galicji, gdzie ulegli asymilacji z innymi ludami.
Wyróżnia się następujące etapy rozwoju laurejskiego:
- Język barcki (Barc rec) – używany przez Barków od oddzielenia się od reszty Słowian do wymarcia Barków na półwyspie Iberyjskim (ok. IX w. n.e.). Barcki wywodzi się z języka wczesnosłowiańskiego (Early Slavic w klasyfikacji Kortlandta), choć nie posiadał takich cech tego języka jak przejście wygłosowego -s w -h czy powstanie samogłosek nosowych. Barcki jest obecnie językiem wymarłym, natomiast dał początek grupie języków używanych w Laurei, nazywanymi językami barckimi.
- Język starolaurejski (Stur lauresc) – od VII w. do ok. XII w. n.e.
- Język średniolaurejski (Serdin lauresc) – od ok. XII w. do ok. XVI w. n.e.
- Wczesny współczesny laurejski (Urn modern lauresc) – od ok. XVI w. do ok. XVIII w. n.e.
- Współczesny laurejski (Modern lauresc) – od przełomu XVIII i XIX w. do dziś
Procesy fonetyczne
Samogłoski
Okres barcki
Barcki odziedziczył z wczesnosłowiańskiego 8 samogłosek oraz 3 dyftongi: a, ā, e, ē, i, ī, u, ū, ai, au, ei.
- Zmiana iloczasu w zaimkach osobowych - samogłoski w zaimkach liczby pojedynczej uległy skróceniu, zaś te liczby mnogiej - wydłużeniu.
- Monoftongizacja dyftongów
- ai > [ɶː]
- ei > [eː]
- au > [oː]
Okres starolaurejski
W okresie starolaurejskim, język został po raz pierwszy spisany w alfabet, jednak nastąpiło to po większości procesów, które zaszły w tym czasie.
- Zanik iloczasu i wielka zmiana barw samogłosek
- a > a [a]
- ā > u [ʊ]
- e pozostało bez zmian [ɛ]
- ē > ie (dyftong)
- i > i [ɪ]
- ī > ai [aɪ̯]
- [oː] > o [ɔ]
- u > y [y]
- ū > ou [ɔʊ̯]
- [œː] > ae [æ]
- [eː] > ei [eɪ̯] (ponowna dyftongizacja, jednak z innym brzmieniem e)
- aw > au [aʊ̯]
- āw > au [aʊ̯]
- ew > eu [ɛʊ̯]
- ēw > eu [ɛʊ̯]
- Pojawienie się protetycznego e w miejsce zbitek spółgłoskowych po zaniku końcówek rodzajowych w rzeczownikach i przymiotnikach
Okres średniolaurejski
- ie > ie [i]
- ou > ou [u]
- u [ʊ] > u [ʌ]
- uw > au [aʊ̯]
Okres wczesny współczesny
- Vj > Vɪ, VjC > VɪC
- Dyftongizacja r (Vr, VrC)
- ar > [aː]
- aer > [æɐ̯]
- er > [ɛɐ̯]
- eir > [eɐ̯]
- ir > [ɪɐ̯]
- ier > [iɐ̯]
- or > [ɔɐ̯]
- our > [uɐ̯]
- ur > [ʌː]
- yr > [yɐ̯]
- Wygłosowe en > [ən]
Spółgłoski
Barcki
- sj > ʃ
- zj > ʒ
- nj > ɲ
- x > h (pod wpływem języków germańskich)
- Selektywne w > v (zaszło w wybranych wyrazach, bez wyraźnego schematu)
- Ubezdźwięcznienie wygłosowego -z > -s
Starolaurejski
- Palatalizajca c [k] i g [g] przed e oraz i
- [k] > [ʦ]
- [g] > [ʤ]
- Dyspalatalizacja wszystkich pozostałych spółgłosek
- tj > t (poza tymi dialektami, gdzie > ʧ)
- dj > d (poza tymi dialektami, gdzie > ʤ)
- stj > st
- zdj > zd
- lj > l
- rj > r
- skj > sc [sk]
- zgj > zg
- kv > v
- gv > v
Średniolaurejski
- ʦ > s
- ʤ > ʒ
Wczesny współczesny
- Zanik wygłosowego -s (w zaimkach osobowych została przechodniość – jeśli w zdaniu po -s następuje wyraz rozpoczynający się samogłoską, -s jest wymawiane)
- ng > [ŋ]
Fonetyka
Samogłoski
| Przednie | Środkowe | Tylne | |
|---|---|---|---|
| Przymknięte | i, y, ɪ | u, (ʊ) | |
| Średnie | ɛ, (e) | ə | ʌ, ʌː, ɔ |
| Otwarte | a, aː, æ | (ɐ) |
W nawiasach podano samogłoski występujące jedynie jako część dyftongu.
Ponadto, laurejski posiada następujące dyftongi: aɪ̯, aʊ̯, eɪ̯, eɐ̯, ɛɐ̯, ɛʊ̯, ɪɐ̯, iɐ̯, ɔɪ̯, ɔɐ̯, ɔʊ̯, ʌɪ̯, uɪ̯, uɐ̯, yɪ̯, yɐ̯.
Spółgłoski
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Miękkopodniebienne | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | n | ɲ | ŋ | ||
| Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | ||
| dźwięczne | b | d | g | |||
| Afrykaty | bezdźwięczne | (ʧ) | ||||
| dźwięczne | (ʤ) | |||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | f | s | ʃ | h | |
| dźwięczne | v | z | ʒ | |||
| Aproksymanty | ɫ | j | w | |||
| Drżące | r | |||||
| Boczne | l | |||||
Zapis
A a – [a]
B b – [b]
C c – zazwyczaj [k], przed e, i: [s]
D d – [d]
E e – [ɛ]
F f – [f]
G g – zazwyczaj [g], przed e, i: [ʒ]
H h – [h]
I i – [ɪ], [j]
J j – w wyrazach rodzimych nie występuje, w dialektach może pełnić funkcję znaku zmiękczającego
K k – [k] (wyrazy obce)
L l – [l ~ ɫ]
M m – [m]
N n – [n]
O o – [ɔ]
P p – [p]
R r – [r]
S s – [s]
T t – [t]
U u – [ʌ]
V v – [v]
W W – [w]
X x – [ks]
Y y – [y]
Z z – [z]
Ponadto, wykorzystuje się następujące dwuznaki:
Ae ae – [æ]
Cj cj – [tʃ] (wyrazy obce)
Dj dj – [dʒ] (wyrazy obce)
Ie ie – [i]
Ou ou – [u]
Sj sj – [ʃ]
Tj tj – [tʃ] (w dialektach)
Zj zj – [ʒ]
W zapisie nie zaznacza się akcentu, który jest swobodny, zazwyczaj paroksytoniczny bądź, rzadziej, oksytoniczny.
Gramatyka
Rzeczownik
- Występują dwie liczby – pojedyncza i mnoga
- Jest tylko jeden przypadek – mianownik
- Nie wyróżnia się rodzajów – zanikły na etapie starolaurejskim. Wszystkie rzeczowniki mają jednolitą końcówkę w liczbie mnogiej: -ae (wcześniej była to końcówka rodzaju męskiego, pochodząca z -ai).
Przymiotnik
Przymiotniki, podobnie jak rzeczowniki, nie mają rodzajów. Nastąpił zanik końcówek rodzajowych, także dla liczby mnogiej. W powstałych w ten sposób zbitkach spółgłoskowych pojawiło się protetyczne e, np. cranglas (okrągły) > crangel (okrągły/okrągła/okrągłe/okrągli).
Zaimek
- Wymowa wygłosowego -s w zaimkach jest przechodnia gdy w zdaniu następne słowo zaczyna się od samogłoski, np. es laute (łowię) wymawia się [ɛ 'laʊ̯tɛ], ale es e (jestem) – [ɛs ɛ].
- Zaimek neutralny w 3 osobie obu liczb jest normalnie używany w odniesieniu do ludzi jako forma neutralna płciowo. Jego wcześniejsza forma w dopełnieniu i zaimku dzierżawczym została zastąpiona nową konstrukcją, będącą połączeniem form męskiej i żeńskiej.
| Mianownik | Dopełnienie | Zaimek dzierżawczy | |
|---|---|---|---|
| 1 os. l. poj | es | me | mai |
| 2 os. l. poj | ty | te | twai |
| 3 os. l. poj | an, ana, ane | nag, nai, naig | |
| 1 os. l. mn. | mies | nus | nusj |
| 2 os. l. mn. | ious | vus | vusj |
| 3 os. l. mn. | unae | nies | |
| Zaimek zwrotny | se | swai | |
Czasownik
Bezokolicznik
Bezokoliczniki składają się z partykuły tei oraz czasownika właściwego. Forma ta wykształciła się w okresie starolaurejskim, kiedy doszło do rewolucji czasownikowej. Dotychczasowe bezokoliczniki (np. bartei - walczyć) zostały rozbite: tei przeszło na początek i stało się partykułą podobną do angielskiego to, temat stał się czasownikiem właściwym, a pozostałe części bezokolicznika zanikły. Ponadto, w czasownikach, których temat zakończony był samogłoską, pojawiła się spółgłoska -t, będąca reliktem końcówki -tei. W efekcie, wszystkie bezokoliczniki zakończone są spółgłoskami. Przykłady przemian:
- umierać: mertei > tei mer (przykład prosty)
- widzieć: weidietei > tei weid (przykład zaniku sylaby będącej poza tematem)
- wiedzieć: znutei > tei znut (przykład uzupełnienia tematu o końcówkę -t)
Czasy, tryby, aspekty
W laurejskim występują następujące czasy i tryby:
- Czas teraźniejszy (prosty i postępujący)
- Czas przeszły (prosty i postępujący)
- Czas przyszły (prosty i postępujący)
- Tryb przypuszczający
- Tryb rozkazujący
Oryginalny podział czasowników na dokonane i niedokonane, zakładający osobną formę czasownika dla obu aspektów, zanikł w okresie starolaurejskim. Formy dokonane i niedokonane połączyły się w jedną (zazwyczaj na bazie formy dokonanej), natomiast wykształcił się nowy podział czasów na prosty i postępujący. Postępujący tworzy się z czasownika "być" (tei bout) pozbawionego partykuły tei oraz imiesłowu czasownikowego czynnego.
Koniugacja
Koniugacja laurejskiego jest bardzo regularna (z wyjątkiem dwóch nieregularnych czasowników: tei bout (być) oraz tei ies (jeść)). We wszystkich czasach i trybach, poza rozkazującym, doszło do zaniku osobnych form dla 1 i 2 osób obu liczb, zaś forma dla 3 osoby stała się jedyną formą koniugacyjną.
Odmiana w czasie teraźniejszym polega na dodaniu do tematu -e (l. poj.) / -en (l. mn.). Powstała ona na bazie odziedziczonej odmiany z wczesnosłowiańskiego, którą dziś znamy jako 1 klasa koniugacji w prasłowiańskim.
Czasy przeszłe z barckiego (odziedziczone z wczesnosłowiańskiego) zostały zastąpione nowym czasem przeszłym prostym, będącym kalką czasu teraźniejszego z przegłosem e:a; czasowniki otrzymują zatem końcówki -a/-an. Czas przyszły powstaje za pomocą czasownika bande / banden (forma przyszła czasownika tei bout) z dodatkiem tematu. Bardzo częstą praktyką jest skracanie bande do 'nde/'nden, np. ty'nde preid zamiast ty bande preid (pol. przyjdziesz). Taka forma jest obecnie na tyle powszechna, że jest uznana jako jedna z dwóch dopuszczalnych oficjalnych form i nie ogranicza się tylko do mowy potocznej.
Tryb przypuszczający tworzy się za pomocą partykuły bou + temat. Tryb rozkazujący jako jedyny zachował bardziej skomplikowaną odmianę. Dla 1 i 3 osoby, tworzy się go za pomocą partykuły nec + zaimek osobowy + forma czasu teraźniejszego. Dla 2 osoby, do tematu dodaje się końcówkę -ai (l. poj.) / -aite (l. mn.)
Przykłady koniugacji:
- tei nes - nieść
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| Bezokolicznik | tei nes | |
| Czas teraźniejszy (prosty) | nese | nesen |
| Czas teraźniejszy (postępujący) | e nesent | sen nesent |
| Czas przeszły (prosty) | nesa | nesan |
| Czas przeszły (postępujący) | ba nesent | ban nesent |
| Czas przyszły (prosty) | bande nes 'nde nes |
banden nes 'nden nes |
| Czas przyszły (postępujący) | bande nesent 'nde nesent |
banden nesent 'nden nesent |
| Tryb przypuszczający | bou nes | |
| Tryb rozkazujący | nec (zaimek) nese (1 i 3 os.) nesai (2 os.) |
nec (zaimek) nesen (1 i 3 os.) nesaite (2 os.) |
| Imiesłów przymiotnikowy czynny | nesent | |
| Imiesłów przymiotnikowy bierny | nesen | |
| Rzeczownik odczasownikowy | nesene | |
- tei pait - pić
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| Bezokolicznik | tei pait | |
| Czas teraźniejszy (prosty) | paite | paiten |
| Czas teraźniejszy (postępujący) | e paitent | sen paitent |
| Czas przeszły (prosty) | paita | paitan |
| Czas przeszły (postępujący) | ba paitent | ban paitent |
| Czas przyszły (prosty) | bande pait 'nde pait |
banden pait 'nden pait |
| Czas przyszły (postępujący) | bande paitent 'nde paitent |
banden paitent 'nden paitent |
| Tryb przypuszczający | bou pait | |
| Tryb rozkazujący | nec (zaimek) paite (1 i 3 os.) paitai (2 os.) |
nec (zaimek) paiten (1 i 3 os.) paitaite (2 os.) |
| Imiesłów przymiotnikowy czynny | paitent | |
| Imiesłów przymiotnikowy bierny | pait | |
| Rzeczownik odczasownikowy | paite | |
Koniugacja czasownika być (nieregularny):
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| Bezokolicznik | tei bout | |
| Czas teraźniejszy (prosty) | e | sen |
| Czas teraźniejszy (postępujący) | - | |
| Czas przeszły (prosty) | ba | ban |
| Czas przeszły (postępujący) | - | |
| Czas przyszły (prosty) | bande | banden |
| Czas przyszły (postępujący) | - | |
| Tryb przypuszczający | bou | |
| Tryb rozkazujący | nec (zaimek) bande (1 i 3 os.) bandai (2 os.) |
nec (zaimek) banden (1 i 3 os.) bandaite (2 os.) |
| Imiesłów przymiotnikowy czynny | bandent | |
| Imiesłów przymiotnikowy bierny | bout | |
| Rzeczownik odczasownikowy | boute | |
Koniugacja czasownika jeść (nieregularny):
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | |
|---|---|---|
| Bezokolicznik | tei ies | |
| Czas teraźniejszy (prosty) | ie | ieden |
| Czas teraźniejszy (postępujący) | e iedent | sen iedent |
| Czas przeszły (prosty) | ieda | iedan |
| Czas przeszły (postępujący) | ba iedent | ban iedent |
| Czas przyszły (prosty) | bande ie 'nde ie |
banden ie 'nden ie |
| Czas przyszły (postępujący) | bande iedent 'nde iedent |
banden iedent 'nden iedent |
| Tryb przypuszczający | bou ie | |
| Tryb rozkazujący | nec (zaimek) ie (1 i 3 os.) ied (2 os.) |
nec (zaimek) ieden (1 i 3 os.) iedaite (2 os.) |
| Imiesłów przymiotnikowy czynny | iedent | |
| Imiesłów przymiotnikowy bierny | ieden | |
| Rzeczownik odczasownikowy | iedene | |
Historia zmian koniugacji
| Starolaurejski | Średniolaurejski | Wczesny współczesny / współczesny | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga | ||||||
| es | nesam > nesem | mies | neseme | es | dum nese | mies | dume nesen | es | nese | mies | nesen |
| ty | nesesj | ious | nesete | ty | dusj nese | ious | dute nesen | ty | ious | ||
| an, ana, ane | neseti | unae | nesanti > nesenti | an, ana, ane | nese | unae | nesen | an, ana, ane | unae | ||
Powyższa tabela prezentuje, jak zmieniała się koniugacja czasu teraźniejszego na przełomie wieków na przykładzie czasownika tei nes. W okresie starolaurejskim doszło do ujednolicenia samogłosek w koniugacji (na tym przykładzie a > e). W okresie średniolaurejskim doszło do zasadniczej zmiany - w odmianie pojawiła się partykuła du (pl. że), która przejęła końcówki fleksyjne od czasownika, który od teraz miał formę trzeciej osoby (która również uległa zmianie - doszło do zaniku końcówki -ti). Przypomina to zjawisko obecne w polskich gwarach żem przyniósł, z tą różnicą, że miało charakter całościowy i nie ograniczało się do wybranych czasów i osób. We wczesnym współczesnym laurejskim, doszło do zaniku tej partykuły, zostawiając jedynie czasownik w ówczesnej formie. Zdarza się, że forma średniolaurejska z partykułą du występuje w literaturze jako archaizm.
Słownictwo
Lista Swadesha
| laurejski | IPA | polski |
|---|---|---|
| es | [ɛ] | ja |
| ty | [ty] | ty |
| an, ana, ane | [an], ['ana], ['anɛ] | on, ona, ono |
| mies | [mi] | my |
| ious | [ju] | wy |
| unae | [ʌ'næ] | oni, one |
| sei | [seɪ̯] | ten, ta, to |
| ta | [ta] | tamten, tamta, tamto |
| seide | [seɪ̯'dɛ] | tu, tutaj |
| to | [tɔ] | tam |
| cas | [ka] | kto |
| ci | [sɪ] | co |
| cy | [ky] | gdzie |
| cadu | [ka'dʌ] | kiedy |
| uc | [ʌk] | jak |
| nei | [neɪ̯] | nie |
| vis | [vɪ] | wszystko |
| mana | ['mana] | dużo |
| cela | ['sɛla] | trochę, kilka |
| mala | ['maɫa] | mało |
| cit | [sɪt] | inny |
| ein | [eɪ̯n] | jeden |
| dyw | [dyw] | dwa |
| tri | [trɪ] | trzy |
| cetyr | [sɛ'tyɐ̯] | cztery |
| penti | ['pɛŋtɪ] | pięć |
| gal | [gaɫ] | duży |
| dilg | [dɪɫg] | długi |
| plat | [plat] | szeroki |
| tylset | ['tyɫsɛt] | gruby |
| teng | [tɛŋ] | ciężki |
| mal | [maɫ] | mały |
| cart | [kaːt] | krótki |
| anz | [aŋz] | wąski |
| tin | [tɪn] | cienki |
| genu | ['ʒɛnʌ] | kobieta |
| mang | [maŋ] | mężczyzna |
| muti | ['mʌtɪ] | matka |
| ata | ['ata] | ojciec |
| vier | [viɐ̯] | zwierzę |
| zous | [zu] | ryba |
| pyt | [pyt] | ptak |
| sun | [sʌn] | pies |
| lysj | [lyʃ] | wesz |
| ang | [aŋ] | wąż |
| cirv | [sɪɐ̯v] | robak |
| derva | ['dɛɐ̯va] | drzewo |
| lies | [li] | las |
| coui | [kuɪ̯] | kij |
| awact | ['awakt] | owoc |
| siemen | ['simɛn] | nasiono |
| leist | [leɪ̯st] | liść |
| caru | ['karʌ] | korzeń |
| scaru | ['skarʌ] | kora |
| vaet | [væt] | kwiat |
| trau | [traʊ̯] | trawa |
| virv | [vɪɐ̯v] | sznur |
| udu | ['ʌdʌ] | skóra |
| miens | [min] | mięso |
| cro | [krɔ] | krew |
| cast | [kast] | kość |
| toc | [tɔk] | tłuszcz |
| uia | ['ʌja] | jajko |
| rag | [rag] | róg |
| vast | [vast] | ogon |
| pera | ['pɛra] | pióro |
| vals | [vaɫs] | włos |
| galvu | ['gaɫvʌ] | głowa |
| os | [ɔ] | ucho |
| ac | [ak] | oko |
| nas | [na] | nos |
| ostae | [ɔ'stæ] | usta |
| dunt | [dʌŋt] | ząb |
| inzouc | [ɪŋ'zuk] | język |
| nugyt | ['nagyt] | paznokieć |
| nagu | ['nagʌ] | stopa |
| carc | [kaːk] | noga |
| calu | ['kalʌ] | kolano |
| rancu | ['raŋkʌ] | ręka |
| sparn | [spaːn] | skrzydło |
| bros | [brɔ] | brzuch |
| untra | ['ʌŋtra] | wnętrzności |
| cyrc | [kyɐ̯k] | szyja, kark |
| spaina | ['spaɪ̯na] | plecy |
| grand | [graŋd] | pierś |
| sier | [siɐ̯] | serce |
| entra | ['ɛntra] | wątroba |
| tei pait | [teɪ̯ paɪ̯t] | pić |
| tei ies | [teɪ̯ i] | jeść |
| tei cans | [teɪ̯ kan] | gryźć |
| tei suc | [teɪ̯ sʌk] | ssać |
| tei piot | [teɪ̯ pjɔt] | pluć |
| tei blot | [teɪ̯ blɔt] | wymiotować |
| tei viet | [teɪ̯ vit] | dmuchać, wiać |
| tei dos | [teɪ̯ dɔ] | oddychać |
| tei smaet | [teɪ̯ smæt] | śmiać |
| tei veid | [teɪ̯ veɪd] | widzieć |
| tei clos | [teɪ̯ klɔ] | słyszeć |
| tei znut | [teɪ̯ znʌt] | wiedzieć |
| tei min | [teɪ̯ mɪn] | myśleć |
| tei us | [teɪ̯ ʌ] | wąchać |
| tei buit | [teɪ̯ bʌɪ̯t] | bać |
| tei syp | [teɪ̯ syp] | spać |
| tei gait | [teɪ̯ gaɪ̯t] | żyć |
| tei mer | [teɪ̯ mɛɐ̯] | umierać |
| tei ob | [teɪ̯ ɔb] | zabić |
| tei bar | [teɪ̯ baː] | walczyć |
| tei laut | [teɪ̯ laʊ̯t] | łowić, polować |
| tei cot | [teɪ̯ kɔt] | uderzać |
| tei tin | [teɪ̯ tɪn] | ciąć, kroić |
| tei dael | [teɪ̯ dæɫ] | dzielić |
| tei cal | [teɪ̯ kaɫ] | dźgać, kłuć |
| tei drasc | [teɪ̯ drask] | drapać |
| tei cap | [teɪ̯ kap] | kopać |
| tei plot | [teɪ̯ plɔt] | pływać |
| tei lec | [teɪ̯ lɛk] | latać |
| tei eid, tei had | [teɪ̯ eɪ̯d], [teɪ̯ had] | iść, chodzić |
| tei preid | [teɪ̯ preɪ̯d] | przychodzić |
| tei leg | [teɪ̯ lɛg] | leżeć |
| tei sied | [teɪ̯ sid] | siedzieć |
| tei stut | [teɪ stʌt] | stać |
| tei vir | [teɪ vɪɐ] | obracać |
| tei pus | [teɪ̯ pʌ] | padać |
| tei dut | [teɪ̯ dʌt] | dawać |
| tei dirg | [teɪ̯ dɪɐ̯g] | trzymać |
| tei tisc | [teɪ̯ tɪsk] | ściskać |
| tei ter | [teɪ̯ tɛɐ̯] | trzeć |
| tei mot | [teɪ̯ mɔt] | myć |
| tei brousj | [teɪ̯ bruʃ] | wycierać |
| tei ting | [teɪ̯ tɪŋ] | ciągnąć |
| tei pisj | [teɪ̯ pɪʃ] | pchać |
| tei met | [teɪ̯ mɛt] | rzucać |
| tei venz | [teɪ̯ vɛŋz] | wiązać |
| tei sjout | [teɪ̯ ʃut] | szyć |
| tei cont | [teɪ̯ kɔŋt] | liczyć |
| tei rec | [teɪ̯ rɛk] | mówić |
| tei paet | [teɪ̯ pæt] | śpiewać |
| tei igrut | [teɪ ɪ'grʌt] | grać |
| tei plout | [teɪ̯ plut] | pływać |
| tei tec | [teɪ̯ tɛk] | płynąć, ciec |
| tei mirz | [teɪ̯ mɪɐ̯z] | marznąć |
| tei brinc | [teɪ̯ brɪŋk] | obrzękać, puchnąć |
| syl | [syl] | słońce |
| lonu | ['lɔnʌ] | księżyc |
| vaestu | ['væstʌ] | gwiazda |
| wadu | ['wadʌ] | woda |
| dyst | [dyst] | deszcz |
| raecu | ['rækʌ] | rzeka |
| ezera | [ɛ'zɛra] | jezioro |
| mare | ['marɛ] | morze |
| sal | [sal] | sól |
| cumu | ['kʌmʌ] | kamień |
| piesyc | ['pisyk] | piasek |
| pars | [paː] | kurz, pył |
| zemiu | ['zɛmjʌ] | ziemia |
| neba | ['nɛbʌ] | chmura |
| milu | ['mɪlʌ] | mgła |
| caele | ['kælɛ] | niebo |
| vietru | ['vitrʌ] | wiatr |
| snaeg | [snæg] | śnieg |
| led | [lɛd] | lód |
| doum | [dum] | dym |
| yng | [yŋ] | ogień |
| pepel | ['pɛpɛɫ] | popiół |
| tei gar | [teɪ̯ gaː] | palić |
| punt | [pʌŋt] | droga |
| garu | ['garʌ] | góra |
| rod | [rɔd] | czerwony |
| grien | [grin] | zielony |
| gilt | [ʒɪɫt] | żółty |
| biel | [biɫ] | biały |
| cirin | ['sɪrɪn] | czarny |
| nat | [nat] | noc |
| dein | [deɪ̯n] | dzień |
| gad | [gad] | rok |
| tep | [tɛp] | ciepły |
| hald | [haɫd] | zimny, chłodny |
| pilin | ['pɪlɪn] | pełny |
| nau | [naʊ̯] | nowy |
| stur | [stʌː] | stary |
| sy | [sy] | dobry |
| zyl | [zyɫ] | zły |
| neil | [neɪ̯ɫ] | zgniły |
| grimzin | ['grɪɱzɪn] | brudny |
| prast | [prast] | prosty |
| crangel | ['kraŋʒɛɫ] | okrągły |
| aser | [a'sɛɐ̯] | ostry |
| tamp | [taɱp] | tępy |
| glud | [gɫʌd] | gładki |
| vilg | [vɪɫg] | mokry |
| dors | [dɔɐ̯s] | suchy |
| prau | [praʊ̯] | prawidłowy |
| blaezuc | ['blæzʌk] | bliski |
| dulac | ['dʌɫak] | daleki |
| desin | ['dɛsɪn] | prawy |
| leu | [lɛʊ̯] | lewy |
| prei, o | [preɪ̯], [ɔ] | przy, u, na |
| in | [ɪn] | w |
| syn | [syn] | z |
| ei | [eɪ̯] | i |
| lei | [leɪ̯] | jeśli |
| taci | ['tasɪ] | bo, ponieważ |
| imen | [ɪmɛn] | imię |
Przykładowe teskty
Au ei cabae (Owca i konie)
Au cater nei ima vilnu, veida cabae, ein is nies tingent teng vaz, ein nesent gal cargo ei ein vezent cel boustera. Au reca cyn cabae: “Sier bale me, veident cel iezdent nu cab”. Cabae atrecan: “Closai, au, nusj sierae balen nus, cadu mies veiden sei uc cel, domin, arbe tep adiene for se is vilnu ti au. Ei au nei ime vilnu”. Iment sei closen, au biega per arvinu.
Nortin Vietru ei Syl (Północny Wiatr i Słońce)
Nortin Vietru ei Syl discutan a cater is nies e paseilin, cadu vag preida, bandent crout syn tep tounica. Unae establan du sei cas pir successena bande convenc vag tei isim ti adiene, bande oznun aca paseilin. Tadu Nortin Vietru vieta taca seilina aca an maga, u aca pamagtina an ba vieten, taca pagala vag ba vait swai tounica in acal se. Tadu Syl swaeta tepa ei vag statima isima swai adiene. Eu, Nortin Vietru deba preiznut, du Syl e paseilin is nies abu.
Vilc ei sun (Wilk i pies)
Galdin vilc preida cyn stur sun ei reca: – Sy amic, es e taca galdin, du es nei mage syp. Cadu ty e gal ei tylset. Is cy ty bire swai iedene? Cy ty gaite? Cy ty ie?
– Es e servant ti mai domin – sun atreca. – “Es serve mai domin, harne nag dam. Forsei mai domin dute me taca gala iedene uca es vale”. Vilc atreca: “Es gaite vela baedina. Dein ei nat, es hade per liesae ei palae ei nei niede neici for iedene for mai genu ei cendae. Es nei mage gait taca padilga. Mai genu ei cendae meren is gald. Forsei es aista bande stut servant ti celae ei castod ti nies damae”.
Sun ei vilc biegan zein per liesae cyn sunin dam. Nula, vilc veida cyrc ti sun. Codin, an poute:
– Es veide twai noud cyrc. Imen visin sunae cyrcae bes valsae?
– Nei – sun atreca. – Nei visin sunae. Per dein es nese catena. Per dein es lege perd dam ti mai domin syn catena. Catena e ferin ei fere e twird. Forsei es nei ime valsae nu cyrc. U es e liber per nat. Per nat es hade cy es vale.
– Darg brut – vilc reca cyn sun. – Gald e struxin, u catena e pastruxin. Es nei nese catena ei nei bande nes. Es bande parda mer is gald syn mai genu ei cendae. Biegai sum cyn swai domin. Sei e pasa tei bout galdin at tylset, pasa tei bout liber at nes catena. Adio.
Francisc caem (Francuska wioska)
Einin ces, in meirin caem in Francia, der gaita celc melainur. Sei melainur ima tri sounae ei dyw dytae. Nuistur soun sypena a stutene mil ein dein, u nag ata nei ima paningae tei cop nag cab. Serdin soun vala tei stut monac, u nuibleizuc monasterioum nei ima maesta for nag. Nuion soun nei znuta ci an bou vale tei diel. Mies nei znuten ci dytae valen, taci historiae is tae cesae nei recen a tuc wectae.