Benakasemmemii
Benakasemmem'ii - język sztuczny pomocniczy, który charakteryzuje się przede wszystkim szykiem zdania podmiot-dopełnienie-orzeczenie, częstym omijaniem słowa być w czasie teraźniejszym, reduplikacją (całkowitym lub częściowym podwojeniem rdzenia czasownika, przymiotnika lub przysłówka), umieszczaniem przydawki przed słowo określane, brakiem rodzaju gramatycznego, stosunkowo regularnym odmienianiem wyrazów oraz prostą budową sylab głównie w obrębie najbardziej podstawowych i najczęściej używanych wyrazów.
Pochodzenie
Słownictwo i elementy gramatyki tego języka ogólnie wywodzą się z:
- symbolizmu dźwięków
- języka tamilskiego
- języka fińskiego
- języka indonezyjskiego
- prakrytu (język pali, z którego czerpią dużo takie języki jak tajski czy khmerski)
- sanskrytu
- hindi
- języka japońskiego
- średniowiecznego języka chińskiego
- języka hiszpańskiego
- języka angielskiego
- języka tureckiego
- języka arabskiego (nieznacznie)
Fonologia
Spółgłoski
| wargowe | wargowo-zębowe | dziąsłowe/zębowe | podniebienne/palatalne | tylnojęzykowe | krtaniowe | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| nosowe | [m] m | [n] n | [ɲ] ny / przed "j"/"c" jako "n" | [ŋ] (n przed głoskami zwartymi tylnojęzykowymi) | ||
| zwarte dźwięczne nieprzydechowe | [b] b | [d] d | [d͡ʑ] j | [g] g | ||
| zwarte dźwięczne przydechowe | [bʱ] bh | [dʱ] dh | [d͡ʑʱ] jh | [gʱ] gh | ||
| zwarte bezdźwięczne nieprzydechowe | [p] p | [t] t | [t͡ɕ] c | [k] k | [ʔ] ' | |
| zwarte bezdźwięczne przydechowe | [pʰ] ph | [tʰ] th | [t͡ɕʰ] ch | [kʰ] kh | ||
| szczelinowe | ([f] f) | [s] s, dźwięczny odpowiednik ([z] z ) | ([ɕ] sh) | [h] h | ||
| drżące | [ɾ] r | |||||
| boczne | [l] l | |||||
| płynne | [w] w | [j] y |
- te głoski w nawiasach nie są typowe dla tego języka, więc nie wystąpią w onomatopejach
- sh występuje w wyrazach pochodzenia sanskryckiego
- f i z występują w wyrazach pochodzenia zachodnioeuropejskiego i arabskiego, rodzimymi odpowiednikami tych głosek będą kolejno ph i j/s, więc te z kolei mogą wystąpić w onomatopejach czy odruchowych wykrzyknikach, np. phei! - fuj!, sisi - zimny/zimno
Samogłoski
| przednie krótkie | przednie długie | centralne krótkie | centralne długie | tylne krótkie | tylne długie | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| przymknięte | [i] i | [iː] ii | [u] u | [u] uu | ||
| półprzymknięte | [e] e | [eː] ei | ([ə]) | [o] o | [oː] ou | |
| otwarte | [a] a | [aː] aa | ([ɔː] oo) |
- W wyrazach pochodzenia sanskryckiego występuje dodatkowa struktura [ɾɯ], w której jest niezakrąglony odpowiednik głoski u, np. Krsna [kɾɯ.sna]. To występuje jako r, ale nie styka się bezpośrednio z żadną samogłoską.
- Istnieją też samogłoski nosowe, tworzone są za pomocą dwuznaku -ng, np. Sangskrta Bhaasaa [sã.skɾɯ.ta bʱaː.saː].
- Odpowiednikiem angielskiego [ɔː] w zapożyczonych wyrazach z angielskiego jest [ɒː] oo (zaokrąglony odpowiednik aa), np. Oostreiliyaa - Australia
- Akcent jest zazwyczaj na pierwszą sylabę, ale nie wyróżnia się mocno w wyrazie; sylaby są wymawiane z podobnym naciskiem.
- Jednak gdy jest (pierwsza) samogłoska długa w wyrazie, to właśnie ją się dla wygody można akcentować.
- ai się czyta jako dyftong aːj.
- au się czyta jako dyftong aːw.
Układ sylab
Sylaby typowe dla tego języka wyglądają tak: CV, CV(n), CV(l), CV(m), CV(r), CV2×C+V, CVV gdzie:
- C to spółgłoska
- V to samogłoska
- 2×C to podwojona spółgłoska
Przykładowe wyrazy: miti - woda, moka - drzewo, getare - iść / poruszać się, sipare - rzucać, mutti - błoto, phala - owoc, calii - droga. W wyrazach zapożyczonych z sanskrytu czy języków zachodnioeuropejskich mogą występować sylaby o skomplikowanej budowie. Słowa pochodzenia angielskiego potrafią nawet posiadać zbitki na końcu słowa, np. bilaard - bilard, popkorn - popcorn.
Składnia
Domyślny szyk zdania to: podmiot-dopełnienie-orzeczenie, tak jak w językach hindi, sanskryckim, japońskim, tureckim, łacińskim, tamilskim czy koreańskim. Przydawka zawsze występuje przed słowem określanym, np. nalla kun - dobry człowiek, batas-ke khapakii - żywność dla dzieci. Żeby zmienić pozycję przydawki z przedrzeczownikowej na porzeczownikową, to trzeba użyć słowa ya, np. kun ya nalla (thaare) - dobry człowiek / człowiek, który jest dobry.
Czasowniki
Mają:
- 3 strony (czynną, bierną, statyczną)
- 3 tryby (oznajmujący, rozkazujący, przypuszczający)
- 3 czasy
- 3 aspekty.
Nie odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje.
Formy podstawowe
- czas teraźniejszy prosty: -re
- czas przeszły prosty (historyczny): e--re
- czas przyszły prosty: -issare
- tryb przypuszczający: e--issare
- tryb rozkazujący: -∅
- bezokolicznik/odsłownik: -meng
- imiesłów czynny: -∅
- imiesłów bierny teraźniejszy: -laa
- imiesłów bierny perfectum: -getii
Czasowniki czynne
Czasy gramatyczne:
| aspekt nawykowy | aspekt ciągły | aspekt perfectum | aspekt dokonany | |
|---|---|---|---|---|
| czas teraźniejszy | -re | -∅ thaare | -getiipun thaare | |
| czas przeszły | e--re | -∅ thii | -getiipun thii | -getiipun |
| czas przyszły | -rege | -∅ thaage | -getiipun thaage | -ge |
Imiesłów czynny: Nie występuje samodzielnie. On jest zawsze, albo jako określenie rzeczownika, albo w połączeniu z czasownikami typu thaare/thaagetare.
Czasowniki bierne
Czasy gramatyczne:
| aspekt nawykowy | aspekt ciągły | aspekt perfectum | aspekt dokonany | |
|---|---|---|---|---|
| czas teraźniejszy | -getii aare | -getii thaa thaare | -getii thaare | |
| czas przeszły | -getii e'aare | -laa thaa thii | -getii thii | -getii |
| czas przyszły | -getii aage | -getii thaa thaage | -getii thaage | -getii getage |
Czasowniki statyczne
Tworzy się je za pomocą konstrukcji rzeczownik uczucia/stanu + thaare lub za pomocą zwykłego przymiotnika. thaare odmienia się przez czasy, ale przez aspekt prosty. One wyrażają stany, uczucia, emocje, doświadczenia. Podmiot poddawany stanowi jest w celowniku. Np.
- Naar-ke jer thaare. - Słońce się świeci.
- Men-ke uwan umi (thaare). - Lubię go/ją. (dosłownie: Dla mnie on(a) przyjemn(y/a).)
- Bacca-ke bel-no arga thaare. - Dziecku boli brzuch. (dosłownie: Dziecku brzucha ból jest.)
- "Leonardo da Vinci" kun-ke di-no aawiskaaras-no wisaya-de baruun mankii thii. (Leonardo da Vinci rozmyślał nad swoimi wynalazkami.)
Czasownik pozostawać/stać/być
To jest jedyny czasownik nieregularny. W czasie przeszłym czasownik thaare przybiera formę thii.
Czasownik musieć/być powinnym
Tutaj podmiot jest w celowniku, a czynność konieczna do zrobienia kończy się na -meng wraz z formą czasownika thaare po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Musimy to zrobić w języku benakasemmem'ii to będzie: Wii-ke uwa-ong karte (thaare).; a zdanie Musieliśmy to zrobić. będzie to jako: Wii-ke uwa-ong karte thii.
Czasownik mieć
Tutaj posiadacz jest w dopełniaczu (lub w formie dzierżawczej), a własność w mianowniku wraz z formą czasownika po nim, który można pominąć w czasie teraźniejszym, np. polskie zdanie Mam dom w języku benakasemmem'ii będzie to: Men'ii wiita (aare); a zdanie Nie mam samochodu będzie to: Men'ii kaar naa.
Tryb rozkazujący
Podobnie jak w większości języków on wyraża rozkaz, polecenie czy żądanie oraz jest tworzony końcówką zerową, np. geta - chodź/idź oraz nie posiada podmiotu. Można podkreślić ten tryb partykułą o na końcu zdania.
Przykłady:
- Chodź do parku. - Udyaana-ong geta.
- Zrób to! - Uwa-ong kar!
Bezokolicznik / rzeczownik odczasownikowy (odsłownik)
Tworzy się go za pomocą końcówki -te. On ma formy w dopełniaczu, celowniku, narzędniku, miejscowniku i ablatywie, zaś nie ma odrębnej formy w bierniku.
| nazwa przypadka | końcówka | znaczenie |
|---|---|---|
| mianownik/biernik | -te | czynność jako obiekt życzeń lub podmiot |
| dopełniacz | -te-no | w powiązaniu z daną czynnością |
| celownik | -te-ke | w celu danej czynności |
| narzędnik | -te-nei | za pomocą danej czynności |
| miejscownik | -te-de | podczas danej czynności |
Przykłady:
- Oni chcą jeść. - Uwans khapate issare.
- Oni idą jeść. / Oni idą, żeby jeść. - Uwans khapate-ke getare.
- Oni żyją jedząc. - Uwans-ke khapate-nei henkii (thaare).
- Oni idą jedząc. / Oni idą podczas jedzenia. - Uwans khapate-de getare.
Rzeczowniki
Odmieniają się przez 8 przypadków i 2 liczby. Liczbę mnogą tworzy się końcówką -s, która podobnie jak w językach tureckim, indonezyjskim czy japońskim przy liczebnikach i słowach typu baruun/kecuun jest pomijana, bo same te słowa wskazują liczbę/ilość.
Przypadki
| nazwa przypadka | końcówka | znaczenie |
|---|---|---|
| mianownik | -∅ | podmiot w stronie czynnej, obiekt czynności (pacjens) w stronie biernej |
| dopełniacz | -no | posiadanie, powiązanie |
| celownik | -ke | dopełnienie dalsze, przeznaczenie/cel, (w stronie statycznej) podmiot doświadczający |
| biernik | -ong | dopełnienie bliższe, kierunek, długość trwania |
| narzędnik/ergatyw | -nei | narzędzie, sposób, wykonawca w stronie biernej lub przy rzeczowniku odczasownikowym |
| miejscownik | -de | miejsce, położenie (w przestrzeni lub w czasie) |
| ablatyw | -dou/-doro | punkt wyjścia, pochodzenie, przyczyna |
| wołacz | -hei | bezpośredni zwrot (z rzeczownikiem ożywionym) |
Przypadki zawsze mają swoje ustalone logiczne znaczenie, chociaż niektóre czasowniki mają mieszać znaczenie biernika i celownika, np. słowa tadare (bić, uderzać) i molre (mówić), o ile nie powoduje niejednoznaczności. Gdy jest potrzeba większej prezycji, to używa się przyimków, które zawsze się łączy z dopełniaczem, np.
- Men wiita-ong geta thaare. > Men wiita-no deka-ong geta thaare. - Idę do domu.
- Tun-ke men-no artha-ke uwa-ong daate. - Musisz dać mi to. (porównaj do: Tun men-ke uwa-ong daa thaare. - Dajesz mi to.)
Rodzaj/płeć
Podobnie jak w językach angielskim, esperanckim, japońskim czy indonezyjskim nie ma płci gramatycznej, ale zaimki trzeciej osoby dzielą się na te ożywione (odnoszące się do ludzi, zwierząt i duchów) oraz te nieożywione (odnoszące się do całej reszty).
- kin/kiin - kto/co (ożywione)
- ki/kii - co (nieożywione)
- uwan - on/ona/ono (ożywione)
- uwa - on/ona/ono (nieożywione)
Przymiotniki
Są nieodmienne. Stopień wyższy tworzy się dodając przed przymiotnikami adhika (dosłownie: bardziej), a stopień najwyższy poprzez dodanie sel-dou adhika (dosłownie: bardziej od wszystkich), np. kika - szybki, adhika kika - szybszy, sel-dou adhika kika - najszybszy.
Zaimki
Zaimki osobowe
| liczba pojednyncza | liczba mnoga | |
|---|---|---|
| pierwsza osoba (mówca o sobie) | men (ja) | wii (my; ja, ale bez słuchacza) |
| wiitun (my; ja i ty/wy/Pan/Pani/Panowie/Panie/Państwo) | ||
| druga osoba (mówca o odbiorcy) | tun (ty) | yuu (wy) |
| trzecia osoba | uwan (żywotne) | uwans (żywotne) |
| uwa (nieżywotne) | uwas (nieżywotne) |
Korelatywy
One są tworzone według wzorców znanych z esperanta i sanskrytu.
| pytajny | względny | wskazujący bliski | wskazujący daleki | uogólniający | "losujący" z grupy | nieokreślony | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| osoba/zwierzę | kin | yan | iyan | uwan | sel / selan | kin selli | pi kun/praanin |
| rzecz | ki | ya | iya | uwa | sel | ki selli | pi kita |
| miejsce | kide | yade | ide | ude | selde | kide selli | pi neda-de |
| czas | kihe | yahe | ihe | uhe | selhe | kihe selli | pi kaala-de |
Rodzaj/płeć
Zamiast rodzaju gramatycznego używa się żywotności w zaimkach trzeciej osoby, więc "on/ona/ono/to" używane wobec osób, zwierząt czy istot nadprzyrodzonych, to będzie uwan (w liczbie mnogiej: uwans), a "on/ona/ono/to" używane wobec roślin, rzeczy, pojęć czy zjawisk, to będzie uwa (liczba mnoga: uwas). Podobnie jest z dwoma zaimkami pytajnymi: kin (kto/co; żywotne) i ki (co; nieżywotne)
Przyimek
Podobnie jak w językach tureckim, hindi, japońskim czy sanskrycie on jest umieszczany po rzeczowniku, który wskazuje względem niego położenie/kierunek, a nie przed. Lista:
- antar - między, wśród
- artha-ke - dla, w celu
- borte-ke - przeciw, wbrew
- certe-de - dookoła, około
- daapa-de - daleko
- daapa-ong - od, w dal, precz
- darai-de/buul-de (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika keni neda-de)
- darai-ong/buul-ong (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika keni neda-ong)
- dekabi - w fizycznej styczności z, na powierzchni, przeciw
- dekabi - w kierunku fizycznej styczności z, na powierzchnię, przeciw
- deka-de - przy, obok, blisko
- deka-ong - w kierunku
- eki - poza
- eki-ong - w kierunku na zewnątrz
- en - wewnątrz
- en-ong - do wewnątrz, do środka
- laan-de/gur-de - powyżej (jest to nieprecyzyjne i zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika usar neda-de)
- laan-ong/gur-ong - w górę (jest to nieprecyzyjne o zamiast tego można użyć konstrukcji -dou adhika usar neda-de)
- labataa-nei - wskroś, w poprzek, wszerz
- langataa-nei - wzdłuż
- molte-nei - według, zdaniem
- mun - przed
- pin - po (później niż), z tyłu
- pingetate-de - zgodnie z, według
- rakkha-ke - dla, za (w obronie)
- ruupa-de - jako, w formie
- ruupa-ong - w inną formę, (przemiana) w
- sem - wspólnie z, razem z
- tulanaa-de - niż, w porównaniu do
- tir - poprzez, (na przeciwną stronę) przez
- warai - aż do
- wiita-de - u (u kogoś w domu)
- wisaya-de - o, na temat, do spraw (ds.)
Podstawowe zwroty
- Nalla naal! - Dzień dobry!
- Nalla kaalai! - Dzień dobry! (porankiem)
- Hei! - Cześć!
- Namastei! - Cześć!
- Krpayaa! - Proszę!
- Dhanyawaada! - Dziękuję!
- Ksamaa-ong kar! - Przepraszam!
- Tun'ii naama ki'ii? - Jak się nazywasz?
- Men'ii naama ... - Nazywam się ...
- Tun ki'ii calii-de thaare? - Jak się masz?
- Nalla! - OK! / Dobrze!
- Burii! - Źle!
- Men ulu'ii. - Jestem szczęśliwy.
- Men shaantipun. - Jestem spokojny.
- Men seda'ii. - Jestem smutny.
- Men or'ii. - Jestem zły.
- Tun kide thaare? - Gdzie jesteś?
- Men ...-de thaare? - Jestem w/na ...?
- Tun-ke ...-no wisaya-de ki'ii mankii? - Co sądzisz/myślisz o ...?
- Men-ke mankii ki ... - Myślę/Sądzę, że ...
- Waa! - Przyjdź!
- Krpayaa waa! - Proszę przyjść!
- Wii-ke ...-ong getameng daa! - Pójdźmy do/na ...!
- ... ka? - Czy ...?
- Aa. - Tak.
- Ha. - Tak.
- Na. - Nie.
- Men-ke tun-de umyumikii thaare! - Kocham Cię!
Strona jest w budowie...