Analiza wybranych tekstów w języku Budinos

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Artykuł prezentuje dwa teksty w języku Budinos wraz z ich tłumaczeniem na język rosyjski i polski oraz analizą słów. Teksty budinoskie i rosyjskie pochodzą z chrestomatii języka Budinos, z części zawierającej teksty autorstwa absolwentek oczno-zaocznej szkoły języka Budinos (Ксения Лазурина, Марина Денисова, Наталья Демина, Татьяна Резунова, Алена Николаева, Наталья Белкова), zachowana jest ich pisownia oryginalna, a chochliki drukarskie są poprawione za pomocą kwadratowych nawiasów. Polskie teksty są tłumaczeniem na podstawie słownika budinosko-węgierskiego. Wyrazy oznaczone literą R są tłumaczone na podstawie tekstu rosyjskiego lub rosyjsko-budinoskich rozmówek.

Mar ta?

Wersja Budinos

Mar ta?

Tina,verme, latid tadet joko lona. Tade empara picho, de chote kasuto, negge kogo no.
Tina vermid lati tad emparat zheka vjulasa, pelpa vjulasa, voida vjulasa, istuda vjulasa, erio tarkasa. Tade empara volib jaksho, pekto, loso, vajko...Kemle ta jurta, motole – eln[i]ja. Tina bashijtid [bashjtid] tad emparat utazi meniku, tilentiku ojmesi.
Tad empara vermib rucho [rocho], angolo,udmurto...keladage. Kedje tina lulid, mar ta?

Wersja rosyjska

Что это?

Наверное ты видишь этот предмет каждый день. Это маленькая, но очень нужная вещь, бывает и большой.
Ты можешь увидеть этот предмет на столе, на полке, на стуле, на кровати, в разных местах. Он может быть красным, чёрным, синим, белым...Кому-то этот предмет — друг, другому — враг.
Ты берёшь эту вещь с собой, когда едешь путешествовать или когда хочешь отдахнуть.
Эта вещь может быть на русском, английском, удмуртском ...языках.
Как ты думаешь, что это?

Wersja polska

Co to?

Na pewno widzisz to codziennie. Ta rzecz jest mała, ale bardzo pożyteczna, czasem może być też dużą.
Możesz zobaczyć to na stole, na półce, na łóżku, na krześle, w równych miejscach. Ta rzecz może być czerwona, czarna, niebieska, biała... Dla kogoś to przyjaciel, dla kogoś innego - wróg. Bierzesz tę rzecz z sobą, gdy jedziesz w podróż, gdy chcesz odpocząć.
Ta rzecz może być w rosyjskim, angielskim, udmurckim ...języku. Jak myślisz, co to?

Słowa

  • mar 'co'
  • ta 'to'
  • tina 'ty'
  • verme 'można', 'R na pewno'
  • latid 'widzisz' (lati 'widzieć' + -ø- 'cz. ter.' + -d '2. os. l. poj.')
  • tadet 'to' (tade 'to' + -t 'biernik')
  • joko 'każdy, wszyscy'
  • lona 'dzień'
  • tade 'tan, ta, to'
  • empara 'rzecz'
  • picho 'mały'
  • de 'ale'
  • chote 'bardzo'
  • kasuto 'użyteczny'
  • negge 'czasem'
  • kogo 'duży, stary'
  • no 'R może być'
  • vermid 'możesz' (vermi 'móc' + -ø- 'cz. er.' + -d '2. os. l. poj.')
  • lati 'widzieć'
  • tad 'ten, ta, to'
  • emparat 'rzecz' (empara 'rzecz' + -t 'biernik')
  • zheka 'stół'
  • vjulasa 'na' (vjula 'dach' lub vjula 'sufit' + -sa 'w')
  • pelpa 'R półka'
  • voida 'łóżko'
  • istuda 'krzesło'
  • erio 'różny'
  • tarkasa 'w miejscu' (tarka 'miejsce' + -sa 'w')
  • volib 'jest, istnieje' (voli 'być, istnieć' + -ø- 'cz. ter.' + -b '3. os. l. poj.'), 'R może być'
  • jaksho 'czerwony'
  • pekto 'czarny'
  • loso 'niebieski'
  • vajko 'biały'
  • kemle 'komuś, dla kogoś' (kem 'kto' + -la 'celownik')
  • jurta 'przyjaciel'
  • motole 'komuś innemu' (moto 'ktoś inny' + -la 'celownik')
  • eln[i]ja 'wróg'
  • bashijtid [bashjtid] 'bierzesz' (bashjti 'brać, łapać' + -ø- 'cz. ter.' + -d '2. os. l. poj.'), 'R bierzesz z sobą'
  • utazi 'podróżować'
  • meniku 'gdy jedziesz w podróż' (meni 'jechać' + -ku 'końcówka imiesłowu o znaczeniu "gdy coś robisz"')
  • tilentiku 'gdy chcesz, pragniesz' (tilenti 'życzyć sobie, chcieć, pragnąć' + -ku 'końcówka imiesłowu o znaczeniu "gdy coś robisz"')
  • ojmesi 'odpoczywać
  • vermib 'może' (vermi 'móc' + -ø- 'cz. ter.' + -b '3. os. l. poj.'); R 'może być'
  • rucho [rocho] 'rosyjski' (R roch-a 'Rosjanin' + -o 'formant przymiotnika')
  • angolo 'angielski' (R angol-a 'Anglik' + -o 'formant przymiotnika')
  • udmurto 'udmurcki' (R udmurt-a 'Udmurt' + -o 'formant przymiotnika')
  • keladage 'językami' (kela 'język, mowa' + -da 'l. mn.' + -ge 'narzędnik ~ komitatyw')
  • kedje 'R jak'
  • lulid 'myślisz' (luli 'myśleć' + -ø- 'cz. ter. ' + -d '2. os. l. poj.')

Tulka

Wersja Budinos

Tulka

Eliksib-voliksib tulka. Tulkan emiksio vijo bordada, mecho sulkada [tulkada]. Vola, kedjet kelditio levtili [livtili] ilmasa, silmat shompoti livtimage. Ikte perka nea neziksib sot, no vechkiksib sole. So joko lona selmiksib tulkan livtimat, no tulka kastiksib sot. Soda levtiksio [livtiksio] valche ilmas. Nea o teksiksib tulkage. De ikte perka nea arsiksib: “Ta tulka livtib pois minasta.” Nea pelijb, kedj aku a latib tulkast. Tulka levtiku [livtiku] bara, so kunttiksib no vorsijb sot solas.
Tulka a levtiksib [livtiksib] ni, age veljo levtima [livtima] elan tekendima volijb. Tulka kouliksib. Nea jemtiksib tulkat no jemtiksib kane elatekendimat. No soku iso kuolima jigijb uksas.

Wersja rosyjska

Птица

Жила-была птица. Птица с сильными крыльями и красивым[и] перьями. Существо созданное летать в небе и радовать глаз.
Однажды женщина увидела ее и влюбилась. Каждый день она любовалась полетом птицы. И та позвала её с собой. Они вместе полетели в небо. Женщина восхищалась птицей. Женщина подумала: « А ведь птица когда-нибудь улетит от меня.» И она испугалась. Что больше никогда не увидит птицу. А когда птица прилетела вновь, она поймала её и посадила в клетку.
Птица больше не летала, а только в этом заключался смысл её жизни. Птица умерла.
Женщина лишилась птицы и лишилась смысла жизни. И тогда смерть постучалась в её дверь.

Wersja polska

Ptak

Pewnego razu żył sobie ptak. Ptak miał silne skrzydła, piękne pióra. Stworzenie stworzone, by latało po niebie, cieszyło oczy swoim lotem. Pewnego razu zobaczyła go kobieta i zakochała się w nim. Ona codziennie obserwowała lot ptaka, i ptak zawołał ją. Oni razem polecieli w niebo. Kobieta zachwycała się ptakiem. Ale pewnego razu kobieta pomyślała: "Ten ptak ode mnie odleci." Kobieta bała się, że nigdy więcej nie zobaczy swojego ptaka. Gdy ptak znów przyleciał, ona złapała go i zamknęła do klatki.
Ptak już nie latał, a tylko latanie było sensem jego życia. Ptak umarł. Kobieta straciła ptaka i straciła też sens życia. I wtedy śmierć zapukała do jej drzwi.

Słowa

  • tulka 'ptak'
  • eliksib 'żył' (eli 'żyć' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • voliksib 'był' (voli 'istnieć, być' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • eliksib-voliksib 'R pewnego razu był sobie (początek bajki)', kalka z ros. жила-была (žyla-byla; dosł. żyła-była)
  • tulkan 'ptakowi' (tulka 'ptak' + -n 'dopełniacz')
  • emiksio 'były' (em 'były [czasownik nieregularny, nie kończy się na -i]' + -i- 'samogłoska protetyczna (?)' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -o '3. os. l. mn.'; w tej postaci tak samo wyglądałby czasownik emi 'całować')
  • vijo 'silny'
  • bordada 'skrzydła' (borda 'skrzydło' + -da 'l. mn.')
  • mecho 'piękny'
  • sulkada [tulkada] 'pióra' (tulka 'pióro' + -da 'l. mn.'; słowa 'ptak' i 'pióro' są homofonami)
  • vola 'R stworzenie' (vol-i 'istnieć, być' + -a 'formant rzeczownika')
  • kedjet 'R którego'
  • kelditio 'stworzyli' (kelditi 'organizować, tworzyć' + -ø- 'cz. ter.' + -o '3. os. l. mn.')
  • levtili [livtili] 'latać często, ciągle' (livti 'latać' + -li 'końcówka wyrażająca częstotliwość')
  • ilmasa 'w niebie' (ilma 'powietrze, niebo' + -sa 'w')
  • silmat 'oczy' (silma 'oko' + -t 'biernik')
  • shompoti 'R cieszyć' (shompot-o 'zadowolony' + -i 'formant czasownika')
  • livtimage 'lotem' (livtima 'lot' + -ge 'narzędnik~komitatyw')
  • ikte perka 'raz'
  • nea 'kobieta, żona'
  • neziksib 'patrzył' (nezi 'patrzyć' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.'), 'R zobaczył'
  • sot 'go' (so 'on, ona, ono' + -t 'biernik')
  • no 'R i'
  • vechkiksib 'kochał' (vechki 'kochać' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.'), 'R zakochał się'
  • sole 'jemu' (so 'on, ona, ono' + -le 'celownik, tu: rekcja czasownika vechki')
  • so 'on, ona, ono'
  • joko 'każdy, wszyscy'
  • lona 'dzień'
  • selmiksib 'obserwował' (selmi 'obserwować, uważać' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • livtimat 'lot' (livtima 'lot, latanie' + -t 'biernik')
  • kastiksib 'przyzwał' (kasti 'wołać, zawołać' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • soda 'oni' (so 'on, ona, ono' + -da 'l. mn.')
  • levtiksio [livtiksio] 'lecieli' (livti 'larać' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -o '3. os. l. mn.')
  • valche 'razem'
  • ilmas 'w niebo' (ilma 'powietrze, niebo' + -s 'w (coś)')
  • o tekiksib 'dziwił się' (o teki 'dziwić się' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.'), 'R zachwycał się'
  • tulkage 'ptakiem' (tulka 'ptak' + -ge 'narzędnik~komitatyw', rekcja czasownika o teki)
  • de 'ale'
  • arsiksib 'myślał' (arsi 'myśleć' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • ta 'to'
  • livtib 'leci' (livti 'lecieć' + -ø- 'cz. ter.' + -b '3. os. l. poj.')
  • pois 'R odpowiednik polskiego przedrostka od-', por. fin. mennä pois 'odejść'; w słownikach j. Budinos istieją dwa słowa na 'odejść': ere meni i ere tuli
  • minasta 'ode mnie' (mina 'R ja' + -sta 'od')
  • pelijb 'bał się' (peli 'bać się' + -j- ' cz. przesz. nieświadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • kedj 'że'
  • aku 'nigdy'
  • a 'nie'
  • latib 'widzi, zobaczy' (lati 'widzieć' + -ø- 'cz. ter.' + -b '3. os. l. poj.')
  • tulkast 'swojego ptaka' (tulka 'ptak' + -s- 'końcówka dzierżawcza 3. os. l. poj.' + -t 'biernik')
  • levtiku [livtiku] 'gdy leciał' (livti 'lecieć' + -ku 'końcówka imiesłowu o znaczeniu "gdy coś robisz"')
  • bara 'znów'
  • kunttiksib 'złapał' (kuntti 'złapać, trzymać' -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • vorsijb 'zamknął' (vorsi 'zamknąć' + -j- 'cz. przesz. nieświadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • solas 'w sól' (sola 'sól' + -s 'w (coś)'), 'R do klatki'
  • levtiksib [livtiksib] 'leciał' (livti 'lecieć' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • ni 'już'
  • age 'R a, zaś'
  • veljo 'tylko'
  • levtima [livtima] 'lot, latanie'
  • elan 'chleba' (ela 'chleb' + -n 'dopełniacz'), 'R 'jego życia'
  • tekendima 'R sens' (tekendi 'znaczyć' + -ma 'rzeczownik odczasownikowy')
  • volijb 'był' (voli 'istnieć, być' + -j- 'cz. przesz. nieświadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • kuoliksib 'zmarł' (kuoli 'umierać' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • jemtiksib 'stracił' (jemti 'stracić' + -ksi- 'cz. przesz. świadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • tulkat 'ptaka' (tulka 'ptak' + -t 'biernik')
  • kane 'też'
  • elatekendimat 'R sens życia' (ela 'chleb' 'R życie' + tekendi 'znaczyć' + -ma 'rzeczownik odczasownikowy' + -t 'biernik')
  • soku 'R wtedy'
  • iso 'własna'
  • kuolima 'śmierć'
  • jigijb 'zapukał' (jigi 'pukać' + -j- 'cz. przesz. nieświadka' + -b '3. os. l. poj.')
  • uksas 'do drzwi' (uksa 'drzwi' + -s 'w (coś)', rekcja czasownika jigi)

Warto zwrócić na obecne w tekście wahania między czasem przeszłym świadka a nieświadka, czasem w obrębie jednego zdania. Ze względu na charakter tekstu (bajka, przypowieść) powinien on być w całości w czasie przeszłym nieświadka. Wahanie takie może świadczyć o niezrozumieniu znaczenia wnoszonego przez te dwa czasy.

Źródła

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Analiza_wybranych_tekstów_w_języku_Budinos&oldid=11665”