Gimbutajowie to prehistoryczny lud Świata Gammy. Żyli oni na północnym zachodzie Stepu Mamuciego do ok. 2000 PG, kiedy to zostali ostatecznie wyparci i zasymilowani przez ludy pochodzenia gamajskiego i korbulskiego. Z racji nieznajomości pisma oraz braku pisanych źródeł historycznych wspominających o Gimbutajach, cała wiedza o nich opiera się o znaleziska archeologiczne i analizę wpływów substratowych na późniejsze kultury archeologiczne powiązane z ludami onskimi.
W archeologii typ znalezisk charakteystyczny dla Gimbutajów określa się jako kulturę figurek kultowych

Nazwa

Jako iż nie zachowały się żadne ślady języka gimbutajskiego, nie ma on też języków potomnych, nieznana jest nazwa, jaką określali się Gimbutajowie. Nazwa polska pochodzi od imienia Mariji Gimbutas, której teorie o tzw. Starej Europie stanowiły inspirację dla ludu Gimbutajów.

Historia

Niepewne jest pochodzenie Gimbutajów. Nie udało wykazać się pokrewieństwa z żadnym okolicznym ludem. Najprawdopodobniej przybyli na Step Mamuci z południa kilkanaście tysięcy lat AG. Kultura zbliżona do tej opisanej w poniższym artykule pojawiła się ok. 2500 AG w wyniku rozwoju technologicznego poprzednich kultur. Od ok. 500 PG zaczęli być wypierani na północ przez przedstawicieli kultury jurtowej, utożsamianej z przodkami Onów. W większości kultura figurek kultowych zanikła do ok. 2000 PG, choć pojedyncze znaleziska są szacowane na 2500 PG.
Nieliczne artefakty typowe dla wczesnej kultury figurek kultowych zostały odkopane także na południowo-zachodnim Stepie Mamucim, przez co niektórzy historycy proponują znacznie większy zasięg tego ludu.

Charakterystyka

Ekonomia

Gimbutajowie byli ludem, którego gospodarka opierała się na zbieractwie, łowiectwie i pasterstwie. Polowano przede wszystkim na mamuty i żubry, hodowano zaś owce i renifery, z których pozyskiwano mleko, wełnę, a w razie niepowodzenia polowań także mięso. Gimbutajowie byli nomadami, zmieniając miejsce pobytu raz na kilka tygodni.

Narzędzia

Gimbutajowie charakteryzowali się o wiele niższym poziomem rozwoju technologicznego niż inne pobliskie ludy. Nigdy nie posiedli oni znajomości metalurgii, nieliczne odnalezione przez archeologów przedmioty metalowe najprawdopodobniej pochodzą z handlu. Pozostałe narzędzia były tworzone z kości, m.in. mamuciej oraz krzemienia. Najczęściej były to to noże, strzały i oszczepy

Ceramika

Gimbutajowie wytwarzali prostą ceramikę, nie znali jednak koła garncarskiego. Tworzone ręcznie naczynia, zwykle proste garnuszki lub dzbanki były ozdabiane prostymi motywami geometrycznymi, takimi jak przecinające się linie proste.

Architektura

Nie zostały odkryte żadne ślady po stałych osiedlach Gimbutajów, ale odnaleziono pozostałości po miejscach przejściowego bytowania, w których dane plemię pozostawało od kilkunastu dni do kilku miesięcy. Domostwa zazwyczaj przyjmowały formę chat zbudowanych z kości i skór zwierzęcych. W zależności od rozmiaru konstrukcji na środku lub przed wejściem rozpalano ogień.

Figurki kultowe

Gimbutajowie tworzyli proste figurki z kości o długości ogólnie nie przekraczającej 30 cm, najczęściej przedstawiające nagie kobiety z przesadnie zaznaczonymi cechami płciowymi. Podejrzewa się, że miały one charakter kultowy, jako element kultu płodności i bogini-matki. Rzadziej pojawiały się także figurki zwierząt, polujących mężczyzn oraz o abstrakcyjnym kształcie. Miały one rozmiar mniejszy niż figurki bogini-matki, zwykle ograniczony do kilkunastu centymetrów.
Spotyka się także uproszczone przedstawienia stosunku płciowego.
Niektóre z figurek były też tworzone z gliny.

Wierzenia

Obecność figurek żeńskich postaci świadczy o obecności kultu bogini-matki. Nie ma pewności co do obecności innych bogów i bogiń, ale podejrzewa się, że Gimbutajowie wierzyli w inne istoty nadprzyrodzone, podległe bogini-matce, reprezentowane przez inne figurki.

Rytuały

Z racji braku źródeł pisanych i ludów potomnych, wiedza na temat gimbutajskich rytuałów jest niewielka. Istnieją jednak poszlaki wskazujące na przebieg części z nich. Większość rytuałów była skoncentrowana na kulcie płodności i seksualności. Obecność naczyń, które mogą być wykorzystywane do produkcji alkoholu świadczy, że mógł być on używany do upijania osób biorących udział w rytuałach.

Pochówki

Pochówki były zazwyczaj praktykowane poprzez kremację. Ciało było umieszczane na stosie, który zapalano. Pozostałe kości łamano, wkładano do naczynia i zakopywano. Razem ze zmarłymi pochowywano skromne dary - proste narzędzia, figurki i niewielką ilość jedzenia.

Genetyka i wygląd

Mimo powszechnej praktyki kremacji, zachowało się kilkadziesiąt ciał, najprawdopodobniej należące do osób, które umarły w sytuacji, gdzie niemożliwy był rytualny pochówek, a zimny klimat regionu umożliwił dobre zachowanie się ciała. Umożliwiło to przeprowadzenie badań genetycznych i antropometrycznych.

Wygląd

Typowy Gimbutajczyk był średniego lub umiarkowanie niskiego wzrostu. Oczy były najczęściej zielone lub brązowe, a włosy brązowe, niekiedy czarne albo rude. Twarz była zaokrąglona, z dość szerokim, nierzadko zadartym nosem. Niekiedy była obecna umiarkowana zmarszczka nakątna. Wskaźnik główny był raczej niski.

Genetyka

Haplogrupa Y-DNA charakterystyczna Gimbutajów występuje także w rozproszeniu u różnych ludów onskich, głównie północnych (regionalnie do 15%). Gimbutajska haplogrupa mtDNA jest powszechna u Onów, zwłaszcza na północy (50~75%), ale także na południu (do 35%). Świadczy to o tym, że znaczna część Gimbutajów została pod przymusem zasymilowana w Onów.

Przypisy