Język siedmiogrodzki
język siedmiogrodzki søbbyrgiska spargha | |
---|---|
Utworzenie: | Toivo w 2013 |
Sposoby zapisu: | alfabet łaciński |
Klasyfikacja: | języki indoeuropejskie
|
Kody | |
Conlanger–1 | sbs |
Przykład | |
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Awe mescsi frígje odd zslékhe wyrgjíb sín odd reghidab sín zsborone esadd. Sǿ fornomoftim odd zswezém beskeggone esadd odd egjaddarim buradsággs gøgjstin obbhalthó skoljadd. | |
Lista conlangów |
Język siedmiogrodzki (søbbyrgiska spargha [ʃøbɵːkɪʃkʰɒ ʃpʌːʕɒ]), to sztuczny język stworzony przez Toivo.
Zamysł
Rozwój
Siedmiogrodzki oddzielił się od wczesnego stadium języka starowysokoniemieckiego. Od tej pory był wyizolowany od innych języków germańskich i podlegał silnym wpływom węgierskim.
Poniżej opisano najważniejsze zmiany fonetyczne:
Cofnięcie /s/ do /ʃ/
Przesuwka spółgłoskowa przebiegała równolegle do starowysokoniemieckiego, ale trochę inaczej:
/p/- > /p͡f/ > /f/ > /θ/ (pflanza > thalza "roślina")
/t/- > /t͡s/ > /s/ (zwei > szew "dwa")
/k/- > /k͡χ/ (katza > khasza "kot")
-/p/- > /f/ > /θ/ (hloufan > halthó "iść")
-/t/- > /s/ > /z/ (ezzen > ezó "jeść")
-/k/- > /x/ > /ɣ/ > /ʕ/ (makhen > maghó "robić")
-/pː/- > /p͡f/ > /f/ > /θ/ (apful > athul "jabłko")
-/tː/- > /t͡s/ > /s/ (krazzôn > kharszó "drapać")
-/kː/- > /k͡χ/
Powstanie samogłosek jotowanych
/e/ > /ja/
/io/ > /jo/
/iu/ > /ju/
Palatalizacja/jotacja spółgłosek (zaczęła się przed przesuwką spółgłoskową)
/nj/ > /ɲ/
/tj/ > /c/ (tior > tjor "zwierzę")
/dj/ > /ɟ/
/kj/, /ki/ > /t͡ʃ/ (np. kind > csedd "dziecko")
/gj/, /gi/ > /ʒ/ (np. gilī(k)h > zslékh "równy", bruggja > børzsa "most")
Udzwięcznienie nosówkami, powoduje też obniżenie poprzedzającej samogłoski
/mp/, /mb/ > /bː/ > /b/ (np. umbi > obb "o", "naokoło")
/nt/, /nd/ > /dː/ > /d/ (np. unti > odd "i")
/ŋk/, /ŋg/ > /gː/ > /g/ (np. zunga > szogga "język (narząd)")
Fortycja półsamogłosek
/j/ > /ɟ/
/ei/ > /ɛɟ/
/w/ > /v/
Fonologia
Samogłoski
Język rozróżnia 7 podstawowych jakości samogłosek: /a e i o u ø y/, z których każda może być realizowana krótko lub długo (długość oznacza się akutem). Kolejne trzy fonemy powstają przez połączenie krótkich samogłosek z /ʁ/: ar /ʌː/, ir /ɘː/, yr /ɵː/. Łącznie daje to 17 fonemów samogłoskowych, które ilustruje poniższy diagram. Dyftongi nie występują.
Przednie | Centralne | Tylne | |||
Przymknięte | |||||
Prawie przymknięte | |||||
Półprzymknięte | |||||
Środkowe | |||||
Półotwarte | |||||
Prawie otwarte | |||||
Otwarte |
Spółgłoski
Wargowe | Zębowe | Dziąs- łowe |
Zadziąs- łowe |
Podnie- bienne |
Welarne | Języczkowe | Gardłowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | m /m/ | n /n̪/ | nj /ɲ/ | ||||||
Zwarte | przydechowe | p /pʰ/ | t /tʰ/ | tj /cʰ/ | k /kʰ/ | ||||
czyste | b /p/ | d /t/ | gj /c/ | g /k/ | |||||
dźwięczne | bb /b/ | dd /d/ | ggj /ɟ/ | gg /g/ | |||||
Afrykaty | c /t͡s/ | cs /t͡ʃ/ | kh /k͡χ/ | ||||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f /f/ | th /θ/ | sz /s/ | s /ʃ/ | h /ħ/ | |||
dźwięczne | w /v/ | z /z/ | zs /ʒ/ | j /ʝ/ | r /ʁ/ | gh /ʕ/ | |||
Boczne | l /l/ |
Morfologia
Rzeczownik
Rzeczownik odmienia się przez liczbę (pojedyncza, mnoga) i przypadki. Istnieją dwa rodzaje: ludzki i nieludzki. Rodzaj słowa jest zawsze zgodny z jego znaczeniem, tzn. rodzaj ludzki mają tylko słowa odnoszące się do ludzi.
Liczba mnoga
Liczbę mnogą rzeczownika tworzy się na kilka sposobów:
- rdzenie jednosylabowe otrzymują końcówkę -i, a ich samogłoska podlega I-mutacji, np. hús "dom" - hýsi, tagh "dzień" - teghi, tjor "zwierzę" - tjøri,
- w przypadku rdzeni dwusylabowych druga samogłoska zostaje zamieniona na i, zaś pierwsza podlega I-mutacji, np. worod "słowo" - wørid, burad "brat" - byrid, reghed "prawo" - reghid.
Przypadki
Czasownik
Koniugacja
Koniugacja czasownika polega na dodaniu końcówki oraz dokonaniu ewentualnej mutacji samogłoskowej (1. os. lp i 3 os. lm - A-mutacja, 2,3 os. lp - I-mutacja).
isó "być" |
sperghó "mówić" |
ezó "jeść" |
halthó "iść" |
ríszó "pisać" | |
---|---|---|---|---|---|
egh | esa | spergha | eza | haltha | résza |
dú | is | sperghis | ezis | helthis | ríszis |
ǿ, ez | ist | sperghid | ezid | helthid | ríszid |
wír | ysum | spørghum | øzum | holthum | rýszum |
ír | isegj | sperghegj | ezegj | halthegj | ríszegj |
sø | esadd | sperghadd | ezadd | halthadd | részadd |