Język thewański

🚧	Ten artykuł podlega kompletnej reorganizacji albo nawet zmienił autora, i może zostać nawet całkowicie zaorany. Zaleca się cierpliwość i odradza przywiązywanie do obecnie dostępnych treści.

Rēllinēvl Tjevāngonj! ‍‍‍‍꒫꒣ꉉ꒐ꇺꁚꎟꋏ ꒣ꇜꇞꏯꍓ Czytasz artykuł z serii: Thewowie.

Mowa: Języki thewańskie (Thewański archaiczny · Thewański klasyczny · Dialekt północnothewański · Dialekt południowothewański · Słownik · Tłumaczenia) Kultura: · Cywilizacja thewańska · Religia · Miasta (Wionyta · Famiron · Gajuno · Fagewrań) · Pieśń Bliźniaczych Bram Historia: Pierwsze miasta-państwa Dewii (Glatlìukō)· Państwo Tjewangono · Imperium Thewów (Llartlanlō I Wielki) · Siedemnaście Miast (Ljellēj Kālēj)

‍‍‍‍ꈼ‍‍‍‍ꃱ‍‍‍‍ꅡ‍‍‍‍—‍‍‍‍ꏧ‍‍‍‍ꀨ‍‍‍‍ꅊ

Klasyczny język thewański ‍‍‍‍ꑰ꒐ꄂꃢꎟ ꁚꎟꋏ ꒔ ꁚꎟꋏ Tjevāngō, Tjevāngō Vānardī
Utworzenie:	ArturJD w 2014 Borlach w 2025 (reaktywacja)
Używany w (Kyon):	Państwo Thewów (urzędowy) Wszystkie krainy ościenne położone na Wielkiej Dewii, okoliczne wyspy (pomocniczy i komunikacja międzynar.)
Regiony (Kyon):	Dewia (lingua franca)
Liczba użytkowników (Kyon)	do ustalenia
Sposoby zapisu:	pismo wanardyjskie, pismo jarfajskie, alfabet łaciński
Typologia:	fleksyjny SVO
Klasyfikacja:	Języki thewańskie Archaiczny thewański Thewański klasyczny
Przykład
Kazanie Thewów Rellinevl Tjevangonj! Gekàn Jurpem vlifonro - Dugr, g-Ilor, g-Ipar - êtl vrangof gèvrangef. Kàn fetlur gèvlilītur gègabnyvl ê îtli àntof! Kàn evl êm gantof vàkàn etl - Tjevangono - gantan vranginetl êtl gantàr, gèvàkàn kvanono vrangevl gìantono kvìanlor à borreref bìorronro ler, gèkàn borrno tidję borrevl. Dęngenen jyltę Ĵurpetl gèvàkàn etl yllylę ŷllyn etl gèburgo vlîliltàn; dęngenen itl ge faktinętl avur êtl vlililto êtl gègabno; tjevangan dęllelę ŷllyvlen e gâbnur. Yllylen Dugi ern ŷllyn! Burgan Iloni ern vlîliltàn! Dęllelen Ipani mēngom ern e gâbnur! Ge jàvleletl itl livytlj etl jyltemetl Ĵurpetl.
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język thewański (tj. ‍‍‍‍ꁚꎟꋏ Tjevāngō [dɣeˈvaː.ŋgoː], alternatywnie również ‍‍‍‍ꑰ꒐ꄂꃢꎟ ꁚꎟꋏ Tjevāngō Vānardī [dɣeˈvaː.ŋgoː vaːnaˈrdiː], dosłownie "[język] thewański klasyczny" lub po prostu ‍‍‍‍ꑙꏮꐭ ꒣ꇜꋪꄚ꒐ꅓꋠ꒐ꅿ Dragnībuvl Kvanluvi [drag'ɲiː.buʋ kfa'ʎu.vi], czyli "język człowieczy") — język sztuczny a priori stworzony pierwotnie przez ArturaJD w 2014 roku i aktywnie rozwijany aż do końca 2015 roku. Według pierwotnego założenia miał być to klasyczny język naturalistyczny o przejrzystej gramatyce i melodyjnym brzmieniu. W nienazwanym i nigdzie nie opisanym conworldzie autora posługiwał się nim lud o takiej samej jak język nazwie własnej, Tjèvāngonō. Lud ten miał ostatecznie wymrzeć, ale sam język przetrwać w charakterze prestiżowej mowy wysokiej kultury. Stosowany miał być dalej, głównie w piśmie, w dziedzinach takich jak dyplomacja i poezja, a także w pieśniach. Na temat tego języka powstał obszerny wątek na Polskim Forum Językowym.

Na początku 2016 roku Artur dołączył do Projektu Kyon, osadzając użytkowników języka tjewango na Dewii, odizolowanym od reszty świata kontynencie znajdującym się pośrodku Wszechoceanu. Był to wtedy pierwszy i jedyny lud zamieszkujący ten obszar. Artur opisał podstawy kultury Thewów oraz systemu politycznego ich kraju, republikańskiego Państwa Tjewangono. Niestety, w lutym 2016 kontakt z Arturem się urwał. Przez jakiś czas pieczę nad dawnymi ziemiami Artura oraz cywilizacją Thewów przejął inny uczestnik projektu, Henryk Pruthenia. Po kilku latach kontakt z Henrykiem też się urwał, a Thewowie oraz ich język trafili do zamrażarki. Trwała ona niemal dekadę.

Na przełomie czerwca i lipca 2025 roku Borlach odmroził projekt Tjevāngō i reaktywował Thewów oraz ich język jako w pełni kanoniczną część Kyonu. Było to spowodowane kilkoma czynnikami. Pojawienie się na Dewii nowego gracza (Mko11) przyniosło ze sobą konsekwencje w postaci konieczności ustalenia zgodności między nowym lore a pomysłami powstałym już wcześniej. To doprowadziło do "ponownego odkrycia" języka thewańskiego i wszystkich informacji podanych dawniej o Thewach. Po zapoznaniu się z nimi Borlach podjął decyzję o tym, że jest to zbyt oryginalny, ciekawy i wartościowy projekt by pozwolić na jego ponowne zapomnienie oraz dekanonizację. Został więc on reaktywowany i rozbudowany, przy celowym zachowaniu jak największej możliwej ilości oryginalnej treści i założeń.

W realiach Kyonu thewański klasyczny był językiem cywilizacji Thewów w czasach istnienia luźnie skonfederowanego Państwa Tjewangono oraz późniejszego scentralizowanego i ekspansywnego Imperium Thewów, a więc mniej więcej w latach 6050 - 8509 EK. Oba okresy uważane są zwykle za złotą erę ludu Tjewangono. Język thewański klasyczny jest ściśle związany z tą percepcją i często traktowany jest ze znacznym pietyzmem. W oczach wielu mieszkańców Dewii otacza go pełna aura szlachetności. Dzięki swojemu bogatemu historycznemu dziedzictwu oraz wiązanego z nim prestiżowi thewański klasyczny używany jest dalej, nawet w roku wspólnym, w charakterze międzynarodowej lingua franca. Usłyszeć można go zarówno na terenie thewańskich Siedemnastu Miast, jak i na Wielkiej Dewii, Małej Dewii, Marii, Takcie, Wyspie Dołgańskiej oraz Lerii. Uznawany jest za język wysokiej kultury, poezji oraz administracji, a na ziemiach thewańskich także religii.

Jest to język fleksyjny, noszący również cechy analityczności. Jego cechą charakterystyczną jest brak trzeciej osoby wyrażanej przez standardową fleksję oraz występowanie tzw. klauzul, które modyfikują treść semantyczną (dodanie jednego przysłówka może zmienić diametralnie znaczenie). Nie występują też typowe dla większości innych języków przymiotniki, ich funkcję pełni zaś rzeczownik w lokatywie oraz liczne dookreślenia.

Historia

Klasyczny język thewański rozwinął się na początku siódmego tysiąclecia kalendarza wspólnego dzięki unifikacji wielu wcześniejszych dialektów regionu, nazywanych zbiorczo językiem thewańskim archaicznym. Proces ten miał miejsce głównie dzięki ogromnemu wpływowi polityczno-kulturowemu wywieranemu najpierw przez miasto Wionyta a następnie przez Fagewrań. Stąd też thewański klasyczny oparty jest przede wszystkim na archaicznym dialekcie wionyckim. Przez blisko 2460 lat kyońskich Tjevāngō Vānardī stanowił główny język mówiony oraz administracyjny thewańskiej cywilizacji.

Niezwykle istotne zmiany zaszły w nim poczynając po roku 7770 EK, kiedy to rozprzestrzeniony został po wszystkich krańcach Wielkiej Dewii, a nawet dalej, przez wojska zwycięskiego króla Llartlanlō I Wielkiego. Thewański klasyczny stał się urzędowym językiem rozległego, wielokulturowego i wielojęzykowego imperium, które wywierało ogromny wpływ także na te ludy, którym udało się uniknąć jego bezpośredniej kontroli. Wpływy językowe nie zachodziły jednak tylko w jedną stronę. Thewański przez stulecia oddziaływał na inne języki, one z kolei zostawiły na nim własne ślady. Objawia się w zauważalnych zapożyczeniach leksykalnych, a także w powstawaniu na rubieżach imperium licznych ludowych dialektów łączących thewańską mowę z językami występującymi na tym obszarze przed podbojem.

Mowa Thewów w centralnych dzielnicach ich państwa również podlegała ewolucyjnym zmianom. Poczynając od drugiej połowy ery imperialnej w mowie potocznej coraz widoczniejsze była alofonia oraz dyglosja. Wymowa standardowa znacznie dłużej ostała się na południu kraju. Z drugiej strony na północy to te rzadziej używane warianty wymowy stały się normą, tworząc dialekt północny języka thewańskiego (Thèvāngō Hēkrē). Mowa południowa, mimo że dłużej trzymała się klasycznego standardu Vānardī, też została w końcu poddana trwałym odkształceniom. W ten sposób narodził się dialekt południowy (Tjḕvangō Djangū).

Do roku wspólnego obie wymowy odbiegły od standardu do tego stopnia, że regularnie pojawiają się poważniejsze problemy w komunikacji poprzez zmiany fonetyczne, semantyczne i syntaktyczne. W istocie można nazywać je dwoma różnymi językami, chociaż ze względu na kwestie tożsamościowe i dziedzictwo historyczne zwykle nie traktuje się ich w ten sposób. Świadomość narodowa Thewów pozostaje silnie związana z ideą jednego, wspólnego języka, co tłumaczy, dlaczego mimo znacznych różnic wzajemnych nadal mówi się nie o odrębnych językach, lecz o thewańskich dialektach tej samej mowy.

Pismo

Zwój z klasycznym thewańskim tekstem zapisanym w piśmie wanardyjskim.

Rozwój klasycznego języka thewańskiego szedł w parze z ewolucją pisma. We wcześniejszym okresie archaicznym wykształciło się pierwsze na kontynencie pismo ideograficzne. Jego użycie było jednak silnie zróżnicowane, wiele znaków posiadało różne znaczenia w różnych miastach-państwach, różnice dialektyczne powodowały też wyraźne różnice w brzmieniu ich wymowy. Na obszarach peryferyjnych thewańskiej cywilizacji utrzymywały się lokalne warianty pisma, oparte na rodzimych tradycjach graficznych, co dodatkowo utrudniało jednolitą transmisję kultury pisanej. Początek fagewrańskiej hegemonii polityczno-kulturowej około 6050 EK przyniósł ze sobą standaryzację pisma oraz uproszczenie jego kształtów. Tak narodziło się klasyczne thewańskie pismo ideograficzne, zwane też pismem wanardyjskim (tj. ‍‍‍‍ꑰ꒐ꄂꃢꎟ ꒣ꇜꌸꆻ꒐ꉈ bĵalȳvl vānardī [bjaˈlɨːʋ vaːnaˈrdiː]), które zapanowało na całym obszarze ziem thewańskich.

Innym bardzo ważnym systemem używanym do zapisu klasycznego języka thewańskiego jest wywodzące się z pisma wanardyjskiego pismo jarfajskie (tj. ‍‍‍‍‍‍‍‍ꁚꋻ꒐ꇺꅫ꒐ꄂꍐ Llartlanlongō [ʎarθaˈʎoŋgoː]). Jest to system sylabiczno-ideograficzny, który wytworzył się w konsekwencji podbojów Llartlanlō I Wielkiego i nawet nazwany jest jego imieniem. Utworzenie nowego rozległego imperium, zamieszkanego przez liczne ludy niethewańskojęzyczne, przyniosło ze sobą liczne wyzwania natury administracyjnej. Pismo semi-sylabiczne było prostsze w nauce od klasycznego pisma ideograficznego, było też w stanie lepiej oddać dźwięk obcych imion i nazw miejscowych. Pismo jarfańskie wyparło z czasem pismo wanardyjskie z pozycji dominującego pisma thewańskiego, powszechnie używane jest również w roku wspólnym.

Zarówno pismo wanardyjskie, jak i pismo jarfajskie, zapisywane było tradycyjnie z góry na dół i od prawej do lewej. Do zapisu używano pierwotnie muszli, żółwich skorup i kory drzewnej, a także kawałków ceramiki. W pewnym momencie okresu klasycznego z przerobionej kory lokalnego figowca fìokē i pokrewnych gatunków tego rodzaju zaczęto produkować dewiański odpowiednika papieru. Pozwoliło to na prawdziwy rozkwit thewańskiego piśmiennictwa. W późniejszym okresie pojawiły się też zapisy horyzontalne, były one jednak stosowane znacznie rzadziej od wertykalnych.

Na potrzeby tego artykułów, oraz wszystkich pozostałych artykułów z serii o Thewach, za podstawową formę zapisu uznaje się jednak alfabet łaciński. Jest to spowodowane zarówno wygodą autora, jak i materiałem źródłowym pozostawionym przez oryginalnego twórcę języka thewańskiego.

Zapis łaciński

Zapis thewańskiego klasycznego za pomocą alfabetu łacińskiego posiada dwie różne wersje, odmienne od siebie pod względem ilości posiadanych znaków oraz dokładności oddawania w piśmie konkretnych dźwięków. Dwoma typami zapisu są:

• zapis kwantytyczny
• zapis niekwantytyczny.

Zapis kwantytyczny oddaje w pełni iloczas, to znaczy długość samogłosek. Oddaje także zmiany iloczasu zachodzące wskutek redukcji. Posiada 34 znaki, z których 19 oddaje samogłoski, 14 spółgłoski, a jeden jest specjalnym znakiem używanym do oznaczania zmiękczenia spółgłoski (palatalizacji). Zapis kwantytyczny stosowany jest, gdy chce się dokładnie określić wymowę i melodykę wypowiedzi oraz w pracach i lingwistycznych opracowaniach na temat samego języka Tjevāngō. Jest to zapis specjalistyczny. W poniższej tabeli zaznaczony jest na pomarańczowo.

Zapis niekwatytyczny jest natomiast standardowym zapisem historycznym i stosowany jest na co dzień. Jest więc zapisem użytkowym. Oparty jest o zapis thewańskiego w piśmie jarfajskim. Posiada 27 znaków, z których 12 oznacza samogłoski a 14 spółgłoski. Znak specjalny używany do oznaczania palatalizacji również jest używany. W obu typach zapisu pojawiają się ponadto liczne dwuznaki, oznaczające dodatkowe spółgłoski, a także apostrof, używany dla palatalizacji przydechu. Zapis niekwatytyczny w poniższej tabeli zaznaczony jest na niebiesko.

Zapis thewańskiego klasycznego alfabetem łacińskim

Niekwantytyczny	Kwantytyczny	Wymowa standardowa	Opis
A • a	Ā • ā	[aː]	Długie "a".
	A • a	[a]	Krótkie "a".
À • à	À • à	[ʌ]	Tzw. krótkie "a pochylone".
 • â	 • â	[ʌ]	Oznaczenie poprzedzonej palatalizacji dla <à> lub <ā>.
B • b	B • b	[b]
D • d	D • d	[d]
Ę • ę	Ę̄ • ę̄	[ɛː]	Długie "e otwarte".
	Ę̂ • ę̂	[e]	Oznaczenie poprzedzonej palatalizacji dla <ę̄>.
E • e	Ē • ē	[eː]	Długie "e przymknięte".
	E • e	[e]	Krótkie "e przymknięte".
Ê • ê	Ê • ê	[e]	Oznaczenie poprzedzonej palatalizacji dla <ē>.
F • f	F • f	[f]
G • g	G • g	[g]
I • i	Ī • ī	[iː]	Długie "i".
	I • i	[i]	Krótkie "i".
Î • î	Î • î	[iː]	Długie "i" wynikające z palatalizacji głoski <ìi>.
ì	ì	[ʲ]	Znak palatalizacji.
J • j	J • j	[ɣ]	Czasami nieczytane, lecz wpływające wciąż na iloczas samogłoski w sylabie.
Ĵ • ĵ	Ĵ • ĵ	[j]	palatalizowane <j>, wymawiane ciężej od <ì>.
K • k	K • k	[k]
L • l	L • l	[l]
M • n	M • m	[m]
N • n	N • n	[n]
O • o	Ō • ō	[ɔː] / [oː]	Długie "o".
	O • o	[ɔ] / [oː]	Krótkie "o".
P • p	P • p	[p]
R • r	R • r	[r]
T • t	T • t	[t]
U • u	Ū • ū	[uː]	Długie "u".
	U • u	[u]	Krótkie "u".
V • v	V • v	[v]
Y • y	Ȳ • ȳ	[ɨː]	Długie "y".
	Y • y	[ɪ]	Krótkie "y".
Ŷ • ŷ	Ŷ • ŷ	[ɨ]	Skrócone i spalatalizowane <ȳ>.

• Zgodnie z tak zwaną zasadą jednego diakrytyku w zapisie łacińskim nie mogą pojawić się obok siebie dwa diakrytyki. Dotyczy to również występowania apostrofu <'> oznaczającego palatalizację przydechu. Wyjątkiem są kropki nad <i> oraz <j>, które tej zasadzie nie podlegają.

Zapis wanardyjski

Klasyczne pismo ideograficzne dominowało w kluczowym okresie rozwoju cywilizacji Thewów. Tradycja za twórcę wspólnego, ujednoliconego systemu i jego głównego propagatora uznaje samego Glatlìukō, wielkiego jednoczyciela i prawodawcę Thewów. Pełen rozmiar arsenału, którym może poszczycić się pismo wanardyjskie, liczy sobie dziesiątki tysięcy znaków. Jednak do pełnego wyrażania myśli i tworzenia zdań wystarczy ich zaledwie kilka tysięcy. Jest to zakres znajomości posiadany przez większość wykształconych i piśmiennych Thewów w czasach Państwa Tjewangono. Wahał się on jednak dramatycznie w zależności od kasty społecznej (tj. ‍‍‍‍ꐌꎞꋀ livlive [liˈʋive]). Większość osób, to znaczy biedota oraz robotnicy, nie potrafiła pisać, nawet jeśli była w stanie rozpoznać i przeczytać pewną ilość najbardziej powszechnych znaków. Od stanu średniego, bogaczy oraz arystokracji wymagano coraz bieglejszej znajomości ideogramów. Jednak tylko najbardziej wybitne i wykształcone jednostki, szczególnie kapłani, posiadali pełną znajomość zakresu wanardyjskich znaków.

Dzięki swojej niezależności od fonetyki, to znaczy jednakowego zapisu mimo różnic w wymowie, pismo wanardyjskie stało się nośnikiem klasycznego języka thewańskiego. W czasach Imperium Thewów zostało jednak częściowo wyparte przez pochodzące od niego semi-sylabiczne pismo jarfajskie. Mimo to, nie zanikło całkowicie. Używane jest dalej jeszcze w roku wspólnym i odgrywa pośród Thewów niezwykle ważną rolę kulturową w charakterze nośnika tradycji, historii oraz estetyki. Często używane jest jednocześnie z sylabariuszem. Bywa nawet, że słowo zapisane pojedynczym znakiem ideograficznym posiada gramatyczne końcówki odmiany dopisane znakami fonetycznymi.

Przykładowe thewańskie ideogramy klasyczne
Ideogram	Słowo	Znaczenie	Ideogram	Słowo	Znaczenie	Ideogram	Słowo	Znaczenie	Ideogram	Słowo	Znaczenie	Ideogram	Słowo	Znaczenie
‍‍‍‍ꏧ	Tjevāngonō [dɣevaːˈŋgonoː]	Thew, Thewowie, ludzie	‍‍‍‍ꅊ	Tjevāngō Gìabonro [dɣeˈvaːŋgoː ˈgʲabɔ.nrɔ]	Ziemie thewańskie, rdzenne ziemie Thewów	‍‍‍‍ꃱ	Tjevāngonō Gìabonro [dɣe.vaːˈŋgonoː ˈgʲabɔ.nrɔ]	Ziemie ludu Tjewango, ziemie pod wpływem Thewów	‍‍‍‍ꀫ	Tlàgęvranj [θʌˈgɛː.vraŋɣ]	Fagewrań, stolica, centrum	‍‍‍‍ꅻ	Drìanāvur [drʲaˈnaːvur]	Polis, miasto-państwo
‍‍‍‍ꉼ	Kvanlū [kfaˈʎuː]	Człowiek, osoba	‍‍‍‍ꊉ	Rātēj [ˈraːteːɣ]	Mężczyzna	‍‍‍‍ꀕ	Ĵunę̄ [juˈnɛː]	Kobieta	‍‍‍‍ꈼ	Vrangynj [vraˈŋgɪŋɣ]	Dziecko, twór, stworzenie	‍‍‍‍ꀨ	Gāntàn [ˈgaːntʌn]	Dom, miasto
‍‍‍‍ꃗ	Dvalgānuvl [dvaˈlgaːnuʋ]	Bóg	‍‍‍‍ꅡ	Àrtūr [xʌrˈtuːr]	Heros, bohater	‍‍‍‍ꁨ	Ōngallōvl [xɔːˈŋgaʎoːʋ]	Potwór, demon	‍‍‍‍ꇊ	Vlilīltatlj [ʋiˈliːltaθ]	Utopiec, topielec	‍‍‍‍ꄬ	Dvalgāntō [dvaˈlgaːntɔː]	Świątynia
‍‍‍‍ꁫ	Ŷvelljangejo [xɨ.veɣaˈŋgeɣɔ] Llartlanlō [ʎarˈθaʎoː]	Król, cesarz	‍‍‍‍ꉪ	Llangejū [ʎaˈŋgeɣuː]	Książę	‍‍‍‍ꁉ	Umējenō [umeːˈɣenoː]	Kapłan	‍‍‍‍ꄤ	Tlìurrę̄j [ˈθʲur.rɛːɣ]	Urzędnik, biurokrata	‍‍‍‍ꆧ	Mêngur [meˈŋgur]	Zwierzę
‍‍‍‍ꂢ	Vyvtē [vɪˈvteː]	Miłość, życie	‍‍‍‍ꉙ	Gābnō [ˈgaːbnoː]	Ziemia, tereny nie thewańskie	‍‍‍‍ꃀ	Vlilīltō [ʋiˈliːltoː]	Woda jako żywioł, ogół wody na świecie	‍‍‍‍ꅇ	Jallàn [ˈɣaʎʌn]	Ogień, płomień, żywioł	‍‍‍‍ꄐ	Ȳllyvl [ˈxɨːʎɪʋ]	Eter, masa powietrza, otwarta przestrzeń

Zapis jarfajski

Uwaga: Zapis jarfajski ze względów praktycznych i estetycznych reprezentowany jest na Kyonie przez pismo yi. Prezentowane tu pismo jarfajskie może nie oddawać faktycznych wartości fonetycznych, jakie symbole te kiedykolwiek posiadały w rzeczywistości.

Klasyczny język thewański zaczął być zapisywany pismem jarfajskim w czasach Imperium Thewów. W roku wspólnym jest głównym sposobem zapisu zarówno języka klasycznego, jak i obu thewańskich dialektów, chociaż kulturowa siła i prestiż języka klasycznego sprawia, że dalej dominuje ono w piśmie nad wywodzącymi się od niego językami. Zapis jarfajski jest w przeważającej mierze sylabiczny, posiada łącznie 296 znaków. Domyślną formą sylaby reprezentowaną przez znak jest prosta sylaba otwarta. Może być ona modyfikowana za pomocą dodatkowych znaków.

Znaki samogłoskowe

Spośród wszystkich znaków jarfajskich 12 reprezentuje samogłoski, a właściwie otwartą sylabę składającą się z przydechu [x] (nie przedstawianego graficznie w zapisie łacińskim lub przedstawianego jako morfem zerowy ∅) oraz samogłoski. Znaki samogłoskowe używane są przede wszystkim wtedy, gdy zapisywane słowo zaczyna się od samogłoski. W niektórych przypadkach mogą też wystąpić w środku słowa, ale będą wtedy modyfikowane za pomocą znaków specjalnych. Wiele ze znaków samogłoskowych posiada kilka różnych możliwych sposobów wymowy, co jest efektem fonologii języka. Zasady są takie same jak w przypadku niekwantytycznego zapisu alfabetem łacińskim.

	A- [a], [a:] ㅤ	À- [ʌ] ㅤ	Â- [ʌ] ㅤ	Ę- [ɛː], [e] ㅤ	E- [eː], [e] ㅤ	Ê- [e] ㅤ	I- [iː], [i] ㅤ	Î- [iː] ㅤ	O- [ɔː]~[oː] [ɔ]~[oː]	U- [uː], [u] ㅤ	Y- [ɨː], [ɪ] ㅤ	Ŷ- [ɨ] ㅤ
∅ [x]	‍‍‍‍ꀀ	‍‍‍‍ꀂ	‍‍‍‍ꀁ	‍‍‍‍ꀖ	‍‍‍‍ꀘ	‍‍‍‍ꀗ	‍‍‍‍ꀺ	‍‍‍‍ꀹ	‍‍‍‍ꁖ	‍‍‍‍ꀚ	‍‍‍‍ꁘ	‍‍‍‍ꁗ

Znaki palatalizowane

Znaki palatalizowane, występujące w grupie 17 znaków, reprezentują "miękkie" spółgłoski będące efektem procesu palatalizacji. Wszystkie z nich są zmodyfikowaną wersją należącego do danej spółgłoski znaku sylaby otwartej z Ŷ [ɨ]. Praktycznie zawsze występuje po nich znak samogłoskowy modyfikowany znakiem specjalnym. Różnice między faktyczną a spodziewaną realizacją palatalizowanych spółgłosek są efektem procesów fonologicznych. Należy też pamiętać, że wszystkie spółgłoski palatalizowane wydłużają sylabę. Ma to znaczenie przy ustalaniu miejsca występowania akcentu w słowie.

Mì [mʲ]	Nì- [ɲ]	Pì [pʲ]	Bì [bʲ]	Tì [tʲ]	Dì [dʲ]	Kì [kʲ]	Gì [gʲ]	Fì [fʲ]	Vì [vʲ]	Vlì [vʲ]	Tlì [θʲ]	Llì [ɣ]	Nlì [ɣ]	Rì [rʲ]	Lì [ʎ]	' [xʲ]
‍‍‍‍ꈕ	‍‍‍‍ꇹ	‍‍‍‍ꆸ	‍‍‍‍ꉇ	‍‍‍‍ꆘ	‍‍‍‍ꅾ	‍‍‍‍ꅩ	‍‍‍‍ꅒ	‍‍‍‍ꁷ	‍‍‍‍ꂒ	‍‍‍‍ꇛ	‍‍‍‍ꅬ	‍‍‍‍ꂯ	‍‍‍‍ꃎ	‍‍‍‍ꄁ	‍‍‍‍ꃣ	‍‍‍‍ꉮ

Znaki sylabiczne

Zestaw znaków sylabicznych stanowi główny korpus sylabariusza jarfajskiego. Łącznie jest to 252 znaków, które reprezentują wszystkie możliwe kombinacje w ramach prostej sylaby otwartej, pozbawionej zbitek spółgłoskowych. Nawet jeżeli któraś kombinacja nie pojawia się często w słowach o rdzennie thewańskim pochodzeniu, może pojawić się w zapożyczeniach albo może zostać użyta przy transkrypcji nazw obcych. W poniższej tabeli dodatkowo kolorem złotym zaznaczone zostały tak zwane "spółgłoski ciężkie", które wydłużają sylabę i mają w ten sposób wpływ na to w którym miejscu słowa pada akcent.

	A- [a], [a:] ㅤ	À- [ʌ] ㅤ	Â- [ʌ] ㅤ	Ę- [ɛː], [e] ㅤ	E- [eː], [e] ㅤ	Ê- [e] ㅤ	I- [iː], [i] ㅤ	Î- [iː] ㅤ	O- [ɔː]~[oː] [ɔ]~[oː]	U- [uː], [u] ㅤ	Y- [ɨː], [ɪ] ㅤ	Ŷ- [ɨ] ㅤ
M [m]	‍‍‍‍ꀃ	‍‍‍‍ꀙ	‍‍‍‍ꀸ	‍‍‍‍ꀻ	‍‍‍‍ꁙ	‍‍‍‍ꁶ	‍‍‍‍ꁹ	‍‍‍‍ꂑ	‍‍‍‍ꂔ	‍‍‍‍ꂮ	‍‍‍‍ꈔ	‍‍‍‍ꈖ
N [n]	‍‍‍‍ꃢ	‍‍‍‍ꃥ	‍‍‍‍ꃦ	‍‍‍‍ꉊ	‍‍‍‍ꇞ	‍‍‍‍ꄃ	‍‍‍‍ꄚ	‍‍‍‍ꄜ	‍‍‍‍ꄝ	‍‍‍‍ꅔ	‍‍‍‍ꃍ	‍‍‍‍ꇺ
NG [ŋg]	‍‍‍‍ꄀ	‍‍‍‍ꇻ	‍‍‍‍ꇝ	‍‍‍‍ꆺ	‍‍‍‍ꆀ	‍‍‍‍ꄹ	‍‍‍‍ꄸ	‍‍‍‍ꄶ	‍‍‍‍ꁚ	‍‍‍‍ꈙ	‍‍‍‍ꇽ	‍‍‍‍ꉆ
P [p]	‍‍‍‍ꊪ	‍‍‍‍ꋌ	‍‍‍‍ꋩ	‍‍‍‍ꌅ	‍‍‍‍ꌦ	‍‍‍‍ꍂ	‍‍‍‍ꍝ	‍‍‍‍ꍸ	‍‍‍‍ꎐ	‍‍‍‍ꎧ	‍‍‍‍ꏂ	‍‍‍‍ꆹ
B [b]	‍‍‍‍ꏜ	‍‍‍‍ꏸ	‍‍‍‍ꐔ	‍‍‍‍ꐯ	‍‍‍‍ꑆ	‍‍‍‍ꑭ	‍‍‍‍ꒉ	‍‍‍‍ꊫ	‍‍‍‍ꋍ	‍‍‍‍ꋪ	‍‍‍‍ꌆ	‍‍‍‍ꉈ
T [t]	‍‍‍‍ꌧ	‍‍‍‍ꍃ	‍‍‍‍ꍞ	‍‍‍‍ꍹ	‍‍‍‍ꎑ	‍‍‍‍ꎨ	‍‍‍‍ꏃ	‍‍‍‍ꏝ	‍‍‍‍ꏹ	‍‍‍‍ꐕ	‍‍‍‍ꐰ	‍‍‍‍ꆙ
TJ [dɣ]	‍‍‍‍ꑇ	‍‍‍‍ꑮ	‍‍‍‍ꒊ	‍‍‍‍ꊭ	‍‍‍‍ꋏ	‍‍‍‍ꋬ	‍‍‍‍ꌩ	‍‍‍‍ꍅ	‍‍‍‍ꍠ	‍‍‍‍ꍻ	‍‍‍‍ꎓ	‍‍‍‍ꆷ
D [d]	‍‍‍‍ꎪ	‍‍‍‍ꏅ	‍‍‍‍ꏟ	‍‍‍‍ꏻ	‍‍‍‍ꐗ	‍‍‍‍ꑉ	‍‍‍‍ꑰ	‍‍‍‍ꒌ	‍‍‍‍ꊨ	‍‍‍‍ꌤ	‍‍‍‍ꋊ	‍‍‍‍ꅿ
K [k]	‍‍‍‍ꋧ	‍‍‍‍ꌃ	‍‍‍‍ꍀ	‍‍‍‍ꍛ	‍‍‍‍ꍶ	‍‍‍‍ꎎ	‍‍‍‍ꎥ	‍‍‍‍ꏀ	‍‍‍‍ꏚ	‍‍‍‍ꏶ	‍‍‍‍ꐒ	‍‍‍‍ꅪ
KV [kf]	‍‍‍‍ꐭ	‍‍‍‍ꑄ	‍‍‍‍ꑫ	‍‍‍‍ꒇ	‍‍‍‍ꊧ	‍‍‍‍ꋉ	‍‍‍‍ꋦ	‍‍‍‍ꌂ	‍‍‍‍ꌣ	‍‍‍‍ꍚ	‍‍‍‍ꍵ	‍‍‍‍ꅨ
G [g]	‍‍‍‍ꎍ	‍‍‍‍ꎤ	‍‍‍‍ꎿ	‍‍‍‍ꏙ	‍‍‍‍ꏵ	‍‍‍‍ꐑ	‍‍‍‍ꐬ	‍‍‍‍ꑃ	‍‍‍‍ꒆ	‍‍‍‍ꊥ	‍‍‍‍ꋇ	‍‍‍‍ꅓ
Ĵ [j]	‍‍‍‍ꆻ	‍‍‍‍ꅽ	‍‍‍‍ꌈ	‍‍‍‍ꋤ	‍‍‍‍ꌀ	‍‍‍‍ꌡ	‍‍‍‍ꌿ	‍‍‍‍ꍘ	‍‍‍‍ꍳ	‍‍‍‍ꎋ	‍‍‍‍ꎢ	‍‍‍‍ꅑ
J [ɣ~x]	‍‍‍‍ꎽ	‍‍‍‍ꏗ	‍‍‍‍ꏳ	‍‍‍‍ꐏ	‍‍‍‍ꐪ	‍‍‍‍ꑁ	‍‍‍‍ꑜ	‍‍‍‍ꒄ	‍‍‍‍ꊤ	‍‍‍‍ꋆ	‍‍‍‍ꋣ	‍‍‍‍ꉉ
F [f]	‍‍‍‍ꋿ	‍‍‍‍ꌠ	‍‍‍‍ꌾ	‍‍‍‍ꍗ	‍‍‍‍ꍲ	‍‍‍‍ꎊ	‍‍‍‍ꎡ	‍‍‍‍ꎼ	‍‍‍‍ꏖ	‍‍‍‍ꏲ	‍‍‍‍ꐎ	‍‍‍‍ꁸ
TL [θ~ð]	‍‍‍‍ꅫ	‍‍‍‍ꐩ	‍‍‍‍ꑀ	‍‍‍‍ꑛ	‍‍‍‍ꒃ	‍‍‍‍ꊢ	‍‍‍‍ꋄ	‍‍‍‍ꌞ	‍‍‍‍ꌼ	‍‍‍‍ꍕ	‍‍‍‍ꎈ	‍‍‍‍ꆗ
V [v]	‍‍‍‍ꎟ	‍‍‍‍ꎺ	‍‍‍‍ꏔ	‍‍‍‍ꏰ	‍‍‍‍ꐌ	‍‍‍‍ꐧ	‍‍‍‍ꑙ	‍‍‍‍ꒁ	‍‍‍‍ꊡ	‍‍‍‍ꋃ	‍‍‍‍ꋡ	‍‍‍‍ꂓ
VL [ʋ]	‍‍‍‍ꇚ	‍‍‍‍ꌝ	‍‍‍‍ꌻ	‍‍‍‍ꍔ	‍‍‍‍ꍰ	‍‍‍‍ꎇ	‍‍‍‍ꎞ	‍‍‍‍ꎹ	‍‍‍‍ꏓ	‍‍‍‍ꊠ	‍‍‍‍ꋂ	‍‍‍‍ꇜ
R [r]	‍‍‍‍ꋠ	‍‍‍‍ꋽ	‍‍‍‍ꌜ	‍‍‍‍ꌺ	‍‍‍‍ꍓ	‍‍‍‍ꍯ	‍‍‍‍ꎆ	‍‍‍‍ꎝ	‍‍‍‍ꎸ	‍‍‍‍ꏒ	‍‍‍‍ꍭ	‍‍‍‍ꄂ
L [l]	‍‍‍‍ꂱ	‍‍‍‍ꍑ	‍‍‍‍ꎄ	‍‍‍‍ꎛ	‍‍‍‍ꎶ	‍‍‍‍ꊞ	‍‍‍‍ꋀ	‍‍‍‍ꋞ	‍‍‍‍ꋻ	‍‍‍‍ꌚ	‍‍‍‍ꌸ	‍‍‍‍ꃤ
LL [ʎ]	‍‍‍‍ꍐ	‍‍‍‍ꍬ	‍‍‍‍ꎃ	‍‍‍‍ꎚ	‍‍‍‍ꎵ	‍‍‍‍ꏐ	‍‍‍‍ꏯ	‍‍‍‍ꐋ	‍‍‍‍ꐦ	‍‍‍‍ꐾ	‍‍‍‍ꑘ	‍‍‍‍ꂰ
NL [ʎ]	‍‍‍‍ꃐ	‍‍‍‍ꑪ	‍‍‍‍ꒀ	‍‍‍‍ꑿ	‍‍‍‍ꑩ	‍‍‍‍ꑗ	‍‍‍‍ꐽ	‍‍‍‍ꐥ	‍‍‍‍ꐊ	‍‍‍‍ꏮ	‍‍‍‍ꏏ	‍‍‍‍ꃏ

Znaki specjalne

Występuje 15 znaków specjalnych, spośród których 11 posiada odpowiedniki w zapisie łacińskim. Są to: znak przypominający funkcją kropkę na końcu zdania ale zamykający cały dłuższy tekst lub akapit, wskazując zakończenie jednej myśli lub tematu i rozpoczęcie nowego fragmentu; dwa znaki cudzysłowowe, sygnalizuje początek i koniec cytatu, wypowiedzi innej osoby lub fragmentu tekstu pochodzącego z innego źródła; cudzysłów, oznaczający kwestionowanie lub poddawanie w wątpliwość danego słowa, zaznaczający słowa używane ironicznie, metaforycznie lub z dystansem, podobny do skrótu "tzw."; znak będący ideograficznym symbolem słów "i" lub "oraz", łącznik składniowy; nawias, otwierający i zamykający listę lub zbiór pojęć lub wtrącone zdanie; dwa znaki o funkcji podobnej do myślnika, z których pierwszy wprowadza nową ideę, myśl lub rozwija tą już występującą, czasami odpowiadając słowu "czyli", drugi zaś łączy ze sobą dwa różne zdania i funkcjonalnie przypomina pauzę; pytajnik i wykrzyknik, które umieszczane są kolejno na końcu zdania pytającego oraz polecenia, rozkazu lub zdania wyrażającego emocje, a także kropka, kończąca zdanie.

Znak Znaczenie Komentarz ‍‍‍‍꒠ koniec akapitu ‍‍‍‍꒑ cudzysłów Otwiera cytat ‍‍‍‍꒒ cudzysłów Zamyka cytat ‍‍‍‍꒓ cudzysłów Słowo kwestionowane ‍‍‍‍꒔ i/oraz

Znak Znaczenie Komentarz ‍‍‍‍꒚ brak przydechu Samogł. w środku słowa ‍‍‍‍꒣ brak samogłoski Skrócona sylaba ‍‍‍‍꒐ brak samogłoski Skrócona sylaba ‍‍‍‍꒝ nawias Zamyka listę lub zbiór ‍‍‍‍꒛ myślnik Wprowadza nową myśl

Znak Znaczenie Komentarz ‍‍‍‍‍‍‍‍— myślnik Łączy zdania lub myśli ‍‍‍‍꒙ pytajnik ‍‍‍‍꒫ wykrzyknik ‍‍‍‍꒻ podpis zbiorczy W imieniu wspólnoty ‍‍‍‍꒞ kropka Kończy zdanie

Występują też 4 znaki nieposiadające łacińskiego odpowiednika. Jeden z nich jest "podpisem zbiorczym", używanym w tekstach wypowiadanych w imieniu wspólnoty, rodu, klasy, synodu lub gildii, zwykle na początku oraz na końcu zdania. Pojawia się zawsze w tekstach dokumentujących postanowienia walnego zgromadzenia. Pozostałe 3 znaki mają ogromne znaczenie przy modyfikowaniu znaków sylabicznych oraz samogłoskowych.

• Znak ‍‍‍‍‍‍‍‍꒚ "brak przydechu" stosowany jest przed znakiem samogłoskowym występującym w środku słowa. Na przykład: ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍꒣ꉉꌺꀚ꒚ꅬ tlìurrę̄j "urzędnik, biurokrata"
• Znak ‍‍‍‍‍‍‍‍꒐ "brak samogłoski" stosowany jest w sytuacjach, w których oddać trzeba sylabę zamkniętą lub zbitkę spółgłoskową w środku słowa. Podstawią zawsze będzie wtedy znak sylabiczny z Ŷ, po którym wystąpi ten znak specjalny.
  Na przykład: ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ꄝ꒐ꉈꎍ gābnō "ziemia".
• Znak ‍‍‍‍‍‍‍‍꒣ "brak samogłoski" stosowany jest zawsze na końcu słowa, gdy występuje sylaba zamknięta. Wstawia się wtedy znak sylabiczny danej spółgłoski z Ŷ, po nim zaś znak specjalny. Jeśli pojawia się zbitka, do której potrzeba więcej niż jednego znaku sylabicznego oba stawiane są obok siebie, znak specjalny zaś dopiero na ich końcu. Na przykład: ‍‍‍‍‍‍‍‍꒣ꇜꌸꆻ꒐ꉈ bĵalȳvl "pismo", ‍‍‍‍‍‍‍‍꒣ꉉꇺꋠ꒐ꂓꏙꐩ Tlàgęvranj "[miasto] Fagewrań".

Sylaby

Standardowa budowa sylaby to C+C+V+C. Większość sylab jest otwarta: C+V, C+C+V, C'+V. Przyjęto następujące oznaczenia:

• C oznacza spółgłoskę lekką
• C' oznacza spółgłoskę ciężką lub spalatalizowaną
• V oznacza samogłoskę

Dzielą się na:

• lekkie, zaczynające się jedną spółgłoską
• ciężkie, zaczynające się dwoma lekkimi spółgłoskami lub ciężką spółgłoską
• krótkie, posiadające krótką samogłoskę
• długie, posiadające długą samogłoskę lub spalatalizowaną spółgłoskę i krótką samogłoskę

Fonetyka

Fonetyka języka nie jest bardzo skomplikowana. Charakterystyczne jest użycie pewnych zjawisk takich jak palatalizacja w celu zmiany gramatycznej funkcji wyrazu.

Samogłoski

Samogłoski

	Przednie		Centralne		Tylne
	długie	krótkie	długie	krótkie	długie	krótkie
Przymkięte	[iː] ī	[i] i	[ɨː] ȳ	[ɨ] ŷ	[uː] ū	[u] u
Prawie przymknięte		[ɪ] y
Półprzymknięte	[eː] ē	[e] e			[oː] ō	[o] o
Półotwarte	[ɛː] ę̄				[ɔː] o	[ʌ] à [ɔ] o
Otwarte			[aː] ā	[a] a

W Tjèvāngō występuje 17 fonemów samogłoskowych. Nie licząc iloczasu, barwowo rozróżnianych jest do dziesięciu głosek (ich liczba może się wahać w zależności od dialektu). Samogłoski mogą zmieniać swoją barwę w zależności od miejsca padania akcentu, palatalizacji i zmian iloczasu

Spółgłoski

Tjèvāngō posiada następujący system spółgłoskowy:

Spółgłoski

		Bilabialne	Wargowo-zębowe	Zębowe	Dziąsłowe	Podniebienne	Miękkopodniebienne
Nosowe	twarde	[m] m			[n] n		[ŋ] n
	miękkie	[mʲ] mì				ɲ [nì]
Zwarte	twarde	[p] p [b] b			[t] t [d] d		[k] k [g] g
	miękkie	[pʲ] pì [bʲ] bì			[tʲ] tì [dʲ] dì		[kʲ] kì [gʲ] gì [j~ʝ] ĵ
Szczelinowe	twarde		[f] f [v] v	[θ~ð] tl			[x] [ɣ] j
	miękkie		[fʲ] fì [vʲ] vì, vlì	[θʲ] tlì			[xʲ] <'>, <^> [ɣ] llì, nlì
Aproksymanty	twarde		[ʋ] vl
	miękkie
Drżące	twarde				[r] r
	miękkie				[rʲ] rì
Boczne	twarde				[l] l	[ʎ] nl, ll
	miękkie					[ʎ] lì

Głoska [x] (przydech) pojawia się, kiedy wyraz zaczyna się od samogłoski. Jej palatalizacja oznaczana jest apostrofem <'> [xʲ]

Ponadto, istnieje podział na samogłoski lekkie (C) i ciężkie (C'). Samogłoski ciężkie są często zapisywane dwuznakami i traktowane są jako jedna głoska przy podziale na sylaby. Wpływają one na iloczas sylaby i często ją skracają, gdyż same są traktowane są jako głoski długie.

Spółgłoski ciężkie

Znak graficzny	IPA
ng	ŋg
kv	kf(~gv)
tl	θ(~ð)
j	ɣ(~x)
tj	dɣ(~tx)
vl	ʋ
ll, nl	ʎ
C+r	["C"r]

Kursywą podano allofoniczną wymowę, która w przyszłości zdominuje język standardowy na północy (tzw. dialekt północny).

Spółgłoskę ciężką [ʎ] można zapisać na dwa sposoby: <nl> lub <ll>; pierwszy wariant nigdy nie występuje na początku wyrazu.

Palatalizacja

Są dwa rodzaje palatalizacji: standardowa (zmiękczenie) i niestandardowa

Palatalizacja standardowa (zmiękczenie)

Podlegają jej spółgłoski: [m], [p], [b], [t], [d], [k], [g], [f], [v], [x], [r]. Polega ona na zmiękczeniu ostatniej głoski przed samogłoską w sylabie.

Palatalizacja niestandardowa

Zmienia barwę spółgłoski.

• n [n] => nì [ɲ]
• vl [ʋ] => vlì [vʲ]
• l [l] => lì [ʎ]
• ll, nl [ʎ] => llj, nlj [ɣ]
• j [ɣ] => ĵ [j~ʝ]

Iloczas

W języku występuje iloczas. Zwykle nie jest fonemiczny i wynika z budowy sylaby.

Sylaba, która nie jest ostatnia, jest długa z natury, jeśli sylaba ma budowę:

• V np. āgravō - szaleć, zachowywać się nietaktownie.
• C+V np. nȳntō - przyjaciel

Sylaba, która jest ostatnią w wyrazie, jest długa z natury, jeśli sylaba ma budowę:

• C+V (patrz wyżej)
• C+V+C
• C+V+C' np. kālēj - nauczyciel
• C'+V - ljellē - latać
• C+C+V -

Sylaba w środku wyrazu nie może być długa, jeśli sylaba ma budowę:

• C+C+V
• C'+V np. jallàn - ogień
• C+C+V+C
• C'+V+C np. llartlanlō

Sylaba na końcu wyrazu nie może być długa, jeśli sylaba ma budowę:

• C+C+V+C
• C'+V+C'
• C+V+C+C' (dotyczy to głównie zapisów typu CVnj, gdzie <j> jest znakiem skracającym długość sylaby)

W skutek otrzymania akcentu, sylaby w środku wyrazu o następującej budowie mogą ulec wydłużeniu:

• C+V+C np. dálguvl => dālguvl - owoc

W skutek otrzymania akcentu, sylaba w na końcu wyrazu o następującej budowie może ulec wydłużeniu:

• C'+V+C

Zmiany iloczasu wskutek działania akcentu (augumentacja)

Samogłoska krótka	zmiana iloczasu z akcentu
a	ā
à	ā
e	ē
i	ī
o	ō
u	ū
y	ȳ

Jeżeli na sylabę krótką, która nie jest długa z natury lecz jej krótkość nie jest obligatoryjna, pada akcent, staje się długa. Samogłoski przechodzą przemiany zaprezentowane w powyższej tabeli.

Wydłużenie <a> i <à> powoduje powstanie barwowo samej głoski <ā>, lecz w rozwoju języka ta cecha ulegnie zmianie.

Zmiany iloczasu wskutek działania palatalizacji (dyminucja)

Samogłoska	zmiana iloczasu z palatalizacji
ā	â
a	ìa
à	â (ìà)
ē	ê
ę̄	ę̂ (ìę)
e	ìe
ī	î (ìi)
i	î
ō	ìo
o	ìo
ū	ìu
u	ìu
ȳ	ŷ [jɨ]
y [ɪ]	ŷ [jɨ]

Jeżeli spółgłoska przed samogłoską w sylabie się palatalizuje, samogłoska w tej sylabie traci iloczas. Wyjątkiem jest /ī/, gdzie iloczas pozostaje (choć grafem zmienia się w <î>), oraz /i/, które się wydłuża do /ī/ (czyli zachodzi proces odwrotny, również ze zmianą grafemu na <î>). Circumflex jest skrótową pisownią ì + samogłoska z diaktrykiem. Jeżeli spalatalizowana spółgłoska ma zmienić swój znak graficzny, pierwszeństwo w oznaczaniu tego procesu ma zawsze samogłoska, a grafem spółgłoski pozostaje bez zmian. Np. ljellèj (ptak) => ljêllèj, nie *lĵèllèj (e>ê jest ważniejsze niż j>ĵ). Circumflex oznacza oczywiście palatalizację owego /j/, więc owo <j> czyta się jako /ĵ/.

Spalatalizowana sylaba z krótkim i długim /y/ redukuje się do /y/ czytanego jako krótkie [ɨ], nie [ɪ].

UWAGA: mimo, że samogłoska traci długość, sylaba dalej jest długa, chyba, że w wyniku palatalizacji zmienia się barwa palatalizowanej spółgłoski. Sylaba krótka może więc zyskać na tym procesie długość - sama krótka samogłoska się nie zmienia.

Redukcja, czyli sandhi iloczasu

Redukcja jest odmianą dyminucji, która wynika z położenia wyrazu w zdaniu. W zależności od kontekstu, skróceniu mogą ulegać każdorazowo różne sylaby w tym samym wyrazie.

W mowie oraz w piśmie, może zdażyć się sytuacja, że w jednym wyrazie lub na styku dwóch lub więcej wyrazów mamy obok siebie trzy sylaby długie. Wówczas następuje skrócenie jednej z nich. Proces ten nazwany został "redukcją", np.:

• Kàn ōrvēj fōnrotl - głowa pamięta.

W takiej sytuacji, jedna z sylab się redukuje do krótkiego iloczasu. Najczęściej będzie to ostatnia sylaba z któregoś wyrazu:

• Kàn ōrvej fōnrotl

lub:

• Kàn ōrvēj fonrotl

Może się również zdarzyć, iż mimo, że wyraz normalnie poddany jest deklinacji z samogłoską długą (adiectivus dla ōrvēj - ōrvēnī), ta staje w zależności od położenia w zdaniu (jak w przykładzie) krótka: (adiectivus: ōrvī) Taka forma jednak nigdy nie pojawi się przy podawaniu deklinacji słowa, gdyż zmiana typu deklinacji może ujawnić się jedynie w kontekście, np wyrażenie dranāvūr ōrvēnī ("dom głów" - ratusz) bardziej zmieni swoje iloczasy na dranāvūr orvēnī, natomiast w szyku przestawnym ōrvēnī dranāvūr stanie się już ōrvī dranāvūr.

W powyższym przykładzie mamy koło siebie jednak już w jednym wyrazie trzy sylaby długie i w przypadku adiectivusa, zdaża się to dość często. Taką formę, poprawną z punktu widzenia leksykalnego lecz błędną fonologicznie, podaje się jako przykład słownikowy - w zdaniu pierwsza lub ostatnia sylaba zwykle straci długość.

W przypadku, gdy w wyniku wydłużenia sylaby C+V+C z akcentu doszłoby do sytuacji, w której pojawiłyby się 3 długie sylaby obok siebie, wydłużenie nie zachodzi i akcent się przesuwa.

Należy pamiętać, że zmiana iloczasu wpłynie na położenie akcentu. Nie ma ustalonych reguł dotyczących tego, która sylaba - ostania pierwszego wyrazu czy pierwsza drugiego - ma ulec dyminucji przez redukcję. Przyjmuje się zasadę, że wyraz, w którym przesuwa się w skutek tego akcent, staje się wyeksponowany, przy czym:

• zmiana z oksytonicznego na paroksytoniczny odbiera akcentowi moc
• zmiana z paroksytonicznego na oksytoniczny dodaje akcentowi moc
• zmiana z paroksytonicznego na proparoksytoniczny dodaje akcentowi moc, ale słabiej niż zmiana z paroksytonicznego na oksytoniczny
• zmiana z proparoksytonicznego odbiera akcentowi moc

• zmiana z oksytonicznego na proparoksytoniczny jest nienaturalna i unikana; wyraz taki jest wtedy za silnie wyeksponowany.
• zmiana z proparoksytonicznego na oksytoniczny również jest traktowana jako zbyt silna zmiana (choć nie musi być unikana, jeśli ton wypowiedzi jest ofensywny/ekspresyjny)

Są jednak pewne wyjątki wynikające z możliwego fonemicznego zaburzenia:

• Sylaba spalatalizowana jest zawsze długa i nie może ulec dyminucji (ale zawiera zawsze samogłoskę krótką, długi jest sam kompleks [jV])
• Sylaba, która ma samogłoskę długą fonemiczną (np. e - przyimek vs. ē - zaimek "ty" w wołaczu) nie może ulec dyminucji

Akcent

Akcent jest dynamiczny, iloczasowy (jeśli pozwala na to budowa sylaby) oraz oksytoniczny lub paroksytoniczny, w niektórych przypadkach proparoksytoniczny (jednak to zdarza się stosunkowo rzadko i jest wymuszone budową i iloczasem sylaby)

Położenie akcenu wynika z budowy sylab w wyrazie i jej iloczasu. Może w niektórych przypadkach wydłużyć akcentowaną samogłoskę.

Akcent jest ruchomy, jego położenie może się zmienić w wyniku deklinacji, koniugacji, alteracji głosek lub redukcji.

Przyjęto następujące oznaczenia: "—" to sylaba z samogłoską długą, a "U" to sylaba z samogłoską krótką.

• Akcent jest paroksytoniczny (tzw. standardowy) jeśli wyraz ma strukturę:

'— — np. vȳtō - kochać

'— U np. gāntàn - dom

U 'U U np. kvanlur - człowiek

• Akcent jest oksytoniczny jeśli wyraz ma strukturę:

U '— np. frènrō - iść

• Akcent jest preparoksytoniczny, jeśli wyraz ma strukturę:

'— U U np. mējenrèj - opiekun

[o] vs [ɔ]

Wymowa <o>:

• jeżeli jest krótkie z natury, wymawia się [ɔ]
• jeżeli jest krótkie wkutek palatalizacji <ō> nieakcentowanego wymawia się [ɔ]
• jeżeli jest krótkie akcentowane wymawia się [o]

Wymowa <ō>

• jeżeli jest długie z natury, wymawia się [ɔː]
• jeżeli jest długie z akcentu (lub akcentu i natury) wymawia się [oː]

Ustalanie akcentu

Przy ustalaniu akcentu, należy najpierw założyć, że jest on paroksytoniczny. Oznacza to, że jeśli przedostatnia sylaba może ulec wydłużeniu i otrzymaniu akcentu, to tak się dzieje. Kiedy ta jest krótka i nie może ulec augumentacji, sprawdza się długość ostatniej sylaby. Jeśli jest ona również krótka, sprawdza się długość sylaby preparoksytonicznej. Jeżeli ta również jest krótka, akcent pada w ostateczności na przedostatniej sylabie. W praktyce ten algorytm nie jest oczywiście taki skomplikowany.

Rzeczownik

W Dragnibuvl rzeczownik odmienia się przez aktywność, fleksyjnie przez przypadki a aglutacyjnie przez liczby.

Deklinacja - odmiana

Język posiada sześć deklinacji z podtypami. Z uwagi na różny iloczas ostatniej sylaby, która jest końcówką deklinacji, uwzględnia się również dodatkowy podział na typ długi i krótki. Istnieją dwie zasadnicze grupy deklinacji dotyczące tego, do jakiej grupy należą rdzenie, z których wywodzi się wyraz: czasownikowej, czy rzeczownikowej.

Odpowiadające sobie znaczeniowo deklinacje I i II zostały wyodrębnione z uwagi na znaczne różnice w odmianie.

Deklinacja rzeczownikowa

Wszystkie deklinacje rzeczownikowe są objęte przez reguły fonotaktyczne rzeczowników

Deklinacja Ir -ū-

Deklinacja I

	Długa	Krótka
Nullativus	-ū
Nominativus	-ūr	-ur
Locativus	-ēm	-em
Allativus	-ūvī	-uvī
Possesivus	-ōr	-or
Vocativus	-urn

Deklinacja IIr -à-

Deklinacja III

	Krótka
Nullativus	-àn
Nominativus	-àn
Locativus	-àm
Allativus	-ànī
Possesivus	-àr
Vocativus	-àrn

Końcówka fleksyjna wyrazów Deklinacja III -à- musi być krótka.

Deklinacja IIIr

Deklinacja II

	Długa	Krótka
Nullativus	-(ō)n	-(o)n
Nominativus	-ōnō	-onō
Locativus	-ōnōm	-ōm
Allativus	-ōnī	-onī
Possesivus	-ōnrō	-onrō
Vocativus	-onj

Deklinacja IVr

Deklinacja V

	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nullativus	-uvl(j)		-atl(j)
Nominativus	-ūvl	-uvl	-atl	-ātl
Locativus	-ūm	-um	-ām	-am
Allativus	-ūvlī	-uvlī	-ātlī	-atlī
Possesivus	-ūvr	-uvr	-āvr	-avr
Vocativus	-urn		-arn

Deklinacja Vr

Deklinacja VI

	Długa	Krótka
Nullativus	-ō
Nominativus	-ō
Locativus	-ōm	-om
Allativus	-ī
Possesivus	-ōr	-or
Vocativus	-orn

Deklinacje czasownikowe

Deklinacja II

Deklinacja II

	sł
	Długa	Krótka
Nullativus	-ę̄
Nominativus	-ę̄j	-ej
Locativus	-ę̄n	-en
Allativus	ę̄nī
Possesivus	-ę̄r	-er
Vocativus	-ern

Deklinacja III

Deklinacja III

	Długa	Krótka
Nullativus	-ynj
Nominativus	-ȳn	-yn
Locativus	-ȳn	-yn
Allativus	-ȳnī	-ynī
Possesivus	-ȳr	-yr
Vocativus	-yrn

Deklinacja V

Deklinacja V

	Długa	Krótka
Nullativus	-yvl
Nominativus	-yvl
Locativus	-ȳvlen
Allativus	-ȳvlī	-yvlī
Possesivus	-yvr
Vocativus	-ynj

Deklinacja VI

Deklinacja VI

	Długa	Krótka
Nullativus	-ē
Nominativus	-ē
Locativus	-ēn	-en
Allativus	-īn	-in
Possesivus	-ēr	-ir
Vocativus	-ern

Aktywność

Każdy rzeczownik, niezależnie od deklinacji i przypadku może być aktywny lub pasywny.

Rzeczownik aktywny jest agensem.

Rzeczownik pasywny jest pasjensem.

Hierarchia uzgadnia aktywności rzeczownika:

• Funkcja w zdaniu,
• Konstrukcja, w jakiej się znajduje,
• Konstrukcja przyimkową,

Sytuacje, w których rzeczownik pasywny jest agensem (zwykle się ich jednak unika):

• W szyku SVO podmiot może być uzgodniony z imiesłowem przymiotnikowym indukującym pasywność i jednocześnie zachować charakter agensa wtedy i tylko wtedy, kiedy czasownik jest przechodni i dopełnienie bliższe jest pasywne.

Jeśli imiesłów przymiotnikowy jest aktywny, to rzeczownik który opisuje jest agensem niezależnie od aktywności.

Jeśli imiesłów przymiotnikowy jest pasywny, to rzeczownik który opisuje (jeśli jest aktywny) jest agensem względem zdania a pacjensem względem imiesłowu.

Pasywność oznacza się przez spalatalizowanie pierwszej sylaby np. gāntān -> gìantān. Należy zauważyć, że zmienił się też akcent (z paroksytonicznego na oksytoniczny).

"Spalony człowiek biegnie"

Czasownik

Czasowniki odmieniają się przez osoby, liczby, czasy, tryby i przypadki.

Przypadki

W języku występuje 5 przypadków wyrażanych przez odpowiednią końcówkę. Ponadto, pojawia się jeszcze nullativus, który nie jest przypadkiem samym w sobie, a raczej nieodmienionym rzeczownikiem.

Nominativus

Rzeczowniki w nominativie pełnią trojaką funkcję i mogą wyrażać:

• Podmiot zdania
• Dopełnienie bliższe
• Okolicznik przestrzeni poziomej (z przyimkiem "e")

Locativus

Rzeczowniki w locativie pełnią mogą wyrażać:

• okolicznik miejsca, przyczyny lub innych okoliczności towarzyszących wydarzeniu, które istnieją równocześnie z czasem orzeczenia.
  • luźną relację przestrzenną między podmiotem, a okolicznikem. Jeśli okolicznik wyraża jakiś konkretny obiekt (budynek, człowiek, pomnik), to podmiot znajduje się obok niego. Natomiast jeśli okolicznik wyraża jakąś nieukonkretyzowaną przestrzeń, podmiot znajduje się w tej przestrzeni (świat, kosmos, pole, miasto)
• podmiot-sprawcę, lecz nie wykonawcę czynności.

Allativus

Rzeczowniki w allativie wyrażają:

• Cel materialny lub niematerialny jakiejś czynności
• Dopełnienie infinitivu
• Okoliczniki ruchu (z przyimkiem "e")

Possesivus

Rzeczowniki w possesivie wyrażają:

• Przedmiot posiadany
• Elemenent zbioru (funkcja tzw. "ujemnego genetivu")

Vocativus

Rzeczowniki w vocativie wyrażają:

• Eksklamacje
• Niektóre wyrażenia z przyimkiem "e"
• Podmiot-wykonawcę, lecz nie sprawcę, który ma wykonać jakąś czynność przez sprawcę w przyszłości.

Nullativus

Rzeczownik nieodmieniony przez żaden przypadek przedstawia formę, która nie spełnia samodzielnej gramatycznej funkcji. Używany jest:

• Przy konstrukcjach przyimkowych;
• W niektórych wyliczeniach w kontekście zdania lub listach, spisach;
• W ogólnych jednowyrazowych wyrażeniach nie mających odwołania gramatycznego do treści jakiegokolwiek zdania.

Klauzule

W wyniku nałożenia tzw. klauzul, można zmienić wartość gramatyczną danej konstrukcji. Ich istnienie nadaje językowi charakter analityczny. Klauzulę tworzą słowa, które są poddane jej działaniu, oraz tzw. inicjator, czyli słowo, które wprowadza klauzulę.

Klauzula osoby III

Postrzeganie osoby trzeciej

Tjèvango nie posiada wyrażanej przez fleksję osoby trzeciej, również mentalnie lud Tjèvangono nie jest w stanie pojąć "językowo" osoby trzeciej takiej, z którą podmiot nigdy nie wchodzi w interakcję. Używając naszego języka polskiego jako reprezentanta indoeuropejskich przedstawmy następującą sytuację opisaną z pierwszej osoby, która jest w trakcie dialogu z np. królem. Będzie to przeżycie wewnętrzne, indywidualne dla osoby, w tym przypadku o imieniu Artur:

• A: Chwalę króla!
• K: Dobrze czynisz.
• A: Co mi każesz?
• K: Pójdź do miasta i napij się wina.

Teraz, za pomocą naszego języka polskiego przedstawmy sytuację w narracji pierwszoosobowej jako relację:

• Chwalę króla. Król mówi, że dobrze czynię. Spytałem się, co mi każe. Król kazał mi pójść do miasta i napić się wina.

Zaznaczone czasowniki uległy zmianie w osobie. Najbardziej reprezentatywną i charakterystyczną zmianą jest "każesz (królu)" na "(król) każe". Użytkownicy tjèvango nazwali by to "następstwem osób". Sami nie posiadają takiego mechanizmu!

W tjèvango panują więc dwie zasady relacjonowania wydarzeń: przeniesienie osoby, przeniesienie w czasie i przeniesienie w przestrzeni. Przeniesienie osoby polega na tym, że sprawozdawca opisuje i nazywa osoby bezpośrednio i tak samo, jakby znajdował się w opisywanej sytuacji. Zasada przeniesienia w czasie polega z grubsza na tym samym - wszystkie czasowniki znajdują się w czasie teraźniejszym, gdyż w chwili, gdy relacjonowana opowieść miała miejsce, była dla sprawozdawcy teraźniejszością. Analogicznie działa zasada przeniesienia w przestrzeni.

Dla języka tjèvango ważne jest, kto relacjonowałby tę historię; czy ten, kto ją widział, czy ktoś inny ("relacja relacji"). Najpierw załóżmy, że sam Artur opisuje w języku tjèvango swoje przeżycia i mówi:

• "Jestem u króla. {Chwalę cię, królu. "Dobrze czynisz" usłyszałem. Co mi każesz? "Pójdź do miasta i napij się wina"}. Jadę więc do miasta."

Oczywiście, powyższa wypowiedź brzmi po polsku niezwykle nieskładnie i służy jedynie do przedstawienia stylistyki języka na "chłopski rozum". Ważna jest jednak treść podana w klamrze {}. Działa na nią tzw. klauzula osoby trzeciej. W tym wypadku, jest ona domyślna - sprawozdawca nie przerywa historii w połowie zwracając się do słuchaczy, ale cytuje słowa króla i sam je do niego kieruje.

Jednakże, nie zawsze sprawozdawca był uczestnikiem wydarzenia, i nie raz musi opowiedzieć coś, co jedynie zasłyszał, bądź się o czymś dowiedział. Okazuje się, że tekst zapisany w tjèvango wyglądałby następująco:

• "{Jestem u króla. Chwalę cię, królu. "Dobrze czynisz" usłyszałem. Co mi każesz? "Pójdź do miasta i napij się wina". Jadę więc do miasta.}"

Jak widać po zapisie klamry, tym razem cała wypowiedź objęta jest klauzulą osoby III. Przestaje ona być jednak domyślna i ujawnia się pod postacią inicjatora klauzuli "kàn", oraz kontynuatora klauzuli "à". Od jej początku, podmiot wciela się gramatycznie w rolę uczestnika wydarzeń. Dalsza część relacji przebiega podobnie do relacji z pierwszej ręki, z tą różnicą, że pojawiają się inicjatory lub kontynuatory (chociaż miejscami, w celu uniknięcia powtórzeń, mogą być pomijane).

Taki sposób oddania osoby trzeciej w gramatyce nie jest bez wpływu na styl. W tekście pisanym bowiem musi być zawsze jasne, kto wykonuje daną czynność - uczestnik akcji, tylko sprawozdawca czy też osoba trzecia. Stąd jest mnogość wtrąceń dookreślających osobę podmiotu.

Klauzula negacji składni

Klauzula ta powoduje, że fraza zbudowana w szyku powodującym nadanie jakiejś wartości gramatycznej (np. kauzatywność), traci ją nie pozbywając się tego szyku. Jej inicjatorem jest "gè". Może ona powodować, że utrata wartości gramatycznej następuje dla całej frazy lub dla jej części. Przyjmuje się, że zwykłe zdanie oznajmujące nie ma szczególnej wartości gramatycznej

• Jeżeli inicjator znajduje się przed całym zdaniem i posiada własny akcent, następuje negacja wartości gramatycznej całej frazy.
• Jeżeli inicjator znajduje się przed określonym wyrazem należącym do frazy posiadającej jakąś wartość gramatyczną jako bezakcentowa enklityka, to wartość gramatyczną traci tylko ten wyraz i w międzyczasie może spełniać bardziej właściwą sobie funkcję. Np. w konstrukcji rozkazującej...

Przyimki

W języku występuje jedynie jeden przyimek "e", nazywany dalej po prostu "przyimkiem"

Odmiana przyimka

Nominativus	e
Locativus	en
Allativus	ī
Possesivus	er
Vocativus	ern

Wyrażeniem przyimkowym nazywa się następującą konstrukcję:

wstępnik(W) + przyimek(E) + następnik(N) lub poprzednik(P) + następnik(N)

• Wstępnik to rzeczownik w nominativie i ustalonej aktywności, do którego odnosi się zaimek. Zwykle jest to podmiot zdania.
• Wstępnik wraz z przyimkiem tworzy Poprzednik
• Następnik to rzeczownik o ustalonym przypadku i aktywności przez przyimek.

Opis matematyczno-logiczny

Aby najlepiej i najbardziej zwięźle opisać, jak funkcjonuje przyimek, można się posłużyć następującymi zmiennymi (x,y), gdzie:

• zmienna "x" to przypadek, x należy do zbioru {0,n,l,a,p,v} odpowiadającym kolejno nullativowi, nominativowi, locativowi, allativowi, possesivowi i vocativowi
• zmienna "y" to aktywność, y należy do zbioru {1,-1} odpowiadającym kolejno aktywności aktywnej i pasywnej

A więc wyrażenie przyimkowe można zdefiniować jako: W(x,y_w)+E(x,y_e)+N(x_n,y), gdzie W(x,y_w)+E(x, y_e)=P(x,y_wy_e)

Zauważmy, że:

• wartości "x" P i E są równe - x_w=x_e=x_p
• wartości "y" P i E są sprzężone - y_p=y_wy_e

Opis łopatologiczny

Bardzo ważne znaczenie semantyczne tego, jak funkcjonuje przyimek, ma aktywność poprzednika i następnika. Aktywność następnika odczytuje się prosto, gdyż jest to zwykle jeden wyraz. Sprawa natomiast komplikuje się z poprzednikiem. Jako cały twór wstępnik+przyimek, jego "podjednostki" mogą mieć różną aktywność, która składa się na wypadkową aktywność poprzednika.

W standardowym, najczęściej spotykanym poprzedniku, to wstępnik zmienia swoją aktywność, a przyimek pozostaje w domyślnej aktywności aktywnej ("e") - w tej sytuacji o aktywności całego poprzednika, a zatem i całego znaczenia wyrażenia przyimkowego decyduje wstępnik. Jednakże, w niektórych przypadkach wstępnik, jako wyraz uczestniczący w budowaniu składni i szyków zdania, nie może zmienić swojej aktywności z powodów syntaktycznych. Wtedy w grę wchodzi zmiana aktywności przyimka.

Zasada jest taka: jeżeli przyimek jest aktywny (e), to o aktywności poprzednika decyduje wyłącznie wstępnik. Natomiast, jeśli jest pasywny, aktywnością całego poprzednika jest przeciwnaa aktywność wstępnika.

Ruch

Wyrażenia przyimkowe opisujące ruch wyrażane są przez posiadanie następnika w allativie. Ten rzeczownik, który porusza się, jest aktywny, zaś ten, który stoi, jest pasywny.

• Za, [iść] za czymś

rzecz. aktywny + e + rzecz. w allativie aktywnym

Człowiek idzie do domu

• Do, w stronę (okolicznika)

rzecz. aktywny + e + rzecz. w allativie pasywnym

Człowiek idzie od domu (nie po polskiemu, ale trudno)

• Do, w stronę (podmiotu)

rzecz. pasywny + e + rzecz. w allativie aktywnym

• W, w środku (brak ruchu, dotarcie do celu)

rzecz. pasywny + e + rzecz. w allativie pasywnym

Człowiek idzie w domu (~człowiek doszedł do domu, jest już w domu)

Położenie

Ta kategoria wykorzystuje nominativus i locativus. Wyrażenia te określają, jak względem podmiotu położony jest wyraz określany przez okolicznik. Różni się to od określania położenia w językach indoeuropejskich: Człowiek chodzi po ziemi (na ziemi) - przyimek "po" ("na") określa relację podmiotu (człowieka) względem okolicznika (ziemi). (zdanie w tjevango) - Człowiek chodzi [a ziemia jest pod nim] - zdanie to określa relację okolicznika (ziemi) względem podmiotu (człowiek)

Warto zwrócić uwagę na zasadę, że jeśli okolicznik jest dalej w stosunku do podmiotu, staje się aktywnym. Właściwość ta odnosi się nie tylko do wyrażeń przyimkowych (patrz: ...)

Położenie wysokości (pionowe)

Wyrażenia przyimkowe opisujące położenie w wymiarze wysokości okolicznika względem podmiotu wyrażane są przez posiadanie następnika w nominativie.

• Nad

rzecz. aktywny + e + rzecz. w nominativie aktywnym

(przykład)

• Na

rzecz. aktywny + e + rzeczownik w nominativie pasywnym

(przykład)

• Pod (odwrotność "na", coś jakby przyklejone do spodu, np. położenie piwnicy względem domu lub krzesła względem nauczyciela)

rzecz. pasywny + e + rzeczownik w nominativie pasywnym

(przykład)

• Pod (nie mające fizycznie styku z tym, czym się jest pod)

rzecz. pasywny + e + rzecz. w nominativie aktywny,

(przykład)

Położenie szerokości (poziome)

Wyrażenia przyimkowe opisujące położenie w wymiarze szerokości i długościokolicznika względem podmiotu wyrażane są przez posiadanie następnika w locativie.

• Za/przed

rzecz. aktywny + e + rzecz. w locativie aktywnym/pasywnym

(przykład)

• Dookoła (z ograniczeniem)

rzecz. pasywny + e + rzecz. w locativie pasywnym

Jest to odwrotność indoeuropejskiego "w", wynikające z relacji podmiot-okolicznik. Stosowane, gdy podmiot znajduje się w przestrzeni, która jest ograniczona ścianami, niekoniecznie fizycznymi (np. dom, namiot, stragan).

(przykład)

• Dookoła (bez ograniczenia)

rzecz. pasywny + e + rzecz. w locativie pasywnym

Jest to odwrotność indoeuropejskiego "w", wynikające z relacji podmiot-okolicznik. Stosowane, gdy podmiot znajduje się w konkretnej przestrzeni, która nie jest ograniczona ścianami, (np. kraj, polana, posiadłość).

(przykład)

• Luźna relacja przestrzenna ("obok") - patrz: zastosowania locativu.

Porównania

• Coś jak coś (robiący, opisany imiesłowem przymiotnikowym, czyli bezokolicznikiem w przymiotniku)

rzeczownik aktywny + e + rzeczownik w przymiotniku (-choćby ta konstrukcja dowodzi, dlaczego tutaj przymiotnik to przypadek)

Człowiek biegnie jak biegnący koń Kàn kvanlur gvantōtl e batjanī gvantī

• Robić coś jak coś/ktoś inny coś robi (Biegnę tak, jak biegnie koń)

rzeczownik + e + rzeczownik w mianowniku (+ czasownik w trybie łączącym, więcej o konstrukcjach logicznych później)

Człowiek pije tak jak pije koń (Przetłumaczę jak dopracuję tryb łączący)

Konstrukcja celownikowa

• Wskazanie odbiorcy czynności (konstrukcja celownikowa)

rzeczownik + e + rzeczownik w wołaczu

Człowiek mówi do konia Kàn kvanlur djagrotl bātjatl

Wołacz występuje tutaj w roli celownika, którego ten język nie posiada.

Konstrukcja źródła (pochodzenia)

• Z czegoś, skądś

rzeczownik pasywny + e + rzeczownik w przymiotniku

Człowiek z miasta Kvìanlur e dranāvūvī ['kfʲaʎur xɛ dranaː'vuːvi]

Inne

• Z kimś, z czymś

rzeczownik + e + rzeczownik w wołaczu pasywnym

Człowiek z koniem Kvanlur e bātjarn ['kfʲaʎur xɛ 'badɣarn]

Konstrukcje składniowe

Konstrukcje składniowe są to specyficznie złożone zwroty składające się z określonego szyku, wyrazów w określonych przypadkach oraz czasownika w określonym trybie bądź czasie. Jako, że Tjèvango nie rozróżnia przypadków oddających funkcję podmiotu, dopełnienia oraz kauzatywu, ważne znaczenie ma tutaj położenie i fleksja czasownika.

Oznaczenia

Przyjęto następujące oznaczenia:

• S - podmiot-sprawca i wykonawca, lub tylko sprawca (w nominativie)
• s - podmiot-wykonawca, lecz nie sprawca (w locativie lub vocativie)
• O - dopełnienie bliższe
• o - dopełnienie dalsze

Dla każdej konstrukcji podano dwa schematy: podstawowy szyku podkreślający miejsce czasownika oraz dokładniejszy, wyrażający aktywności i ewentualne położenie klauzulii III osoby. Jeśli aktywność jest nie podana, może być dowolna.

Kauzatywność

Vs(S)O

(kàn) V s^LOC.AC (S^AC) O

Konstrukcja kauzatywna służy do wyrażania kauzatywności. Podmiot jest wykonawcą czynności, ale nie jej sprawcą, który często jest jedynie domyślny

Konstrukcja rozkazująca

V s^VOC (O)

Jest to odmiana konstrukcji kauzatywnej.

Konstrukcja narzędnikowa

SoV(O)

(kàn) So^PAS V O

Narzędnikowa konstrukcja kauzatywna

(kàn) S O V o.O ???

Słowotwórstwo

Większość słów nie będących zaimkami ma trójdzielną budowę:

• [prefiks] + temat + [wstawka] + końcówka (deklinacyjna bądź koniugacyjna)

W Tjèvango Vanardi, jako języku archaicznym, nie zaszły jeszcze znaczące procesy prowadzące do zlania się poszczególych członów, wskutek czego poszczególne człony wyrazu są łatwo odróżnialne. Prefisk i wstawka nie są obowiązkowymi elementami budowy słowa, jednak pełnią ważną rolę i mogą zmieniać znaczenie słowa regularnie (wg. jakiejś reguły lub odpowiedniego nacechowania semantycznego), lub nieregularnie.

Temat

Tematem jest jedno-, dwu- lub trzy- i więcej -sylabowa struktura, która nadaje zasadniczego znaczenia semantycznego wyrazowi. Wyraz o danym temacie przynależy więc do określonej rodziny wyrazów i dokładniejsze jego znaczenie określane jest przez to, do której deklinacji należy, jego prefiksu i wstawki.

Iloczas tematu jest ściśle określony i zwykle nie ulega zmianie.

Końcówka

Wyraz o tym samym temacie może należeć do wielu deklinacji, jednak w każdej otrzyma inne znaczenie.

Prefiks

Prefiks konkretyzuje wyraz.

Prefiks pochodzący od przyimka

Przyimek "e" odmieniony przez dowolny przypadek może dodawać wyrazowi informację dotyczącą kierunku działania, skierowania.

Wstawka

Obecność wstawki wpływa na iloczas końcówki deklinacyjnej. Definiuje ona dokładniej właściwości idei/bytu/przedmiotu, jaki określa wyraz. Oto pełna lista wstawek:

(lista)

Tabele i Ściągi

Tabele Deklinacji

Deklinacje grupy I

	Deklinacja I		Deklinacja II		Deklinacja IV		Deklinacja V
	Długa	Krótka	Długa	Krótka	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nullativus	-ę̄j		-ynj		-yvl(j)		-ē
Nominativus	-ę̄j	-ej	-ȳn	-yn	-ȳvl	-yvl	-ē
Locativus	-ę̄n	-en	-ȳm	-ym	-ȳvlen	-yvlen	-ēn	-en
Allativus	-ę̄nī	-enī	-ȳnī	-ynī	-ȳvlī	-yvlī	-īn	-īn
Possesivus	-ę̄r	-ēr	-ȳr	-yr	-yvr		-ēr	-ir
Vocativus	-ern		-yrn		-yrj		-ern

Deklinacje grupy II

	Deklinacja I		Deklinacja II	Deklinacja IV				Deklinacja V
	Długa	Krótka	Krótka	Długa	Krótka	Długa	Krótka	Długa	Krótka
Nullativus	-ū		-àn	-uvl		-atl		-ō
Nominativus	-ūr	-ur	-àn	-ūvl	-uvl	-ātl	-atl	-ō
Locativus	-ēm	-em	-àm	-ūm	-um	-ām	-am	-ōm	-om
Allativus	-ūnī	-unī	-ànī	-ūvlī	-uvlī	-ātlī	-atlī	-ī	-ī
Possesivus	-ōr	-or	-àr	-ūvr	-uvr	-āvr	-āvr	-ōr	-or
Vocativus	-urn		-àrn	-urn		-arn		-orn

Inne deklinacje

	Deklinacja III		Deklinacja VI
Nullativus	-(ō)nō	-(o)nō	-ī
Nominativus	-(ō)nō	-onō	-ī
Locativus	-ōnōm	-(o)nōm	-īm	-im
Allativus	-ōnī	-(o)nī	-īnī	-inī
Possesivus	-ōnrō	-(o)nrō	-īr	-ir
Vocativus	-onj		-inj

Koniugacja

	Tr. realny			Tr. nierealny
1.	-ōj	-oj	-ę̄tl	-ōn	-on	-ę̄n
2.	-ōv	-ov	-ę̄v	-ōvl	-ovl	-ę̄vl
1.	-ōjitl	-ojitl	-ētl	-ān	-ān	-ēn
2.	-ōf	-of	-ēf	-āvl	-āvl	-ēvl