Polimorfia czasowników
Polimorfia czasowników nie jest niczym tak bardzo dziwnym i możemy się jej doszukać także w polskim, ale dopiero w języku X staje się ona naprawdę wyraźna i bardzo produktywna. Polega na tym, że czasownik potrafi przyjmować stosunkowe różne znaczenia, w zależności od układu przypadków, a dokładniej tego, jakie i które role naraz przyjmuje rzeczownik.
W polskim przykładem takiej polimorfii jest strona zwrotna. Z jednej strony to oczywiste znaczenia, gdzie wykonawca i objekt czynności są tym samym (położył coś vs. położył się), z drugiej takie o częściwo odmiennym (uderzył kogoś vs. uderzył się albo uczył kogoś vs. uczył się) albo całkiem odmiennym znaczeniu (zamknął drzwi vs. zamknął się). W języku X ta polimorfia jest znacznie bogatsza, bo więcej jest przypadków czasownikowych, a dochodzi do tego jeszcze różnica aktywności czasownika/obecność sprawcy. Kolejną różnicą jest to, że wiele ról rzeczownika zaznacza się na rzeczowniku, z czym wiąże się case stacking w języku X (który dotyczy wszystkich przypadków czasownikowych, a także genetivusa).
Czasowniki w języku X występują w heptadach i do właściwego przetłumaczenia czasownika potrzebna jest znajomość wszystkich znaczeń. Wszystko stanie się jaśniejsze wraz z przykładem: (kolejność przypadków to sprawca, pośrednik i biernik. A, B i C symbolizują różne rzeczowniki. Zatem np. ABB oznacza, że ten sam rzeczownik jest i pośrednikiem, i biernikiem, ale innym jest sprawca. Zastosowałem w tłumaczeniu konwencję: on to A, ktoś to B, coś to C; myślnik oznacza brak sprawcy)
lhokoth - [ɬʌkɤt] - (zabrać/stracić)AAA: on unika ludzi, odizolował się
AAB: on pozbył się czegoś
ABA: on uciekł od kogoś
ABB: on oszukał kogoś, wywiódł kogoś na manowce
ABC: on zabrał coś komuś
-AA: on się zgubił
-AC: on stracił coś
Przykłady zdań:
AAA:
Marannewm lhokothi.
[maɾanːowm ɬʌkɤtːi]
Czarownica-SPR-POŚ-BIE zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica odcięła się od ludzi.
AAB:
Marannew qweqel lhokothi.
[maɾanːow qwoqol ɬʌkɤtːi]
Czarownica-SPR-POŚ żaba-BIE zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica pozbyła się żaby.
ABA:
Maranno babim lhokothi.
[maɾanːʌ babim ɬʌkɤtːi]
Czarownica-POŚ dziecko-SPR-BIE zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Dziecko uciekło czarownicy.
ABB:
Maranne babum lhokothi.
[maɾanːe babum ɬʌkɤtːi]
Czarownica-SPR dziecko-POŚ-BIE zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica oszukała dziecko.
ABC:
Maranne babu ssjuhe lhokothi.
[maɾanːe babu ɕyhɤ ɬʌkɤtːi]
Czarownica-SPR dziecko-POŚ cukierek-BIE zabrać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica zabrała dziecku cukierek.
-AA:
Babum lhokotsji.
[babum ɬʌkɤtʃi]
dziecko-POŚ-BIE zabrać-BIE-PRZE-3os/lpoj/żyw
Dziecko się zgubiło.
-AC:
Maranno manan lhokotsji.
[maɾanːʌ manan ɬʌkɤtʃi]
Czarownica-POŚ bluzka-BIE zabrać-BIE-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica zgubiła bluzkę.
Kolejna heptada z przykładami:
mossre - [mʌçɾe] - (przytrzymać)AAA: on był nieustępliwy
AAB: on trzymał coś
ABA: on trzymał się czegoś
ABB: on naprawił coś
ABC: on przymocował C do B
-AA:
-AC: on wisiał na czymś, trzymał się (bez udziału woli)
AAA:
Hykzjym mossreky.
[hygʒym mʌçɾeky]
Król-SPR-POŚ-BIE trzymać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Król był nieustępliwy.
AAB:
Hykzjy lgatta mossreky.
[hygʒy ɮatta mʌçɾeky]
Król-SPR-POŚ moc-BIE trzymać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Król trzymał władzę. (był potężny)
ABA:
Marannem zjwaw mosseky.
[maɾanːem ʒwaw mʌçɾeky]
Czarownica-SPR-BIE miotła-POŚ trzymać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica trzymała się miotły.
ABB:
Maranne zjwawt mosseky.
[maɾanːe ʒwawt mʌçɾeky]
Czarownica-SPR miotła-POŚ-BIE trzymać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica naprawiła miotłę.
ABC:
Maranne zjwaw bab mosseky.
[maɾanːe ʒwaw bab mʌçɾeky]
Czarownica-SPR miotła-POŚ dziecko-BIE trzymać-AKT-PRZE-3os/lpoj/żyw
Czarownica przywiązała dziecko do miotły.
-AC:
Zjwaw bab mossiri.
[ʒwaw bab mʌçiɾi]
miotła-POŚ dziecko-BIE trzymać-BIE-PRZE-3os/lpoj/żyw
Dziecko wisiało na miotle.
EDIT: Tyle na dziś. Wkrótce jeszcze trochę o aktywności, o przymiotniku i o zarysie fonologii (z którym póki co, zaprezentowana leksyka jest w sprzeczności)
