Język macedoński

[Úlfurinn]

Македонски јазик
Лекција 1 - Азбука и изговор

W pierwszej lekcji języka macedońskiego omówię alfabet i wymowę.

Alfabet
Język macedoński jest zapisywany fonemiczną cyrylicą. Po za [ɫ̪] (л), [c] (ќ) i [ɟ] (ѓ) nie ma dźwięków obcych dla języka polskiego. W cyrylicy macedońskiej nie ma samogłosek jotowanych, j zapisujemy tak, jak w łacince. Jeśli ktoś nie zna cyrylicy (lub musi się zapoznać z kilkoma, rzadko używanymi znakami), to odsyłam do artykułu.

Pismo odręczne
To może być mały problem dla osób przyzwyczajonych do rosyjskiej kursywy. Macedońska różni się od niej nieznacznie, ale warto o tym pamiętać:

Spoiler

[close]

Wymowa
Jak wcześniej wspomniałem, po za [ɫ̪], [c] i [ɟ] w macedońskim dźwięki są bardzo podobne do polskiego. Występuje pięć samogłosek: a, e, i, o, u. W zasadzie jedyną ciekawostką w macedońskiej fonologii jest akcent - w wyrazach dwusylabowych paroksytoniczny (pada na drugą sylabę od końca, jak w polskim), a w wyrazach dłuższych proparoksytoniczny (pada na trzecią sylabę od końca). Do ciekawszych rzeczy dojdziemy przy gramatyce i słownictwie.

Zadanie:
Wymówić, zapisać odręcznie i zapamiętać (na następną lekcję):
јаболко - jabłko
леб - chleb
вода - woda
млеко - mleko
маж - mężczyzna
жена - kobieta
дете - dziecko
куче - pies
книга - książka
коњ - koń

wymówić i zapisać odręcznie (nauczyć się opcjonalnie):
патлиџан - bakłażan
куќа - dom
виљушка - widelec
среќен - szczęśliwy

(następne tematy będą dużo lepiej omówione, postaram się do piątku szczegółowiej opisać alfabet macedoński i wstawić drugą lekcję)

[Henryk Pruthenia]

Jak pisze się /dż/?

[Úlfurinn]

Jak pisze się /dż/?

Џџ
Mało wyrazów ma tę literę, np. патлиџан.

[Kazimierz]

Љ wymawia się tak samo jak polskie ) /l/?

[Úlfurinn]

Wikipedia podaje, że [lʲ], ale jest to alofon [l].
Ja jednak wymawiam [lʲ] - wyraz виљушка przeczytam jako [ˈvilʲuʃkä]

[Henryk Pruthenia]

Jak pisze się /dż/?

Џџ
Mało wyrazów ma tę literę, np. патлиџан.

Chodzi mi o pismo odręczne

[Towarzysz Mauzer]

Jak u z pętelką <ˠ> pod spodem:

[Úlfurinn]

Македонски јазик
Лекција 2 - Сегашно време во македонскиот јазик

Dzisiaj o odmianie w czasie teraźniejszym

Rzeczownik
Zanim przejdę do budowy zdania to pokrótce opiszę macedońskie rzeczowniki, aby rozwiać większość wątpliwości, bo i dużo o nich rozpisywać się nie trzeba. Otóż, w macedońskim istnieją trzy rodzaje - męski, żeński i nijaki. Męski zazwyczaj kończy się spółgłoską, żeński na ogół przyjmuje -a, a nijaki -e lub -o. Deklinacja nie istnieje (rzeczownik ma tylko dwa przypadki: mianownik i wołacz), ale za to mamy bardzo rozbudowany system rodzajników, którymi zajmiemy się przy przymiotnikach (które także otrzymują rodzajniki). Nauka rzeczownika z rodzajnikami nie jest potrzebna.

Odmiana czasownika
Macedońskie czasowniki w czasie teraźniejszym nie mają oboczności i nieregularności (przynajmniej ja innego poza ,,być'' nie widziałem). Nie mają także bezokolicznika, który jest zastąpiony formą trzecią osobą liczby pojedynczej (np.
 јаде - jeść/[on/a/o] je). Każda końcówka w odmianie czasownika jest inna, więc w macedońskim zaimków osobowych używamy opcjonalnie (jak w polskim).

Odmiana „być”
Сум odmienia się nieregularnie, a w „bezokoliczniku” występuje jako pierwsza osoba liczby pojedynczej: [th][/th]
   [th]

Odmiana czasownika сум[/th]
   [th][/th]
[/tr]
[tr]
   [td][/td]
   [td]L. poj.[/td]
   [td]L. mn.[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]1 os.[/td]
   [td](јас) сум[/td]
   [td](ние) сме[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]2 os.[/td]
   [td](ти) си[/td]
   [td](вие) сте[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]3 os.[/td]
   [td](тој/таа/тоа) е[/td]
   [td](тие) се [/td]
[/tr]
[/table]

Odmiana czasowników regularnych
Czasowniki dzielą się na trzy grupy w zależności od samogłoski w formie trzeciej osoby liczby pojedynczej: -a (има - mieć, гледа - widzieć, patrzeć), -е (рече - powiedzieć, земе - brać) lub -и (прави - robić, мрази - nienawidzić). Odmiana tych czasowników wygląda następująco:

[th][/th]
   [th]Grupa -a, np. нема - nie mieć|[/th]
   [th]Grupa -e, np. пее - śpiewać|[/th]
   [th]Grupa -и, np. оди - chodzić[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Јас[/td]
   [td]немам[/td]
   [td]пеам[/td]
   [td]одам[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Ти[/td]
   [td]немаш[/td]
   [td]пееш[/td]
   [td]одиш[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Тој/таа/тоа[/td]
   [td]нема[/td]
   [td]пее[/td]
   [td]оди[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Ние[/td]
   [td]немаме[/td]
   [td]пееме[/td]
   [td]одиме[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Вие[/td]
   [td]немате[/td]
   [td]пеете[/td]
   [td]одите[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Тие[/td]
   [td]немаат[/td]
   [td]пеат[/td]
   [td]одат[/td]
[/tr]
[/table]

Uwaga! Jeśli przy odmianie grupy -e w 1 os. l.p. i 3. os. l.mn. „bezokolicznik” zakończony jest na ие, to końcówki zmieniają się odpowiednio w -јам, -јат (np. пие - пијам, пиеш, пие, пиеме, пиете, пијат).

Przykłady

Дете пее. (Dziecko śpiewa)
Маж пие млеко и јаде леб. (Mężczyzna pije mleko i je chleb)
Скопје е град во Македонија (Skopje jest [są?] miastem w Macedonii

Słownictwo
Zwierzę - Животно
мачка - kot
мечка - niedźwiedź
пеперутка - motyl
морско куче - rekin
крава - krowa
бик - byk
кученце - szczenię
птица - ptak
зајак - królik
волк - wilk
змијз - wąż
кит - wieloryb
свиња - świnia
орел - orzeł
пингвин - pingwin
делфин - delfin
фока - foka
желка - żółw
пчела - pszczoła
комарец - komar
коза - koza
овца - owca
лав - lew
слон - słoń
магаре - osioł
пајка - kaczka
гуска - gęś
кокошка - kura
петел - kogut

Czasowniki - Глаголи
има - mieć
нема - nie mieć (o negacji będzie później, ta forma jest wyjątkiem)
сака - chcieć, kochać
слиша - słyszeć
гледа - widzieć
пишива - pisać
чита - czytać
зборува - rozmawiać
пие - pić
јаде - jeść
може - móc
пее - śpiewać
знае - znać
работи - pracować
стои - stać
вози - prowadzić (pojazd)
мисли - myśleć
оди - iść
прави - robić
седи - siedzieć
учи - uczyć
се вика - nazywać się (се zachowuje się, jak polskie się)

Inne
дали? - czy?
што? - co?
каде? - gdzie?
во - w
како? - jak?

Zadanie:
Przetłumaczyć na macedoński
Nie mam psa.
Koń je chleb
Pracujemy w Macedonii.
Kaliopi śpiewa w języku macedońskim.
Czy widzisz orła?
Gdzie są kogut i kura?
Idziecie czy siedzicie?
Czy możesz rozmawiać?
Ona czytają książkę.
Delfin słyszy rybę.

[Pluur]

Skąd (wybacz za latynicę):
Kučence
Kit
Magare
Pajka
Petel?

[Úlfurinn]

Skąd (wybacz za latynicę):
Kučence
Kit
Magare
Pajka
Petel?

Wybaczam, to co napisałeś wygląda i tak lepiej od latynicy używanej przez Macedończyków w Internecie. ;-;
Кученце pochodzi od słowa куче
Кит to w większości słowiańskich jest wieloryb, pożyczka z greckiego.
Магаре od rumuńskiego măgar (swoją drogą wiele macedońskich słów było mi łatwiej zapamiętać, bo były podobnych do rumuńskich xd)
Пајка to forma słowa патка (również oznacza kaczkę, a pochodzi od prasłowiańskiego, пајка to bardziej nazwa zwyczajowa)
Петел z prasłowiańskiego śpiewać. xD

[Pluur]

Skąd (wybacz za latynicę):
Kučence
Kit
Magare
Pajka
Petel?

Wybaczam, to co napisałeś wygląda i tak lepiej od latynicy używanej przez Macedończyków w Internecie. ;-;
Кученце pochodzi od słowa куче
Кит to w większości słowiańskich jest wieloryb, pożyczka z greckiego.
Магаре od rumuńskiego magăr (swoją drogą wiele macedońskich słów było mi łatwiej zapamiętać, bo były podobnych do rumuńskich xd)
Пајка to forma słowa патка (również oznacza kaczkę, a pochodzi od prasłowiańskiego, пајка to bardziej nazwa zwyczajowa)
Петел z prasłowiańskiego śpiewać. xD

Nawet nie chcę wiedzieć jak to wygląda w ich wykonaniu xD
A co do nazw, to my Słowianie, mamy to trochę zjebane - te wszystkie dźwiękonaśladowcze, prześmiewcze i erotykalne nazwy są zajebiszcze XD
Co do magare to z tego rumuńskiego nie-z-Rumunii, tak?

[Henryk Pruthenia]

Z jakich źródeł korzystasz?

[Úlfurinn]

Skąd (wybacz za latynicę):
Kučence
Kit
Magare
Pajka
Petel?

Wybaczam, to co napisałeś wygląda i tak lepiej od latynicy używanej przez Macedończyków w Internecie. ;-;
Кученце pochodzi od słowa куче
Кит to w większości słowiańskich jest wieloryb, pożyczka z greckiego.
Магаре od rumuńskiego măgărr (swoją drogą wiele macedońskich słów było mi łatwiej zapamiętać, bo były podobnych do rumuńskich xd)
Пајка to forma słowa патка (również oznacza kaczkę, a pochodzi od prasłowiańskiego, пајка to bardziej nazwa zwyczajowa)
Петел z prasłowiańskiego śpiewać. xD

Nawet nie chcę wiedzieć jak to wygląda w ich wykonaniu xD
A co do nazw, to my Słowianie, mamy to trochę zjebane - te wszystkie dźwiękonaśladowcze, prześmiewcze i erotykalne nazwy są zajebiszcze XD
Co do magare to z tego rumuńskiego nie-z-Rumunii, tak?

Nie wiem, skąd pochodzi rumuńskie măgar, początkowo myślałem, że z tureckiego, ale jednak nie.

Z jakich źródeł korzystasz?

Słownik, szczegółowy opis gramatyki macedońskiej na wikipedii i to.
Czasem jeszcze coś się trafi na innych stronach, ale tego jest niewiele. Mimo wszystko, materiałów do macedońskiego jest dużo więcej, niż do ormiańskiego.

[Pluur]

Nie wiem, skąd pochodzi rumuńskie măgar, początkowo myślałem, że z tureckiego, ale jednak nie.

Nie, nie. Chodziło mi, czy macedoński zapożyczył toto z rumuńskiego, czy z tych rumuńskich używanych na Bałkanach (tj.: meglenorumuński, arumuński, czy istrorumuński).

[Úlfurinn]

Nie wiem, skąd pochodzi rumuńskie măgar, początkowo myślałem, że z tureckiego, ale jednak nie.

Nie, nie. Chodziło mi, czy macedoński zapożyczył toto z rumuńskiego, czy z tych rumuńskich używanych na Bałkanach (tj.: meglenorumuński, arumuński, czy istrorumuński).

Prawdopodobnie z tych nie-z-Rumunii.
Chociaż, магаре istnieje też w bułgarskim, więc może to być wzięte z dakorumuńskiego.