Nowofundlandzkie dialekty(w tym Polszczyzna) by CookieMonster93

[Widsið]

Nie bardzo, œ z etymologicznego e czy a to nie redukcja. œ, podobnie jak æ, jest stosunkowo długim krótkim dźwiękiem. O ile samo pewnie mogłoby się to tu pojawić, o tyle jako wolny wariant wymienny ze schwą - już raczej nie.

[CookieMonster93]

Ok, nie wiedziałem. :-) Już poprawiam. :-)

EDIT: fix'd

[Dynozaur]

Francuski nie ma schwy jako takiej, to alofon /œ/ w wygłosie.

Już myślałem, że polski jest jedynym językiem, który nie ma szwy w żadnej postaci.

[Feles]

Francuski nie ma schwy jako takiej, to alofon /œ/ w wygłosie.

Już myślałem, że polski jest jedynym językiem, który nie ma szwy w żadnej postaci.

Yyyyy?

[CookieMonster93]

Postanowiłem trochę doprecyzować informacje nt. realizacji /ɒ/ oraz /æ/ w nowofundlandzkim angielskim:

Krótkie «o» [ɔ] wymawiane jest «a» [ä] w: przysłówkach, rzeczownikach, czasownikach i imiesłowach jednosylabowych + wyrazy pochodne, gdy akcent zostaje w tym samym miejscu. Także w słowie: not. (Silny akcent spowodował przegłos)
[ɔ] zawsze przed /f/, /θ/, /s/ zaś [ɔː] przed /g/ i /ŋ/ np. off, dog, long, cloth. Jest to zjawisko zwane lot–cloth split, jednakże w nowofundlandzkim angielskim dotyczy wyrazów jednosylabowych, bo wielosylabowe mają zawsze «o» [ɔ]
Dotyczy również słów gone [gɔːn] i on [ɔn]

Krótkie «æ» [ä]~[æ], przechodzi w długie «ǣ» [æː]~[ɛː]~[ɜː] w tych samych przypadkach, co krótkie «o» w «a» [ä]. (Silny akcent spowodował przegłos z wydłużeniem) zjawisko podobne do: æ-tensing; nie dotyczy czasowników modalnych, które tylko w mocnej formie są wydłużane do ǣ. UWAGA! can't wymawiane jest z "ā" zamiast "ǣ"
Dzięki temu zjawisku rozróżniane są w mowie:
a can - puszka «ə kǣn»
to can - czasownik modalny: móc, potrafić «kən» wymowa słaba; zaś wymowa mocna: «kæn»~«kǣn», np.

I can do this. «kən»
Yes, I can do this. «kæn» - podkreślenie

No, you can't!
Yes, I can! «kǣn» - mocniejsze podkreślenie

Podobna sytuacja jest z czasownikiem "have/has" «hə-v/-z»; «hæ-v/-z»~«hǣ-v/-z» oraz jego formą "had" «həd»; «hæd»~«hǣd» i shall «shəl»; «shæl»~«shǣl»

Cechą nowofundlandzkiej angielszczyzny jest też przejście 'ær' [æɻ] i 'er' [ɛɻ]~[ɜɻ] w jedną głoskę: [ɛɻ]~[ɜɻ], a także utrata schwa między samogłoską oraz "r" np. [pʊəɻ] > [puɻ]~[pu̲ɻ]~[pʊɻ]

EDIT2:
/t/ przed zgłoskotwórczym n (lub schwa+n) wymawiane jest jako zwarcie krtaniowe :-) (zaznaczane w mej transkrypcji jako: «t»)

[CookieMonster93]

Pozostałe charakterystyczne cechy nowofundlandzkiej polszczyzny i wymowa nosówek

Połączenia nk, ng zawsze wymawiane [ŋk] i [ŋg]!

Poprawione na [nk] i [ng] :-) np. bank ['bänk] a nie ['bäŋk]

Ostatnio przyłapuję się na tym, że zawsze nk i ng wymawiam [nk], [ng]. :-P I nie ukrywam, że mnie się to podoba.

[CookieMonster93]

Nudziło mi się, a zatem umieściłem wszystkie nazwy głównych miast Nowej Fundlandii i zapisałem ich wymowę w dialekcie tomaszowskim (oficjalnym) i moją transkrypcją, tak, że jeśli ktoś chce odczytać nazwę w innym dialekcie NF - nie jest to uniemożliwione. :-) (nazwy miast w nawiasach i ze znaczkiem '>' są nieaktualne)

Nowa Moskwa - New Moscow [nuː ˈmɔskɔw] «nū mós-kou»
Tomaszów - Thomasow [ˈθɔməsɔw] «thó-mə-sou»
Krzików - Krikow [ˈkɹikɔw] (port. Cricão [ˈkɾikɐ̃ũ̯]) «krí-kou»
Św. Jana - Saint John's [sɛjnt ɖ͡ʐɔːnz] «seint jōnz»
Mist - Mist [mɪst] «mîst»
Brzeg - Breg [bɹɛˑg] (samogłoski przed dźwięcznymi spłgł. w wygłosie są półdługie) «breg»
Eria - Air [ɛˑɹ] «er»
Grejszyp - Grey Ship [gɹɛj ɕɪp] «grei shyîp»
Świerków - (Shverkow >) Sh'verkow [ˈɕvɛˑɹkɔw] «sh́vér-kou»
Menia - Menia [ˈmɛɲjə] «mé-nyə»
Nowy Kraków - New Krakow [nuː ˈkɹäkɔw] «nū krá-kou»
Bućwina - (Booch'veena >)  Buch'vina [ˈbʊt͡ɕvinə] «búch́-vi-nə»
Prażka - cz. Pražka - Prazhka [ˈpɹäˑʐkə] «prázh-kə»
Nowy Ołomuniec - cz. Nový Olomouc - New Olomouts [nuː ˈɔləmɔwts] «nū ó-lə-mouts»
Wola - Vola [ˈvɔlə] «vó-lə»
Parki - Parky [ˈpäˑɹki] «pár-ki»
Złoty Gród - Zloty Grod [ˈzlɔɾi gɹɔˑd] «zló-ti grod»
Port Toruński - Port of Torun' [ˈpɔˑɹɾəv tɔɹʊɲ] «port əv tór-uń»
Nederlandia - Netherlandia [ˌnɛðəɹˈlɛːndiə] «ne-dhər-lǣ́n-di-ə»
Nowa Bretania - New Bretagne [nuː bɹɨˈtäːɲ] «nū brɨ-tā́ń»
Nowy Montreal - New Montreal [nuː ˈmɔnʈ͡ʂɹiəl]~[nuː ˈmɔ̃ʈ͡ʂɹiəl] «nū món-chri-əl»~«nū móñ-chri-əl»
Mały Lwów - (Little L'veev >)  Little L'viv [ˈlɪɾəl lviˑv] «lî́-təl lviv»
Czerwony Gród - Chervony Grod [ʈ͡ʂəɹˈvɔni gɹɔˑd] «chər-vó-ni grod»
Nowa Lizbona - New Lisbon [nuː ˈlɪzbən] «nū lî́z-bən»
Oldkastylia - Oldcastle [ˌɔldˈkäsəl] «old-kǽ-səl»

[ɹ] oznaczone powyżej, to dokładniej: [ɻ]

[CookieMonster93]

Ze względu na to, że sesja u mnie się skończyła, postanowiłem zrobić porządek z Nową Fundlandią. Uznałem, że dialektów napchałem do niej zbyt wiele i postaram się wszystko ogarnąć od nowa. :-)

Na początku zacząłem się zajmować nowofundlandzkim angielskim v. 2.0. Mam już "prototyp" oficjalnej wersji. Jeśli są zainteresowani, to chętnie tutaj wrzucę, co utworzyłem. :-) Dialekty będą tylko 3, więc łatwo ogarnąć co i jak. :-)

Jeśli chcecie zobaczyć, co udało mi się do tej pory wykombinować, dajcie znać.

[Henryk Pruthenia]

Jam jest ciekaw nawét. Wysiliłem się, i przeczytałem daże to, coś napisał.

[CookieMonster93]

Pierwsze przegłosy (pogrubieniem zaznaczona oficjalna wymowa)

/ɒ/
Rozwój /ɒ/ w nowofundlandzkiej angielszczyźnie: (efekt XVII-wiecznego przegłosu, od XVIIIw. zaczyna się brytyjska kolonizacja NF)
od /ɒ/ do [ɒː], a następnie (XIXw.) [ɔ] przed /f/, /s/, /θ/ (oraz słowa: on, want, what, watch),

Dotknęło również /ɒ/ przed /g/, /ŋ/ (oraz słowo: gone), gdzie przeszło również w [ɒː], a następnie (XIXw.) w [ɔː]~[o̞ː] w zależności od dialektu.

/ɒ/ w wyrazach jednosylabowych nietkniętych powyższymi przegłosami przeszło w [ɑː] w 2. poł. XVIIIw. (ma to związek z migracjami ludności z USA, gdzie pojawiło się cot-caught merger, w NF dotknęło to jednakże wyłącznie wyrazy jednosylabowe). Właściwą nazwą do tego przegłosu byłoby: cot-father merger, albowiem zlały się te dwie głoski w tę drugą (czyli [ɑː])
W XIX w. [ɑː] w zależności od regionu przechodzi w [äː]~[ɑː]~[ɒː]

W pozostałych przypadkach /ɒ/ realizowane jest jako [ɔ]

line-loin merger

Proces, który zachodził w XIXw. Polegał na zlewaniu się w jeden dźwięk /ai/ oraz /ɔi/, dotyczy ok. 35% użytkowników angielszczyzny nowofundlandzkiej. Oficjalna wymowa odróżnia te dźwięki. /ai/ oraz /ɔi/ zlały się w [ɑi̯] lub [ɒi̯]

æ-tensing oraz /æ/ w nowofundlandzkim angielskim:
Językoznawcy nowofundlandzcy umieszczają æ-tensing w 2. połowie XIX w.
/æ/ wydłużało się między przed nosowymi spółgłoskami /n/, /m/ oraz /ŋ/ we wszystkich możliwych pozycjach do [æː]
W 1. poł. XXw. rozwijało się lub nie, tworząc takie kontynuanty jak: [æː]~[æə̯]~[æɪ̯]
W 1. poł. XXw. /æɹ/ i /ɛɹ/ zlały się w jeden dźwięk (ten drugi) (marry-merry merger)
Krótkie /æ/ zaś uległo obniżeniu i centralizacji do [a] lub [ä]

/ɹ/
Ok. 100.000 użytkowników mówi dialektem "non-rhotic eastern dialect". Omijają /ɹ/, jeśli nie występuje po nim samogłoska.
Na terenie "rhotic central dialect" i "rhotic eastern dialect" zamiast samogłoski + /ɹ/, gdy po /ɹ/ nie ma samogłoski - wymawiają samogłoski rotyczne np. [ɑ˞ ], [ɚ] itp.

/θ/, /ð/
/θ/, /ð/ w 2. poł. XIXw. zaniknęły w dial. wsch. na korzyść: [t], [d], [ɾ]

Inne zmiany/ciekawostki fonetyczne

ʃ - przed i, ɪ, j [ɕ], w pozostałych przypadkach [ʃ] (polskie sz)
ʒ - przed i, ɪ, j [ʑ], w pozostałych przypadkach [ʒ] (polskie ż)
t͡ʃ - przed i, ɪ, j [ʨ], w pozostałych przypadkach [t͡ʃ] (polskie cz)
d͡ʒ - przed i, ɪ, j [ʥ], w pozostałych przypadkach [d͡ʒ] (polskie dż)
W Nowej Fundlandii nie występuje "dark L" [ɫ]

Podsumowanie - dla wytrwałych + porównanie z RP, GA i General Canadian

Język angielski w Nowej Fundlandii
Przyjął kanadyjską ortografię

Słownictwo	Dialekt zach. oficjalny	Dialekt centralny	Dialekt wschodni	Received Pronunciation	G. American i G. Canadian - na niebiesko, gdy inaczej niż w GA
lad, bad, cat	ä	a	a	æ (obecnie: [a])	æ
ask, pass, path	ä	a	a	ɑː broad a	æ
bank,  man, sample	æː	æə̯	æɪ̯	æ (obecnie: [a])	æ
father	äː	ɑː	ɒː	ɑː	ɑ ~ ɒ
not, wasp, hot	äː	ɑː	ɒː	ɒ	ɑ ~ ɒ
on, off, loss, cloth	ɔ	ɔ	ɔ	ɒ	ɔ~ɒ~ɑ ɑ ~ ɒ
long, blog, dog, gone	ɔː	ɔː	o̞ː	ɒ	ɑ~ɒ~ɔ ɑ ~ ɒ
law, caught, all	ɔː	ɔː	o̞ː	ɔː	ɑ~ɒ~ɔ ɑ ~ ɒ
about	ə	ə	ə	ə	ə
spotted	ɘ (jak pl. y)	ɘ (jak pl. y)	ɘ (jak pl. y)	ɪ	ɪ̈
sit	ɪ	ɪ	ɪ	ɪ	ɪ
city	i	i	i	i	i
see, meat	iː	iː	iː	iː	i
date, day, pain, whey, rein	e̞i̯	e̞i̯	e̞i̯	eɪ	eɪ ~ e
bed	ɛ	ɛ	ɛ	ɛ	ɛ
burn, turn, world, work	ɐɹ	ɐ˞ ~ ɐɹ*	ɐ˞ ~ ɐɹ* / ɐː ~ ɐːɹ*	ɜː(ɹ)	ɝ ~ ɹ̩
herd, earth	ɛɹ	ɛ˞ ~ ɛɹ*	ɛ˞ ~ ɛɹ* / ɛː ~ ɛːɹ*	ɜː(ɹ)	ɝ ~ ɹ̩
bird	ɪɹ	ɪ˞ ~ ɪɹ*	ɪ˞ ~ ɪɹ* / ɪː ~ ɪːɹ*	ɜː(ɹ)	ɝ ~ ɹ̩
winner	əɹ* ~ ɹ̩	ɚ ~ əɹ*	ɚ ~ əɹ* / ɐ ~ əɹ*	ə(ɹ)	ɚ~ɹ̩
run, won, flood	ɐ	ɐ	ɐ	ɐ	ʌ
put, hood	ɯ (~ u̟ ~ u)	u̟	u	ʊ	ʊ
through, threw	uː	uː	uː	uː	u
cute, ewe	(j)uː	(j)uː	(j)uː	juː	(j)uː
my, wise	ai̯	ɑi̯	ɒi̯	aɪ	aɪ ~ ʌi
boy, hoist	ɔi̯	ɑi̯	ɒi̯	ɔɪ	ɔɪ ~ oɪ ɔɪ
tow, soul, roll, cold, folk, no, toe, soap	o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/)	o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/)	o̞u̯ ~ ɔ (przed /l/)	əʊ ~ ɒʊ (przed /l/)	oʊ ~ o
now, trout	äu̯	au̯	au̯	aʊ	aʊ ~ ʌu
arm, car	äɹ	ɑ˞ ~ ɑɹ*	ɒ˞ ~ ɒɹ* / ɒː ~ ɒːɹ*	ɑː(ɹ)	ɑɹ
deer, here	iɹ	i˞ ~ iɹ*	i˞ ~ iɹ* / iɐ̯ ~ i:ɹ*	ɪə(ɹ)	i(ə)ɹ ɪɹ
mare, there, bear	ɛɹ	ɛ˞ ~ ɛɹ*	ɛ˞ ~ ɛɹ* / ɛɐ̯ ~ ɛːɹ*	eə(ɹ)	ɛɹ ~ eɹ ɛɹ
sort, warm, tore, boar, port	ɔɹ	ɔ˞ ~ ɔɹ*	o̞˞ ~ o̞ɹ* / o̞ː ~ o̞:ɹ*	ɔː(ɹ)	ɔɹ ~ oɹ ɔɹ
tour, moor	ɯɹ (~ u̟ɹ ~ uɹ)	u̟˞ ~ u̟ɹ*	u˞ ~ uɹ* / uɐ̯ ~ u:ɹ*	ʊə(ɹ)	ʊɹ ~ ɔɹ ~ oɹ ʊɹ
pure, Europe	jɯɹ (~ ju̟ɹ ~ juɹ)	ju̟˞ ~ ju̟ɹ*	ju˞ ~ juɹ* / juɐ̯ ~ ju:ɹ*	jʊə(ɹ) ~ jɔː(ɹ)	jʊɹ ~ jɝ
the	ð	ð	d	ð	ð
think	θ	θ	t	θ	θ
thread	θɹ	θɹ	t͡ʃɹ	θɹ	θɻ
nothing	θ	θ	ɾ	θ	θ
better, ladder	ɾ	ɾ	ɾ	t / d	ɾ
try	t͡ʃɹ	t͡ʃɹ	t͡ʃɹ	-	-
dry	d͡ʒɹ	d͡ʒɹ	d͡ʒɹ	-	-
strike	ʃt͡ʃɹ	ʃt͡ʃɹ	ʃt͡ʃɹ	-	-
hate, him, he	x ~ h	h	h	h	h
-ing	ɪŋ ~ ɪn	ɪŋ	ɛn	ɪŋ	ɪŋ
canyon, onion	ɲj	ɲj	ɲj	nj	nj
-[niə],-[nɪə]	ɲjə	ɲjə	ɲjə	[niə],[nɪə]	[niə],[nɪə]
əl ~ ḷ	əl ~ ḷ	əl ~ ḷ	əl ~ ḷ	əl ~ ḷ	əl ~ ḷ
Słownictwo	Dialekt zach. oficjalny	Dialekt centralny	Dialekt wschodni	Received Pronunciation	G. American i G. Canadian - na niebiesko, gdy inaczej niż w GA

*przed samogłoską
http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet_chart_for_English_dialects

EDIT: Allofony między dwiema miękkimi głoskami

[ə] > [ɘ]
[ɛ] > [e̞]
[a] > [æ]
[ä] > [a]
[ɑ] > [ä]
[ɔ] > [o̞]
[u] > [ʉ]
[ɯ] > [ɨ]

[CookieMonster93]

/æ/ wydłużało się między przed nosowymi spółgłoskami /n/, /m/ oraz /ŋ/ we wszystkich możliwych pozycjach do [æː]

Mały błąd :-) Już poprawiłem
EDIT: mała zmiana w oficjalnym dialekcie: [ʊ] > [ɯ] - tak mi się bardziej podoba.

[CookieMonster93]

Ostatnio coraz więcej czasu zabiera mi dopracowywanie fonetyki nowofundlandzkiej polszczyzny 2.0. Pierwsze efekty już gdzieś tu wrzucałem, teraz wrzucam tabelkę przedstawiającą dialekty. :-) Głównym kryterium przydzielania danej gwary do dialektu jest leksyka i gramatyka, kolejnym wymowa. Wiąże się to z tym, że dialekty nakładają się na siebie, ponieważ poza naturalnym podziałem na dialekty, jest jeszcze podział regionalny, który sprawiał, że dana gwara mogła mieszać się z innym dialektem niż pierwotny. Stąd właśnie nakładanie się na siebie dialektów - lub kontinuum dialektalne, jak kto woli. :-) Różnice w wymowie między dialektami będą wyglądać mniej więcej w poniższy sposób. Jeśli będą tu jakieś zmiany, to niewielkie. Różnice w odmianie polegają głównie na końcówkach 1. i 2. os. l.m. np. my śmy~śmej~smo, wy ście~sto. Jednakże gramatyka póki co pozostaje w dużej mierze nieopisana. Poniżej tabelka przedstawiające podstawowe różnice fonetyczne w dialektach.

Spoiler

[Zamknij]

W przypadku, gdy umieszczony został sam zapis IPA/MAF - nie ma różnic w zapisie danego dźwięku. :-)
* Ciastek czeka na lincz.

[tob ris tob]

Podoba mi się dialekt północny. Ale południowo-zachodni to jakiś masażrz chyba. :O


@down: A no rzeczywiście. Ja myślałem zawsze, że chodzi o masaż, w sensie, że język jest intensywnie używany, żeby go rozluźnić... Ech, zresztą... To nie ma znaczenia... Nadużywam wielokropków... (a właściwie trzech kropek, bo zaraz przyjdzie ktoś, kto twierdzi, że wielokropek to "...")

[Towarzysz Mauzer]

Masaż to byłby jakiś tajski dialekt, masarz, do licha! Ale przecie nie jest taki straszny, do niedawna mówili tą jego straszniejszą wersją w niektórych zakątkach Śląska, a tą mniej straszną pewnie jeszcze i dziś jakiś dziadek zagada tam czy w Wielkopolsce.

RED@GÓRA:

A no rzeczywiście. Ja myślałem zawsze, że chodzi o masaż, w sensie, że język jest intensywnie używany, żeby go rozluźnić

AAA! Ja tego w zasadzie nigdy nie słyszałem jako zwrotu, ale myślałem, że to jakaś wariacja na temat "masakry" i nigdy bym tego z masowaniem nie skojarzył.

[CookieMonster93]

Ja jestem największym fanem wschodniego. :-) PS. Co to jest ten masarz? Na necie odnajduję jedynie, że jest to pracownik masarni... -_-
Aha, tam gdzie jest "~" są zróżnicowania między gwarami, nie dowolność :-) Tam, gdzie jest przejściowość między dialektami - są takie potworki xD ale jak opiszę poszczególne gwary (gdy będą już opracowane) - wszystko będzie jasne i przejrzyste :-)