Wczesnośredniowieczna historia Lęchii
Dzieje Lęchii we wczesnym średniowieczu były burzliwe - różne ośrodki o ziemie te konkurowały: państwo Polan z Wielkimi Morawami, Polska z Czechami i Rusią. A jednak udało się krainie tej zachować odrębność polityczną i kulturalną. Oto jak.
Pierwszym władcą lęskim, który pojawia się w źródłach jest Wisław I, zwany Wiślickim (do 884). Czy jego główną siedzibą była Wiślica, czy raczej jednak Kraków - o to można się spierać. Tak czy owak, światło na ówczesne państwo Wiślan rzuca nam misja Cyryla i Metodego, a i podboje wielkomorawskiego Świętopełka I (884 - 894). Kiedy bowiem Wisław w 884 odmówił podporządkowania się władcy Wielkich Moraw, został on - zgodnie z "proroctwem" Metodego - uwięziony i siłą ochrzczony, jego kraj zaś, prawdopodobnie w sojuszu z Polanami, podbity. Za panowania Świętopełka w Lęchii bardzo powoli zaczyna rozwijać się sieć kościelna, co jednak istotniejsze - to właśnie wtedy powstają pierwsze ośrodki piśmiennicze w monasterach.
Źródła wiedzy bądź natchnienia:
· kronikarz Bogufał w rękopisie Sędziwoja: Erat urbs famosissima in regno Lechitarum, nomine Wyslicia, cujus olim princeps tempore paganissimi fuerat Wislaus, decorus, qui et ipse de stirpe regis Popeli duxerat originem
· Żywot św. Metodego
Pod koniec życia Świętopełka w Wielkich Morawach dochodzi do niepokojów, a jego syn i następca Mojmir II (894 - 899), pod naporem Bawarów i Węgrów, nie jest w stanie utrzymać władzy w Lęchii, która ponownie usamodzielnia się znów pod władzą Wisława (900 - 914); ów bowiem wydostaje się z więzienia i odzyskuje tron. Wtedy też przed Węgrami na ziemie Wiślan zbiega uczeń Cyryla, Gorazd, i liturgia słowiańska w Lęchii rozwija się. Potem rządy przejmuje syn Wisławowy, Spitygniew (914 - 938). Można przypuszczać, że jego ojcem chrzestnym był książę czeski, wiadomo zaś, że żoną została pewna księżniczka węgierska. Wreszcie, Lęchia płaciła pewien trybut królowi niemieckiemu Ottonowi I, co czyniło z niej jego sojusznika. Tak czy owak, dyplomacja Wisławowiców była skuteczna, bo przez te zabiegi zapewniła swemu krajowi istnienie w pokoju. Następcą Spitygniewa był jego najstarszy syn, Krasimir (938 - 954). Jak umarł Krasimir i jak Przemyślidzi opanowali Kraków - nie wiemy. Jest wszakże wysoce prawdopodobne, że odbyło się to pokojowo, po bezpotomnej śmierci księcia lęskiego.
Źródła wiedzy bądź natchnienia:
· Konstantyn Porfirogeneta: 920-945 - podwładni są Otonowi, wielkiemu królowii Frangii i Saxonii, i są poganie, a przyjaźnią się i powinowacą z Turkami; Krasimir jako imię jednego z naczelników rodów chorwackich (Klukas, Lobelos, Kosences, Muchlo, Chrobatos, Tuga, Buga, Porgas, Terpimir,
Krasimir), które przybyły z Białej Chorwacji na Bałkan
Za rządów czeskich (Bolesław I Okrutny (955 - 972), Bolesław II Pobożny (972 - 985)) wciąż rozwija się liturgia słowiańska, a Kraków jest drugim co do wielkości ośrodkiem państwa Przemyślidów. W owym czasie nie ustaje jednak ekspansja państwa Polan, a północne rubieże państwa czeskiego - czyli Lęchia - w latach 80. X wieku pada jej ofiarą. Mieszko I, książę Polan, korzystając z antyottońskiego wystąpienia Czechów, napada Śląsk i Lęchię i przyłącza te ziemie do swego państwa. Następnie w 986 w Merseburgu dochodzi do uzgodnienia, w myśl którego rządy książęce w Lęchii obejmuje syn Mieszków, Bolesław III Chrobry (986 - 1025), w charakterze lennika czeskiego. W 992 Mieszko I wydaje testament znany jako "Dagome iudex", w którym część kraju rządzoną bezpośrednio przez siebie, jak wiemy, zapisuje swym młodszym synom, Lambertowi i Świętopełkowi, dziedziną zaś Bolesława pozostaje Lęchia. W tym samym roku umiera Mieszko i zaczyna się wojna domowa, której Bolesław Chrobry nie wygrywa, lecz w 995 roku zostaje zmuszony przez cesarza do uznania władzy Lamberta i Świętopełka. I jak dotąd Mieszkowic wspierał program rozbudowy sieci parafii łacińskich, który rozpoczął jego ojciec, tak obecnie programowo zwrócił się ku liturgii słowiańskiej. Zaczyna ekspansję na wschód, w 1018 roku odzyskuje Grody Czerwieńskie, marzy o tronie kijowskim. Umiera jednak w 1025, a na tron wstępuje Mieszko II (1025 - 1031). Dąży do pojednania z cesarzem niemieckim i w dalszej perspektywie, odzyskania ziem polańskich. Do tego potrzebuje koronę, a żeby ją zdobyć, zaczyna zwalczać obrządek słowiański i na nowo wspierać łacinników. Czarę goryczy przelewa jednak podatek nałożony z powodu planowanej wojny z państwem gnieźnieńskim Świętopełka. Do wojny nie dochodzi, dochodzi natomiast do buntu i obalenia Mieszka.
W ogarniętej buntem Lęchii interweniuje - w obronie wiary słowiańskiej - wielki książę kijowski Jarosław Mądry, który osadza na tronie krakowskim Klimonta I Świebodzica (1031 - 1060) z rodu sprzyjających liturgii cyrylometodejskiej możnowładców wiślańskich. Jarosław liczy na to, że w osobie Klimonta uzyska wiernego sojusznika, którym będzie mógł manipulować w sprawach Lachów. Istotnie, w 1047 Klimont wraz z Jarosławem interweniują na Mazowszu, które wciąż opanowane było wrzeniem społecznym, a które próbował odzyskać Siemomysł Piastowic, który w międzyczasie uzyskał koronę, przeznaczoną niegdyś Mieszkowi. Ponieważ Siemomysł zwrócił się do cesarza niemieckiego, Henryka III, o pomoc, a odwetowa wyprawa cesarska już się szykowała, Klimont rzucił propozycję odstąpienia Mazowsza Piastowicom, na co ci przystali. Co dziwne, wyprawa odwetowa Jarosława z powodu zerwania sojuszu nie była zbyt mocna, bo udało się zająć jej tylko Grody Czerwieńskie, które zresztą po śmierci wielkiego księcia zostały odzyskane.
Następcą księcia Klimonta I Świebodzica został jego najstarszy syn, Wisław II Świebodzic (1060 - 1088). Samo imię świadczy o programie ideowym nowej dynastii, która odwołuje się do odrębnego państwa Wiślan z czasów Wisławowiców. To na dworze Wisława jako stolnik zaczyna swą karierę Sieciech z rodu Starżów, możnowładców wiślańskich, sympatyzujących z obrządkiem łacińskim. Rywalizacja panującej dynastii Świebodziców ze Starżami narosła wszakże za panowania następcy Wisława, Wojsława (1088 - 1125). W owym czasie Sieciech umacniał swoją autonomiczną władzę w północno-zachodniej części państwa, mając liczne kontakty z Piastowicami, a wręcz wszczynając w pewnym etapie na własną rękę wojnę o Mazowsze. Ale, ale, Lęchia odniosła wówczas w świecie bizantyjskim sukces propagandowy, przyjmując wygnanych mnichów słowiańskich z czeskiej Sazawy - a tym samym zyskując sobie świetnie wyszkolone kadry. Jeśli chodzi o Starżów, to konflikt został chwilowo załagodzony, jednak problem rozwiązano dopiero na początku panowania księcia Janusza (1125 - 1145), dzięki interwencji z książętami halickimi, Rościsławem i Włodzimierzem Wołodarewiczami - Starżowie zostali wygnani i schronili się na dworze polskim. Za panowania Klimonta II Sasina (1145 - 1161) Lęchia zaangażowała się w walki o księstwo halickie po śmierci Włodzimierza Wołodarewicza - opowiedziała się po stronie księcia kijowskiego, Izjasława Mścisławicza i podporządkowała sobie zachodnie rubieże tego państewka. Lata panowania Wojsława II (1161 - 1213) to czas względnego spokoju i fundacji wielu monasterów.
Jednakże władca ten umiera bezpotomnie, a jego następca, książę Marek (1214 - 1230) pochodzi już z bocznej linii Świebodziców, prawdopodobnie od jednego z bratów księcia Janusza. Objęcie władzy przez niego wiązało się ustępstwami na rzecz możnych i cerkwi, na to ostatnie mógł sobie jednak łatwo pozwolić, ponieważ w owym czasie arcybiskupem krakowskim był brat jego, Iwan. Tak on, jak i jego następca, jego brat, Todor Czader (1231 - 1237) - którego zabawny przydomek bierze się od ówczesnej wymowy potocznej jego imienia - toczyli poza tym drobne walki graniczne z książętami wołyńskimi i halickimi. Ten ostatni zaczął też sprowadzać osadników z zachodu i lokować miasta na prawie niemieckim. Jego następcą został brat Todorów, Włodzimierz I Legnicki (1238 - 1241). Na jego panowanie przypadł najpotężniejszy najazd tatarski, wobec którego sprzymierzył się z Piastami śląskimi, bił się pod Legnicą i padł. Po jego śmierci Daniel Halicki podporządkowują sobie Bełz, Czerwień i Przemyśl. Klimont III (1241 - 1252/1255) nie jest w stanie odzyskać tych ziem. Po przymierzu z Rurykowiczami przeciwko Danielowi i sprzymierzonej z nim Koronie św. Stefana oddziały węgierskie w 1252 wkraczają do Krakowa i detronizują księcia kosztem jego syna, Andrzeja Klimontowica (1255 - 1289), który obejmuje rządy jako hołdownik króla Węgier. Jego następca, syn Włodzimierz II (1289 - 1333) podejmuje starania odbudowy państwa: zostaje wasalem księcia halickiego, Lwa Daniłowicza, i z jego nadania obejmuje władzę w Przemyślu, Bełzie i Chełmie. Pierwsza jego żona pochodzi z Arpadów, trzecia z nowych węgierskich Andegawenów, zakłada miasta, podpisuje wreszcie układ na przeżycie z Daniłowiczami - i umiera w 1333. Władzę przejmują Daniłowicze, co otwiera kolejny rozdział w dziejach Lęchii.
СПИС КНЯЅО́В ЛЯССКИХ (в яз. новолясским)
ВИСЛАВОВИЦЕ
до 884 - Висла́в I Вислицски
МОЙМИРОВИЦЕ
884 - 894 Святопэлк I
894 - 899 Моймир II
ВИСЛАВОВИЦЕ
900 - 914 Висла́в I Вислицски
914 - 938 Спɪтигне́в
938 - 954 Красимирь
ПРЕМЫСЛИДИ
955 - 972 Болесла́в I Грозьнɪ
972 - 985 Болесла́в II Благочестнɪ
ПѢСТОВЕ
986 - 1025 Болесла́в III Хробрɪ
1025 - 1031 Мешко
СВЕБОДИЦЕ
1031 - 1060 Климонт I
1060 - 1088 Висла́в II Свебодиц
1088 - 1125 Воисла́в I
1125 - 1145 Ѣнуш
1145 - 1161 Климонт II Сасин
1161 - 1213 Воисла́в II
1214 - 1230 Марэк
1231 - 1237 Тодо́р Чѣдэ́р
1238 - 1241 Владимирь Легницски
1241 - 1255 Климо́нт III
1255 - 1289 Ядре́й Климонтовиц
1289 - 1333 Владимирь II
