Język ys

Język ys - język używany na Małym Irianie, pochodzący od południowych dialektów języka prairiańskiego. Zapisywany jest zmodyfikowanym pismem miteńskim.

Zmiany Dźwiękowe

• u, i _{V} > w, j
• u, i {V}_ > w, j
• o e > u i
• u > o / _{r, x, n̄, t̄, s̄, r̄}
• i > e / _{r, x, w, n̄, t̄, s̄, r̄}
• ǽ > é
• ew > ó
• Nieakcentowane samogłoski w wygłosie skracają się.
• ij > í
• f s s̄ x _V_ > β z ʐ ɣ (v z z̄ ɣ)
• f s s̄ x (w nagłosie) > β z ʐ ɣ (v z z̄ ɣ)
• Nieakcentowane é, ó > u, i
• tj > tsj
• skj > s̄
• tsj > c
• β z ʐ ɣ (w nagłosie i po spółgłoskach) > b, r, r̄, g
• ý > í
• æ > e
• s̄ > š
• z̄ > ž
• r > l
• r̄ > r
• n̄ > n
• t̄ > č

Dźwięki

Samogłoski

• i iː u uː (i í u ú)
• ɛ eː ɔ oː (e é o ó)
• a aː (a á)

Spółgłoski

• m n ɳ ŋ (m n ŋ)
• p b t d k g (p b t d k g)
• ts (c)
• ɸ β s z ʃ ʒ x ɣ (f v s z š ž x ɣ)
• l r k (l r j)

Akcent

W większości słów akcent pada na ostatnią sylabę, za wyjątkiem sytuacji, gdy ostatnia samogłoska wyrazu była długa, wtedy akcent pada na sylabę wygłosową.

Zapis

Jako zapisu używa się zmodyfikowanego pisma miteńskiego.

Gramatyka

Zaimek

Zaimki osobowe
Osoba	Sg	Pl
1.	mi	šta
2.	jín	tus
3.	aza	azán

Rzeczownik

Deklinacja I

Deklinacja I (Samogłoskowa) ná "matka, mama"
Osoba	Sg	Pl
Nom.	ná	nán
Gen.	nát	nánat
Dat.	nám	nánam
Acc.	nás	nánel
Abess.	náp	nánap
Loc.	náni	nánan
Abl.	nák	nának
All.	náš	nánaš

Deklinacja II

Deklinacja II (Spółgłoskowa) púsm "dzień"
Osoba	Sg	Pl
Nom.	púsm	púsma
Gen.	púsmu	púsmá
Dat.	púsmum	púsmam
Acc.	púsmi	púsmel
Abess.	púsmep	púsmap
Loc.	púsmen	púsman
Abl.	púsmek	púsmnak
All.	púsmeš	púsmaš

Deklinacja III

Deklinacja III (Spółgłoskowa) gjéšf "ząb"
Osoba	Sg	Pl
Nom.	gjéšf	gjéšfa
Gen.	gjéšfut	gjéšfat
Dat.	gjéšfum	gjéšfam
Acc.	gjéšfus	gjéšfas
Abess.	gjéšfup	gjéšfap
Loc.	gjéšfun	gjéšfan
Abl.	gjéšfe	gjéšfak
All.	gjéšfuš	gjéšfaš

Czasownik

W języku ys występują trzy koniugacje:

• I - należą do niej czasowniki zakończone na nieakcentowane -i, -u.
• II - należą do niej czasowniki zakończone akcentowaną samogłoską -a.

Koniugacja I

Koniugacja I alfmíli "robić"
Czas teraźniejszy
Osoba	Sg	Pl
1.	alfmíla	alfmílist
2.	alfmíli	alfmílifti
3.	alfmíli	alfmílin
Czas przeszły
Osoba	Sg	Pl
1.	alfmílax	alfmílaxt
2.	alfmílaxi	alfmílaxti
3.	alfmílax	alfmílana
Bezokolicznik
alfmíli
Imiesłów Czynny
alfmílis
Imiesłów Bierny
alfmílix

Koniugacja II

Koniugacja II čáka "pić"
Czas teraźniejszy
Osoba	Sg	Pl
1.	čáka	čákast
2.	čákaj	čákaft
3.	čáka	čákan
Czas przeszły
Osoba	Sg	Pl
1.	čákáx	čákáxt
2.	čákáxi	čákáxti
3.	čákáx	čákána
Bezokolicznik
čáka
Imiesłów Czynny
čákas
Imiesłów Bierny
čákax

Przymiotnik

Odmiana Przymiotnikowa
Osoba	Sg	Pl
Nom.	góngi	góngin
Gen.	góngat	góngit
Dat.	góngam	góngim
Acc.	góngas	góngis
Abess.	góngap	góngip
Loc.	góngan	góngin
Abl.	góngak	góngik
All.	góngaš	góngiš

Przysłówek

Tworzenie przysłówków
Przymiotnik	góngi	blíji
Przysłówek	góngil	blíl

Przyimek

Przyimki łączą się z miejscownikiem (położenie stateczne, miejsce w czasie, oraz inne, nie lokatywno-temporalne przyimki), z ablatywem (ruch od miejsca) oraz z allatywem (ruch w kierunku czegoś, w jakąś stronę).

Z Miejscownikiem

• ji - z
• ga - przy, u, na

Z Ablatywem

• ga - przy, u, na

Z Allatywem

• ga - przy, u, na
• ni - w, do

Spójnik

Główne spójniki to:

• ma - i
• á - lub
• jí - aby, w celu

Składnia

Szyk zdania to SVO, przydawki poprzedzają określane słowo, a okoliczniki potrafią zajmować dowolne miejsce w zdaniu.

Słownik

• mi - ja
• jín - ty, pan/pani
• aza - on
• lí - to
• nó - kto
• lá - co
• pit - nie
• ben - jeden
• ráf - dwa
• ting - mężczyzna
• ná - matka
• pá - ojciec
• almóf - drzewo
• búx - krew
• náf - jajko, jajo
• jéx - głowa
• gít - ucho
• nó - oko
• arní - nos
• gjéšf - ząb
• gist - język
• gaf - noga
• let - ręka
• pnósel - serce
• ja - być

• alfmíli - robić
• čáka - pić
• ljía - jeść
• jini - widzieć
• ljoni - słyszeć
• rízu - wiedzieć, znać
• bjípa - umierać, umrzeć
• gude - zabijać, zabić
• alku - iść, chodzić
• látu - leżeć
• niku - siedzieć
• bi - stać
• táni - dawać, dać
• rate - mówić
• jun - Słońce
• bláfx - księżyc
• blóš - woda
• lifl - deszcz
• gna - noc
• púsm - dzień
• góngi - nowy
• ga - przy, u, na
• ni - w (tu: tylko jako kierunek)
• ji - z
• ma - i
• alnjuf - imię
• blíji - stary
• á - lub
• jí - aby, w celu