Słownik:Język czummuński: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 507 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 2: Linia 2:
 
| kolor = #57EBC7
 
| kolor = #57EBC7
 
| słownik języka = Słownik języka czummuczalskiego
 
| słownik języka = Słownik języka czummuczalskiego
−
| nazwa u = [[Język czummuczalski]]
+
| nazwa u = [[Język czummuński]]
−
| nazwa własna u = Lorm Txúmmùtxâl
+
| nazwa własna u = Lôha Txúmmùx
 
| informacje ogólne = Informacje
 
| informacje ogólne = Informacje
 
| twórca f = [[Użytkownik:CivilixXXX|Cywil]]
 
| twórca f = [[Użytkownik:CivilixXXX|Cywil]]
Linia 9: Linia 9:
 
| alfabet u = alfabet łaciński
 
| alfabet u = alfabet łaciński
 
| klasyfikacja u = analityczny przechodzący w aglutynacyjny, SOV, absolutywno-ergatywny
 
| klasyfikacja u = analityczny przechodzący w aglutynacyjny, SOV, absolutywno-ergatywny
−
| liczba słów f = 161
+
| liczba słów f = 371
 
}}
 
}}
−
{{Artykuł|Język czummuczalski}}  
+
{{Artykuł|Język czummuński}}  
 
= Słownik =
 
= Słownik =
 
== A ==
 
== A ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
−
! áhòsto
+
! ahóstō
−
| sierpień || /ǎhôstò/ || hiszp. '''agosto''' ||
+
| sierpień || /àxǒstó/ || hiszp. '''agosto''' ||  
−
|-
 
−
! akô‘rmú
 
−
| oglądać || /àko᷈rmǔ/ || 观冒 ||  
 
 
|-
 
|-
 +
! ahuokàto
 +
| prawnik || /àwòkâtò/ || hiszp. '''abogado''' ||
 +
|-
 
! akqôt
 
! akqôt
 
| rok || /àkʼo᷈t/ || 岁 ||  
 
| rok || /àkʼo᷈t/ || 岁 ||  
Linia 30: Linia 30:
 
|-
 
|-
 
! akqôtiníhìx
 
! akqôtiníhìx
−
| urodziny || /àkʼo᷈tìnǐːîʃ/ || '''akqôtiníh''' + '''-(ì)x''' || skrócona forma '''eni akqôtiníhìx'''; umiarkowanie potoczne
+
| urodziny || /àkʼo᷈tìnǐːîʃ/ || '''akqôtiníh''' + '''-(ì)x''' || skrócona forma '''inī akqôtiníhìx'''; umiarkowanie potoczne
 +
|-
 +
! aprìl
 +
| kwiecień || /ǎprîl/ || hiszp. '''abril''' lub ang. '''april''' ||
 +
|-
 +
! āsúka‘r
 +
| cukier || /ásǔkàr/ || hiszp. '''azucar''' ||
 
|-
 
|-
−
! áprìl
+
! atâ
−
| kwiecień || /ǎprîl/ || hiszp. '''abril''' ||  
+
| dużo, wiele || /âta᷈/ || 庶 ||  
 
|-
 
|-
−
! atâk
+
! atqâ
−
| dużo, wiele || /âta᷈k/ || 庶 ||  
+
| proso || /âtʼa᷈/ || 黍 ||
 +
|-
 +
! atqásû
 +
| piwo || /àtʼǎsu᷈/ || 黍酒 ||
 +
|-
 +
! atrôum
 +
| nauczać || /àtrɒ᷈ʊ̯m/ || 教誨 ||
 +
|-
 +
! atróutô
 +
| nauczyciel || /àtrɒ̌ʊ̯to᷈/ || 教主 ||  
 
|}
 
|}
  
 
== Â ==
 
== Â ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
 
! âmham
 
! âmham
Linia 52: Linia 67:
 
== E ==
 
== E ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! ekúen
 +
| spowrotem || /èkɞ̌n/ || 旋 ||
 
|-
 
|-
 
! enéllê
 
! enéllê
−
| odpoczywać || /ènělːe᷈/ || 栖舍 || w drodze
+
| odpoczywać || /ènělːe᷈/ || 棲舍 || w drodze
 
|-
 
|-
−
! enéro
+
! enèro
−
| styczeń || /èněrò/ || hiszp. '''enero''' ||
+
| styczeń || /ènêrò/ || hiszp. '''enero'''
 +
|-
 +
! enhúe
 +
| trochę, kilka || /èn̥ɞ̌/ || 少 ||
 +
|-
 +
! ensálátā
 +
| sałatka || /ènsǎlǎtá/ || hiszp. '''ensalada''' ||
 +
|-
 +
! erêrē
 +
| niebieski || /ère᷈ré/ || 青色 ||
 +
|-
 +
! eréssê
 +
| siostrzeniec || /èrěsːe᷈/ || 甥子 ||
 +
|-
 +
! erh
 +
| ryż || /èr̥/ || 稗 || zwykle jako roślina lub ziarno
 +
|-
 +
! erhésû
 +
| wino ryżowe || /èr̥ěsu᷈/ || 稗酒 ||
 +
|-
 +
! ésküèla
 +
| szkoła || /ěskwêlà/ || hiszp. '''escuela''' || nieco potoczne
 +
|-
 +
! espéxā
 +
| przyprawa || /èspěʃá/ || hiszp. '''especia''' ||
 +
|-
 +
! ēstútxàn
 +
| student, uczeń || /éstǔtʃân/ || hiszp. '''estudiante''' ||
 
|-
 
|-
 
! eténhèn
 
! eténhèn
−
| znać kogoś || /etěn̥ên/ || 识认 ||  
+
| znać kogoś || /etěn̥ên/ || 識認 ||  
 
|}
 
|}
  
 
== H ==
 
== H ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
 
! hà
 
! hà
 
| ja || /xâ/ || 吾 || pl. hâtl
 
| ja || /xâ/ || 吾 || pl. hâtl
 
|-
 
|-
−
! hâllōm
+
! har
−
| mówić || /xa᷈lːóm/ || 言谈 ||  
+
| partykuła zliczająca dla ryb || /xà˞/ || 魚 ||
 +
|-
 +
! harmá‘r
 +
| ryba || /xà˞mǎr/ || 魚鯉 ||
 +
|-
 +
! hástû
 +
| rządzić || /xǎstu᷈/ || 乂守 ||  
 
|-
 
|-
 
! hàtrū
 
! hàtrū
−
| budzić się || /hâtrú/ || 寤觉 ||  
+
| budzić się || /xâtrú/ || 寤觉 ||
 +
|-
 +
! hâllōm
 +
| mówić || /xa᷈lːóm/ || 言談 ||  
 
|-
 
|-
 
! hō
 
! hō
 
| księżyc, miesiąc || /xó/ || 月 ||  
 
| księżyc, miesiąc || /xó/ || 月 ||  
 
|-
 
|-
−
! hòu
+
! huél
−
| ja || /hɒ̂ʊ̯/ || 我 (?) || pl. hôtl; dialektalne
+
| krowa, byk || /xɞ̌l/ || 牛大 ||  
 +
|-
 +
! huélnhū
 +
| wołowina || /xɞ̌ln̥ú/ || '''huél''' + '''nhū''' ||
 +
|-
 +
! hüìno
 +
| wino || /wînò/ || hiszp. '''vino''' ||
 
|-
 
|-
 
! hùlyo
 
! hùlyo
Linia 89: Linia 149:
 
| czerwiec || /xûnjò/ || hiszp. '''junio''' ||  
 
| czerwiec || /xûnjò/ || hiszp. '''junio''' ||  
 
|-
 
|-
−
! h‘üèpex
+
! huótermèlon
−
| czwartek || /xwêpèʃ/ || hiszp. '''jueves''' ||  
+
| arbuz || /wǒtɜ̀˞mêlòn/ || ang. '''watermelon''' ||
 +
|-
 +
! h‘üépex
 +
| czwartek || /xwěpéʃ/ || hiszp. '''jueves''' ||  
 
|-
 
|-
−
! hüòtx
+
! huótx
−
| zegarek na rękę || /wôtʃ/ || ang. '''watch''' ||  
+
| zegarek na rękę || /wǒtʃ/ || ang. '''watch''' ||  
 
|}
 
|}
  
 
== I ==
 
== I ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! ikūippìn
 +
| pomarańcza || /ìkʉ́pːîn/ || 橘墳 ||
 
|-
 
|-
 
! ilhî
 
! ilhî
Linia 105: Linia 171:
 
! ilì
 
! ilì
 
| cztery || /ìlî/ || 四 ||  
 
| cztery || /ìlî/ || 四 ||  
 +
|-
 +
! imhísî
 +
| młodsza siostra || /ìm̥ǐsi᷈/ || 妹(?)姊 ||
 
|-
 
|-
 
! inī
 
! inī
 
| dzień, słońce || /ìní/ || 日 ||
 
| dzień, słońce || /ìní/ || 日 ||
 +
|-
 +
! iníh
 +
| tysiąc || /ìnǐː/ || 千 ||
 +
|-
 +
! ipì
 +
| po, później || /ìpî/ || 自 ||
 
|-
 
|-
 
! ipî
 
! ipî
 
| bardziej niż || /ìpi᷈/ || 比 ||
 
| bardziej niż || /ìpi᷈/ || 比 ||
 +
|-
 +
! itítxá
 +
| dom rodzinny, rodzina, pochodzenie || /itǐtʃǎ/ || 室家 (?) ||
 
|}
 
|}
  
 
== K ==
 
== K ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! kah
 +
| partykuła zliczająca dla zwierząt hodowlanych || /kàː/ || 羊 ||
 +
|-
 +
! kàm
 +
| słodki || /kâm/ || 甘 ||
 +
|-
 +
! kápè
 +
| kawa, kawowiec || /kǎpê/ || hiszp. '''café''' || dotyczy zarówno napoju, ziaren jak i rośliny
 +
|-
 +
! kā‘r
 +
| partykuła zliczająca dla małych przedmiotów || /kár/ || 個 ||
 +
|-
 +
! kàttrō
 +
| koza, owca || /kâtːró/ || 羊角 ||
 
|-
 
|-
 
! kâkóusáh
 
! kâkóusáh
 
| prosić, przepraszać || /ka᷈kɒ̌ʊ̯sǎː/ || 号将 || o zrobienie czegoś; jako zwrócenie uwagi na siebie
 
| prosić, przepraszać || /ka᷈kɒ̌ʊ̯sǎː/ || 号将 || o zrobienie czegoś; jako zwrócenie uwagi na siebie
 +
|-
 +
! kâmùn
 +
| szwagierka || /ka᷈mûn/ || 姑婚 ||
 +
|-
 +
! kâpá
 +
| teść || /ka᷈pǎ/ || 姑夫 ||
 
|-
 
|-
 
! ke
 
! ke
−
| on || /kè/ || 其 || pl. kêlh
+
| on || /kè/ || 其 || pl. kêtl
 +
|-
 +
! kê
 +
| zakończyć || /ke᷈/ || 既 || znacznik aspektu dokonanego
 
|-
 
|-
 
! kei
 
! kei
−
| co? || /kɛ̀ɪ̯/ || 何 ||  
+
| kto? co? || /kɛ̀ɪ̯/ || 何 ||  
 
|-
 
|-
−
! kèik
+
! kéik
−
| ciasto || /kɛ̂ɪ̯k/ || ang. '''cake''' ||  
+
| ciasto || /kɛ̌ɪ̯k/ || ang. '''cake''' ||
 +
|-
 +
! kéikû
 +
| piosenka || /kɛ̌ɪ̯ku᷈/ || 歌吿 ||
 +
|-
 +
! kèkī
 +
| tylko, jedynie || /kêkí/ || 只一 ||
 +
|-
 +
! kènkqàn
 +
| świętować || /kênkʼân/ || 鄉燕 ||
 +
|-
 +
! kénhū
 +
| mięso z kurczaka || /kěn̥ú/ || 雞肉, prawdopodobnie późne złożenie ||
 +
|-
 +
! kè‘r
 +
| już || /kêr/ || 已 ||
 +
|-
 +
! késō
 +
| ser || /kěsó/ || hiszp. '''queso''' ||  
 
|-
 
|-
 
! kên
 
! kên
Linia 134: Linia 254:
 
! kī
 
! kī
 
| jeden || /kí/ || 一 || także przedimek nieokreślony
 
| jeden || /kí/ || 一 || także przedimek nieokreślony
 +
|-
 +
! kímàk
 +
| tak? || /kîmǎk/ || 唯 + '''ma''' + '''-(ì)k''' || zaimek pytajny w pytaniach o potwierdzenie czegoś
 +
|-
 +
! kìmikā
 +
| chemia || /kîmìká/ || hiszp. '''química''' ||
 +
|-
 +
! kìn
 +
| bo, ponieważ || /kîn/ || 因 ||
 +
|-
 +
! kìppí
 +
| dodać || /kîpːǐ/ || 益倍 ||
 +
|-
 +
! kînkqúi’r
 +
| dym || /ki᷈nkʼʉ̌r/ || 煙薰 ||
 
|-
 
|-
 
! kìtx
 
! kìtx
 
| pierwszy || /kîtʃ/ || 一 + ? ||  
 
| pierwszy || /kîtʃ/ || 一 + ? ||  
 
|-
 
|-
−
! kōmher
+
! kîlìmpî
−
| ziarno || /kóm̥ɜ˞̀/ || 谷麥 ||  
+
| zmarła przodkini || /ki᷈lîmpi᷈/ || 神妣 ||
 +
|-
 +
! kîlīsâ
 +
| zmarły przodek || /ki᷈lísa᷈/ || 神祖 ||
 +
|-
 +
! kîná
 +
| szukać, sprawdzać || /ki᷈nǎ/ || 稽茹 ||
 +
|-
 +
! klásē
 +
| klasa, lekcja || /kɬǎsé/ || hiszp. '''clase''' ||
 +
|-
 +
! klōmher
 +
| ziarno || /kɬóm̥ɜ˞̀/ || 谷麥 ||
 +
|-
 +
! klûm
 +
| pić || /klu᷈m/ || 飲 (?), lub onomatopeiczne ||
 +
|-
 +
! kókròm
 +
| sól || /kǒkrôm/ || 鹹 ||  
 
|-
 
|-
 
! kòl
 
! kòl
 
| dzwonić przez telefon || /kôl/ || skrócenie '''pòunkòl''' || potoczne
 
| dzwonić przez telefon || /kôl/ || skrócenie '''pòunkòl''' || potoczne
 
|-
 
|-
−
! kôrr
+
! kòmpani
−
| spotykać się || /ko᷈rː/ || 遘遇 ||  
+
| firma || /kômpànì/ || ang. '''company''' ||
 +
|-
 +
! kòsséi
 +
| sok || /kôsːɛ̌ɪ̯/ || 果擠 ||
 +
|-
 +
! kóxòn
 +
| danie || /kǒʃôn/ || hiszp.'''cocción''' ||
 +
|-
 +
! koyè‘rno
 +
| rząd || /kòjêrnò/ || hiszp. '''gobierno''' || mocno potoczne, z nieco negatywnym nacechowaniem
 +
|-
 +
! kôh
 +
| spotykać kogoś, być z kimś || /ko᷈ː/ || 遘遇 ||  
 
|-
 
|-
−
! kôrráh
+
! kôll
−
| planować spotkanie || /ko᷈rːǎː/ || 遘迎 || w gwarach rzadkie i nacechowane silnie formalnie
+
| dzikie jabłko  || /ko᷈lː/ || 野果 ||  
 
|-
 
|-
−
! kqâtrú
+
! kqàkrē
−
| prosić, pytać || /kʼa᷈trǔ/ || 呼求 || o jakąś rzecz
+
| mieszkać || /kʼâkré/ || 處邑 ||
 +
|-
 +
! kqâ
 +
| miejsce || /kʼa᷈/ || 處 ||
 +
|-
 +
! kqâtā
 +
| prosić, pytać || /kʼa᷈tá/ || 呼求 || o jakąś rzecz
 
|-
 
|-
 
! kqē
 
! kqē
 
| dziesięć || /kʼé/ || 十 ||  
 
| dziesięć || /kʼé/ || 十 ||  
 +
|-
 +
! kqeréssē
 +
| oddychać || /kʼèrěsːé/ || 吸息 ||
 +
|-
 +
! kqèttrē
 +
| ważny || /kʼêtːré/ || 亟急 ||
 
|-
 
|-
 
! kqê
 
! kqê
−
| bardzo || /kʼe᷈/ || 甚 || nacechowane pozytywnie
+
| bardzo || /kʼe᷈/ || 甚 || nacechowane pozytywnie, często pisane przez myślnik
 
|-
 
|-
−
! kqurûnsèh
+
! kqêi
−
| odpoczywać || /kʼùru᷈nséː/ || 休靖 ||  
+
| móc, mieć pozwolenie || /kʼɛ᷈ɪ̯/ || 可 ||
 +
|-
 +
! kqêin
 +
| umieć, potrafić || /kʼɛ᷈ɪ̯n/ || 可能 ||
 +
|-
 +
! kqurùsèn
 +
| zepsuty, zgniły || /kʼùrûsên/ || 朽腥 || o jedzeniu lub innej materii organicznej
 +
|-
 +
! kqurûlèh
 +
| odpoczywać || /kʼùru᷈léː/ || 休靖 ||
 +
|-
 +
! kqūtléi
 +
| obcy, zagraniczny || /kʼútɬɛ̂ɪ̯/ || 出夷 ||  
 
|-
 
|-
 
! kqùtréi
 
! kqùtréi
 
| dobry || /kʼǔtrɛ̌ɪ̯/ || 好嘉 ||  
 
| dobry || /kʼǔtrɛ̌ɪ̯/ || 好嘉 ||  
 +
|-
 +
! kqûló
 +
| lubić || /kʼu᷈lǒ/ || 好愉 ||
 +
|-
 +
! kqûmun
 +
| smród, śmierdzieć || /kʼu᷈mùn/ || 臭聞 ||
 +
|-
 +
! krànké
 +
| kura || /krânkě/ || 鴳雞 ||
 
|-
 
|-
 
! krō
 
! krō
−
| chcieć || /kró/ || 欲 || zrobić coś
+
| chcieć || /kró/ || 欲 || zrobić coś; także partykuła optatywu
 +
|-
 +
! kròm
 +
| słony || /krôm/ || 鹽 ||
 
|-
 
|-
 
! krōnh
 
! krōnh
 
| potrzebny || /krón̥/ || 欲需 ||  
 
| potrzebny || /krón̥/ || 欲需 ||  
 +
|-
 +
! krûe
 +
| państwo, kraj || /krɞ᷈/ || 國 ||
 +
|-
 +
! ku
 +
| ciepły || /kú/ || 燠 ||
 +
|-
 +
! kue
 +
| lub, albo || /kɞ̀/ || 或 ||
 +
|-
 +
! kùe
 +
| jeszcze raz || /kɞ̂/ || 又 ||
 +
|-
 +
! kúeil
 +
| surowa kasza lub ryż || /kɞ̌ɪ̯l/ || 禾稻 ||
 +
|-
 +
! kùeirô
 +
| warzywo, jadalna roślina || /kɞ̂ɪ̯ro᷈/ || 禾菜 ||
 
|-
 
|-
 
! kui
 
! kui
 
| tak || /kʉ̀/ || 唯 ||  
 
| tak || /kʉ̀/ || 唯 ||  
 +
|-
 +
! kūimhìlī
 +
| pomarańcza || /kʉ́m̥îlí/ || 橘實 ||
 +
|-
 +
! kúttôu
 +
| opowiadać, historia || /kǔtːɒ᷈ʊ̯/ || 告詔 ||
 +
|-
 +
! kútxàra
 +
| łyżka || /kǔtʃêrà/ || hiszp. '''cuchara''' ||
 +
|-
 +
! kútxìyo
 +
| nóż || /kǔtʃîjò/ || hiszp. '''cuchillo''' || kuchenny
 
|-
 
|-
 
! kû
 
! kû
 
| dziewięć || /ku᷈/ || 九 ||  
 
| dziewięć || /ku᷈/ || 九 ||  
 
|-
 
|-
−
! kûe
+
! kûiníh
−
| jeszcze raz || /kɞ᷈/ || 又(唯) ||
+
| młody || /kʉ᷈nǐː/ || 季年 ||  
−
|-
 
−
! kûinhíh
 
−
| młody || /kʉ᷈n̥ǐː/ || 季年 ||
 
−
|-
 
−
! kûku‘r
 
−
| informować || /ku᷈kùr/ || 诰语 ||  
 
 
|-
 
|-
 
! kûl
 
! kûl
 
| jak || /ku᷈l/ || 道 || "w jaki sposoób"
 
| jak || /ku᷈l/ || 道 || "w jaki sposoób"
 
|-
 
|-
−
! kûmhpa
+
! kûmhar
−
| placek, naleśnik || /ku᷈m̥pà/ || 粥稗 ||  
+
| placek, naleśnik || /kum̥ɜ˞̀/ || 粥稗 ||  
 
|}
 
|}
  
 
== L ==
 
== L ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
 
! là
 
! là
 
| pięć || /lâ/ || 五 ||
 
| pięć || /lâ/ || 五 ||
 
|-
 
|-
−
! lārrhú
+
! làtléi
−
| rodzić się || /lár̥ːǔ/ || 达胞 ||  
+
| dzik || /lâtlɛ̌ɪ̯/ || 彘豕 ||  
 
|-
 
|-
 
! làtréi
 
! làtréi
 
| szczęśliwy || /lâtrɛ̌ɪ̯/ || 豫嘉 ||  
 
| szczęśliwy || /lâtrɛ̌ɪ̯/ || 豫嘉 ||  
 +
|-
 +
! léi
 +
| inny, drugi || /lɛ̌ɪ̯/ || 他 ||
 
|-
 
|-
 
! lèi
 
! lèi
 
| tu nisko || /lêɪ̯/ || 地 ||  
 
| tu nisko || /lêɪ̯/ || 地 ||  
 +
|-
 +
! léilùn
 +
| świnia || /lêɪ̯lûn/ || 豕豚 ||
 +
|-
 +
! léinhū
 +
| wieprzowina || /lêɪ̯n̥ú/ || 豕肉 ||
 +
|-
 +
! lèirhá
 +
| świnia || /lêɪ̯r̥ǎ/ || 豕豝 ||
 +
|-
 +
! lèssô
 +
| żenić się || /lêsːo᷈/ || 膡娶 ||
 
|-
 
|-
 
! lê
 
! lê
Linia 220: Linia 460:
 
! lhèi
 
! lhèi
 
| też || /ɬɛ̂ɪ̯/ || 也 (?) || oczekiwana forma to **lèi
 
| też || /ɬɛ̂ɪ̯/ || 也 (?) || oczekiwana forma to **lèi
 +
|-
 +
! lìpro
 +
| książka || /lîprò/ || hiszp. '''libro''' ||
 
|-
 
|-
 
! lînhī
 
! lînhī
−
| szukać || /li᷈n̥í/ || 试覓 ||  
+
| szukać || /li᷈n̥í/ || 試覓 ||  
 
|-
 
|-
 
! lókrō
 
! lókrō
 
| potrzebować || /lǒkró/ || 庸欲 ||  
 
| potrzebować || /lǒkró/ || 庸欲 ||  
 
|-
 
|-
−
! lorm
+
! lôha
−
| język || /lɞ˞̀m/ || 说语 ||  
+
| język || /lo᷈xǎ/ || 說語 ||  
 
|-
 
|-
 
! lùnex
 
! lùnex
Linia 236: Linia 479:
 
== M ==
 
== M ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
 
! ma
 
! ma
 
| nie || /mà/ || 毋 ||  
 
| nie || /mà/ || 毋 ||  
 
|-
 
|-
−
! mà‘rso
+
! mákkâ
−
| marzec || /mârsò/ || hiszp. '''marzo''' ||  
+
| kochać, być czułym, być przywiązanym || /mâkːa᷈/ || 慕愛 || dotyczny miłości platonicznej lub w rodzinie
 
|-
 
|-
−
! mà‘rtex
+
! màkóu
−
| wtorek || /mârtèʃ/ || hiszp. '''martes''' ||  
+
| wysoki || /mâkɒ̌ʊ̯/ || 高 ||
 +
|-
 +
! màkóuní
 +
| południe || /mâkɒ̌ʊ̯nǐ/ || 高日 || pora dnia
 +
|-
 +
! mànatxer
 +
| menadżer || /mânàtʃɜ̀˞/ || ang. '''manager''' ||
 +
|-
 +
! mansàna
 +
| jabłko || /mànsânà/ || hiszp. '''manzana''' ||
 +
|-
 +
! mà‘rsō
 +
| marzec || /mârsó/ || hiszp. '''marzo''' ||
 +
|-
 +
! mà‘rtēx
 +
| wtorek || /mârtéʃ/ || hiszp. '''martes''' ||  
 +
|-
 +
! mátēmátīkàtl
 +
| matematyka || /mǎtémǎtíkâtɬ/ || hiszp. '''matemáticas''' || liczba mnoga kalkuje hiszpański
 
|-
 
|-
 
! màtl
 
! màtl
 
| miniony || /mâtɬ/ || 末(一/多?) ||  
 
| miniony || /mâtɬ/ || 末(一/多?) ||  
 +
|-
 +
! màttā
 +
| zapomnieć || /mâtːá/ || 忘識 ||
 
|-
 
|-
 
! màyo
 
! màyo
 
| maj || /mâjò/ || hiszp. '''mayo''' ||  
 
| maj || /mâjò/ || hiszp. '''mayo''' ||  
 
|-
 
|-
−
! méi‘rkólex
+
! mârkún
−
| środa || /mɛ̂ɪ̯rkǒleʃ/ || hiszp. '''miércoles''' ||  
+
| starszy brat || /mɜ̌˞kǔn/ || 兄昆 ||
 +
|-
 +
! mârssán
 +
| talerz, naczynie do jedzenia || /mɜ˞̌sːǎn/ || 皿餐 ||
 +
|-
 +
! mèi‘rkolex
 +
| środa || /mɛ̂ɪ̯rkòleʃ/ || hiszp. '''miércoles''' ||
 +
|-
 +
! mèis
 +
| kukurydza || /mɛ̂ɪ̯s/ || hiszp. '''maíz''' ||
 +
|-
 +
! mēkê
 +
| kochać || /méke᷈/ || ??? + 愛 || romantycznie; prefiks nieznanego pochodzenia, potencjalnie spokrewniony z '''má''' w '''mákkâ'''
 +
|-
 +
! mè
 +
| coś || /mê/ || 某 || potoczne lub w złożeniach
 +
|-
 +
! mèmûr
 +
| coś || /mêmʊ᷈˞/ || 某物 || umiarkowanie formalne
 +
|-
 +
! méppīn
 +
| wychodzić za mąż || /měpːín/ || 妇嫔 (???) ||
 +
|-
 +
! me‘rtlei
 +
| obcy, Hiszpanin, biały || /mèrtɬɛ̀ɪ̯/ || 來夷 || nachechowane nieco negatywnie, wobec konkretnej grupy obraźliwe
 +
|-
 +
! mésséi
 +
| żona || /měsːɛ̌ɪ̯/ || 婦妻 ||
 +
|-
 +
! mèyā
 +
| banan || /mêjá/ || polinezyjskie; haw. '''maiʻa''' (?) ||  
 
|-
 
|-
 
! mêrs
 
! mêrs
 
| imię || /mɜ˞̌s/ || 名才 ||  
 
| imię || /mɜ˞̌s/ || 名才 ||  
 
|-
 
|-
−
! mérselè
+
! mêrselè
 
| nazywać się || /mɜ˞̌sèlê/ || 名才 ||  
 
| nazywać się || /mɜ˞̌sèlê/ || 名才 ||  
 
|-
 
|-
−
! mínùto
+
! mêtrē
−
| minuta || /mǐnûtò/ || hiszp. '''minuto''' ||  
+
| czarny || /me᷈tré/ || 黑色 ||
 
|-
 
|-
 
! mhâ
 
! mhâ
 
| ile || /m̥a᷈/ || 况 (?) || oczekiwany refleks to **mâ
 
| ile || /m̥a᷈/ || 况 (?) || oczekiwany refleks to **mâ
 +
|-
 +
! mhârt
 +
| tytuł honorykatywny || /m̥ɜ̌˞rt/ || ??? + 氏 ||
 +
|-
 +
! mhâr‘rhâ
 +
| starszy wioski || /m̥ɜ̌˞r̥a᷈/ || ??? + 伯 || w kontekście historycznym także wódz plemienny
 
|-
 
|-
 
! mīl
 
! mīl
−
| tu wysoko || /míl/ || 实 ||  
+
| tu wysoko || /míl/ || 實 || zanik ostatniej samogłoski być może w celu odróżnienia od dubletu '''milī''', lub analogii do innych, jednosylabowych zaimków wskazujących
 
|-
 
|-
−
! mòrin
+
! milī
−
| popołudnie || /môrìn/ || 晚日 || także wieczór
+
| owoc || /míl/ || 實 || tylko jadalny
 +
|-
 +
! mīmī
 +
| siostrzyczka, młodsza siostra || /mímí/ || od '''imhísî''' || dziecinne lub czułe
 +
|-
 +
! minùtō
 +
| minuta || /mìnûtó/ || hiszp. '''minuto''' ||
 +
|-
 +
! mītluir
 +
| myć || /mítɬʏ̀˞/ || 謐濯 ||
 +
|-
 +
! mònnī
 +
| popołudnie, wieczór || /mônːí/ || 晚日 ||
 +
|-
 +
! môrkkí
 +
| medycyna naturalna || /mɞ̌˞kːǐ/ || 藥醫 ||
 +
|-
 +
! môrnhíh
 +
| znachor, lekarz || /mɞ̌˞n̥ǐː/ || 藥人 || w znaczeniu '''lekarz''' silnie potoczne
 
|-
 
|-
 
! mò‘rte
 
! mò‘rte
 
| późno || /môrtè/ || 晚时 ||  
 
| późno || /môrtè/ || 晚时 ||  
 +
|-
 +
! mpâmpán
 +
| pół || /mpa᷈mpǎn/ || 分半 ||
 +
|-
 +
! mpì
 +
| nos || /mpî/ || 鼻 ||
 +
|-
 +
! mpìmhun
 +
| wąchać, zapach || /mpîm̥un/ || 鼻聞 ||
 +
|-
 +
! múnkrâ
 +
| sława, renoma || /mǔnkra᷈/ || 問譽 ||
 +
|-
 +
! mûr
 +
| rzecz; partykuła zliczająca dla pojęć abstrakcyjnych i niektórych przedmiotów || /mʊ̌˞/ || 物 ||
 
|}
 
|}
  
 
== N ==
 
== N ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
 
! nā
 
! nā
Linia 286: Linia 619:
 
|-
 
|-
 
! nà
 
! nà
−
| ty || /nâ/ || 汝 || pl. nêlh
+
| ty || /nâ/ || 汝 || pl. nêtl
 +
|-
 +
! nákkā
 +
| zły || /nǎkːá/ || 慝惡 || w znaczeniu moralnym
 +
|-
 +
! nākqā
 +
| spragniony, chieć pić || /nákʼá/ || 渴 ||
 
|-
 
|-
 
! nakqêi
 
! nakqêi
 
| umieć || /nàkʼɛ᷈ɪ̯/ || 能可 ||  
 
| umieć || /nàkʼɛ᷈ɪ̯/ || 能可 ||  
 
|-
 
|-
−
! nárnàr
+
! nàlā
 +
| powierniczka, służąca <ref>W Czummunie historycznie powszechna była praktyka posiadania służącej, która mieszkała w domostwie oraz stanowiła bliską przyjaciółkę rodziny. Pod koniec XIX wieku tradycja ta zaczęła zanikać, a od lat 50. XX wieku została niemal całkowicie zarzucona. Obecnie słowo to jest używane głównie w kontekście historycznym.</ref>
 +
|| /nâlá/ || 女嬯 (???) ||
 +
|-
 +
! nálèi
 +
| młodszy brat || /nǎlɛ̂ɪ̯/ || 奴弟 ||
 +
|-
 +
! ná‘rnà‘r
 
| trudność, problem || /nǎrnâr/ || 難難 ||
 
| trudność, problem || /nǎrnâr/ || 難難 ||
 +
|-
 +
! na‘rran
 +
| trudny || /nàrːàn/ || 難連 ||
 +
|-
 +
! ner
 +
| ucho || /nɜ̀˞/ || 耳 ||
 
|-
 
|-
 
! nerm
 
! nerm
 
| zbyt bardzo || /nɜ̀˞m/ || 淫 ||
 
| zbyt bardzo || /nɜ̀˞m/ || 淫 ||
 +
|-
 +
! nênn
 +
| być może, myślę że || /ne᷈nː/ || 認能 ||
 +
|-
 +
! nhí
 +
| partykuła zliczająca dla ludzi || /n̥ǐ/ || 人(?) || Powiązanie etymologiczne z '''níh''' jest niemalże pewne. Jednakże forma fonetyczna jest niejasna. Niektóre możliwe wyjaśnienia to relikt starego złożenia albo forma pochodząca ze starożytnego, wymarłego już dialektu.
 +
|-
 +
! nhū
 +
| mięso || /n̥ú/ || 肉 ||
 
|-
 
|-
 
! nì
 
! nì
 
| dwa || /nî/ || 二 ||
 
| dwa || /nî/ || 二 ||
 
|-
 
|-
−
! nkqárkkóh
+
! níh
−
| pracować || /nkʼɜ˞̌kːǒː/ || 業工 || nad czymś
+
| człowiek, mężczyzna || /nǐː/ || 人 ||
 +
|-
 +
! nìnna
 +
| kobieta || /nînːà/ || 人女 ||
 
|-
 
|-
−
! nópyèpre
+
! nīntî
−
| listopad || /nǒpjêprè/ || hiszp. '''noviembre''' ||
+
| pamiętać || /nínti᷈/ || 識念 ||
 +
|-
 +
! nkâra
 +
| żółty || /nka᷈rá/ || 黃色 ||
 +
|-
 +
! nkqákkóh
 +
| pracować || /nkʼǎkːǒː/ || 業工 || nad czymś
 +
|-
 +
! nkqêh
 +
| ząb || /nkʼe᷈ː/ || ??? + 齒 || prefiks **n- nieznanego pochodzenia
 +
|-
 +
! nō
 +
| gorący || /nó/ || 熱 ||
 +
|-
 +
! noyémpre
 +
| listopad || /nòjěmprè/ || hiszp. '''noviembre''' ||
 +
|-
 +
! nônêr
 +
| mleko z piersi || /no᷈nɜ˞̌/ || 乳女 ||  
 
|-
 
|-
 
! ntâr
 
! ntâr
−
| i, oraz || /ntɜ˞̌/ || 与/及 (?) || łączy rzeczowniki
+
| i, oraz || /ntɜ˞̌/ || 與/及 (?) || łączy rzeczowniki
 +
|-
 +
! ntèsuèi
 +
| siedzieć || /ntêsɞ̂ʏ̯/ || 定坐 ||
 +
|-
 +
! ntrūkîná
 +
| sprawdzian, egzamin || /ntrúki᷈nǎ/ || '''ntrū-''' + '''kîná''' ||
 +
|-
 +
! ntrūnhìh
 +
| uczeń || /ntrún̥íː/ || 學人 ||
 +
|-
 +
! ntrūtlèh
 +
| uczyć się || /ntrǔtɬéː/ || 學聽 ||
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ
 +
| szkoła || /ntrǔtɬék’a᷈/ || '''ntrūtlèh''' + '''kqâ''' ||
 
|-
 
|-
 
! nurmùn
 
! nurmùn
−
| słyszeć || /nʊ˞̀mûn/ || 耳闻 ||
+
| słyszeć || /nʊ˞̀mûn/ || 耳聞 ||
 +
|-
 +
! nùtul
 +
| kluski, makaron || /nûtùl/ || ang. '''noodle''' || często w l.mn, ale spotyka się także użycie jako rzeczownika zbiorczengo.
 
|-
 
|-
 
! nû
 
! nû
Linia 316: Linia 716:
 
|-
 
|-
 
! nûrnú
 
! nûrnú
−
| wstyd || /nʊ˞̌nǔ/ || 耻羞 ||
+
| wstyd || /nʊ˞̌nǔ/ || 恥羞 ||
 
|}
 
|}
  
 
== O ==
 
== O ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! óktúpre
 +
| październik || /ǒktǔprè/ || hiszp. '''octubre''' ||
 
|-
 
|-
−
! óktùpre
+
! òluei
−
| październik || /ǒktûprè/ || hiszp. '''octubre''' ||
+
| olej || /ôlɞ̀ɪ̯/ || hiszp. '''óleo''' ||
 
|-
 
|-
 
! òra
 
! òra
Linia 330: Linia 733:
 
|-
 
|-
 
! oròrē
 
! oròrē
−
| czytać, liczyć || /òrôré/ || 数歷 || w znaczeniu „czytać” nacechowane formalnie
+
| czytać, liczyć || /òrôré/ || 數歷 || w znaczeniu „czytać” nacechowane formalnie
 +
|-
 +
! o‘r
 +
| często, częsty || /òr/ || 數 ||
 +
|-
 +
! otó
 +
| nóż || /òtǒ/ || 刀 || broń
 +
|-
 +
! óxpitàl
 +
| szpital || /ǒʃpìtâl/ || hiszp. '''hospital''' ||
 
|}
 
|}
  
 
== P ==
 
== P ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! pàp
 +
| pub || /pâp/ || ang. '''pub''' || spotykana także pisownia oryginalna
 +
|-
 +
! páttori
 +
| fabryka || /pǎtːòrì/ || ang. '''factory''' ||
 +
|-
 +
! pāmē
 +
| rodzic || /pámé/ || 父母 || potoczne
 +
|-
 +
! pàmerê
 +
| mąż || /pâmère᷈/ || 夫士 ||
 
|-
 
|-
 
! pàn
 
! pàn
 
| chleb || /pân/ || hiszp. '''pan''' ||  
 
| chleb || /pân/ || hiszp. '''pan''' ||  
 +
|-
 +
! pāpā
 +
| ojciec, tata || /pápá/ || 父父 ||
 +
|-
 +
! pápā
 +
| ziemniak || /pǎpá/ || hiszp. '''papa''' ||
 +
|-
 +
! pàrhàh
 +
| naród, plemię || /pâr̥áː/ || 邦方 ||
 +
|-
 +
! pástā
 +
| makaron || /pǎstá/ || ang. '''pasta''' ||
 
|-
 
|-
 
! pe
 
! pe
 
| czy? || /pè/ || 不 ||  
 
| czy? || /pè/ || 不 ||  
 
|-
 
|-
−
! pénnīh
+
! pékníh
−
| przyjaciel || /pênːíː/ || 朋友人 ||  
+
| przyjaciel || /pěknǐː/ || 朋友 + '''níh''' ||  
 
|-
 
|-
−
! pèpréro
+
! per
−
| luty || /pêprěrò/ || hiszp. '''febrero''' ||  
+
| bar || /pɜ̀˞/ || ang. '''bar''' || spotykana także pisownia oryginalna
 
|-
 
|-
 
! pêrtei
 
! pêrtei
 
| urodziny || /pɜ̌˞tɛ̀ɪ̯/ || ang. '''birthday''' || bardzo silnie potoczne
 
| urodziny || /pɜ̌˞tɛ̀ɪ̯/ || ang. '''birthday''' || bardzo silnie potoczne
 
|-
 
|-
−
! pètxā
+
! péttû
−
| data || /pêtʃá/ || hiszp. '''fecha''' ||  
+
| władca || /pětːu᷈/ || 辟守 ||
 +
|-
 +
! péttúkqâ
 +
| rząd || /pětːǔkʼa᷈/ || '''péttû''' + '''kqâ''' ||
 +
|-
 +
! pétxā
 +
| data || /pětʃá/ || hiszp. '''fecha''' ||  
 
|-
 
|-
 
! pêirá
 
! pêirá
−
| mylić się || /pɛ᷈ɪ̯rǎ/ || 非义 ||  
+
| mylić się || /pɛ᷈ɪ̯rǎ/ || 非義 ||
 +
|-
 +
! pī
 +
| musieć || /pí/ || 必 ||
 +
|-
 +
! pìkkòh
 +
| babcia || /pîkːóː/ || 妣公 ||  
 
|-
 
|-
−
! pìmpî
+
! pímèntō
−
| dawać prezent || /pi᷈nl̥êm/ || 宾畀 || dopełnieniem jest rzecz dawana
+
| papryka || /pǐmêntó/ || hiszp. '''pimiento''' lub port. '''pimento''' ||  
 
|-
 
|-
−
! pínkâr
+
! pìnkqâ
−
| przyjmować w gości || /pǐnkɜ˞̌/ || 宾御 || w gwarach rzadkie i nacechowane silnie formalnie
+
| przyjmować w gości || /pînkʼa᷈/ || 賓御 ||  
 
|-
 
|-
−
! pînele
+
! pînlìm
−
| dawać prezent || /pi᷈nl̥êm/ || 宾賜 || dopełnieniem jest odbiorca prezentu
+
| prezent || /pi᷈nlîm/ || 賓琛 ||
 
|-
 
|-
−
! pînlhèm
+
! pòká
−
| prezent || /pi᷈nl̥êm/ || 宾琛 ||
+
| zły, nienadający się || /pôkǎ/ || 腐惡 ||  
 
|-
 
|-
 
! pòun
 
! pòun
−
| telefon || /pɒ̂ʊ̯n/ || ang. '''phone''' || potoczne; rzadko spotykany wariant '''pôun'''
+
| telefon || /pɒ̂ʊ̯n/ || ang. '''phone''' || potoczne;
 
|-
 
|-
 
! pòunkòl
 
! pòunkòl
 
| dzwonić przez telefon || /pɒ̂ʊ̯nkôl/ || ang. '''phone call''' || rzadko spotykany wariant '''pôunkòl'''
 
| dzwonić przez telefon || /pɒ̂ʊ̯nkôl/ || ang. '''phone call''' || rzadko spotykany wariant '''pôunkòl'''
 
|-
 
|-
−
! présènt
+
! pôt
−
| prezent || /prěsênt/ || ang. '''present''' || nieco potoczne
+
| dawać || /po᷈t/ || 付授 ||
 +
|-
 +
! pqímhùn
 +
| małżeństwo || /pʼǐm̥ûn/ || 匹婚 ||
 +
|-
 +
! présent
 +
| prezent || /prěsèn(t)/ || ang. '''present''' || nieco potoczne
 +
|-
 +
! pròlétà‘r
 +
| proletariusz || /prôlětâr/ || ang. '''proletarian''' i/lub '''prole''' ||
 +
|-
 +
! prútā
 +
| owoc || /prǔtá/ || hiszp. '''fruta''' || dotyczy zarówno owoców jadalnych, jak i niejadalnych; w pierwszym znaczeniu nieco mniej formalne niż '''milī'''
 
|-
 
|-
−
! pyè‘rnex
+
! púeirèro
−
| piątek || /pjêrnèʃ/ || hiszp. '''viernes''' ||  
+
| luty || /pɞ̌ʏ̯rêrò/ || hiszp. '''febrero''' ||  
 
|}
 
|}
  
 
== R ==
 
== R ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! ragán
 +
| zimny || /raɡǎn/ || 寒 (?) ||
 
|-
 
|-
−
! ràntxā
+
! rèimili
−
| poprawny || /rântʃá/ || 义直 ||  
+
| gruszka || /rɛ̂ɪ̯mìlì/ || 梨實 ||  
 
|-
 
|-
−
! rélòk
+
! rèintxa
−
| zegar || /rělôk/ || hiszp. '''reloj''' ||  
+
| poprawny || /rɛ̂ɪ̯ntʃá/ || 義直 ||
 +
|-
 +
! rèkque
 +
| wieś || /rêkʼɞ̀/ || 里丘 ||
 +
|-
 +
! relók
 +
| zegar || /rèlǒk/ || hiszp. '''reloj''' ||  
 
|-
 
|-
 
! rèrē
 
! rèrē
−
| liczba, numer || /rêré/ || 历丽 ||  
+
| liczba, numer || /rêré/ || 歷儷 ||
 +
|-
 +
! rhápá
 +
| stryj || /r̥ǎpǎ/ || 伯父 ||
 +
|-
 +
! rhātl
 +
| sto || /r̥átɬ/ || 十多 ||
 +
|-
 +
! rhàtrā
 +
| biały || /r̥âtrá/ || 白色 ||  
 
|-
 
|-
 
! rhē
 
! rhē
 
| osiem || /r̥é/ || 八 ||  
 
| osiem || /r̥é/ || 八 ||  
 
|-
 
|-
−
! rhātl
+
! rhèm
−
| sto || /r̥átɬ/ || 十多 ||  
+
| wiatr || /r̥êm/ || 風 ||
 +
|-
 +
! rhònkêr
 +
| zmieniać, przemieniać, przekształcać || /r̥ônkɜ̀˞/ || 變改 ||
 +
|-
 +
! rìh
 +
| jeśli, gdyby || /ríː/ || 令 ||  
 
|-
 
|-
−
! rhôt
+
! rùeinó‘r
−
| dawać || /r̥o᷈t/ || 付授 ||  
+
| zmęczony, zmęczyć się || /rɞ̂ɪ̯nǒr/ || 累棲 ||  
 
|}
 
|}
  
 
== S ==
 
== S ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 
|-
 
|-
−
! sákôuní
+
! sàhuato
−
| południe || /sǎkɒ̌ʊ̯nǐ/ || 高日 || pora dnia
+
| sobota || /sâwàtò/ || hiszp. '''sábado''' ||
 
|-
 
|-
−
! sákôutàh
+
! sákôuléi
−
| wysoki || /sǎkɒ᷈ʊ̯táː/ || 高上 ||  
+
| tłuszcz || /sǎkɒ᷈ʊ̯lɛ̌ɪ̯/ || 膏豕 ||
 
|-
 
|-
 
! samer
 
! samer
 
| piękny || /sàmɜ̀˞/ || 粲美 || zazwyczaj o kobiecie
 
| piękny || /sàmɜ̀˞/ || 粲美 || zazwyczaj o kobiecie
 
|-
 
|-
−
! sàpátò
+
! sápléi
−
| sobota || /sâpǎtô/ || hiszp. '''sábado''' || pora dnia
+
| kochanka || /sǎplɛ̌ɪ̯/ || 妾弟 ||
 +
|-
 +
! sarapá
 +
| mąż || /sàràpǎ/ || 士夫 ||
 +
|-
 +
! sátàh
 +
| próbować, smakować || /sǎtáː/ || 嘗 ||
 +
|-
 +
! sáttrû
 +
| ocet || /sǎtːru᷈/ || 醋酵 ||
 +
|-
 +
! sâ
 +
| robić || /sa᷈/ || 作 || bardzo częsty czasownik w stałych frazach
 +
|-
 +
! sâlêr
 +
| słowo || /sa᷈lɜ̌˞/ || 詞語 ||
 +
|-
 +
! sâkóuker
 +
| tłusty, śliski || /sa᷈kɒ̌ʊ̯kɜ˞̀/ || 膏液 ||
 +
|-
 +
! sân
 +
| jeść, jedzenie, posiłek || /sa᷈n/ || 餐 ||
 +
|-
 +
! sârrèh
 +
| świeży, zdatny do spożycia || /sa᷈rːéː/ || 鮮生 ||  
 
|-
 
|-
 
! sâtler
 
! sâtler
−
| pracować || /sa᷈tɬɜ˞̀/ || 作治 || w zawodzie
+
| pracować; praca, zawód || /sa᷈tɬɜ˞̀/ || 作治 ||
 
|-
 
|-
−
! sêhé
+
! sékretâr
−
| dziecko, syn || /se᷈hě/ || 子儿 || jako potomek
+
| sekretarz || /sékr̥ětâr/ || ang. '''secretary''' ||
 
|-
 
|-
−
! sèmerèh
+
! sémàna
−
| życie, żyć || /sêmèrêː/ || 心生 ||  
+
| tydzień || /sěmânà/ || hiszp. '''semana''' ||  
 
|-
 
|-
 
! sen-sên
 
! sen-sên
Linia 435: Linia 943:
 
|-
 
|-
 
! sète
 
! sète
−
| czas || /sêtè/ || 在时 ||  
+
| czas || /sêtè/ || 在時 ||  
 
|-
 
|-
−
! sémàna
+
! séttxèmpre
−
| tydzień || /sěmânà/ || hiszp. '''semana''' ||  
+
| wrzesień || /sětʃːêmprè/ || hiszp. '''septiembre''' ||  
 
|-
 
|-
−
! séptxèpre
+
! sêhé
−
| wrzesień || /sěptʃêprè/ || hiszp. '''septiembre''' ||  
+
| dziecko, syn || /se᷈xě/ || 子兒 || jako potomek
 
|-
 
|-
 
! sêi
 
! sêi
 
| tutaj || /sɛ᷈ɪ̯/ || 此 ||  
 
| tutaj || /sɛ᷈ɪ̯/ || 此 ||  
 +
|-
 +
! sêmmer
 +
| życie, żyć || /se᷈mːɜ˞̀/ || 心生 (?) ||
 +
|-
 +
! sênà
 +
| córka || /se᷈nâ/ || 子女 ||
 
|-
 
|-
 
! sī
 
! sī
 
| siedem || /sí/ || 七 ||  
 
| siedem || /sí/ || 七 ||  
 +
|-
 +
! sìkarét
 +
| papieros || /sǐkàrět/ || ang. '''cigarette''' ||
 
|-
 
|-
 
! sìmmî
 
! sìmmî
−
| spać || /sǐmːi᷈/ || 寝寐 ||  
+
| spać || /sǐmːi᷈/ || 寢寐 ||
 +
|-
 +
! sìn
 +
| gorzki, pikantny || /sîn/ || 辛 ||
 +
|-
 +
! sìrhā
 +
| starsza siostra || /sîr̥á/ || 姊伯 ||  
 
|-
 
|-
 
! sîkkùe‘r
 
! sîkkùe‘r
 
| niedźwiedź || /si᷈kːɞ̂r/ || ??? ||  
 
| niedźwiedź || /si᷈kːɞ̂r/ || ??? ||  
 
|-
 
|-
−
! sîtxqē
+
! sîntxqē
−
| rozumieć || /si᷈tʃʼé/ || 悉徹 ||  
+
| rozumieć || /si᷈ntʃʼé/ || 悉徹 ||  
 
|-
 
|-
 
! sótê
 
! sótê
 
| czekać || /sǒte᷈/ || 須侍 ||  
 
| czekać || /sǒte᷈/ || 須侍 ||  
 +
|-
 +
! sóto‘r
 +
| gęsty || /sǒtòr/ || 厚 (?) ||
 +
|-
 +
! sōtro
 +
| cebula || /sótrò/ || 蔥球 (?) ||
 +
|-
 +
! sòukóh
 +
| dziadek || /sɒ̂ʊ̯kǒː/ || 祖公 ||
 +
|-
 +
! só‘r
 +
| kwaśny || /sǒr/ || 酸 ||
 +
|-
 +
! sô
 +
| brać || /so᷈/ || 取 ||
 
|-
 
|-
 
! súeir
 
! súeir
 
| mało, niewiele || /sɞ̌ʏ̯r/ || 鮮/梢 (?) ||  
 
| mało, niewiele || /sɞ̌ʏ̯r/ || 鮮/梢 (?) ||  
 
|-
 
|-
−
! súlùpû
+
! súkkú‘r
−
| odpowiedzieć || /sǔlûpu᷈/ || 辭報 ||  
+
| grupa ludzi, drużyna || /sǔkːǔr/ || 卒群 ||
 +
|-
 +
! sú‘r
 +
| gotowana kasza lub ryż || /sǔr/ || 飧 ||
 +
|-
 +
! surúntû
 +
| kochanek || /sùrǔntu᷈/ || 士儔 ||
 +
|-
 +
! sùsìn
 +
| wódka || /sûsîn/ || 酒辛 ||
 +
|-
 +
! súttê
 +
| dusza przodka, bożek || /sǔtːe᷈/ || 宗帝 ||  
 
|-
 
|-
 
! sûei
 
! sûei
Linia 476: Linia 1026:
 
== T ==
 
== T ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! tārrhú
 +
| rodzić się || /tár̥ːǔ/ || 达胞 ||
 +
|-
 +
! tásā
 +
| kubek || /tǎsá/ || hiszp. '''taza''' ||
 
|-
 
|-
−
! târméh
+
! tásòn
−
| nazwisko || /tɜ˞̌méː/ || 家名 (?) || rozwój nieregularny
+
| miska || /tǎsôn/ || hiszp. '''tazón''' ||  
 
|-
 
|-
 
! tátâ
 
! tátâ
 
| duży || /tǎta᷈/ || 大大 ||  
 
| duży || /tǎta᷈/ || 大大 ||  
 
|-
 
|-
−
! târhál
+
! tâta‘r
−
| pomagać || /ta᷈r̥ǎl/ || 拯辅予 ||  
+
| dorastać || /ta᷈tàr/ || 大老 ||  
 +
|-
 +
! tâ
 +
| zaś ten，jeżeli chodzi o || /ta᷈/ || 者 || znacznik tematu zdania
 
|-
 
|-
 
! tè
 
! tè
 
| ten, ta, to || /tê/ || 是 ||  
 
| ten, ta, to || /tê/ || 是 ||  
 +
|-
 +
! tè
 +
| herbata || /tê/ || hiszp. '''té''' ||
 
|-
 
|-
 
! tekei
 
! tekei
−
| kiedy? || /tèkɛ̀ɪ̯/ || 时何 ||  
+
| kiedy? || /tèkɛ̀ɪ̯/ || 時何 ||  
 
|-
 
|-
 
! tēker
 
! tēker
 
| koniec || /tékɜ˞̀/ || 时已 ||  
 
| koniec || /tékɜ˞̀/ || 时已 ||  
 +
|-
 +
! tènîr
 +
| ranek || /tênɪ˞̌/ || 晨日 ||
 +
|-
 +
! tè‘rte
 +
| wcześnie || /têrtè/ || 晨时 ||
 
|-
 
|-
 
! tesê
 
! tesê
 
| podczas || /tèse᷈/ || 时在 ||  
 
| podczas || /tèse᷈/ || 时在 ||  
 
|-
 
|-
−
! tèrin
+
! téstō
−
| ranek || /têrìn/ || 晨日 ||
+
| tekst || /těstó/ || hiszp. '''texto''' ||  
−
|-
 
−
! tè‘rte
 
−
| wcześnie || /têrtè/ || 晨时 ||  
 
 
|-
 
|-
 
! tétè
 
! tétè
Linia 511: Linia 1076:
 
| tam wysoko || /tîn/ || 顛 ||  
 
| tam wysoko || /tîn/ || 顛 ||  
 
|-
 
|-
−
! tíxèpre
+
! tíxèmpre
 
| grudzień || /tǐʃêprè/ || hiszp. '''diciembre''' ||  
 
| grudzień || /tǐʃêprè/ || hiszp. '''diciembre''' ||  
 
|-
 
|-
 
! tléisâlá-kqê
 
! tléisâlá-kqê
−
| dziękować || /tɬɛ̌ɪ̯sa᷈lǎ kʼe᷈/ || 多谢甚 ||  
+
| dziękować || /tɬɛ̌ɪ̯sa᷈lǎ kʼe᷈/ || 多谢 + '''kqê''' ||  
 
|-
 
|-
 
! tlêik
 
! tlêik
Linia 523: Linia 1088:
 
| uprzejmy || /tɬi᷈trɒ̌ʊ̯/ || 祗嘉 (?) || rozwój dość nieregularny
 
| uprzejmy || /tɬi᷈trɒ̌ʊ̯/ || 祗嘉 (?) || rozwój dość nieregularny
 
|-
 
|-
−
! tómìnko
+
! tohatá
−
| niedziela || /tǒmînkò/ || hiszp. '''domingo''' ||  
+
| lód || /tòxàtǎ/ || ??? (tungizm?) ||
 +
|-
 +
! tomátē
 +
| pomidor || /tòmǎté/ || hiszp. '''tomate''' ||
 +
|-
 +
! tómìnkō
 +
| niedziela || /tǒmînkó/ || hiszp. '''domingo''' ||  
 +
|-
 +
! tóttor
 +
| lekarz || /tǒtːɞ˞/ || ang. '''doctor''' || nieco formalne
 
|-
 
|-
 
! tôtlóh
 
! tôtlóh
 
| spotkać kogoś || /to᷈tɬǒː/ || 鬥同 || przez przypadek
 
| spotkać kogoś || /to᷈tɬǒː/ || 鬥同 || przez przypadek
 +
|-
 +
! tqêmhé
 +
| smak || /tʼe᷈m̥ě/ || 呫味 ||
 +
|-
 +
! tqāx
 +
| zielony || /tʼáʃ/ || 蒼色 (?) ||
 
|-
 
|-
 
! tqorók
 
! tqorók
−
| niemowlę || /tʼòrǒk/ || 榖儿 ||  
+
| niemowlę || /tʼòrǒk/ || 榖兒 (?) ||  
 
|-
 
|-
−
! trák
+
! tqùká
−
| iść || /tr̥ǎk/ || 格迋 ||  
+
| brzydki || /tʼûká/ || 醜惡 ||
 +
|-
 +
! trá
 +
| iść || /tr̥ǎ/ || 格 ||
 +
|-
 +
! trâmùn
 +
| rodzina, społeczność || /tra᷈mûn/ || 家婚 ||  
 
|-
 
|-
 
! trâssatràh
 
! trâssatràh
−
| wchodzić na górę || /tra᷈sːàtráː/ || 格行 ||  
+
| wspinać się || /tra᷈sːàtráː/ || 格行 ||  
 
|-
 
|-
−
! trìttūh
+
! trìntxē
−
| skończyć się || /trîtːúː/ || 终届 ||  
+
| widelec || /trîntʃé/ || hiszp. '''trinche''' ||
 +
|-
 +
! trô‘r
 +
| jajko || /tro᷈r/ || 卵 ||  
 
|-
 
|-
 
! trū
 
! trū
 
| sześć || /trú/ || 六 ||  
 
| sześć || /trú/ || 六 ||  
 +
|-
 +
! trúe
 +
| wszystko, każdy || /trɞ̌/ || 皆/俱 (???) ||
 
|-
 
|-
 
! túi
 
! túi
−
| kto? || /tʉ̌/ || 谁 ||  
+
| jaki? co robi? || /tʉ̌/ || 誰 ||
 +
|-
 +
! tūkkù‘r
 +
| modlić się, życzyć || /túkkûr/ || 祝祈 ||
 +
|-
 +
! túpâ
 +
| wuj || /tûpa᷈/ || 舅父 ||
 +
|-
 +
! tûtlú
 +
| prosty, łatwy || /tu᷈tɬǔ/ || 職道 ||  
 
|-
 
|-
−
! tūkukù‘r
+
! txâpál
−
| modlić się, życzyć || /túkùkûr/ || 祝祈 ||  
+
| pomagać || /tʃa᷈pǎl/ || 拯輔予 ||  
 
|-
 
|-
−
! tūtrâh
+
! txéire
−
| skończyć się || /tútra᷈ː/ || 届竟 || dotyczy substancji
+
| mleko || /tʃɛ̌ɪ̯rè/ || ??? || jako napój
 
|-
 
|-
 
! txēkemou
 
! txēkemou
Linia 557: Linia 1158:
 
|-
 
|-
 
! txênèn
 
! txênèn
−
| wiedzieć || /tʃe᷈nên/ || 知认 ||  
+
| wiedzieć || /tʃe᷈nên/ || 知認 ||
 +
|-
 +
! txqarā
 +
| czerwony || /tʃʼàrá/ || 赤 ||
 +
|-
 +
! txqássû
 +
| alkohol || /tʃʼǎsːu᷈/ || 鬯酒 || jako napój
 +
|-
 +
! txqattâ
 +
| nagi || /tʃʼàtːa᷈/ || 赬赭 (?) ||  
 
|}
 
|}
  
 
== U ==
 
== U ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! unihüe‘rsità
 +
| uniwersytet || /ùnìwèrsìtâ/ || hiszp. '''universidad''' || nieco potoczne
 
|-
 
|-
 
! urù
 
! urù
 
| trzy || /ùrû/ || 三 ||
 
| trzy || /ùrû/ || 三 ||
 +
|-
 +
! urhùha
 +
| rodzic || /ùr̥ûxà/ || 老(?) + ??? || formalne
 
|-
 
|-
 
! urùnìh
 
! urùnìh
 
| stary || /ùrûníː/ || 老年 ||
 
| stary || /ùrûníː/ || 老年 ||
 +
|-
 +
! urūtrâh
 +
| starzeć się || /urútra᷈ː/ || 老長 ||
 +
|-
 +
! utû
 +
| razem, łącznie || /ùtu᷈/ || 綜 (?) ||
 +
|-
 +
! utû‘r
 +
| woda || /ùtu᷈r/ || 水 ||
 +
|}
 +
 +
== X ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! xīxī
 +
| siostrzyczka, starsza siostra || /ʃíʃí/ || od '''sìrhā''' || dziecinne lub czułe
 +
|}
 +
== Y ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! yè‘rnex
 +
| piątek || /jêrnèʃ/ || hiszp. '''viernes''' ||
 
|}
 
|}
  
 
= Najważniejsze związki wyrazowe =
 
= Najważniejsze związki wyrazowe =
 +
== A ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! atqâ sú‘r
 +
| kasza jaglana || /âtʼa᷈ sǔr/ ||
 +
|}
 +
 
== E ==
 
== E ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 
|-
 
|-
−
! enī akqôtiníhìx
+
! erh sú‘r
−
| urodziny || /èní àkʼo᷈tìnǐhîʃ/ || formalne
+
| gotowany ryż || /èr̥ sǔr/ ||  
 +
|-
 +
! ésküèla kìtx
 +
| szkoła podstawowa || /ěskwêlà kîtʃ/ || potoczne
 +
|-
 +
! ésküèla màkóu
 +
| liceum || /ěskwêlà mâkɒ̌ʊ̯/ || potoczne
 +
|-
 +
! ésküèla nì
 +
| gimnazjum || /ěskwêlà nî/ || potoczne
 +
|-
 +
! ésküèla sûei
 +
| szkoła podstawowa || /ěskwêlà sɞ᷈ʏ̯/ || mocno potoczne
 
|}
 
|}
 +
 +
== H ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! hâllōm ekúen
 +
| odpowiadać || /xa᷈lːóm ekɞ̌n/ ||
 +
|}
 +
 +
== I ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! inī akqôtiníhìx
 +
| urodziny || /ìní àkʼo᷈tìnǐxîʃ/ || formalne
 +
|}
 +
 +
== K ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! kên sâ
 +
| patrzeć || /kěn sa᷈/ ||
 +
|-
 +
! klásē kqèttrē
 +
| przedmiot rozszerzony || /kɬǎsé kʼêtːré/ ||
 +
|-
 +
! kôh sâ
 +
| planować spotkanie || /ko᷈ː sa᷈/ ||
 +
|-
 +
! kôh trá
 +
| odwiedzać kogoś || /ko᷈ː tr̥ǎ/ ||
 +
|}
 +
 +
== L ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! lìpro ntrūtlèhix
 +
| podręcznik szkolny || /lîprò ntrǔtɬéxîʃ/ ||
 +
|-
 +
! lìpro sâx
 +
| podręcznik, poradnik || /lîprò sa᷈ʃ/ ||
 +
|-
 +
! lôha kqūtléi
 +
| język obcy || /lo᷈xà kʼútɬɛ̌ɪ̯/ ||
 +
|}
 +
 +
== M ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! mè nih
 +
| ktoś || /mê nǐː/ ||
 +
|-
 +
! mêrs trâmùnèx
 +
| nazwisko || /mɜ˞̌s tra᷈mûnêʃ/ || formalne
 +
|-
 +
! mītluir ntèsuèi
 +
| kąpać (się) || /mítɬʏ̀˞ ntêsɞ̂ʏ̯/ ||
 +
|-
 +
! múnkrâ kex
 +
| być sławnym || /mǔnkra᷈ kèʃ/ || zaimek dzierżawczy zmienny w zależności od osoby
 +
|}
 +
 
== N ==
 
== N ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! nhū kàttrōx
 +
| baranina, kozina || /n̥ú kâtːróʃ/ ||
 +
|-
 +
! níh sâtlerx
 +
| pracownik || /nǐː sa᷈tɬɜ˞̀ʃ/ ||
 +
|-
 +
! ntèsuèi trá sâtler-re
 +
| przejść na emeryturę || /ntêsɞ̂ʏ̯ tr̥ǎ sa᷈tɬɜ˞̀rè/ ||
 +
|-
 +
! ntrūtlēh kúttôux
 +
| historia || /ntrǔtɬéː kǔtːɒ᷈ʊ̯ʃ/ || przedmiot szkolny
 +
|-
 +
! ntrūtlēh rèrēx
 +
| matematyka || /ntrǔtɬéː rêréʃ/ || nacechowane formalnie
 +
|-
 +
! ntrūtlēh rhònkêrx
 +
| chemia || /ntrǔtɬéː r̥ônkɜ̀˞ʃ/ || nacechowane formalnie
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ kìtx
 +
| szkoła podstawowa || /ntrǔtɬék’a᷈ kîtʃ/ ||
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ màkóu
 +
| liceum || /ntrǔtɬék’a᷈ mâkɒ̌ʊ̯/ ||
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ nì
 +
| gimnazjum || /ntrǔtɬék’a᷈ nî/ ||
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ sûei
 +
| szkoła podstawowa || /ntrǔtɬék’a᷈ sɞ᷈ʏ̯/ || rzadkie, nieco potoczne
 +
|-
 +
! ntrūtlēkqâ tátâ
 +
| uniwesytet || /ntrǔtɬék’a᷈ tǎta᷈/ ||
 +
|-
 +
! nurmùn sâ
 +
| słuchać || /nʊ˞̀mûn sa᷈/ ||
 
|-
 
|-
 
! nûrnú-hàx
 
! nûrnú-hàx
−
| przepraszam || /nʊ̌˞nǔhâʃ/ || drugi człon może być dowolnym zaimkiem osobowym w posesywie
+
| przepraszam || /nʊ̌˞nǔxâʃ/ || drugi człon może być dowolnym zaimkiem osobowym w posesywie
 
|}
 
|}
 +
 +
== P ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! pékníh sâtlerx
 +
| kolega z pracy || /pěknǐː sa᷈tɬɜ˞̀ʃ// ||
 +
|}
 +
 
== S ==
 
== S ==
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
! Czummuczalski !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
+
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! sâ kùe
 +
| powtarzać || /sa᷈n kɞ̂/ || zamiast '''sâ''' można używać też innych czasowników
 +
|-
 +
! sân tènîrx
 +
| śniadanie || /sa᷈n tênɪ˞̌ʃ ||
 +
|-
 +
! sân màkóuníx
 +
| obiad || /sa᷈n mâkɒ̌ʊ̯nǐʃ/ ||
 +
|-
 +
! sân mònnīx
 +
| kolacja || /sa᷈n mônːíʃ/ ||
 +
|-
 +
! sâlêr ekúen
 +
| odpowiedź || /sa᷈lɜ̌˞ ekɞ̌n/ ||
 
|-
 
|-
 
! sète súeir  
 
! sète súeir  
Linia 594: Linia 1379:
 
|-
 
|-
 
! sêhé urùnìh
 
! sêhé urùnìh
−
| pierworodny || /se᷈hě ùrûníː/ ||  
+
| pierworodny || /se᷈xě ùrûníː/ ||
 +
|-
 +
! sìkarét kqeréssē
 +
| palić papierosa || /sǐkàrět kqeréssē/ ||
 +
|-
 +
! sô pôt
 +
| przynosić || /so᷈ po᷈t/ ||  
 
|}
 
|}
 +
 +
== T ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Czummuński !! Polski !! Wymowa !! Uwagi
 +
|-
 +
! txênèn pôt hâllōm
 +
| informować || /tʃe᷈nên po᷈t xa᷈lːóm/ ||
 +
|}
 +
 +
=Wykaz nazw geograficznych=
 +
== Państwa i ich stolice ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Nazwa czummuńska !! Nazwa mieszkańca !! Stolica !! Polska nazwa kraju !! Uwagi
 +
|-
 +
! Alemànya
 +
| Alemàníh || Perlin || Niemcy ||
 +
|-
 +
! Nkqôrtor
 +
| Nkqôrtorníh || Tákèi || Enkontor ||
 +
|-
 +
! Nipòn
 +
| Nipònníh || Tókyò || Japonia || Historycznie używany był także egzonim '''Hápòn''', obecnie uznawany za przestarzały
 +
|-
 +
! Pólònya
 +
| Pólòníh || Huá‘rsóyā || Polska ||
 +
|}
 +
 +
= Onomastykon =
 +
== Imiona męskie ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Imię !! Polski odpowiednik !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! H’uàn
 +
| Jan || /xwân/ || hiszp. '''Juan''' || Częstsze niż '''Txon'''
 +
|-
 +
! Txòn
 +
| Jan || /tʃôn/ || ang. '''John''' || Rzadsze niż '''H’uan''', występuje głównie u anglofonów i ludzi urodzonych od II poł. lat 90-tych XX w.
 +
|}
 +
 +
== Imiona żeńskie ==
 +
{| class="wikitable"
 +
! Imię !! Polski odpowiednik !! Wymowa !! Etymologia !! Uwagi
 +
|-
 +
! Màxa
 +
| Maria || /mâʃà/ || ros. '''Маша''' lub hiszp. '''María''' || Przejście /rj/ > /ʃ/ w zapożyczeniach nie jest rzadkie, a imię jest popularne w całym kraju, co powoduje, że nie można wykluczyć pochodzenia hiszpańskiego. Jednakże, z powodu akcentu na przedostatnią oraz trisylabiczności formy hiszpańskiej oczekiwaną byłoby '''**Marìya''' lub '''**Maxìya'''.
 +
|}
 +
 +
= Przypisy =
 +
 +
[[Kategoria:Enkontor]]

Aktualna wersja na dzień 12:45, 2 mar 2024

Słownik języka czummuczalskiego
Nazwa: Język czummuński
Nazwa własna: Lôha Txúmmùx
Informacje
Twórca: Cywil
Rok: 2022
Sposoby zapisu: alfabet łaciński
Klasyfikacja: analityczny przechodzący w aglutynacyjny, SOV, absolutywno-ergatywny
Liczba słów: 371
Lista conlangów
Newspaper Cover.svg.png Przeczytaj też artykuł o tym języku.

Słownik

A

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
ahóstō sierpień /àxǒstó/ hiszp. agosto
ahuokàto prawnik /àwòkâtò/ hiszp. abogado
akqôt rok /àkʼo᷈t/ 岁
akqôtiníh rok życia /àkʼo᷈tìnǐː/ 岁年 domyślnie w l.mn.
akqôtiníhìx urodziny /àkʼo᷈tìnǐːîʃ/ akqôtiníh + -(ì)x skrócona forma inī akqôtiníhìx; umiarkowanie potoczne
aprìl kwiecień /ǎprîl/ hiszp. abril lub ang. april
āsúka‘r cukier /ásǔkàr/ hiszp. azucar
atâ dużo, wiele /âta᷈/ 庶
atqâ proso /âtʼa᷈/ 黍
atqásû piwo /àtʼǎsu᷈/ 黍酒
atrôum nauczać /àtrɒ᷈ʊ̯m/ 教誨
atróutô nauczyciel /àtrɒ̌ʊ̯to᷈/ 教主

Â

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
âmham miłorząb /a᷈m̥àm/ ??? + 木 (?)
âr i, a /ɜ˞̌/ ??? łączy czasowniki

E

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
ekúen spowrotem /èkɞ̌n/ 旋
enéllê odpoczywać /ènělːe᷈/ 棲舍 w drodze
enèro styczeń /ènêrò/ hiszp. enero
enhúe trochę, kilka /èn̥ɞ̌/ 少
ensálátā sałatka /ènsǎlǎtá/ hiszp. ensalada
erêrē niebieski /ère᷈ré/ 青色
eréssê siostrzeniec /èrěsːe᷈/ 甥子
erh ryż /èr̥/ 稗 zwykle jako roślina lub ziarno
erhésû wino ryżowe /èr̥ěsu᷈/ 稗酒
ésküèla szkoła /ěskwêlà/ hiszp. escuela nieco potoczne
espéxā przyprawa /èspěʃá/ hiszp. especia
ēstútxàn student, uczeń /éstǔtʃân/ hiszp. estudiante
eténhèn znać kogoś /etěn̥ên/ 識認

H

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
hà ja /xâ/ 吾 pl. hâtl
har partykuła zliczająca dla ryb /xà˞/ 魚
harmá‘r ryba /xà˞mǎr/ 魚鯉
hástû rządzić /xǎstu᷈/ 乂守
hàtrū budzić się /xâtrú/ 寤觉
hâllōm mówić /xa᷈lːóm/ 言談
hō księżyc, miesiąc /xó/ 月
huél krowa, byk /xɞ̌l/ 牛大
huélnhū wołowina /xɞ̌ln̥ú/ huél + nhū
hüìno wino /wînò/ hiszp. vino
hùlyo lipiec /xûljò/ hiszp. julio
hùnyo czerwiec /xûnjò/ hiszp. junio
huótermèlon arbuz /wǒtɜ̀˞mêlòn/ ang. watermelon
h‘üépex czwartek /xwěpéʃ/ hiszp. jueves
huótx zegarek na rękę /wǒtʃ/ ang. watch

I

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
ikūippìn pomarańcza /ìkʉ́pːîn/ 橘墳
ilhî następny /ìɬi᷈/ 次 (?)
ilì cztery /ìlî/ 四
imhísî młodsza siostra /ìm̥ǐsi᷈/ 妹(?)姊
inī dzień, słońce /ìní/ 日
iníh tysiąc /ìnǐː/ 千
ipì po, później /ìpî/ 自
ipî bardziej niż /ìpi᷈/ 比
itítxá dom rodzinny, rodzina, pochodzenie /itǐtʃǎ/ 室家 (?)

K

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
kah partykuła zliczająca dla zwierząt hodowlanych /kàː/ 羊
kàm słodki /kâm/ 甘
kápè kawa, kawowiec /kǎpê/ hiszp. café dotyczy zarówno napoju, ziaren jak i rośliny
kā‘r partykuła zliczająca dla małych przedmiotów /kár/ 個
kàttrō koza, owca /kâtːró/ 羊角
kâkóusáh prosić, przepraszać /ka᷈kɒ̌ʊ̯sǎː/ 号将 o zrobienie czegoś; jako zwrócenie uwagi na siebie
kâmùn szwagierka /ka᷈mûn/ 姑婚
kâpá teść /ka᷈pǎ/ 姑夫
ke on /kè/ 其 pl. kêtl
kê zakończyć /ke᷈/ 既 znacznik aspektu dokonanego
kei kto? co? /kɛ̀ɪ̯/ 何
kéik ciasto /kɛ̌ɪ̯k/ ang. cake
kéikû piosenka /kɛ̌ɪ̯ku᷈/ 歌吿
kèkī tylko, jedynie /kêkí/ 只一
kènkqàn świętować /kênkʼân/ 鄉燕
kénhū mięso z kurczaka /kěn̥ú/ 雞肉, prawdopodobnie późne złożenie
kè‘r już /kêr/ 已
késō ser /kěsó/ hiszp. queso
kên widzieć /ke᷈n/ 見
kī jeden /kí/ 一 także przedimek nieokreślony
kímàk tak? /kîmǎk/ 唯 + ma + -(ì)k zaimek pytajny w pytaniach o potwierdzenie czegoś
kìmikā chemia /kîmìká/ hiszp. química
kìn bo, ponieważ /kîn/ 因
kìppí dodać /kîpːǐ/ 益倍
kînkqúi’r dym /ki᷈nkʼʉ̌r/ 煙薰
kìtx pierwszy /kîtʃ/ 一 + ?
kîlìmpî zmarła przodkini /ki᷈lîmpi᷈/ 神妣
kîlīsâ zmarły przodek /ki᷈lísa᷈/ 神祖
kîná szukać, sprawdzać /ki᷈nǎ/ 稽茹
klásē klasa, lekcja /kɬǎsé/ hiszp. clase
klōmher ziarno /kɬóm̥ɜ˞̀/ 谷麥
klûm pić /klu᷈m/ 飲 (?), lub onomatopeiczne
kókròm sól /kǒkrôm/ 鹹
kòl dzwonić przez telefon /kôl/ skrócenie pòunkòl potoczne
kòmpani firma /kômpànì/ ang. company
kòsséi sok /kôsːɛ̌ɪ̯/ 果擠
kóxòn danie /kǒʃôn/ hiszp.cocción
koyè‘rno rząd /kòjêrnò/ hiszp. gobierno mocno potoczne, z nieco negatywnym nacechowaniem
kôh spotykać kogoś, być z kimś /ko᷈ː/ 遘遇
kôll dzikie jabłko /ko᷈lː/ 野果
kqàkrē mieszkać /kʼâkré/ 處邑
kqâ miejsce /kʼa᷈/ 處
kqâtā prosić, pytać /kʼa᷈tá/ 呼求 o jakąś rzecz
kqē dziesięć /kʼé/ 十
kqeréssē oddychać /kʼèrěsːé/ 吸息
kqèttrē ważny /kʼêtːré/ 亟急
kqê bardzo /kʼe᷈/ 甚 nacechowane pozytywnie, często pisane przez myślnik
kqêi móc, mieć pozwolenie /kʼɛ᷈ɪ̯/ 可
kqêin umieć, potrafić /kʼɛ᷈ɪ̯n/ 可能
kqurùsèn zepsuty, zgniły /kʼùrûsên/ 朽腥 o jedzeniu lub innej materii organicznej
kqurûlèh odpoczywać /kʼùru᷈léː/ 休靖
kqūtléi obcy, zagraniczny /kʼútɬɛ̂ɪ̯/ 出夷
kqùtréi dobry /kʼǔtrɛ̌ɪ̯/ 好嘉
kqûló lubić /kʼu᷈lǒ/ 好愉
kqûmun smród, śmierdzieć /kʼu᷈mùn/ 臭聞
krànké kura /krânkě/ 鴳雞
krō chcieć /kró/ 欲 zrobić coś; także partykuła optatywu
kròm słony /krôm/ 鹽
krōnh potrzebny /krón̥/ 欲需
krûe państwo, kraj /krɞ᷈/ 國
ku ciepły /kú/ 燠
kue lub, albo /kɞ̀/ 或
kùe jeszcze raz /kɞ̂/ 又
kúeil surowa kasza lub ryż /kɞ̌ɪ̯l/ 禾稻
kùeirô warzywo, jadalna roślina /kɞ̂ɪ̯ro᷈/ 禾菜
kui tak /kʉ̀/ 唯
kūimhìlī pomarańcza /kʉ́m̥îlí/ 橘實
kúttôu opowiadać, historia /kǔtːɒ᷈ʊ̯/ 告詔
kútxàra łyżka /kǔtʃêrà/ hiszp. cuchara
kútxìyo nóż /kǔtʃîjò/ hiszp. cuchillo kuchenny
kû dziewięć /ku᷈/ 九
kûiníh młody /kʉ᷈nǐː/ 季年
kûl jak /ku᷈l/ 道 "w jaki sposoób"
kûmhar placek, naleśnik /kum̥ɜ˞̀/ 粥稗

L

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
là pięć /lâ/ 五
làtléi dzik /lâtlɛ̌ɪ̯/ 彘豕
làtréi szczęśliwy /lâtrɛ̌ɪ̯/ 豫嘉
léi inny, drugi /lɛ̌ɪ̯/ 他
lèi tu nisko /lêɪ̯/ 地
léilùn świnia /lêɪ̯lûn/ 豕豚
léinhū wieprzowina /lêɪ̯n̥ú/ 豕肉
lèirhá świnia /lêɪ̯r̥ǎ/ 豕豝
lèssô żenić się /lêsːo᷈/ 膡娶
lê tam nisko /le᷈/ 深 (?)
lêir czytać /lɛ᷈ɪ̯r/ hiszp. leer nacechowane potocznie
lhak a ... ? /ɬàk/ 也唯 (?) np. a ty? - ne lhak?
lhèi też /ɬɛ̂ɪ̯/ 也 (?) oczekiwana forma to **lèi
lìpro książka /lîprò/ hiszp. libro
lînhī szukać /li᷈n̥í/ 試覓
lókrō potrzebować /lǒkró/ 庸欲
lôha język /lo᷈xǎ/ 說語
lùnex poniedziałek /lûnèʃ/ hiszp. lunes

M

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
ma nie /mà/ 毋
mákkâ kochać, być czułym, być przywiązanym /mâkːa᷈/ 慕愛 dotyczny miłości platonicznej lub w rodzinie
màkóu wysoki /mâkɒ̌ʊ̯/ 高
màkóuní południe /mâkɒ̌ʊ̯nǐ/ 高日 pora dnia
mànatxer menadżer /mânàtʃɜ̀˞/ ang. manager
mansàna jabłko /mànsânà/ hiszp. manzana
mà‘rsō marzec /mârsó/ hiszp. marzo
mà‘rtēx wtorek /mârtéʃ/ hiszp. martes
mátēmátīkàtl matematyka /mǎtémǎtíkâtɬ/ hiszp. matemáticas liczba mnoga kalkuje hiszpański
màtl miniony /mâtɬ/ 末(一/多?)
màttā zapomnieć /mâtːá/ 忘識
màyo maj /mâjò/ hiszp. mayo
mârkún starszy brat /mɜ̌˞kǔn/ 兄昆
mârssán talerz, naczynie do jedzenia /mɜ˞̌sːǎn/ 皿餐
mèi‘rkolex środa /mɛ̂ɪ̯rkòleʃ/ hiszp. miércoles
mèis kukurydza /mɛ̂ɪ̯s/ hiszp. maíz
mēkê kochać /méke᷈/ ??? + 愛 romantycznie; prefiks nieznanego pochodzenia, potencjalnie spokrewniony z má w mákkâ
mè coś /mê/ 某 potoczne lub w złożeniach
mèmûr coś /mêmʊ᷈˞/ 某物 umiarkowanie formalne
méppīn wychodzić za mąż /měpːín/ 妇嫔 (???)
me‘rtlei obcy, Hiszpanin, biały /mèrtɬɛ̀ɪ̯/ 來夷 nachechowane nieco negatywnie, wobec konkretnej grupy obraźliwe
mésséi żona /měsːɛ̌ɪ̯/ 婦妻
mèyā banan /mêjá/ polinezyjskie; haw. maiʻa (?)
mêrs imię /mɜ˞̌s/ 名才
mêrselè nazywać się /mɜ˞̌sèlê/ 名才
mêtrē czarny /me᷈tré/ 黑色
mhâ ile /m̥a᷈/ 况 (?) oczekiwany refleks to **mâ
mhârt tytuł honorykatywny /m̥ɜ̌˞rt/ ??? + 氏
mhâr‘rhâ starszy wioski /m̥ɜ̌˞r̥a᷈/ ??? + 伯 w kontekście historycznym także wódz plemienny
mīl tu wysoko /míl/ 實 zanik ostatniej samogłoski być może w celu odróżnienia od dubletu milī, lub analogii do innych, jednosylabowych zaimków wskazujących
milī owoc /míl/ 實 tylko jadalny
mīmī siostrzyczka, młodsza siostra /mímí/ od imhísî dziecinne lub czułe
minùtō minuta /mìnûtó/ hiszp. minuto
mītluir myć /mítɬʏ̀˞/ 謐濯
mònnī popołudnie, wieczór /mônːí/ 晚日
môrkkí medycyna naturalna /mɞ̌˞kːǐ/ 藥醫
môrnhíh znachor, lekarz /mɞ̌˞n̥ǐː/ 藥人 w znaczeniu lekarz silnie potoczne
mò‘rte późno /môrtè/ 晚时
mpâmpán pół /mpa᷈mpǎn/ 分半
mpì nos /mpî/ 鼻
mpìmhun wąchać, zapach /mpîm̥un/ 鼻聞
múnkrâ sława, renoma /mǔnkra᷈/ 問譽
mûr rzecz; partykuła zliczająca dla pojęć abstrakcyjnych i niektórych przedmiotów /mʊ̌˞/ 物

N

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
nā tam /ná/ 若
nà ty /nâ/ 汝 pl. nêtl
nákkā zły /nǎkːá/ 慝惡 w znaczeniu moralnym
nākqā spragniony, chieć pić /nákʼá/ 渴
nakqêi umieć /nàkʼɛ᷈ɪ̯/ 能可
nàlā powierniczka, służąca [1] /nâlá/ 女嬯 (???)
nálèi młodszy brat /nǎlɛ̂ɪ̯/ 奴弟
ná‘rnà‘r trudność, problem /nǎrnâr/ 難難
na‘rran trudny /nàrːàn/ 難連
ner ucho /nɜ̀˞/ 耳
nerm zbyt bardzo /nɜ̀˞m/ 淫
nênn być może, myślę że /ne᷈nː/ 認能
nhí partykuła zliczająca dla ludzi /n̥ǐ/ 人(?) Powiązanie etymologiczne z níh jest niemalże pewne. Jednakże forma fonetyczna jest niejasna. Niektóre możliwe wyjaśnienia to relikt starego złożenia albo forma pochodząca ze starożytnego, wymarłego już dialektu.
nhū mięso /n̥ú/ 肉
nì dwa /nî/ 二
níh człowiek, mężczyzna /nǐː/ 人
nìnna kobieta /nînːà/ 人女
nīntî pamiętać /nínti᷈/ 識念
nkâra żółty /nka᷈rá/ 黃色
nkqákkóh pracować /nkʼǎkːǒː/ 業工 nad czymś
nkqêh ząb /nkʼe᷈ː/ ??? + 齒 prefiks **n- nieznanego pochodzenia
nō gorący /nó/ 熱
noyémpre listopad /nòjěmprè/ hiszp. noviembre
nônêr mleko z piersi /no᷈nɜ˞̌/ 乳女
ntâr i, oraz /ntɜ˞̌/ 與/及 (?) łączy rzeczowniki
ntèsuèi siedzieć /ntêsɞ̂ʏ̯/ 定坐
ntrūkîná sprawdzian, egzamin /ntrúki᷈nǎ/ ntrū- + kîná
ntrūnhìh uczeń /ntrún̥íː/ 學人
ntrūtlèh uczyć się /ntrǔtɬéː/ 學聽
ntrūtlēkqâ szkoła /ntrǔtɬék’a᷈/ ntrūtlèh + kqâ
nurmùn słyszeć /nʊ˞̀mûn/ 耳聞
nùtul kluski, makaron /nûtùl/ ang. noodle często w l.mn, ale spotyka się także użycie jako rzeczownika zbiorczengo.
nû dłoń /nu᷈/ 手
nûrnú wstyd /nʊ˞̌nǔ/ 恥羞

O

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
óktúpre październik /ǒktǔprè/ hiszp. octubre
òluei olej /ôlɞ̀ɪ̯/ hiszp. óleo
òra godzina /ôrà/ hiszp. hora
oròrē czytać, liczyć /òrôré/ 數歷 w znaczeniu „czytać” nacechowane formalnie
o‘r często, częsty /òr/ 數
otó nóż /òtǒ/ 刀 broń
óxpitàl szpital /ǒʃpìtâl/ hiszp. hospital

P

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
pàp pub /pâp/ ang. pub spotykana także pisownia oryginalna
páttori fabryka /pǎtːòrì/ ang. factory
pāmē rodzic /pámé/ 父母 potoczne
pàmerê mąż /pâmère᷈/ 夫士
pàn chleb /pân/ hiszp. pan
pāpā ojciec, tata /pápá/ 父父
pápā ziemniak /pǎpá/ hiszp. papa
pàrhàh naród, plemię /pâr̥áː/ 邦方
pástā makaron /pǎstá/ ang. pasta
pe czy? /pè/ 不
pékníh przyjaciel /pěknǐː/ 朋友 + níh
per bar /pɜ̀˞/ ang. bar spotykana także pisownia oryginalna
pêrtei urodziny /pɜ̌˞tɛ̀ɪ̯/ ang. birthday bardzo silnie potoczne
péttû władca /pětːu᷈/ 辟守
péttúkqâ rząd /pětːǔkʼa᷈/ péttû + kqâ
pétxā data /pětʃá/ hiszp. fecha
pêirá mylić się /pɛ᷈ɪ̯rǎ/ 非義
pī musieć /pí/ 必
pìkkòh babcia /pîkːóː/ 妣公
pímèntō papryka /pǐmêntó/ hiszp. pimiento lub port. pimento
pìnkqâ przyjmować w gości /pînkʼa᷈/ 賓御
pînlìm prezent /pi᷈nlîm/ 賓琛
pòká zły, nienadający się /pôkǎ/ 腐惡
pòun telefon /pɒ̂ʊ̯n/ ang. phone potoczne;
pòunkòl dzwonić przez telefon /pɒ̂ʊ̯nkôl/ ang. phone call rzadko spotykany wariant pôunkòl
pôt dawać /po᷈t/ 付授
pqímhùn małżeństwo /pʼǐm̥ûn/ 匹婚
présent prezent /prěsèn(t)/ ang. present nieco potoczne
pròlétà‘r proletariusz /prôlětâr/ ang. proletarian i/lub prole
prútā owoc /prǔtá/ hiszp. fruta dotyczy zarówno owoców jadalnych, jak i niejadalnych; w pierwszym znaczeniu nieco mniej formalne niż milī
púeirèro luty /pɞ̌ʏ̯rêrò/ hiszp. febrero

R

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
ragán zimny /raɡǎn/ 寒 (?)
rèimili gruszka /rɛ̂ɪ̯mìlì/ 梨實
rèintxa poprawny /rɛ̂ɪ̯ntʃá/ 義直
rèkque wieś /rêkʼɞ̀/ 里丘
relók zegar /rèlǒk/ hiszp. reloj
rèrē liczba, numer /rêré/ 歷儷
rhápá stryj /r̥ǎpǎ/ 伯父
rhātl sto /r̥átɬ/ 十多
rhàtrā biały /r̥âtrá/ 白色
rhē osiem /r̥é/ 八
rhèm wiatr /r̥êm/ 風
rhònkêr zmieniać, przemieniać, przekształcać /r̥ônkɜ̀˞/ 變改
rìh jeśli, gdyby /ríː/ 令
rùeinó‘r zmęczony, zmęczyć się /rɞ̂ɪ̯nǒr/ 累棲

S

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
sàhuato sobota /sâwàtò/ hiszp. sábado
sákôuléi tłuszcz /sǎkɒ᷈ʊ̯lɛ̌ɪ̯/ 膏豕
samer piękny /sàmɜ̀˞/ 粲美 zazwyczaj o kobiecie
sápléi kochanka /sǎplɛ̌ɪ̯/ 妾弟
sarapá mąż /sàràpǎ/ 士夫
sátàh próbować, smakować /sǎtáː/ 嘗
sáttrû ocet /sǎtːru᷈/ 醋酵
sâ robić /sa᷈/ 作 bardzo częsty czasownik w stałych frazach
sâlêr słowo /sa᷈lɜ̌˞/ 詞語
sâkóuker tłusty, śliski /sa᷈kɒ̌ʊ̯kɜ˞̀/ 膏液
sân jeść, jedzenie, posiłek /sa᷈n/ 餐
sârrèh świeży, zdatny do spożycia /sa᷈rːéː/ 鮮生
sâtler pracować; praca, zawód /sa᷈tɬɜ˞̀/ 作治
sékretâr sekretarz /sékr̥ětâr/ ang. secretary
sémàna tydzień /sěmânà/ hiszp. semana
sen-sên małe dziecko /sěnse᷈n/ 子孺 reduplikowane
sète czas /sêtè/ 在時
séttxèmpre wrzesień /sětʃːêmprè/ hiszp. septiembre
sêhé dziecko, syn /se᷈xě/ 子兒 jako potomek
sêi tutaj /sɛ᷈ɪ̯/ 此
sêmmer życie, żyć /se᷈mːɜ˞̀/ 心生 (?)
sênà córka /se᷈nâ/ 子女
sī siedem /sí/ 七
sìkarét papieros /sǐkàrět/ ang. cigarette
sìmmî spać /sǐmːi᷈/ 寢寐
sìn gorzki, pikantny /sîn/ 辛
sìrhā starsza siostra /sîr̥á/ 姊伯
sîkkùe‘r niedźwiedź /si᷈kːɞ̂r/ ???
sîntxqē rozumieć /si᷈ntʃʼé/ 悉徹
sótê czekać /sǒte᷈/ 須侍
sóto‘r gęsty /sǒtòr/ 厚 (?)
sōtro cebula /sótrò/ 蔥球 (?)
sòukóh dziadek /sɒ̂ʊ̯kǒː/ 祖公
só‘r kwaśny /sǒr/ 酸
sô brać /so᷈/ 取
súeir mało, niewiele /sɞ̌ʏ̯r/ 鮮/梢 (?)
súkkú‘r grupa ludzi, drużyna /sǔkːǔr/ 卒群
sú‘r gotowana kasza lub ryż /sǔr/ 飧
surúntû kochanek /sùrǔntu᷈/ 士儔
sùsìn wódka /sûsîn/ 酒辛
súttê dusza przodka, bożek /sǔtːe᷈/ 宗帝
sûei mały /sɞ᷈ʏ̯/ 小
sûeiká noc /sɞ᷈ʏ̯kǎ/ 宵夜

T

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
tārrhú rodzić się /tár̥ːǔ/ 达胞
tásā kubek /tǎsá/ hiszp. taza
tásòn miska /tǎsôn/ hiszp. tazón
tátâ duży /tǎta᷈/ 大大
tâta‘r dorastać /ta᷈tàr/ 大老
tâ zaś ten，jeżeli chodzi o /ta᷈/ 者 znacznik tematu zdania
tè ten, ta, to /tê/ 是
tè herbata /tê/ hiszp. té
tekei kiedy? /tèkɛ̀ɪ̯/ 時何
tēker koniec /tékɜ˞̀/ 时已
tènîr ranek /tênɪ˞̌/ 晨日
tè‘rte wcześnie /têrtè/ 晨时
tesê podczas /tèse᷈/ 时在
téstō tekst /těstó/ hiszp. texto
tétè teraz /tětê/ 时 + tè
tìn tam wysoko /tîn/ 顛
tíxèmpre grudzień /tǐʃêprè/ hiszp. diciembre
tléisâlá-kqê dziękować /tɬɛ̌ɪ̯sa᷈lǎ kʼe᷈/ 多谢 + kqê
tlêik najbardziej /tɬɛ᷈ɪ̯k/ 多益
tlîtróu uprzejmy /tɬi᷈trɒ̌ʊ̯/ 祗嘉 (?) rozwój dość nieregularny
tohatá lód /tòxàtǎ/ ??? (tungizm?)
tomátē pomidor /tòmǎté/ hiszp. tomate
tómìnkō niedziela /tǒmînkó/ hiszp. domingo
tóttor lekarz /tǒtːɞ˞/ ang. doctor nieco formalne
tôtlóh spotkać kogoś /to᷈tɬǒː/ 鬥同 przez przypadek
tqêmhé smak /tʼe᷈m̥ě/ 呫味
tqāx zielony /tʼáʃ/ 蒼色 (?)
tqorók niemowlę /tʼòrǒk/ 榖兒 (?)
tqùká brzydki /tʼûká/ 醜惡
trá iść /tr̥ǎ/ 格
trâmùn rodzina, społeczność /tra᷈mûn/ 家婚
trâssatràh wspinać się /tra᷈sːàtráː/ 格行
trìntxē widelec /trîntʃé/ hiszp. trinche
trô‘r jajko /tro᷈r/ 卵
trū sześć /trú/ 六
trúe wszystko, każdy /trɞ̌/ 皆/俱 (???)
túi jaki? co robi? /tʉ̌/ 誰
tūkkù‘r modlić się, życzyć /túkkûr/ 祝祈
túpâ wuj /tûpa᷈/ 舅父
tûtlú prosty, łatwy /tu᷈tɬǔ/ 職道
txâpál pomagać /tʃa᷈pǎl/ 拯輔予
txéire mleko /tʃɛ̌ɪ̯rè/ ??? jako napój
txēkemou zarost /tʃékèmɒ̀ʊ̯/ ??? + 毛 (?)
txênèn wiedzieć /tʃe᷈nên/ 知認
txqarā czerwony /tʃʼàrá/ 赤
txqássû alkohol /tʃʼǎsːu᷈/ 鬯酒 jako napój
txqattâ nagi /tʃʼàtːa᷈/ 赬赭 (?)

U

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
unihüe‘rsità uniwersytet /ùnìwèrsìtâ/ hiszp. universidad nieco potoczne
urù trzy /ùrû/ 三
urhùha rodzic /ùr̥ûxà/ 老(?) + ??? formalne
urùnìh stary /ùrûníː/ 老年
urūtrâh starzeć się /urútra᷈ː/ 老長
utû razem, łącznie /ùtu᷈/ 綜 (?)
utû‘r woda /ùtu᷈r/ 水

X

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
xīxī siostrzyczka, starsza siostra /ʃíʃí/ od sìrhā dziecinne lub czułe

Y

Czummuński Polski Wymowa Etymologia Uwagi
yè‘rnex piątek /jêrnèʃ/ hiszp. viernes

Najważniejsze związki wyrazowe

A

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
atqâ sú‘r kasza jaglana /âtʼa᷈ sǔr/

E

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
erh sú‘r gotowany ryż /èr̥ sǔr/
ésküèla kìtx szkoła podstawowa /ěskwêlà kîtʃ/ potoczne
ésküèla màkóu liceum /ěskwêlà mâkɒ̌ʊ̯/ potoczne
ésküèla nì gimnazjum /ěskwêlà nî/ potoczne
ésküèla sûei szkoła podstawowa /ěskwêlà sɞ᷈ʏ̯/ mocno potoczne

H

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
hâllōm ekúen odpowiadać /xa᷈lːóm ekɞ̌n/

I

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
inī akqôtiníhìx urodziny /ìní àkʼo᷈tìnǐxîʃ/ formalne

K

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
kên sâ patrzeć /kěn sa᷈/
klásē kqèttrē przedmiot rozszerzony /kɬǎsé kʼêtːré/
kôh sâ planować spotkanie /ko᷈ː sa᷈/
kôh trá odwiedzać kogoś /ko᷈ː tr̥ǎ/

L

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
lìpro ntrūtlèhix podręcznik szkolny /lîprò ntrǔtɬéxîʃ/
lìpro sâx podręcznik, poradnik /lîprò sa᷈ʃ/
lôha kqūtléi język obcy /lo᷈xà kʼútɬɛ̌ɪ̯/

M

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
mè nih ktoś /mê nǐː/
mêrs trâmùnèx nazwisko /mɜ˞̌s tra᷈mûnêʃ/ formalne
mītluir ntèsuèi kąpać (się) /mítɬʏ̀˞ ntêsɞ̂ʏ̯/
múnkrâ kex być sławnym /mǔnkra᷈ kèʃ/ zaimek dzierżawczy zmienny w zależności od osoby

N

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
nhū kàttrōx baranina, kozina /n̥ú kâtːróʃ/
níh sâtlerx pracownik /nǐː sa᷈tɬɜ˞̀ʃ/
ntèsuèi trá sâtler-re przejść na emeryturę /ntêsɞ̂ʏ̯ tr̥ǎ sa᷈tɬɜ˞̀rè/
ntrūtlēh kúttôux historia /ntrǔtɬéː kǔtːɒ᷈ʊ̯ʃ/ przedmiot szkolny
ntrūtlēh rèrēx matematyka /ntrǔtɬéː rêréʃ/ nacechowane formalnie
ntrūtlēh rhònkêrx chemia /ntrǔtɬéː r̥ônkɜ̀˞ʃ/ nacechowane formalnie
ntrūtlēkqâ kìtx szkoła podstawowa /ntrǔtɬék’a᷈ kîtʃ/
ntrūtlēkqâ màkóu liceum /ntrǔtɬék’a᷈ mâkɒ̌ʊ̯/
ntrūtlēkqâ nì gimnazjum /ntrǔtɬék’a᷈ nî/
ntrūtlēkqâ sûei szkoła podstawowa /ntrǔtɬék’a᷈ sɞ᷈ʏ̯/ rzadkie, nieco potoczne
ntrūtlēkqâ tátâ uniwesytet /ntrǔtɬék’a᷈ tǎta᷈/
nurmùn sâ słuchać /nʊ˞̀mûn sa᷈/
nûrnú-hàx przepraszam /nʊ̌˞nǔxâʃ/ drugi człon może być dowolnym zaimkiem osobowym w posesywie

P

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
pékníh sâtlerx kolega z pracy /pěknǐː sa᷈tɬɜ˞̀ʃ//

S

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
sâ kùe powtarzać /sa᷈n kɞ̂/ zamiast sâ można używać też innych czasowników
sân tènîrx śniadanie /sa᷈n tênɪ˞̌ʃ
sân màkóuníx obiad /sa᷈n mâkɒ̌ʊ̯nǐʃ/
sân mònnīx kolacja /sa᷈n mônːíʃ/
sâlêr ekúen odpowiedź /sa᷈lɜ̌˞ ekɞ̌n/
sète súeir chwila /sêtè sɞ̌ʏ̯r/
sêhé urùnìh pierworodny /se᷈xě ùrûníː/
sìkarét kqeréssē palić papierosa /sǐkàrět kqeréssē/
sô pôt przynosić /so᷈ po᷈t/

T

Czummuński Polski Wymowa Uwagi
txênèn pôt hâllōm informować /tʃe᷈nên po᷈t xa᷈lːóm/

Wykaz nazw geograficznych

Państwa i ich stolice

Nazwa czummuńska Nazwa mieszkańca Stolica Polska nazwa kraju Uwagi
Alemànya Alemàníh Perlin Niemcy
Nkqôrtor Nkqôrtorníh Tákèi Enkontor
Nipòn Nipònníh Tókyò Japonia Historycznie używany był także egzonim Hápòn, obecnie uznawany za przestarzały
Pólònya Pólòníh Huá‘rsóyā Polska

Onomastykon

Imiona męskie

Imię Polski odpowiednik Wymowa Etymologia Uwagi
H’uàn Jan /xwân/ hiszp. Juan Częstsze niż Txon
Txòn Jan /tʃôn/ ang. John Rzadsze niż H’uan, występuje głównie u anglofonów i ludzi urodzonych od II poł. lat 90-tych XX w.

Imiona żeńskie

Imię Polski odpowiednik Wymowa Etymologia Uwagi
Màxa Maria /mâʃà/ ros. Маша lub hiszp. María Przejście /rj/ > /ʃ/ w zapożyczeniach nie jest rzadkie, a imię jest popularne w całym kraju, co powoduje, że nie można wykluczyć pochodzenia hiszpańskiego. Jednakże, z powodu akcentu na przedostatnią oraz trisylabiczności formy hiszpańskiej oczekiwaną byłoby **Marìya lub **Maxìya.

Przypisy

  1. ↑ W Czummunie historycznie powszechna była praktyka posiadania służącej, która mieszkała w domostwie oraz stanowiła bliską przyjaciółkę rodziny. Pod koniec XIX wieku tradycja ta zaczęła zanikać, a od lat 50. XX wieku została niemal całkowicie zarzucona. Obecnie słowo to jest używane głównie w kontekście historycznym.
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Słownik:Język_czummuński&oldid=55710”