Język adezaski

Język adezaski Ênwi 'Ađezȝa'hi

Utworzenie:	Borlach w 2018
Używany w (Kyon):	Talonbat
Regiony (Kyon):	Wielka Pustynia
Liczba użytkowników (Kyon)	do ustalenia
Sposoby zapisu:	ideogramy, pismo sechtońskie, alfabet syryjski, alfabet łaciński
Typologia:	fleksyjny, OSV
Klasyfikacja:	Języki talonbacko-harruńskie Języki talonbackie Język adezaski
Lista conlangów

Język adezaski (adz. ܝܢܘ ܫܜܨܥ Ênwi 'Ađezȝa'hi [e:nwɪ ʔæɗez:ˤæʔ͡hɪ]), zwany też niekiedy językiem talonbackim lub talonbackim właściwym — jeden z dwóch języków Talonbatu, będący tak naprawdę szerokim kontinuum dialektalnym, ciągnącym się po osi wschód-zachód. Ze względu jednak na religijny prymat wiedziony przez miasto Adera, oraz jego kulturowy wpływ na inne miasta-państwa, to dialekt aderski uznaje się za standardową wersję języka adezaskiego.

Fonologia

Samogłoski

æ e ɪ ʊ /a e i u/
æ: e: /â ê/

Spółgłoski

m n ɳ /m n ṇ/
p b t d ʈ ɖ ɟ k g k͡p ɡ͡b ʔ ʔ͡h /p b t d ṭ ḍ j g kp gb ' 'h/
tˤ dˤ ʈˤ ɖˤ /tȝ dȝ ṭȝ ḍȝ/
t͡s ʈ͡ʂ /c c̣/
s z /s z/
s:ˤ z:ˤ /sȝ zȝ/
h ɦ /h hh/
r ɽ ʁ /r ṛ gh/
j w /y w/
ɓ ɗ /ƀ đ/
t͡s' ʈ͡ʂ' ʄ' /cx c̣x jx/

Dyftongi

W standardowym języku adezaskim (dialekt aderski) występują jedynie dwa dyftongi: [æj] oraz [æw].

Akcent

Akcentowana jest pierwsza od końca długa sylaba. Jeśli wszystkie sylaby są krótkie, akcent pada na pierwszą sylabę.

Struktura sylaby

W adezaskim struktura sylaby przybiera formę (C₁)(C₂)V(C), gdzie: V to dowolna samogłoska, C to dowolna spółgłoska, C₁ to zwarcie krtaniowe, C₂ to dowolna spółgłoska (lecz nie zwarcie krtaniowe).

Zmiany fonologiczne

Zmiany fonologiczne z proto-talonbackiego do adezaskiego:

a a: → æ: æ:

i i: → ɪ

u o: → ʊ

jV_ ʔ͡hV_ wV_ → ʔV_

β → v → w

Ch → ɦ

l → r

Pismo

Alfabet łaciński

Alfabet łaciński stosowany jest jako podstawowa forma zapisu na potrzeby artykułu.

Ideogramy talonbackie

Rdzenną formą pisma, która wykształciła się pośród mieszkańców Talonbatu są talonbackie ideogramy. Są to znaki przedstawiające pojęcia, nie oddające wartości fonetycznych słów ich opisujących. Obecnie ideogramy są praktycznie zapomniane, wciąż używane jedynie przez kastę kapłanów, przez co nabrały mistycznego statusu znaków wielkiej mocy, używanych przy rytuałach religijnych. Ozdabiane są nimi również przedmioty, tak kultu religijnego jak i użytku codziennego. Pełnią funkcję dekoracyjną, charakterystyczną dla talonbackiej sztuki i architektury, pomimo nieznajomości ich znaczenia przez Talonbatan - większość z nich zna bowiem co najwyżej kilka najprostszych znaków.

Najprawdopodobniej były jednak czasy, w których znajomość ideogramów była wśród Talonbatan powszechna, lub przynajmniej znacznie rozpowszechniona. Odnaleziono bowiem inskrypcje zapisane w całości ideogramami, zarówno krótkie napisy jak i długie teksty, chociaż mało który z do tej pory odnalezionych zachował się w całości. Nie udało się jeszcze rozszyfrować ich znaczenia, ani ustalić konkretnej daty ich pochodzenia. Powszechna jest jednak opinia o ich starożytności. Nieznana jest także przyczyna ich zaniku i prawie całkowitego wyjścia ideogramów z użycia.

Niektórzy próbują łączyć to z pojawieniem się alfabetu sechtońskiego, lecz teoria ta zdaje się być błędna - alfabet ten pojawił się niedawno, zanik powszechnego użycia ideogramów nastąpił natomiast o wiele wcześniej.

Alfabet sechtoński

Alfabet sechtoński (przedstawiany tutaj jako alfabet syryjski) pojawił się na terenie Talonbatu niedawno, wraz z kupcami z zachodu. Obecnie stosowany jest w dokumentach handlowych oraz administracyjnych dużej części miast-państw. Jest to pismo spółgłoskowe (abdżad), w którym zapisywane są jedynie spółgłoski oraz długie samogłoski. Samogłoski krótkie nie są zazwyczaj zaznaczane, ewentualnie zaznaczane są za pomocą specjalnych znaków diakrytycznych, używanych w konkretnych przypadkach, na przykład pojawienia się wątpliwości co do poprawnej wymowy słowa.

Alfabet Syryjski
Araw â /æ:/*	He h /h/	Wu w /w/	Hhêt hh /ħ/	Dêt t~d~ṭ~ḍ /t d ʈ ɖ/	Yut ê~y~j /e: j ɟ/
ܐ	ܗ	ܘ	ܚ	ܛ	ܝ
Kaw k~kp /k k͡p/	Ramât r~ṛ /r ɽ/	Mim m /m/	Nun n~ṇ /n ɳ/	Semkât s~z /s z/	'Hub 'h /ʔ͡h/
ܟ	ܠ	ܡ	ܢ	ܣ	ܥ
ܟܦ	ܠ	ܡ	ܢ	ܣ	ܥ
Pe p /p/	Sate sȝ~zȝ /s:ˤ z:ˤ/	Gu g~gb /g ɡ͡b/	Ghe gh /ʁ/	'In ' /ʔ/	Tu tȝ~dȝ~ṭȝ~ḍȝ /tˤ dˤ ʈˤ ɖˤ/
ܦ	ܨ	ܩ	ܪ	ܫ	ܬ
ܦ	ܨ	ܩܒ	ܪ	ܫ	ܬ
Be b /b/	Ƀa'e ƀ /ɓ/	Đa'e đ /ɗ/	Cec̣ c~c̣ /t͡s ʈ͡ʂ/	Cxaw cx~c̣x /t͡s' ʈ͡ʂ'/	Jxaw jx /ʄ'/
ܒ	ܭ	ܜ	ݎ	ݏ	ݍ

stanowi również podstawę dla samogłosek krótkich

Aby oddać w zapisie samogłoski krótkie /a e i u/ występujące samodzielnie, lub na początku słowa, stosuje się znak /ܐ/ araw jako podstawę, na której umieszcza się odpowiednie diakrytyki odpowiadające kolejnym samogłoskom:

dla a - jedna kreska nad literą /ܐَ/

dla e - jedna kreska pod literą /ܐِ/

dla i - dwie kreski pod literą /ܐٍ/

dla u - dwie kreski nad literą /ܐً/

Gramatyka

Zaimki

Zaimek osobowy

W języku adezaskim występuje 8 osób, 3 liczby mnogiej oraz 5 liczby pojedynczej.

Osoba	Sg	Pl
1.	ܐٍܟܦ ikpu (ja)	ܭܛ ƀud (my)
2.	ܬܐ ḍȝâ (ty) ܬܝ ḍȝê (ty)	ܚܫܝ hhi'ya (wy)
3.	ݍܐ jxâ (on) ݍܝ jxê (ona)	ܪܝ ghaj (oni)

W 2 oraz 3 os. l.poj występują warianty męskie oraz żeńskie (kolejno ḍȝâ - ḍȝê, oraz jxâ - jxê). Hhi'ya często stosowane jest również w charakterze formy grzecznościowej. Zaimki osobowe nie odmieniają się.

Sufiksy zaimkowe

Aby wyrazić przynależność przedmiotu do danej osoby, na koniec rzeczownika przykleja się odpowiedni, nie akcentowany sufiks.

Osoba	Sg	Pl
1.	-u	-ud
2.	-âḍ -êḍ	-ihhi
3.	-jâ -jê	-ghi

Np. ܬܡܘܒ ܣ ܪܝܫܠܚ ṭȝamwabu si ghay'uṛihhi — "mój miecz w waszym domu".
W przypadku wystąpienia trudnej zbitki spółgłoskowej pomiędzy rzeczownikiem a sufiksem może pojawić się samogłoska u, np ܪܝܫܠܪܝ ghay'uṛughi "ich dom".

Rzeczowniki

Adezaski posiada dwie liczby, pojedyncza oraz mnogą, przy czym liczba mnoga używana jest relatywnie rzadko - rzeczowniki określone przez konkretną liczbę będą w formie pojedynczej.