Język ahtialański

Język ahtialański ayllawai Астіаљєдаі Ӓлаѵаі / Наріаsау
Typologia:	SVO
Utworzenie:	Canis w 1994~1995 (pomysł) 1996~1997 (pismo) 1999 (słownik) 2003 (gramatyka opisowa) 2014 (współczesna wersja)
Sposoby zapisu:	ahtialański zastępczo cyrylica
Klasyfikacja:	Mikujskie ahtialańskie ayllawai invars palan ahtianti amulckie amulti
Język urzędowy :	Związek Ahtialański
Kody
Conlanger–1	ah, aht
Przykład
Bajka o wilku Фөаан, сін ѵаны, sєртівsтаран һаіs ю кадраі даш. Кі шаувsтарт сін һоттуы, зааравsтӧд форі уканікајы. Sє ня тіркы хатарт гранті гємо sар sімӓ һаіs.
Lista conlangów

        Język ahtialański (астіаљєдаі кинау fonetycznie: ['äh̪͆tiäʎ͡ʑiˌdäĭ kĩːnãŭ]), ayllawai (ӓлаѵаі ['äĭɫɑˌwäĭ], etymologia: patrz niżej), nariasau (наріасау ['närĭäˌsäŭ], "szept") - współczesna odmiana języka używanego w Związku Ahtialańskim, należąca do gałęzi języków ahtialańskich, rodziny języków mikujskich (od kontynentu Mikui).

Jako język sztuczny towarzyszył swojemu autorowi przez prawie całe życie. Jego idea powstała najwcześniej w 1994 roku i funkcjonował na zasadzie glossolalii podszywanej mglistą ideą, alfabet powstał w 1996 lub '97 roku, pierwsze prymitywne słowniki z zapisaną datą pochodzą z 1999 roku. W formie podręcznika (a więc prawie gramatyki opisowej) pierwszy raz ustandaryzowany podczas Wielkiej Reformy 2003 (która potrwała do 2005 roku, kiedy powstały też małe litery/kursywa). Swój rozkwit przeżywał w latach 2006 - 2009, wraz z wprowadzeniem komputerowych technologii do prowadzenia słowników. Później był poddany turbulencjom podczas nieudanej Wielkiej Reformy 2010, po której nastąpiło kilka lat ciszy. W tym czasie ahtialański był używany w bardzo ograniczonym okresie, a priorytet miały inne projekty, na czele z asuańskim, z którym ahtialański prowadził i do dziś prowadzi pewną wymianę cech. Obecnie język powoli wraca do aktywności.
        Polskiej społeczności językotwórców został ukazany w 2006 roku. Mimo niskiej wartości jako projekt, ze względu na wiek, bogactwo literatury, pewną charakterystykę oraz ogrom słownika został doceniony przez społeczność.

Nazwa

Ҁыркаі Ахтіаља - nazwa Związku Ahtialańskiego

        Polskie określenie "ahtialański" pochodzi od określenia tego języka w nim samym: «астіаљєдаі». Końcówka dai jest doklejana do nazw języków, a z rdzenia utworzono polski przymiotnik.

        Samo słowo «астіаљєдаі» jest rzadkim w tym języku przypadkiem słowa, którego zapis się rożni od wymowy ze względów historycznych. Wcześniejsza edycja to «ахтіаљєдаі», a ta pochodzi od słowa «ахтіаѵумє» (współcześnie «астіаѵумє») czyli pancernika, narodowego symbolu Ahtialii. Mimo zapisu «астіаљєдаі», słowo to wymawia się tak, jakby było zapisane «астіаљидаі».

Nazwa "ahtialański", może być stosowana wobec dowolnego języka ahtialańskiego, także wobec jego dialektów i wersji tworzonych przez innych językotwórców - wobec tego język alaktedzki również był ahtialańskim.

Ustandaryzowana przez Canisa wersja ma dwie nazwy:

1. «наріасау» ['närĭäˌsäŭ] - to znaczy "szept", używana najczęściej w czasach obecnych (2011 - 2015);
2. «ӓлаѵаі» ['äĭɫɑˌwäĭ] (od staroahtialańskiego "zapach kwiatów"), pierwotnie potoczne, obecnie główna i oficjalna nazwa standardu języka ahtialańskiego, prowadzonego przez Canisa, poza tym jako synonim ahtialańskiego używane głównie do 2011 roku.

Język potoczny, tak zwana "gwara uliczna", nosi nazwę «інварs».

Historia (jako języka sztucznego)

Ten język towarzyszył autorowi przez prawie całe życie. Idee języków makrackiego i ahtialańskiego powstały mniej więcej w podobnym czasie, najwcześniej w 1994 roku (lat 3), a najpóźniej w 1996 (lat 5). Oba języki miały swoje charakterystyczne dźwięki (to jeszcze w tamtych czasach ahtialański charakteryzowały między innymi -vst, długie łańcuchy samogłosek i samogłoski nosowe), swoje kolory (ahtialański - niebieski, zielony lub czarny, makracki - czerwony, biały lub żółty), a także inne nazwy (obecne pochodzą z 2003-2005 roku). Był to układ biegunowy, w którym jeden język miał być lepszy od drugiego.

Językotwórstwo u dzieci nie jest rzadkim zjawiskiem w rodzinach, w których używa się języków obcych, zwłaszcza wtedy, kiedy dziecko nie jest uczone tych języków (a tylko docelowego języka naturalnego).

        Makracki był dużo ważniejszym językiem, ale to dla ahtialańskiego w 1996 (najpóźniej w 1997 roku) zostało utworzone pismo ahtialańskie. W pewnym momencie w tych archaicznych czasach doszło do brutalnego przebiegunowania, w którym ahtialański stał się "tym najważniejszym", a makracki został nie tyle porzucony, co miał przegrać walkę i okryć się hańbą.

Źródło z 2003 roku wspomina o tym jak o wojnie, która wydarzyła się w latach 1998 - 2000, w której Ahtialia zwyciężyła z Makratią.

Makracki nigdy nie doczekał się formy pisanej. Nie zachowały się po nim żadne ślady, ani na piśmie, ani w pamięci. Od przebiegunowania do 2006 roku praktycznie nie wspomniano o nim ani razu.

Prawa

Główny artykuł: Prawa wykorzystywania języka ahtialańskiego

Język można wykorzystać na wszelkie sposoby, byleby to nie miało charakteru komercyjnego. Można go modyfikować wedle woli, ale nowy twór musi posiada własną nazwę (będzie wciąż nazywany "ahtialańskim" jako część rodziny, ale nie "ayllawai"). Używanie tego języka w jakikolwiek sposób w celu zdobycia pieniędzy jest surowo zabronione.

Fonetyka, fonologia i ortografia

Fonetyka ahtialańska dość często odbiega od spotykanej w językach naturalnych. System fonetyczny tego języka jest bardzo skomplikowany i raczej trudny, przy czym trudność wynika z egzotyczności niektórych dźwięków, a nie z problemów natury sylabicznej. Innym problemem jest zapis tych dźwięków.
        Język ahtialański korzysta, między innymi, ze znanych, ale niepopularnych mechanizmów, takich jak ejektywy, kliknięcia, unosowienie samogłosek, rozróżnianie klas samogłosek zwanych tutaj samogłoskami kumulatywnymi (jak w języku birmańskim), przegłos, występowanie sonorantów i samogłosek niezgłoskotwórczych (w tym w długich sekwencjach), często pojawia się rozróżnianie na głoski silne i słabe. Wśród mechanizmów raczej niespotykach możemy wyróżnić głoskę szczelinową dziąsłowo-podniebienną boczną i podobną do niej samogłoskę zapisywaną jako "ү", stosowanie głoski szczelinowej zębowej (bez użycia języka) oraz system wspomagania egresywnego płucnego ruchu powietrza poprzez tak zwaną asystę welarną do wymowy całego szeregu dźwięków.

Na powstanie nieortodoksyjnej fonetyki wpływ miał fakt, że język był i po części nadal jest, głównie szeptany (patrz: nazwa). W 2010 oficjalnie zatwierdzono zmianę charakterystyki samogłosek długich na "kumulatywne" (np. [ɛ] do [e̤ː]). Niektóre zmiany w fonetyce fonetyczne:

1. zanik samogłosek nosowych (2000)
2. iloczas (2004)
3. występowanie spółgłoski jednobocznej (2005), później bocznej skompresowanej (2007), niektóre z nich zostały, przez co istnieją dwa rodzaje "l"
4. wtórne samogłoski nosowe (2006)
5. powstanie nagłośniowego "ħ" (2006)
6. występowanie mlasków (włącznie z [q’], 2006), stopniowo: k’, t|, n|, potem t|w
7. powstanie n fortis (2007), m fortis (2010), nosowego [w] (2010)
8. przegłos (2009): u do y; a, o, e do ä, ö, ë; oo do öö
9. spółgłoski z blokadą zębową (2009)
10. redukcja "e" w niektórych słowach, dająca sonant "r" (2010)
11. przechodzenie dwuwargowych "f" i "v" w welaryzowane aproksymanty (2011)
12. osłabienie przegłosu (2012)
13. zupełny zanik głosek wargowo-zębowych na korzyść welaryzowanych aproksymantów, z wyjątkiem sytuacji, w których w "ver", "var" następuje wyrzucenie samogłoski (2013);
14. odczyt sylab "ю" bardziej jako [jy] niż [ju] (2014).

Opisywany tu układ fonetyczny niewiele zmienił się od 2011 roku i jest obecnie (2015) uważany za stabilny.

Samogłoski

Język ahtialański przez długi czas był de facto językiem szeptanym - stąd nazwa Наріаsау ("Szept"). Przez mowę szeptaną zjawisko iloczasu straciło na znaczeniu. Wykształciło się zjawisko kumulowania różnicujących cech fonetycznych w jednej grupie (tzw. silnej / mocnej), i lekkiego wymawiania ich w drugiej (tzw. słabej). Głoski silne charakteryzują dwie cechy fonemiczne: fonacja dysząco-dźwięczna przez całą długość wymawiania głoski oraz przedłużona wymowa. Może się zdarzyć tak, że mocna samogłoska jest wymawiana krócej, ale fonacja pozostaje domyślna. Temu bardzo często towarzyszy nagły wzrost albo spadek intonacji, i nierzadko także wymowa nosowa. Jest to podobne zjawisko do tego, które istnieje w języku birmańskim, i nazywane po angielsku register tone, ale ahtialański na birmańskim nie był wzorowany, a obecny stan rzeczy wynika z transformacji z systemu samogłoska krótka-długa na system samogłoska słaba-silna w mowie szeptanej.

        Oprócz podstawowych samogłosek, których dotyczy powyższy opis, i które występują parami, to jest: а - аа, є - єє, о - оо, у - уу, ы - ыы, występują jeszcze głoski dawniej zwane "przegłosowymi". Przede wszystkim dotyczy to wariantu «a» wymawianego wyjątkowo nie jako [ä], tylko jako [ɑ], np. w «трівна» "zawsze" albo «ғємана» "porządek". Dawniej zaliczano do tej grupy także і, ү oraz ө, ale obecnie można je traktować jak głoski podstawowe, mające swoje pary: і - и, ү - үү, ө - өө, choć wymowa tych silnych jest mniej regularna (и nie jest dysząco-dźwięczne, өө jest dyftongiem).

Słabe Przednie Centralne Tylne Przymknięte i˞ • i ɨ ɘ ɯ • u e o ä ɑ Prawie przymknięte Półprzymknięte Środkowe Półotwarte Prawie otwarte Otwarte

Silne Przednie Centralne Tylne Przymknięte iː ɨ̤ː ṳː e̤ː ʏ̤˞ː o̤ː ɵ̤͡ɘ a̤ː Prawie przymknięte Półprzymknięte Środkowe Półotwarte Prawie otwarte Otwarte

Słaba		Silna
«а»	[ä]	«аа»	[a̤ː]
«а»	[ɑ]
«о»	[o]	«оо»	[o̤ː]
«є»	[e]	«єє»	[e̤ː]
«і»	[i]	«и»	[iː]
«у»	[u]	«уу»	[ṳː]
«ы»	[ɨ], [ɯ]	«ыы»	[ɨ̤ː]
«ө»	[ə]~[ɘ]	«өө»	[ɵ̤͡ɘ]
«ү»	[i˞]	«үү»	[ʏ̤˞ː]
«Cєр», «Cар»	[r̩]

        Mimo okazjonalnej redukcji, jest to język typowo sylabiczny, a nie akcentowy. Akcent jest ruchomy (юртавsт - вєрюртавsт), ale jest słaby, a okoliczne samogłoski nie są redukowane - identyczna sytuacja ma miejsce w języku polskim, a można ją kontrastować z akcentowym systemem języka rosyjskiego czy angielskiego. Bardzo powszechnym zjawiskiem jest występowanie akcentu pobocznego. Dzięki sylabicznemu zachowywaniu się akcentów, język dopuszcza długie łańcuchy samogłosek, np. «аєоы» [ä.ˌe.o.ˈɨ]. Nie dochodzi także do uproszczeń samogłoskowych.
        W najstarszych archaicznych wersjach występowały także samogłoski nosowe. Obecnie występują w zakończeniach przymiotników, gdzie -ант, -унт, -інт są wymawiane odpowiednio [ãɰ̃], [ũw̃], [ĩɰ̃]. Jeżeli w takich słowach pojawia się również zjawisko n-fortis (lub, rzadziej, m-fortis), to bywa, że wszystkie samogłoski w słowie stają się lekko unosowione, np. «ппунунт» [pʼũˈn͈ũɰ̃].
        W szybkiej mowie często występuje zjawisko sylabicznego [r]. W sylabach typu CVr(C), gdzie C to spółgłoska, V - samogłoska, a r - to dźwięczna spółgłoska zadziąsłowa drżąca [r], często samogłoska zostaje wyrzucona. Tak się dzieje zwłaszcza w następujących sylabach: «вар», «вєр», «sір», «хєр».

Spółgłoski

System spółgłoskowy rozwinął się w 2006 roku i gwałtownie nabierał fonemów, co poskutkowało niestabilnością języka przy jego częstym używaniu. Do 2009 roku system ten był bardzo płynny i zaczął się krystalizować dopiero w 2011 roku. Obecna wersja, od 2013 roku, jest wersją stabilną.

		Dwuwar- gowe		Przy- zębowe	Między- zębowe		Dziąs- łowe	Podnie- bienne	Welarne	Języcz- kowe	Nagłoś- niowe	Krta- niowe
Nosowe	lenis	m		n				ɲ
	fortis	m͈ˠ					n͈ˠ
Zwarte	bezdźwięczne	p͈					tʰ		kʰ ~ q			ʔ
	dźwięczne	b͈					d͈
Afrykaty				t͡s				t͡ʃ		q͡ʜ
Szczelinowe	bezdźwięczne	f~ʍ~hʍ		s	s̪͆	θ	ʃ		x		ʜ	h
	dźwięczne			z	z̪͆	ð			ɣ ~ ʢ			ɦ
Apro- ksymanty	ustne	w					r	j
	unosowione	w̃							ɰ̃
	boczne			lˠ ~ l				ʎ͡ʑ
Kliknięcia				ǀ			ǃ˞ʷ	ǃ˞		q’

	Dwuwar- gowe	Przy- zębowe	Między- zębowe	Dziąs- łowe	Podnie- bienne	Welarne	Języcz- kowe	Nagłoś- niowe	Krta- niowe
Długie zwarte	p̄			t̄		k̄	q͡ʜ
Ejektywy	p’			ʈ’		c’	q’
Długie sonorne i szczelinowe	mː	nː	θː	sː		ʝː

	Dwuwar- gowe	Przy- zębowe	Między- zębowe	Dziąs- łowe	Podnie- bienne	Welarne	Języcz- kowe	Nagłoś- niowe	Krta- niowe
Sonanty				r̩

        Poniżej znajduje się inny podział spółgłosek, według mechanizmu ruchu powietrza. W pierwszej kolumnie są dźwięki tworzone wyłącznie przy pomocy ruchu powietrza pochodzącego z płuc (przez skurcz przepony lub mięśni międzyżebrowych), w drugiej kolumnie znajdują się głoski tworzone przy pomocy asysty welarnej), w trzeciej - wyłącznie welarne (wdechowe lub wydechowe).

Płucne	Płucno-welarne	Welarne
		Ingr.	Egr.
m n	m͈ˠ n͈ˠ	nǀ
mː nː
ɲ ɰ̃ w̃
p̄	p b͈		p’
tʰ d t̄		ǃ˞	ʈ’
kʰ~q k̄ ʔ	N/D	ǃ˞ʷ	q’
t͡ʃ q͡ʜ	t͡s
θ ð θː	s z
sː	s̪͆ z̪͆
ʃ x h			c’
ʜ ʢ	N/D
j	ʝː
r	r̩
lˠ~l	ʎ͡ʑ
w	ʍˑ

        Asysta welarna jest mechanizmem, w którym dźwięk jest wymawiany poprzed słaby strumień powietrza z płuc (niewystarczający do produkowania dźwięków), ale nagły ukośny ruch tyłu języka w przód i do góry gwałtownie przyspiesza ten ruch. Spora część spółgłosek w języku ahtialańskim jest produkowana przy użyciu tego mechanizmu.
        Występują następujące fonemy tylnych szczelinowych: /x/~/h/, /ɣ/, /ʜ/, /ʢ/. Głoska /ʢ/ nie ma własnej litery i występuje w niektórych słowach, np. «шах·», lub jako alofon /ɣ/.

Przydech

Bezdźwięczne /t/ i /k/ są najczęściej wymawiane z przydechem, o ile za nimi idzie jakaś samogłoska - szczególnie akcentowana - np. w słowach «Каміва» czy «Тураака». Fonemu /p/ to nie dotyczy, jako że dwuwargowe zwarte mają tendencje do przechodzenia w ejektywy (wzmocnienie).

Zwarto-wybuchowe dwuwargowe i oraz /d/

Głoski /p/, /b/, /d/ są od dawnych czasów wymawiane w sposób mocny, często praktycznie ejektywny. Nie jest to cecha fonemiczna.

N fortis, lenis; M fortis, lenis

Język ahtialański posiada cechę polegającą na rozróżnianiu tzw. n oraz stosunkowo rzadko m na fortis (silne) i lenis (słabe). Rozróżnienie polega przede wszystkim na tym, że głoska lenis jest wymawiana w sposób słabo nosowy, nieraz nawet nienosowy (zbliżają się one wtedy do [b] i [d], ale największa siła drgań jest i tak skoncentrowana na jamie nosowej lub nawet na podniebieniu miękkim). N lenis ma tendencję do przechodzenia w {{IPA|[ɲ] przed samogłoską [i] (ale nie przed [i˞]).

N oraz m fortis posiadają zdolność unasawiania wszystkich dźwięków wokoło, spółgłosek i samogłosek, włącznie z poprzedzającymi. Szczególnie łatwo unasawiane są spółgłoski szczelinowe oddalone od środka (dość dobrze opiera się [j], jedynie się rozkładając na nosowe [i] oraz [j], np. «хнёы» prawdopodobnie będzie czytane [f͡n͈ˠẽĩjʉ]), a więc w pobliżu n oraz m fortis dobrze unasawiają się takie dźwięki jak [h]. Warto wspomnieć o [ʜ̃], które ze względu na siłę artykulacji i położenie, wymawiane nosowo drastycznie zmienia brzmienie. Sylaby typu «ан», «-ант», wymawiane [ãɰ̃], tylko sprzyjają nazalizacji. Stojące na końcu słowa «-ан» nie unasawia się, rzadko się też zdarza, by n fortis było inicjalne. M fortis ma tendencję do zakrzywiania niektórych samogłosek, np. «муа» będzie czytane [m̃ˠɯ̃ə̃].

Głoski m oraz n fortis są napięte i welaryzowane.

Można wyróżnić swego rodzaju "hamulce" - spółgłoski o szczególnych zdolnościach do "łamania" nazalizacji wywołanej w zdaniu. Są to głównie spółgłoski zwarte typu [k], [p], [t], [q’], dobrym hamulcem jest też zwarcie krtaniowe, ale pod warunkiem, że nie stoją one przy głosce fortis - bo wtedy utworzą z nią afrykatę - tylko choćby sylabę dalej. Jeśli w dłuższym zdaniu jest tylko jedno n fortis (bliżej początku), a dalej nie ma wyraźnych hamulców, to nazalizacja rozprzestrzeniona po zdaniu może się utrzymywać nawet przez cztery do pięciu trzysylabowych słów.

Niektóre zbitki z n fortis były kiedyś rozróżniane ortograficznie. M fortis jest dużo słabsze od n fortis. W języku palan n fortis jest osobną literą. Oficjalnie w ayllawai nie rozróżnia się ich w ortografii.

[ʢ]-barwione samogłoski

W niektórych językach (by daleko nie szukać: w General American, amerykańskiej wymowie angielskiego, czy w pŭtōnghuà) samogłoski mogą być [ɹ]-barwione (ang. r-colored vowel), tzn. że w trakcie wymawiania samogłoski jednocześnie jest wymawiane [ɹ] w słabszej formie, przy czym dźwięki [ɹ] i samogłoski współgrają ze sobą.

W języku ahtialańskim istnieją [ʢ]-barwione samogłoski (fonologicznie to jest możliwe ze względu na to, że sam dźwięk [ʢ] jest gdzieś pomiędzy zwykłą spółgłoską szczelinową, a aproksymantem). Są one rzadkie, ale za to często używane, i najczęściej dotyczą [ʃ] z jakąś silną samogłoską, np. w partykule pytającej «шах·» nagłośniowe brzmienie ma zarówno spółgłoska, jak i nieco przedłużone [ä]. Inny przykład to «каsєғаі» "rycerz", który wymawiamy ['qɑsəˌʢɑ^ʢɪ̆].

Długie zwarte, ejektywy

Pierwotnie dopuszczano, by głoski zwarte występowały podwójnie (tzw. geminacja), np. «хакка» ['xäkkä], jednak dość dawno temu doszło do zmiany geminantów w ejektywy (jest to najwcześniejsze pojawienie się ejektywów w tym języku, nie licząc «къ» traktowanego jako kliknięcie). Mimo to niektóre słowa posiadły wymowę wzdłużoną zamiast ejektywnej. Ejektywne «т» jest retrofleksyjne (zwiększa to siłę, jak u wszystkich okołodziąsłowych w tym języku). Ejektywne [s’] dało początek [s̪͆], stąd nie ma już tego ejektywu.

Dłuższe niż zwykle [ʝː] jest zapisywane przez «ј», jak w słowie «јаарт». W języku potocznym często wymawiane jest jako [jː].

Przykłady słów

Fonem	Opis (ang.); wart.	Przykładowe słowo	IPA	Znaczenie słowa	Cyrylica
/m/	weak voiced bilabial nasal; +	«моік»	[moˈik]	Wspólnie, razem	<м>
/m͈ˠ/	strong voiced velarized bilabial nasal; ↑	«муал»	[m͈ˠɯ̃ãlˠ]	Wyobraźnia	<м>
/n/	weak voiced near-dental nasal;	«аназ»	[a'naz]	Pies	<н>
/n͈ˠ/	strong voiced velarized alveolar nasal; ↑	«пнаsа»	['p̃n͈ˠɑ̃sã]	Nauka	<н>, <ҧ>, <ԏ>, <ҝ>
/ɲ/	voiced palatal nasal; +	«ніка»	['ɲika]	Ja widzę	<н> + miękkie
/p/	strong voiceless bilabial plosive	«палі»	[pa'li]	Pasterz	<п>
/b/	strong voiced bilabial plosive	«балі»	[ba'li]	Przyglądanie się	<б>
/t/	voiceless aspirated alveolar plosive	«таа»	[ta̤ː˦˥]	Krew	<т>
/d/	strong voiced alveolar plosive	«даканха»	['dakan'xa]	Wstrząs, wystrzał	<д>
/k/ /q/	voiceless velar plosive voiceless uvular plosive	«какку» «алкаҳ»	['kak’ɯ] [al'qaʜ]	Kolonia Zawiść	<к>
/ʔ/	glottal plosive	«каљ-өр»	[kaʎ͡ʑ.ʔər]	Ustawa, uchwała	<->
/t͡s/	voiceless dental affricate	«ціsтірє»	[t͡sis'tire]	Sklep	<ц>
/t͡ʃ/	voiceless alveolo-palatal affricate	«чату» «дєч»	[t͡ʃa'tu] [det͡ɕ]	Dzień Imię	<ч>
/q͡ʜ/	voiceless uvular affricate	«ҁыркаі»	['q͡ʜɨrqa'ji]	Federacja, związek państw	<ҁ>
/w/	voiced bilabial approximant	«вар»	[war]~[vr̩]	Ja	<в>
/s/	voiceless near-dental fricative	«sу»	[sʉ]	W pobliżu
/z/	voiced near-dental fricative	«заар»	[za̤ː˦˥r]	Walka	<з>
/s̪͆/	voiceless bidental fricative	«сін»	[s̪͆in]	W	<с>
/z̪͆/	voiced bidental fricative	«sуҙарі»	[su'z̪͆ari]	Słońce	<ҙ>
/θ/	voiceless interdental fricative	«ѳун»	[θun]	Jeśli	<ѳ>
/ð/	voiced interdental fricative	«ҙаарs»	[ða̤ː˦˥rs]	Pieczęć	<ҙ>
/ʃ/	voiceless alveolar laminal fricative	«шарі»	[ʃə'ri]	Matka	<ш>
/x/ /ç/	voiceless velar fricative	«ахта»	['axta]	Zupa Kichnięcie	<х>
/ʜ/	voiceless epiglottal fricative	«ҳаван»	[ʜɑ'βan͈ˠ]	Wojna	<ҳ>
/ʢ/	voiced epiglottal fricative	«ғу»	[ʢu]	Szpik kostny	różnie
/h/	voiceless glottal fricative	«хүs»	[hi˞s]	Doświadczenie	<х>
/ɦ/	voiced glottal fricative	«єєт»	['ɦet]	Z, oraz	różnie
/w/	voiced bilabial velarized approximant	«ѵан»	[wan]	Drzewo	<ѵ>
/ʍ/~/f/	voiceless bilabial approximant voiceless labiodental fricative	«фаҙ» «фєн»	[ʍaz̪͆] ['fen]	Raport Blisko, niedaleko	<ф>
/r/	voiced retroflex apical trill	«рӓчын»	[raɪ̆t͡ɕɨ̃n͈ˠ]	Cytat	<р>
/j/~/ʝ/	voiced palatal approximant	«бјарє»	['bʝare]	Skutek	<j>
/ɰ̃/	voiced velar nasalized approximant	«шєљвант» «нєєртєнт» «нудунт» «љунінт» «ҳаӳнт»	[ʃeɮʲ'βãɰ̃] [nẽ̤ːr'tẽɰ̃] [nũ'dũɰ̃] [ɮʲi˞'nĩɰ̃] [ʜaj'jɨ̃ɰ̃]	Śledczy Lotniczy Inny Stykowy Próżniowy	<нт>
/lˠ/ ~ /l/	voiced lateral velarized approximant	«лан»	['lˠɑn]	Związek (faktu)	<л>
/ʎ͡ʑ/	voiced lateral compressed fricative	«љан»	['ʎ͡ʑan]	Ziemia	<љ>
/ǀ/	voiced nasal dental click	«унъаљівsт»	['unǀaʎ͡ʑɪsʷt]	Szukać	<нъ>
/ǃ˞ʷ/	voiced nasal alveolar labialized compressed click	«тъуарававsт»	[ǃ˞ʷaraβasʷt]	Wtrącać się, przeszkadzać	<тъу>
/ǃ˞/	voiced nasal post-alveolar compressed click	«тъєsєвsт»	[ǃ˞esesʷt]	Przemierzać, przebiegać, kroczyć po	<тъ>
/q’/	voiceless uvular click	«хакъ»	[ʜoːq’]	Być	<къ>

Pismo ahtialańskie

Zapis odgrywał ważną rolę w istnieniu języka ahtialańskiego. Pismo ahtialańskie powstało opracowane około 1996 roku i najdalej w 1998 roku podstawowy alfabet (tylko wielkie litery) był już kompletny, wraz z literami takimi jak "Q", "V", "X". Tylko dzięki pismu można mówić, że współczesny język ahtialański jest kontynuantem dziecięcego tworu autora - inaczej podzieliłby los języka staromakrackiego, czyli został skazany na zapomnienie.

Współcześnie, pismo ahtialańskie jest alfabetem wspomaganym coraz liczniejszymi logografami, choć posiada też cechy sylabariusza. Bardzo wyraźna od dawna jest tendencja do tworzenia neografów dla zbitek spółgłoskowych. Docelowo, według planów z 2006 roku, pismo ma mieć nie mniej niż sześćdziesiąt podstawowych liter, co do dziś jest tak dogmatycznie wyznawane, że wpłynęło w wyraźny sposób na fonologię języka, naruszając również gramatykę. Pismo ma trzy skale: małą, średnią i dużą. Mała i duża jest używana podobnie jak w języku angielskim. Średnia to pismo specjalne, w tekstach służy do adnotacji, komentarzy, odniesień, zastępuje też nawias.

• 

  2005 ~ 2006

• 

  2008

• 

  Wersja współczesna

• 

  Wersja współczesna

Nie istnieje żaden sposób pisania tym systemem na komputerach. Mimo to, Milyamd zdołał opracować dość udaną czcionkę, która podstawia cyrylicę.

Cyrylica

Do zapisu języka ahtialańskiego na komputerach, zastępczo wykorzystuje się silnie zmodyfikowaną cyrylicę. Kluczową jej cechą jest system nie fonetycznego transkrybowania języka, a transliterowanie pisma. Ta cyrylica to zastępczy sposób zapisu języka ahtialańskiego w sytuacjach, w których użycie właściwego pisma jest niewykonalne.

Ironicznie - najczęściej język ahtialański był w przeszłości zapisywany przez autora pismem łacińskim, a język polski - ahtialańskim. Wynika to z faktu potrzeby szyfrowania informacji, więc język obcy - sam w sobie będący szyfrem - nie wymagał już dziwnego zapisu. Pismo ahtialańskie wróciło do łask, gdy doceniona została w 2003 roku tradycja języka, a łacinka powróciła na krótko w nowszych czasach, gdy zapis ahtialańskiego na komputerach okazał się niewykonalny. W latach 2007 - 2010 na komputerach stosowano cyrylicę. Przez kilka lat używano wszystkich trzech alfabetów, każdy do innego celu. Obecnie na komputerach jedynym używanym pismem jest cyrylica.

Ponieważ na systemach typu Windows domyślny polski układ klawiatury i tak zawiera wyłącznie polskie symbole, znaki ahtialańskiej cyrylicy są dostępne przy użyciu programu SC UniPad z wykorzystaniem specjalnego, ahtialańskiego układu klawiatury.

Samogłoski

Na ciemnoniebieskim polu znajduje się dokładny zapis wymowy, w międzynarodowym alfabecie fonetycznym (IPA), na jasnoniebieskim polu są litery znaczące te dźwięki. Tylda «~» oznacza, że dokładna wymowa może się wahać pomiędzy danymi dźwiękami. Średnik «;» oznacza, że dana litera ma więcej niż jeden odczyt, i że reguły odczytu zostaną podane osobno.

[ä] А а	[o] О о	[e] Є є	[i]~[ɪ] І і	[u] У у	[ɨ]; [ɯ] Ы ы	[i˞] Ү ү
[a̤ː] Аа аа	[o̤ː] Оо оо	[e̤ː] Єє єє	[iː] И и	[ṳː] Уу уу	[ɨ̤ː] Ыы ыы	[ʏ̤˞ː] Үү үү
[ɑ] А а	[ə]~[ɘ] Ө ө	[ɵ̤͡ɘ] Өө өө

Samogłoski jotowane

[ja] Я я	[jo] Ω ω	[je] Е е		[ju] Ю ю	[jɨ] Ӳ ӳ
[ĭa] Іа іа	[ĭo] Іо іо	[ĭe] Іє іє	[ĭi] Іі іі	[ĭu] Іу іу	[ĭɨ] Іы іы

Samogłoski retrojotowane

[aa] Ӓ ӓ	[oj] Ӧ ӧ	[ej] Ё ё		[uj] Ӱ ӱ	[ɨj] Ӹ ӹ
[aĭ] Аі аі	[oĭ] Оі оі	[eĭ] Єі єі	[iĭ] Іі іі	[uĭ] Уі уі	[ɨĭ] Ыі ыі

Spółgłoski

[b] Б б	[w] В в	[g]~[ɣ] Г г	[ɣ]~[ʢ] Ғ ғ	[d] Д д	[z] З з	[z̪͆]; [ð] Ҙ ҙ	[θ] Ѳ ѳ	[ʝː] Ј ј	[kʰ]~[q] К к
[ʎ͡ʑ] Љ љ	[ɫ] Л л	[m]; [m͈] М м	[n]; [n͈] Н н	[p] П п	[q͡ħ] Ҁ ҁ	[r]; [ɾ] Р р	[s] S s	[s̪͆] С с	[ʃ] Ш ш
[t͡s] Ц ц	[t͡ʃ] Ч ч	[tʰ] Т т	[f]~[ʍ] Ф ф	[x]~[h] Х х	[ʜ] Ҳ ҳ	[xs] Ѯ ѯ	[ps] Ѱ ѱ	[w] Ѵ ѵ	[ʔ] -
[ŋǀ] Нъ нъ	[ŋǃ˞] Тъ тъ	[ŋǃ˞ʷ] Тъу тъу	[q’] Къ къ
[p̄] П҃ п҃	[p’] Пп пп	[t̄] Т҃ т҃	[ʈ’] Тт тт	[k̄] К҃ к҃	[c’] Кк кк	[mː] Мм мм	[nː] Нн нн	[θː] Ѳѳ ѳѳ
partykuła ·

Akara

Główny artykuł: Akara

Język ahtialański zapisywany cyrylicą jest związany z tradycją pisania tokoryu.

Patrz też

• Ahtialański II - ahtialański w wersji 2.0.
• Użytkownik:Canis/Aht_part - starszy artykuł

Odnośniki

Języki ahtialańskie

---

aylałai · palan · ahti mi · alastidai