Język naumowski

język naumowski rår naumåzu iknaúr
Typologia:	aglutynacyjno-fleksyjny, z szykiem SVO
Utworzenie:	Emilando (w 2020)
Cel utworzenia:	Na potrzeby projektu/konwerldu
Najnowsza wersja:	2.2
Klasyfikacja:	Gamajskie pragammajski (†) prangamajski (†) naumowski
Kody
Conlanger–1	nau.
Lista conlangów

        

Język naumowski (nau. rår naumåzu iknaúr, /ˈrɔ̞r näʊ̯ˈmɔ̞zu iˈknäʊ̯r/, zon. naumozoz aigoslo /ˈnaʊ̯mot͡sot͡s ˈaɪ̯ɣoslo/) jest językiem z rodziny języków gamajskich. Jest to drugi konlang Emila oparty na protogammajskim. Należy do grupy centralnej.

Język charakteryzują archaiczne cechy takie jak mocne zachowanie pragammajskich dyftongów ai au i całkowity brak końcówki bezokolicznika oraz liczniejsze innowacje typu przejścia u > ü w każdej pozycji, rotacyzmu *z oraz *ħ oraz połączenia pragammajskich *g oraz *q (jako średnionaumowskie ck). Posiada także gigantyczne zmiany z akcentem. Z cech gramatycznych to drastyczna redukcja ilości przypadków i powolne przechodzenie na typ fleksyjny.

Historia

Procesa od pragammajskiego

Okres prangamajski (grupa centralna)

Ngamienie

Pierwszą zmianą zaobserwowaną w naumowszczyźnie, wspólną dla całej grupy centralnej jest zamienienie pragammajskiej gammy [ɣ] na n tylnojęzykowe [ŋ]. Ta zmiana dotknęła także narzecza ńamskie, ngamskie i ńanyjskie.

• *ɣ > *ŋ

Wydłużenie wysokich samogłosek przed *r oraz rotacyzm

Zmianą która zaczęła oddalać naumowski od innych ngamskich jest wydłużenie krótkich *i *u przed *r do *ī *ū (jeszcze z pragammajskim iloczasem). Następnie odbył się rotacyzm spółgłosek *z *ħ, które zlały się z *r. Drastycznym echwektem było zatarcie różnicy pomiędzy niektórymi wyrazami, zwiększenie ilości gieminaty *rr oraz powstanie potrójnego *rrr. Samogłoski *i *u nie wydłużały się przed *r z rotacyzmu.

• *ir > *īr
• *ur > *ūr
• *z > *r
• *ħ > *r

Okres staronaumowski

Zanik *q, *rrr oraz metateza *ārC

Trzy niepowiązane, ale dosyć duże zmiany odbyły się prawdopodobnie w tym samym czasie. Spółgłoska *q stała się gieminatą [kː] (zapisaną ck), zaś *rrr oraz *ārC uległy metatezie:

• *q > *ck
• *Vrrr > *rVrr
• *ārC > *rāC

Zanik iloczasu

Wreszcie, tak jak w większości innych j. gammajskich zanikł iloczas:

• *a > *å [ɔ̞]
• *ā > *a [æ]
• *i > *e [e̞]
• *ī > *i [i]
• *u > *o [o̞]
• *ū > *u [u]

W przeciwieństwie do większości j. gammajskich, wysokie długie samogłoski nie uległy dychwtonizacji, tylko po prostu się skróciły, ale za to krótkie odmianki uległy obniżeniu do *e *o. Podobna zmiana występuje tylko w Baukucie. Natomiast rozwój *a-*ā wyrównał opozycja przód-tył, ponieważ krótka odmianka wycochwała się do tyłu (i jednocześnie uległa welaryzacji), zaś długa została przesunięta do [æ]. Jednakże później w większości djalektiw w wyniku redukcji samogłosek nieakcentowanych ta różnica zostanie zatarta w postaci wspólnego [ä] gdy będą przed akcentem i [ɐ] gdy stoją po akcencie. Nie zatrze się jednak różnica pomiędzy późniejszymi długimi å̄-ā, gdyż obie głoski ulegną dychwtonizacji.

Staronaumowska przesuwka spółgłosek przedniojęzykowych

Ta przesuwka wpłynęła na pragammajskie *t *d *th *dh. Spółgłoski [t] [d] ulegają przejściu w achwrykaty [t͡s] [d͡z], zaś [θ] [ð] stwardniały do [t] [d]. Achwrykata [d͡z] szybko się uprościła do samego [z], przez co ten dźwięk został odzyskany po rotacyzmie.

• *t > *c [ts]
• *d > *dz > *z [z]
• *th > *t [t]
• *dh > *d [d]

Gieminacja grupy *nŋ > *ŋŋ

• *nŋ > *ŋŋ

W wyniku asymilacji grupa *nŋ stała się *ŋŋ. Powstanie w ten sposób ósma gieminata w naumowskim (po sześciu pragammajskich i *ck < *q). Ona jako jedyna wytrzyma tzw. ŋ-breaking.

ŋ-breaking oraz nk, ng > ŋk, ŋg

Dźwięk [ŋ] pochodzący od pragammajskiej gammy został w większości pozycji zlikwidowany.

• nagłosowe *ŋ > *nn
• śródgłosowe *ŋ > *kn
• wygłosowe *ŋ > *ŋk (nk)

Ponadto, grupy nk ng się zasymilozowały do [ŋk] [ŋg]. Te zmiany podważyły na pewien okres odrębność [ŋ] jako osobny chwonem, a także stworzyły liczne alternacje czasem widoczne do obecnych czasiw, np. saúnk (siedem) vs sauknån (siódmy).

Okres średnionaumowski

Zanik dźwięcznych spółgłosek

Kolejna drastyczna zmiana, dźwięczne obstruenty stają się bezdźwięcznymi gieminatami:

• *b > *pp
• *d > *tt
• *g > *ck
• *z > *ss

W wyniku tej zmiany połączyły się pragammajskie *q oraz *g.

Lenicja VCV

Zmiana w której częściowo pojawiły się na nowo spółgłoski dźwięczne, a także pojawił się dźwięk [v].

• *p > *b
• *t > *d
• *k > *g
• *f > *v
• *s > *z
• *pp > *p
• *tt > *t
• *ck > *k
• *ss > *s

Przesunięcie akcentu na drugą sylabę w większości przypadków

Regularne przesunięcie akcentu, który jeszcze był regularny.

Zmiana *-i na *-e

Przed zanikem części wygłosowych spółgłosek wygłosowe *-i zlało się z *-e

• *-i > *-e

Lenicja wygłosowa

Ta lenicja wpłynęła na wygłosowe krótke spółgłoski *p *t *c *k *f *s. Zwarte i achwrykata stały się spirantyzowane, zaś szczelinowe zanikły całkowicie. Nie odbywała się jednak w jednosylabowych słowach (np. obecne aúf < pgm. *auf).

• *-p > -f
• *-t, *-c > -s
• *-k > -ch [x]
• *-f *-s > ø

Chwortycja *w oraz *ww

Półsamogłoska [w] i warjant gieminatowy została w tym momencie utracona. Krótke *w stało się *v, zaś długie *ww skróciło się i przeszło w [ɣ] (prawdopodobnie początkowo labjalizowanej).

• *w > *v
• *ww > *w > *gh [ɣ]

Rezultatem było powstanie nowej gammy, a także przerwanie allochwoni f-v.

Chwortycja *jj oraz rozwój opozycji *l-*ll

Niedługo po tym procesowi podobnym do *ww > *gh została poddana gieminata *jj, która stała się [d͡z].

• *jj > *y [d͡z]

Rozwinęła się także opozycja *l-*ll w sposób podobny do zongepajckiego oraz onskiego – krótke *l uległo welaryzacji do [ɫ], zaś długe *ll się skróciło.

• *l > *ł [ɫ]
• *ll > *l [l]

Zanik gieminat

Inne gieminaty, które wcześniej nie zostały indywidualnie zlikwidowane, uległy regularnemu procesowi:

• *Vmm > *Vːm
• *Vnn > *Vːn
• *Vŋŋ > *Vːŋ
• *Vrr > *Vːr
• *Vpp > *Vːp
• *Vtt > *Vːt
• *Vck > *Vːk
• *Vss > *Vːs
• *(C)mm- > *(C)hm
• *(C)nn- > *(C)hn
• *(C)ŋŋ- > *(C)hŋ (?)
• *(C)rr- > *(C)hr
• *(C)pp- > *(C)hp
• *(C)tt- > *(C)ht
• *(C)ck- > *(C)hk
• *(C)ss- > *(C)hs

W ten sposób [ŋ] znów zostało oddzielnym, choć marginalnym chwonemem, a także zaczął się rozwijać nowy iloczas.

Zanik nagłosowych zbitek z *h

Nowe zbitki z h zanikły w nagłosie i po spółgłoskach:

• *hl > *l̥ > *l
• *hr > *r̥ (hr)
• *hn > *n̥ > *n
• *hŋ > *ŋ̊ > *ŋ (?)
• *hm > *m̥ > *m
• *hp > *f
• *ht > *s
• *hk > *ch [x]
• *hs > *ş [ʂ]

W rezultacie powstały: retrochwleksyjne ş, bezdźwięczna spółgłoska rotyczna a także ostatecznie [x] stało się chwonemem.

Przejście rs > ş

• *rs > *ş

Okres średnio-spółczesny

Przesunięcie akcentu na *h

Wyjątkowa, drastyczna zmiana odpowiadająca za obecną nieregularność akcentu naumowskiego. Akcent przesuwa się na ostatnią sylabę z spółgłoską *h. Odbyło to się przed jej zanikem, a także przed ściągnięciami grup VvV, VjV, VhV.

Tworzenie nowych samogłosek długich

Powstają nowe samogłoski długe z zaniku wygłosowego *h i ściągnięć.

• *VhC > VːC
• *V¹hV², V¹jV², V¹vV² > V²ː

Jeżeli akcent padał na h, zostaje w tej pozycji. Od tego momentu akcent naumowski staje się nieprzewidywalny i należy go oznaczać.

Zlanie grup *vai-, *vau-, *vo-

Trzy nagłosowe grupy się łączą:

• vai-, *vau- > *vo-

Przejście *or w *ar i udźwięcznienie *hr po dźwięcznej

• *or > *ar
• *ōr > *ār
• *Dhr > *Dr

Zmiany te mocno wpłynęły na odmianę (np. przejście końcowego o w a w l. mnogiej).

Proteza *å

Nagłosowa samogłoska *å uległa w nagłosie protezie do wa-, zaś *å̄ do wå-. Nowe *w ostatecznie przejdzie w *b, dzięki czemu pojawi się w nagłosie.

• *å- > *ba-
• *å̄- > *bå-

Przejście u > ü

Zmiana, która wpłynęła na późniejszy rozwój języka, u stało się samogłoską przednią.

• *u > *ü [y]
• *ū > *ǖ

Redukcja *i, *ü (pierwsza redukcja nieakcentowanych samogłosek)

Krótkie *i, *ü po akcencie się zredukowały, zanikając całkowicie w sylabach zamkniętych i przechodząc w zredukowane e (ĕ) w otwartych:

• *CiC. *CüC. > CC.
• *Ci.C *Cü. > Cĕ.

Zanik iloczasu

Nowy iloczas naumowski ostatecznie zanikł. Rozwój jest następujący:

Wysokie samogłoski skracają się bez śladu:

• *i, *ī > *i¹
• *ü, *ǖ > *ü

Długie średnie, a także dychwtongi się ścieśniają:

• *ē> *i²
• *ō > *u
• *aī > *ei
• *aū > *ou

Niskie ulegają dychwtonizacji:

• *ā > *ai
• *å̄ > *au

Różnica pomiędzy *i¹ a *i² trwała jeszcze w momencie I palatalizacji, podczas której *i² nie miękczyło. Ponadto, ĕ stało się oddzielnym chwonemem aż do II redukcji.

Przegłos retrochwleksyjny

Samogłoska *i¹, a w kilku słowach też *i² przechodzą w *u po spółgłosce *ş.

• *şi¹ > *şu

I palatalizacja

Wpłynęła ona na sonoraty przedniojęzykowe i spółgłoski welarne przed *i¹ oraz *ü oraz na wszystkie inne z wyjątkem [h] przed *i¹:

Pierwsza faza (przed *i¹ *ü)

• *k > *š [ʃ]
• *g > *ž [ʒ]
• *ch > *ś [ɕ], początkowo [ç]
• *gh > *j
• *ŋ > *ń [ɲ]
• *l, *ł > *ĺ [ʎ]
• *r, hr > *ŕ [rʲ~ɹʲ]
• *n > *ń

Druga faza (tylko przed *i¹)

• *m > *mń
• *f > *fś > *ś
• *v > *vź > *ź [ʑ]
• *p > *pś
• *b > *bź
• *t > *ť [c]
• *ď > *ď [ɟ]
• *c > *ć [tɕ]
• *y > *ý [dʑ]
• *s > *ś
• *z > *ź

Połączenie *i¹ oraz *i²

Te dwie samogłoski wysokie się łączą, powodując że palatalizacja staje się chwonemiczna:

• *i¹, *i² > *i

Okres spółczesny

Zanik [h]

Jedyna spółgłoska krtaniowa w naumowskim ostatecznie zanikła. W nagłosie i między samogłoskami przeszła w gammę, zaś po spółgłoskach znikła zostawiając ślad w postaci pozycji akcentu:

• *h- > *ɦ- > *gh-
• *-h- > *-ɦ- > *-gh-
• *-Ch- > *-C-

II palatalizacja

Przejście [h] w [ɣ], a także połączenie dwóch rodzaji samogłosek wysokich niezaokrąglonych spowodowało nowe połączenia i z spółgłoskami welarnymi. Ponadto, nadal istniały połączenia z e. Jednakże w wyniku II palatalizacji te połączenia też zostały zlikwidowane. Odbywała się przed i e ei ü (to ostatnie tylko w zapożyczeniach, rodzime wyrazy już zostały spalatalizowane podczas I palatalizacji). Efekty były jednak inne z wyjątkem [ŋ] zmiękczonego bez różnicy:

• *k > *č [t͡ʃ]
• *g > *y̌ [d͡ʒ]
• *ch > *š
• *gh > *ž
• *ŋ > *ń

Rozwój grupy *vo-

Grupa *vo!P- stała się się *vå!P-, zaś *voP- stało się *vöP-, przy czym nowe ö [ø̞] ograniczyło się do chwunkcji allochwonu. Zatem de chwakto tylko przed spółgłoską twardą doszło do zmiany chwonemu:

• *vo!P- > *vå!P-

Prawo dychwtongiw

Doszło do kolejnej ważnej zmiany: dychwtongi uprościły się do drugiego elementu gdy w następnej sylabie był ten sam dychwtong:

• *ai_ai > *i_ai (gdzie _ to dowolny ciąg spółgłosek)
• *au_au > *u_au
• *ei_ei > *i_ei
• *ou_ou > *u_ou

Redukcja wygłosowego e

Cochwnęła akcent i doprowadziła do wielu alternacyj:

• e w wygłosie > ĕ + cochwnięcie akcentu

Redukcja nieakcentowanych *a *å *e *o (druga redukcja nieakcentowanych samogłosek)

Nowa redukcja doprowadziła do znacznego ograniczenia samogłoski å i wielu innych zmian:

• nieakcentowane wygłosowe -o > -u
• nieakcentowane o po akcencie > ĕ
• nieakcentowane e po akcencie > ĕ
• nieakcentowane je przed akcentem > ja
• nieakcentowane a po akcencie > ă
• nieakcentowane å po akcencie > ă
• nieakcentowane å przed akcentem > a

Samogłoskom zredukowanym pomija się brewis w piśmie.

Asymilacja grup typu sł i wałczenie

Ostatnią, jeszcze nie odbytą w pełni zmianą jest asymilacja grup sł cł zł i zmiana barwy ł z [ɫ] na [w]:

• sł > ss
• cł > ss
• zł > zz
• ł > ł (dawniej [ɫ], obecnie [w])

Refleksy fonemów pragammajskich w naumowskim

Spółgłoski

Podczas gdy rozwój samogłosek jest bardzo specychwiczny, to w spółgłoskach można zauważyć pewną regularność.

PG	nagłos	śródgłos	wygłos
p	p, pɕ	b, bʑ	f
t	t͡s, t͡ɕ		s
k	k, ʃ, t͡ʃ	g, ʒ, d͡ʒ	x
q	x, ɕ, ʃ	k, ʃ, t͡ʃ	ːk
b	f, ɕ	p, pɕ	ːp
d	ʂ	s, ɕ	ːs
g	x, ɕ, ʃ	k, ʃ, t͡ʃ	ːk
f	f, ɕ	Vː	Ø
θ	t, c	d, ɟ	s
s	s, ɕ	z, ʑ	Ø
ħ	r, rʲ		r
h	ˈɣ, ˈʒ	ˈVː	ˈː
ð	ʂ	t, c	ːt
z	r, rʲ		r
ɣ	n, ɲ, ːŋ , ːɲ	kn, kɲ~cɲ	ŋk
m	m, mɲ		m
mː	m, mɲ	ːm, ːmɲ	ːm
n	n, ɲ		n
nː	n	ːn
r	r, rʲ		r
rː	r̥, rʲ	ːr, ːrʲ	ːr
l	w, ʎ		w
lː	l, ʎ		l
j	j	Vː	j
jː	d͡z, d͡ʑ		d͡z~z
w	v, ʑ	Vː	v
wː	ɣ, j, ʒ		ɣ

Fonologja

Samogłoski

Język naumowski mocno zmienił system samogłosek od czasów pragammajskich. Zanikł dwukrotnie iloczas, za to powstały samogłoski zredukowane. Posiada jednak archaiczne dychwtongi ai au zachowane od czasów pragammajskich.

Pełne

	Przednie		Tylne
	Niezaokrąglone	Zaokrąglone
Przymknięte	i (i)	y (ü)	u (u)
Środkowe	e̞ (e)		o̞ (o)
Prawie otwarte	æ (a)		ɔ̞ (å)

Dychwtongi

Występują cztery dyftongi, ai, au, ei oraz ou. One zachowują się jak pojedyncze samogłoski, ale nie ulegają redukcji.

Należy odróżnić dychwtongi au ou od zbitek ał oł. Drugi element dychwtongów jest nieco centralniejszy niż zwykłe ł/j. Ponadto, gdy są akcentowane duża część akcentu pada na drugi element (stąd to on jest oznaczony akutem), zaś zbitki ał oł są akcentowane tylko na samogłoskę.

Zredukowane

Środkowa	ə (e)
Prawie otwarta	ɐ (a)

Litery a e oznaczają samogłoski [æ] [e] gdy są przed i pod akcentem, natomiast [ɐ] [ə] to wymowa po akcencie. Po akcencie nie występują litera o. Litera å występuje zaś tylko pod akcentem.

Alochwonia

Samogłoski posiadają kilka dodatkowych alochwonów:

• a - [ä] (przed akcentem, po welarnej i v)
• å - [ɑ] (po welarnej), [ä] (po ł).
• o - [ø̞] (w grupie voP), [ɤ̞] (po welarnej)

Spółgłoski

		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Z retrofleksją	Podniebienne	Welarne
Nosowe		m (m)	n (n)			ɲ (ń)	ŋ (ŋ, n)
Zwarte	bezdźwięczne	p (p)	t (t)			c (ť)	k (k)
	dźwięczne	b (b)	d (d)			ɟ (ď)	g (g)
Afrykaty	bezdźwięczne		ts (c)	tʃ (č)		tɕ (ć)
	dźwięczne		dz (y)	dʒ (y̌)		dʑ (ý)
Szczelinowe	bezdźwięczne	f (f)	s (s)	ʃ (š)	ʂ (ş)	ɕ (ś)	x (ch)
	dźwięczne	v (v)	z (z)	ʒ (ž)		ʑ (ź)	ɣ (gh)
Drżące	bezdźwięczne		r̥ (hr)
	dźwięczne		r (r)			rʲ (ŕ)
Boczne, Półsamogłoski			l (l)			ʎ (ĺ), j (j)	w (ł)

Język ten należy do grupy centralnej, zatem wykazuje historyczną zmianę [ɣ] na [ŋ]. Jednakże w późniejszej drodze rozwoju, w odróżnieniu od innych języków centralnych, dźwięk ten się nie zachował w jednolitej postaci, w wielu przypadkach zmieniał barwę i obecne wystąpienia jego wychodzą jedynie z geminacji grupy pɣ. ngh > nŋ > ŋŋ, pozycji wygłosowej (jako grupa ŋk, zapisana nk) i zapożyczeń.

Bardzo charakterystycznym fonemem j. naumowskiego jest bezdźwięczne r (MAF: [r̥], transkrypcja: hr). Pochodzi ono z dawnej geminaty *rr na początku słowa i po spółgłosce. Historycznie wszystkie sonoranty (łącznie z ŋ) miały bezdźwięczne odmianki, ale prócz hr wszystkie się udźwięczniły, Samo hr udźwięczniło się również po palatalizacji i spółgłosce dźwięcznej. Przykład słowa z hr: hrau (zwierzę).

Inną charakterystyczną cechą jest poczwórne rozróżnienie s-š-ş-ś, odpowiednio zębowego, zadziąsłowego, retrofleksyjnego i palatalizowanego. Jest to wyjątkowe pośród języków gammajskich.

Akcent

Akcent w wielu miejscach przesunął się w nieregularne miejsce. Podstawową regułą jest, że akcent pada na ostatnią niezredukowaną samogłoskę. Jednakże często jako zredukowane samogłoski zachowują się samogłoski i, ü, u, co utrudnia umiejscowienie miejsce akcentu. Ponadto, dychwtongi ai ei au ou nigdy się nie redukują. Przed akcentem samogłoski się nie redukują, jedynie dochodzi do przejścia przedakcentowanego je w ja oraz połączenia å-a.

Akcent na ogół pada na drugą sylabę, ale są liczne nieregularne wyjątki. Ponadto część sufiksów jest zawsze akcentowana.

Akcent oznacza się akutem (nad samogłoską lub drugim elementem dychwtongu). Używa się także grawisu do oznaczenia skutków akcentu w słowach złożonych. Nie oznacza się litery å, która zawsze jest akcentowana.

Akcent w słowach złożonych

W słowach złożonych pada zgodnie z regułami na ostatnią część. Efekty akcentu jednak występują także w innych częściach takiego słowa. Niekiedy mówi się, że istnieje tam akcent poboczny.

Gramatyka

Legenda

• ¹ – zmiękczenie podczas I palatalizacji
• ² – zmiękczenie podczas II palatalizacji
• ° – wycofanie palatalizacji/stwardnienie
• ː – historyczne wydłużenie (a > ai, å > au, e > i, o > u, ai > ei, au > ou, i ü bez zmian)

Deklinacja

Naumowski jest bardzo innowacyjnym językem jeżeli chodzi o deklinacje. Z dwunastu przypadkiw przetrwały tylko trzy: mianownik, dopełniacz, biernik, zarzucił także harmonję samogłoskową.

Powstały jednak nowe różnice w wzorach z powodu ściągnięć samogłosek, zaniku spółgłosek wygłosowych, redukcji po akcencie i zaniku l. podwójnej. Echwektem jest powstanie pięciu nowych deklinacji w l. pojedynczej i czterech w l. mnogiej.

Deklinacja I jest używana dla słów w l. pojedynczej, które kończą się spółgłoską i są jednosylabowe regularnie akcentowane. Są to de chwakto jednosylabowe słowa pragammajskie nie zawierające h, a także dwusylabowe pragammajskie z samogłoskami ściągniętymi między f, v, j. Deklinacja II powstała w podobnych warunkach, ale jest używana do wielosylabowych słów oraz jednosylabowych słów zawierające h w pragammajskim, a także z ściągnięć tej spółgłoski, ale nie tych słów które kończyły się na f, s. Deklinacja III obejmuje słowa kończące się w naumowskim i pragammajskim na samogłoskę, a także pragammajskie słowa zakończone na -f, -w, -j. Podobnie zachowuje się Deklinacja IV, z tym, że jest stosowana w warunkach deklinacji II tzw. nieregularnie akcentowane i wielosylabowe. Ostatnia Deklinacja V obejmuje słowa kończące się w pragammajskim na -s. Deklinacja M to deklinacja l. mnogej, zaś MII jest, tak jak II oraz IV, w dłuższych i nieregularnych słowach. Deklinacje MIII oraz MIV są używane po słowach kończących się na -r, niezależnie czy pochodzi od pragammajskiego *r, *z czy *ħ.

Deklinacja
Przy.	I	II	III	IV	V	M	MII	MIII	MIV
Mianownik	-ø					-re		-ːre*
Dopełniacz	-á	-a	-°aí*	-°ai*	-za	-raí	-rai	-ːraí*	-ːrai*
Biernik	-²e		‘-²í*	‘-²i*	-ze	-rí	-ri	-ːrí*	-ːri*

* – przyrostki z deklinacji III, IV zastępują ostatnią samogłoskę tematową. Analogicznie, iloczas w deklinacjach MIII, MIV zastępuje oryginalne r

Należy wspomieć, że słowa kończące się na o w l. mnogiej zamieniają ta samogłoskę na a, często podobnie u na ai. W przypadku pozycji zredukowanej doszło do wyrównania, gdzie zawsze jest e [ə].

Przykłady:

• I – aúf, aufá, aúfe od *auf, aín, ainá, aíne od *ayn
• II – čín, čína, číne od *kahin, janmaút, janmaúta, janmaúte od *yinmadh
• III – naumå, naumaí, naumí od *ghamma, jaŕí, jaraí, jaŕí od *yuziif
• IV – žéssa, žéssai, žéssi od *hitlaa, saurétu, saurétai, sauréti od *suwaridu
• V – fürćí, fürćíza, fürćíze od *buurtiis

Odmiana zaimkiw

Odmiana zaimków jest nieregularna.

Deklinacja zaimkiw
Przy.	naú (ja)	ĺí (ty)	şeĺí (Ty)	paí (on)	şepaí (On)	raú (my)	rauyá (My)	ǘr (wy)	şǘr (Wy)	chå (oni)	şechå (Oni)
Mianownik	naú	ĺí	şeĺí	paí	şepaí	raú	rauyá	ǘr	şǘr	chå	şechå
Dopełniacz	naghå	łeí	şełeí	paghå	şepaghå	roú	rauyåv	üraú	şüraú	chaú	şechaú
Biernik	naús	ĺís	şeĺís	payå	şepayå	raús	rauyés	ürół	şürół	šés	şešés

Przymiotnik

Służący do wyrażania cech rzeczownika. Gdy słowo spełnia warunki deklinacji I, III otrzymuje końcówkę -só po spółgłoskach i -zó po samogłoskach. Gdyby się odmieniało według deklinacji II, IV, V przyjmuje końcówki -su oraz -zu, odpowiednio po spółgłoskach i samogłoskach. Przykłady:

• žéssazu – kapłański
• čínsu – kostny
• aufsó – pasterski

Przysłówek

Stojący zawsze przed czasownikem, otrzymuje końcówkę -sú po spółgłoskach i -zú po samogłoskach. Ponieważ przesuwa to akcent, samogłoski się "odredukowują" tzw. redukcja zostaje cofnięta. Z tego powodu przysłówki często podaje się jako osobne słowa w słownikach. Ponadto, czasami akcent to jedyna różnica pomiędzy przysłówkem a przymiotnikem.

• žessazú – kapłańsko
• činsú – kostnie
• aufsú – pastersko

Przedimek

W języku naumowskim występują przedimki: określony rår, nieokreślony ghaúru oraz zerowy ném. Przedimki rår i ném występują zarówno w l. pojedynczej jak i l. mnogiej, zaś ghaúru tylko w l. pojedynczej (słowo ghaúru oznacza także jeden). Przedimki stoją przed rzeczownikem lub przymiotnikem.

Przedimka określonego używa się:

• gdy dana rzecz jest już znana
• gdy dana rzecz jest wyjątkowa
• kontekst wypowiedzi daje do zrozumienia o jaką rzecz chodzi

Przedimka nieokreślonego używa się:

• gdy dana rzecz jest wspominana po raz pierwszy
• gdy dana rzecz nie istnieje w pełni (np. dom jest budowany – nie ukończony, więc zawsze ma przedimek nieokreślony)

Przedimka zerowego używa się:

• gdy brakuje danej rzeczy
• gdy dana rzecz nie istnieje

Czasownik

Odmiana przez osoby

Odmiana przez osoby
Przy.	naú (ja)	ĺí (ty)	şeĺí (Ty)	paí (on)	şepaí (On)	raú (my)	rauyá (My)	ǘr (wy)	şǘr (Wy)	chå (oni)	şechå (Oni)
Pod akcentem	-ús	-ås	-ghás	-ózai	-ghúzai	-ú	-žǘ	-énk	-žínk	-ár	-ghúr
Po akcencie	-us	-as		-ezai		-u		-enk		-ar

Jeżeli czasownik kończy się na samogłoskę, pomiędzy rdzeniem a końcówką dodajemy z lub s (dla chworm grzecznościowych)

Trzy czasowniki odmieniają się nieregularnie.

Odmiana być, mieć, chcieć
Przy.	naú (ja)	ĺí (ty)	şeĺí (Ty)	paí (on)	şepaí (On)	raú (my)	rauyá (My)	ǘr (wy)	şǘr (Wy)	chå (oni)	şechå (Oni)
być (kanşå)	kanşá	kanşå	kanşghá	kanşaí	kanşghaí	kånşe	kanşžé	kanşåza	kanşaghá	kanşåzais	kanşažeís
mieć (roúca)	roúca		rousghá	roúcai	rousghaí	roúce	rousžé	roúcaza	roucaghá	roúcazais	roucažeís
chcieć (izǘka)	izǘka		izükaghá	izǘkai	izüchghaí	izǘke	izüchžé	izǘkaza	izükaghá	izǘkazais	izükažeís