Język nissidzki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Utworzono nową stronę "{{ język | kolor = #22FF22| nazwa = język nissidzki | nazwa własna = nisĭdeçãinïa sønda | twórca = Obcy | rok = ok. 2012 (zapiski) | nazwa conworldu = Kontynent...")
 
(Poprawki - pamiętam o swoich projektach :))
(Nie pokazano 2 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 11: Linia 11:
 
}}
 
}}
  
−
'''Język nissidzki''' (też '''język nisidzki''') — język należący do grupy języków laryngijskich i podgrupy tzw. języków złożonych, używany w Nissidzie przez 98 milionów ludzi w Nissidzie i 81 milionów ludzi w Marnesie. Standardy nissidzki i marneski są w pełni wzajemnie zrozumiałe. Różnice między nimi są głównie kosmetyczne poza jednym, że marneski może być też pisany alfabetem laryngijskim, natomiast nissidzki stosuje w zasadzie tylko łacinkę (nissidzcy tzw. staroobrzędowcy czasami stosują alfabet larnyngijski). Do tej samej gałęzi języków złożonych należy również język rydwański, spokrewniony w około 88% z nissidczyzną, a także język harbencki, zrozumiały w mowie na ok. 76%. Pozostałe języki laryngijskie znacznie bardziej się różnią od grupy języków złożonych i wykazują mały stopień zrozumiałość, choć ogólnie współczesne języki laryngijskie spaja więcej wspólnych elementów niż chociażby język polski i język niemiecki. Należy też wiedzieć, że język nissidzki uważa się za bezpośredniego kontynuatora pisanej tradycji języka starolaryngijskiego.
+
'''Język nissidzki''' (też '''język nisidzki''') — język należący do grupy języków laryngijskich i podgrupy tzw. języków złożonych, używany w Nissidzie przez 98 milionów ludzi w Nissidzie i 81 milionów ludzi w Marnesie. Standardy nissidzki i marneski są w pełni wzajemnie zrozumiałe. Różnice między nimi są głównie kosmetyczne poza tym, że marneski może być też pisany alfabetem laryngijskim, natomiast nissidzki stosuje w zasadzie tylko łacinkę (nissidzcy tzw. staroobrzędowcy czasami stosują alfabet larnyngijski). Do tej samej gałęzi języków złożonych należy również język rydwański, spokrewniony w około 88% z nissidczyzną, a także język harbencki, zrozumiały w mowie na ok. 76%. Pozostałe języki laryngijskie znacznie bardziej się różnią od grupy języków złożonych i wykazują mały stopień zrozumiałości, choć ogólnie współczesne języki laryngijskie spaja więcej wspólnych elementów niż chociażby język polski i język niemiecki. Należy też wiedzieć, że język nissidzki uważa się za bezpośredniego kontynuatora pisanej tradycji języka starolaryngijskiego.
  
 
= Fonologia =
 
= Fonologia =
Linia 196: Linia 196:
 
=== Bezokolicznik ===
 
=== Bezokolicznik ===
 
Mamy trzy zestawy końcówek:
 
Mamy trzy zestawy końcówek:
−
* '''-ãi''' (wariant nieakcentowany) lub '''-ăi''' (wariant nieakcentowany);
+
* '''-ãi''' (wariant nieakcentowany) lub '''-ăi''' (wariant akcentowany);
−
* '''-a''' (wariant nieakcentowany) lub '''-ă''' (wariant nieakcentowany);
+
* '''-a''' (wariant nieakcentowany) lub '''-ă''' (wariant akcentowany);
 
* '''końcówka zerowa''' (Ø).
 
* '''końcówka zerowa''' (Ø).
  
Linia 221: Linia 221:
 
| style="text-align: center;" | h<u>a</u>nţ<span style="color: #FF0000">aï</span>
 
| style="text-align: center;" | h<u>a</u>nţ<span style="color: #FF0000">aï</span>
 
| colspan="2" style="text-align: center;" | h<u>a</u>nţ<span style="color: #FF0000">e</span>
 
| colspan="2" style="text-align: center;" | h<u>a</u>nţ<span style="color: #FF0000">e</span>
−
| '''nãihja''' (leżeć)
+
| '''nãihja''' (leżeć), '''øblãia''' : '''øbl-''' (przepraszać)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 1b
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 1b
Linia 259: Linia 259:
 
| style="text-align: center;" | s<u>e</u>b<span style="color: #FF0000">i</span>
 
| style="text-align: center;" | s<u>e</u>b<span style="color: #FF0000">i</span>
 
| style="text-align: center;" | seb<span style="color: #FF0000"><u>ĭ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | seb<span style="color: #FF0000"><u>ĭ</u></span>
−
| '''tøha''' (słyszeć, słuchać), '''haļna''' (gotować)
+
| '''tøha''' (słyszeć, słuchać), '''fløha''' (prosić), '''haļna''' (gotować)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 5
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 5
Linia 299: Linia 299:
 
| style="text-align: center;" | h<u>a</u>danţ<span style="color: #FF0000">e</span>
 
| style="text-align: center;" | h<u>a</u>danţ<span style="color: #FF0000">e</span>
 
| style="text-align: center;" | had<u>ă</u>nţ<span style="color: #FF0000">e</span>
 
| style="text-align: center;" | had<u>ă</u>nţ<span style="color: #FF0000">e</span>
−
| '''delmeţãi''' (płacić), '''hara : høreţ/hørĕţ-''' (jechać)
+
| '''delmeţãi''' (płacić), '''hara''' : '''høreţ/hørĕţ-''' (jechać)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 8
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 8
Linia 362: Linia 362:
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 13
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 13
−
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''søblãi<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span>''' (śpiewać)
+
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''bl<u>ã</u>i''' : '''blãh-''' (mówić)
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span>
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>ie</span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>ie</span>
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span>
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>a</u>ï</span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>a</u>ï</span>
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
−
| style="text-align: center;" | søblãi<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
+
| style="text-align: center;" | blãh<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
−
| '''blãi''' : '''blãh-''' (mówić, rozmawiać)
+
| '''søblãi<span style="color: #0000FF">ȃ</span>i''' (mówić, rozmawiać)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 14
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 14
Linia 379: Linia 379:
 
| style="text-align: center;" | hũi<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | hũi<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | hũi<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
 
| style="text-align: center;" | hũi<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
−
| '''sãhjă''' (brać), '''stũnă''' (pić), '''sẽimă''' (jeść), '''hrãtă''' : 3.os. '''hrãţ-''' (kraść)
+
| '''sãhjă''' (brać), '''stũnă''' (pić), '''sẽimă''' (jeść), '''hrãtă''' : 3.os. '''-<span style="color: #0000FF">ţ</span>-''' (kraść)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 15
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 15
Linia 398: Linia 398:
 
| style="text-align: center;" | fahj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | fahj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | f<span style="color: #0000FF">ã</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | f<span style="color: #0000FF">ã</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
−
| '''hnertă''' (stać, stawiać)
+
| '''hnertă''' : 3.os. '''-<span style="color: #0000FF">ţ</span>-''' (stać, stawiać)
 
|-
 
|-
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 17
 
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 17
Linia 476: Linia 476:
 
| style="text-align: center;" | ẽn<span style="color: #FF0000"><u>ĭ</u></span>
 
| style="text-align: center;" | ẽn<span style="color: #FF0000"><u>ĭ</u></span>
 
|
 
|
 +
|}
 +
 +
=== Czas przeszły prosty ===
 +
Czas przeszły rządzi się mniejszą liczbą reguł, jednak częściej zdarzają się supletywne tematy w porównaniu do czasu teraźniejszego.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
!
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | bezokolicznik
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 1.lp.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 1.lm.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 2.lp.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 2.lm.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 3.lp.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 3.lm.
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | inne
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 1
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''ãi : hon-''' (być, stać się)
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">u͂i</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">u͂ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">u</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">uï</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">ui</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">ei</span>
 +
| '''hounãi''' (chcieć), '''delãi''' (widzieć), '''nomăţ''' (nazywać), '''sodă''' (móc), '''hlenda''' : '''hlũh-''' (oglądać)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 2
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''bl<u>ø</u>h<span style="color: #FF0000">a</span>''' : '''blãhj-''' (umierać)
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">ãi</span>
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">ãie</span>
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">a</span>
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">aï</span>
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">e</span>
 +
| style="text-align: center;" | bl<u>ã</u>hj<span style="color: #FF0000">ei</span>
 +
| '''seplũnta''' : '''seplũh-''' : 2.os.mn. '''-a<span style="color: #0000FF">i</span>''' (umierać), '''øblãia''' : '''oblũh-''' : 2.os.mn. '''-a<span style="color: #0000FF">i</span>''' (przepraszać)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 3
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''h<u>e</u>t<span style="color: #FF0000">a</span>''' : '''her-''' (iść)
 +
| style="text-align: center;" | h<u>e</u>r<span style="color: #FF0000">u͂i</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>e</u>r<span style="color: #FF0000">u͂ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | her<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | her<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>e</u>r<span style="color: #FF0000">u</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>e</u>r<span style="color: #FF0000">ui</span>
 +
| '''søldãi''' (mieć powinność), '''størãi''' (szukać), '''hresţãi''' : '''hresn-''' (rosnąć), '''htenă''' : '''hter-''' (wiedzieć)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 4
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''h<u>o</u>n<span style="color: #FF0000">a</span>''' (lubić)
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF"><u>ø</u></span>n<span style="color: #FF0000">u͂i</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF"><u>ø</u></span>n<span style="color: #FF0000">u͂ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF">ø</span>n<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF">ø</span>n<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF"><u>ø</u></span>n<span style="color: #FF0000">u</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<span style="color: #0000FF"><u>ø</u></span>n<span style="color: #FF0000">ui</span>
 +
|
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 5
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | saond<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span> (nosić)
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ao</u>nd<span style="color: #FF0000">u͂i</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ao</u>nd<span style="color: #FF0000">u͂ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | saond<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | saond<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ao</u>nd<span style="color: #FF0000">ui</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ao</u>nd<span style="color: #FF0000">ei</span>
 +
| '''lãiţa''' (skakać)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 6
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''stẽm<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span>''' (trzymać)
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF"><u>e</u></span>m<span style="color: #FF0000">u͂i</span>
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF"><u>e</u></span>m<span style="color: #FF0000">u͂ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF">e</span>m<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF">e</span>m<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF"><u>e</u></span>m<span style="color: #FF0000">ui</span>
 +
| style="text-align: center;" | st<span style="color: #0000FF"><u>e</u></span>m<span style="color: #FF0000">ei</span>
 +
|
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 7
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''sãrn<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span>''' : '''sørn-''' (kupować)
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ø</u>rn<span style="color: #FF0000">ãi</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ø</u>rn<span style="color: #FF0000">ãie</span>
 +
| style="text-align: center;" | sørn<span style="color: #FF0000"><u>ă<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | sørn<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ø</u>rn<span style="color: #FF0000">e</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<u>ø</u>rn<span style="color: #FF0000">ei</span>
 +
|
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 8
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''sen<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span> : hod-''' (być)
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>d<span style="color: #FF0000">ã</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>d<span style="color: #FF0000">ãie</span>
 +
| style="text-align: center;" | hod<span style="color: #FF0000"><u>ă<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | hod<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>d<span style="color: #FF0000">a</span>
 +
| style="text-align: center;" | h<u>o</u>d<span style="color: #FF0000">ai</span>
 +
|
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 9
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''t<u>ø</u>h<span style="color: #FF0000">a</span>''' : '''tu͂hj-''' (słyszeć, słuchać)
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>i</span>
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>u</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 +
| style="text-align: center;" | tu͂hj<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
 +
| '''ũça''' (żyć), '''stũnă''' : '''stũh-''' (pić)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 10
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''sãhj<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span>''' : '''suhj-''' (brać)
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>i</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ŭ</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 +
| style="text-align: center;" | s<span style="color: #0000FF">u</span>hj<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
 +
| '''sẽimă''' (jeść)
 +
|-
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | 11
 +
! style="text-align: center; font-weight:bold;" | '''dah<span style="color: #FF0000"><u>ă</u></span> : du͂i-''' (robić)
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>i</span>
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>ă</u>ie</span>
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>ă<u></span>
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>a</u>ï</span>
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>ĕ</u></span>
 +
| style="text-align: center;" | du͂i<span style="color: #FF0000"><u>e</u>i</span>
 +
| '''blãi''' : '''blu͂i-''' (mówić, rozmawiać), '''hrãtă''' : '''hru͂i-''' (kraść)
 
|}
 
|}

Wersja z 21:44, 13 sie 2020

język nissidzki
nisĭdeçãinïa sønda
Utworzenie: Obcy w ok. 2012 (zapiski)
Używany w (Kontynent Istanbudzki): Nissida, Marnesa
Typologia: zasadniczo fleksyjny, zasadniczo SVO
Klasyfikacja: języki laryngijskie
  • języki złożone
    • język nissidzki
Lista conlangów


Język nissidzki (też język nisidzki) — język należący do grupy języków laryngijskich i podgrupy tzw. języków złożonych, używany w Nissidzie przez 98 milionów ludzi w Nissidzie i 81 milionów ludzi w Marnesie. Standardy nissidzki i marneski są w pełni wzajemnie zrozumiałe. Różnice między nimi są głównie kosmetyczne poza tym, że marneski może być też pisany alfabetem laryngijskim, natomiast nissidzki stosuje w zasadzie tylko łacinkę (nissidzcy tzw. staroobrzędowcy czasami stosują alfabet larnyngijski). Do tej samej gałęzi języków złożonych należy również język rydwański, spokrewniony w około 88% z nissidczyzną, a także język harbencki, zrozumiały w mowie na ok. 76%. Pozostałe języki laryngijskie znacznie bardziej się różnią od grupy języków złożonych i wykazują mały stopień zrozumiałości, choć ogólnie współczesne języki laryngijskie spaja więcej wspólnych elementów niż chociażby język polski i język niemiecki. Należy też wiedzieć, że język nissidzki uważa się za bezpośredniego kontynuatora pisanej tradycji języka starolaryngijskiego.

Fonologia

Nissidzki należy do języków o dość bogatym zestawie zarówno samogłosek, jak i spółgłosek. Jest w nim również pełno dyftongów.

System samogłoskowy

W języku nissidzkim iloczas samogłoski ma wartość dystynktywną. Samogłoski dzielimy na normalne i krótkie. Większość samogłosek ma odpowiadającą parę z samogłoską normalną i krótką, w której obrębie rozróżnia się poza iloczasem również barwę samogłoski.

Przednie Środkowe Tylne
Przymknięte i /i/ u /u/
Prawie przymknięte ĩ /ɪˑ/ ũ /ɯ̞˙/
Półprzymknięte ẽ /ɘˑ/ ø /o/
Półotwarte e /ɛ/ õ /ɜ˙/ o /ɔ/
Prawie otwarte ã /æ˙/
Otwarte a /ä/[1] ao /ɑ/
  1. ↑ rzadko pisane jako ë

Z gramatycznego punktu widzenia krótkie i normalne układają się odpowiednio w pary:

  • ã /æ˙/ ― a /ä/
  • ẽ /ɘ˙/ ― e /ɛ/
  • ĩ /ɪ˙/ ― i /i/
  • õ /ɜ˙/ ― o /ɔ/
  • ũ /ɯ̞˙/ ― o /u/

Pozostałe samogłoski, tj. ao /ɑ/, ø /o/ są bez pary (z wyjątkiem ø w kilku czasownikach). Z historycznego punktu widzenia jednak były to długie odpowiedniki odpowiednio a /ä/ i o /ɔ/.

Dyftongi

Rozróżniamy następujące dyftongi:

  • au /äw/
  • ou /ɔw/
  • ai /äj/
  • ãi /æ˙j/
  • ei /ɛ˙j/
  • ẽi /ɘ˙j/
  • ui /uj/
  • ũi /ɯ̞˙j/

Alofonia i procesy fonetyczne

  • Na końcu wyrazu dyftong ãi /æ˙j/ wymawiamy jak [e], natomiast dyftong ũi /ɯ̞˙j/ wymawiamy jak [y]. Zasada ta jest lekko zmodyfikowana w Marnesie, gdzie na ogół się wymawia odpowiednio [ej] i [ʏj].
  • Fonem ã /æ˙/ pod akcentem i po akcencie redukujemy do ẽ /ɘ˙/, rzadziej też do e /ɛ/. Marnesi redukcję zwykle ograniczają do wygłosu.

System spółgłoskowy

Nissidczyzna wyróżnia się bogatym zestawem spółgłosek różnego rodzaju w stosunku do innych laryngijskich.

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Retrofleksyjne Podniebienne Welarne Krtaniowe
Nosowe m /m/ n /n/
Zwarte p /p/ • b /b/ t /t̪/ • d /d̪/ k /k/ • g /g/
Zwarto-szczelinowe ţ /t̪s̪ʲ/
Szczelinowe f /f/ • v /v/[1] s /s̪/ • ç /s̪ʲ/ • z /z̪/[1] sj /ʂ/[1] • zj /ʐ/[1] hj /x/ h /h/
Płynne u /w/ ļ /ɫ̪/ l /l/ i /j/[2]
Drżące r /r/
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 tylko w wyrazach obcego pochodzenia
  2. ↑ rzadko pisane jako j

Alofonia i procesy fonetyczne

  • Na końcu wyrazu i przed spółgłoską wszystkie spółgłoski zwarte i szczelinowe ulegają ubezdźwięcznieniu, tj. /b/ > /p/, /d̪/ > /t̪/, /g/ > /k/, /v/ > /f/, /z̪/ > /s̪/, /ʐ/ > /ʂ/.
  • W Marnesie fonem r /r/ można wymawiać w sposób języczkowy, tj. [ʁ].
  • W Marnesie fonem hj /x/ często wymawia się długo, tzn. [xː].

Akcent

Akcent w języku nissidzkim jest swobodny (różne wyrazy mają akcent na różnym miejscu) i ruchomy (formy gramatyczne jednego wyrazu mogą różnić się pozycją akcentu). Akcent główny może padać zarówno na samogłoskę normalną, jak i krótką. Akcent poboczny z kolei przeważnie pada na sylabę odległą parzyście od sylaby, na którą pada akcent główny. Na ogół każdy rodzaj akcentu oddajemy na piśmie.

Pisownia

Obowiązuje następujący zestaw liter w języku nissidzkim (pismo łacińskie):

  • a, ã, ă, ȃ, ä, b, c, ç, d, e, ẽ, ĕ, ȇ, ë, f, g, h, hj, i, ĩ, ĭ, ȋ, ï, j, k, l, ļ, m, n, o, õ, ŏ, ȏ, ö, ø, p, r, s, t, ţ, u, ũ, ŭ, ȗ, ü

Litery sj, v, z i zj są używane tylko w wyrazach obcego pochodzenia i są w takiej kolejności na końcu słownika. Dwuznak ao nie traktuje się jako osobnej litery, podobnie jak dyftongi.

Litery u i i funkcjonują jako spółgłoski, jeżeli poprzedza je samogłoska, chyba że na nich zaznaczona jest diereza.

Ogólne zasady pisowni diakrytyków

Jeżeli mamy do czynienia z akcentowaną samogłoską normalną, to zaznaczamy nad nią brewis (np. ă), chyba że:

  • jest to pierwsza w wyrazie (licząc od początku rdzenia) sylaba z samogłoską normalną, chyba że:
    • wyraz należy do paradygmatu ruchomego w obu liczbach
    • samogłoski redukowane i nieredukowane w rozważanej sylabie (i tylko tej) wymieniają się w różnych formach gramatycznych
  • jest to ø
  • samogłoska należy do dyftongu zapisywanego jako au lub ou (istnieją wyjątki)
  • jest obok samogłoska z dierezą, chyba że jednoznacznie wiadomo, gdzie pada akcent (istnieją wyjątki)

Znak akcentu głównego stawiamy też w pewnych jednosylabowych wyrazach, które mają akcent emfatyczny.

Jeżeli mamy do czynienia z samogłoską normalną z akcentem pobocznym (czyli wyraz jest przynajmniej trzysylabowy), przy czym obowiązują zasady stawiania akcentu głównego. Do tego znak akcentu pobocznego stawiamy również w niektórych jednosylabowych słowach, aby zaznaczyć, że nie posiadają własnego akcentu. Są też pewne wyjątki, gdzie nie stawia się znaku akcentu pobocznego mimo spełnienia wszystkich przesłanek.

Dierezę (np. ä) z kolei stawiamy:

  • zawsze na drugiej samogłosce z rzędu, jeśli następuje hiatus (spotkanie się dwóch samogłosek obok siebie), bez względu na to, czy w piśmie mogłyby razem tworzyć dyftong, czy nie — zasada również dotyczy wyrazów obcych
  • nad końcową samogłoską, aby zaznaczyć, że samogłoska nie jest końcówką fleksyjną, tylko należy do tematu
  • nad literą e, jeśli ją wymawiamy jak a /a/.

Morfologia

Nissidczyzna ma rozległą fleksję, z częstymi wymianami samogłosek, przesunięciem akcentu i supletywnością. Są jednak podstawowe różnice w stosunku do takich języków indoeuropejskich jak łacina, polski czy rosyjski, m.in.:

  • nie funkcjonuje na ogół pojęcie przyimków, dlatego większość dopełnień łączy się za pomocą odpowiedniego przypadka,
  • istnieje system cząstek podobny do "dodatkowych" przypadków w języku węgierskim, za pomocą którego wyrażamy relacje czasowe i przestrzenne,
  • istnieje rozległy system czteroaspektowy, niepodobny do tego, co znamy z większości języków indoeuropejskich.

Czasownik

Czasownik odmieniamy przez osoby, liczby, czasy i tryby. Mamy do tego również szczególne formy: bezokolicznik i imiesłów czynny. Co ciekawe, nie ma w nissidzkim pojęcia strony biernej ani nie ma imiesłowu biernego. Do tego niektóre rzeczowniki w liczbie pojedynczej łączą się z czasownikiem w liczbie mnogiej.

Bezokolicznik

Mamy trzy zestawy końcówek:

  • -ãi (wariant nieakcentowany) lub -ăi (wariant akcentowany);
  • -a (wariant nieakcentowany) lub -ă (wariant akcentowany);
  • końcówka zerowa (Ø).

Czas teraźniejszy prosty

W czasie teraźniejszym jest najwięcej reguł i odchyleń od nich. Dzielimy czasowniki na kilka grup pod względem odmiany. Końcówki są zaznaczone kolorem, wymiany tematu kolorem niebieskim, natomiast akcent podkreśleniem.

bezokolicznik 1.lp. 1.lm. 2.lp. 2.lm. 3.lp. 3.lm. inne
1 hanţa (wygrywać) hanţãi hanţãie hanţa hanţaï hanţe nãihja (leżeć), øblãia : øbl- (przepraszać)
1b seplũnta (pomagać) seplũntãi seplũntãie seplũnta seplũntai seplũnţe hrãndăţ (zmieniać); wyrazy obce jak nomăţ (nazywać), instalăţ (instalować) itd.
2 bløha (umierać, konać) bløhãi bløhië bløha bløhaï bløhi hlenda (oglądać), ãi : hon- (stać się, być)
3 deļa (myśleć) deļãi deļãie deļă deļăï deļe deļĕ nehjta (sprzątać, zamiatać), masa (czytać), ļemţa (pływać), lãiţa (skakać)
4 seba (mieć) sebãi sebãie sebă sebăï sebi sebĭ tøha (słyszeć, słuchać), fløha (prosić), haļna (gotować)
5 hona (lubić) hønãi honãie hønă hønăï hone honĕ ũça (żyć)
6 saţa (pytać) saţãi saţãie sãţă sãţaï saţe saţĕ sahjta (łamać, psuć)
7 hresţãi (rosnąć) hresţăi hresţãië hresţă hresţăï hresţe hresţĕ
7b hadanţãi (rodzić, rodzić się) hadănţãi hadanţãië hadănţa hadănţai hadanţe hadănţe delmeţãi (płacić), hara : høreţ/hørĕţ- (jechać)
8 størãi (szukać) størăi størãië støră størăï støri størĭ
9 søldãi (mieć powinność) søldĭ søldië søldă søldăï søldi søldĭ deçnãi (rzucać)
10 tepãi (pisać) tepĭ tepië tẽpă tẽpaï tepi tẽpĭ hrepãi (ciąć)
11 hounãi (chcieć) hounã hounãië hoună hounăï houna hoună saorãi (myć, prać)
11b hørenţãi (marzyć, śnić) hørenţã hørenţãië hørĕnţa hørĕnţai hørenţa hørĕnţa
12 delãi (widzieć) delã delãië dẽlă dẽlăï dela delă nesãi (spać)
13 blãi : blãh- (mówić) blãhăi blãhăie blãhă blãhaï blãhĕ blãhei søblãiȃi (mówić, rozmawiać)
14 hũiă (dawać) huiăi hũiăie huiă huiăï hũiĕ hũiei sãhjă (brać), stũnă (pić), sẽimă (jeść), hrãtă : 3.os. -ţ- (kraść)
15 blũhă (grać, bawić się) bluhăi blũhăie bluhă bluhăï blũhĭ fãdră (spadać, upadać)
16 fahjă (latać, lecieć) fahjăi fahjăie fãhjă fãhjaï fahjĕ fãhjĕ hnertă : 3.os. -ţ- (stać, stawiać)
17 dahă (robić) dahăi dahăie dãhă dãhaï dahĭ dãhĭ htenă (wiedzieć), sodă (móc), depă (siedzieć)
18 saondăi (nosić) saondĭ saondië saondă saondăï saondĕ
19 sãrnăi (kupować) sarnăi sãrnăië sarnă sarnăï sãrnĕ stẽmăi (trzymać)
niereg. heta (iść) hendã hendãië harnă harnăï henda hendă
niereg. açhȇta (przychodzić, pochodzić) açhȇndã açhȇndãië açhȃrna açhȃrnai açhȇnda aonhȇta (wchodzić)
niereg. fenă (kochać, płonąć) fandã fandãië fẽnă fẽnaï fanda fandă
niereg. senă (być) esĭ esãie ẽrdă ẽrdaï esi ẽsĭ
niereg. ẽdă (biegać, biec) edăi ẽdăie enă enăï ẽdĭ ẽnĭ

Czas przeszły prosty

Czas przeszły rządzi się mniejszą liczbą reguł, jednak częściej zdarzają się supletywne tematy w porównaniu do czasu teraźniejszego.

bezokolicznik 1.lp. 1.lm. 2.lp. 2.lm. 3.lp. 3.lm. inne
1 ãi : hon- (być, stać się) honu͂i honu͂ie honu honuï honui honei hounãi (chcieć), delãi (widzieć), nomăţ (nazywać), sodă (móc), hlenda : hlũh- (oglądać)
2 bløha : blãhj- (umierać) blãhjãi blãhjãie blãhja blãhjaï blãhje blãhjei seplũnta : seplũh- : 2.os.mn. -ai (umierać), øblãia : oblũh- : 2.os.mn. -ai (przepraszać)
3 heta : her- (iść) heru͂i heru͂ie herŭ herŭï heru herui søldãi (mieć powinność), størãi (szukać), hresţãi : hresn- (rosnąć), htenă : hter- (wiedzieć)
4 hona (lubić) hønu͂i hønu͂ie hønŭ hønŭï hønu hønui
5 saondăi (nosić) saondu͂i saondu͂ie saondŭ saondŭï saondui saondei lãiţa (skakać)
6 stẽmăi (trzymać) stemu͂i stemu͂ie stemŭ stemŭï stemui stemei
7 sãrnăi : sørn- (kupować) sørnãi sørnãie sørnă sørnăï sørne sørnei
8 senă : hod- (być) hodã hodãie hodă hodăï hoda hodai
9 tøha : tu͂hj- (słyszeć, słuchać) tu͂hjŭi tu͂hjŭie tu͂hjŭ tu͂hjuï tu͂hjĕ tu͂hjei ũça (żyć), stũnă : stũh- (pić)
10 sãhjă : suhj- (brać) suhjŭi suhjŭie suhjŭ suhjŭï suhjĕ suhjei sẽimă (jeść)
11 dahă : du͂i- (robić) du͂iăi du͂iăie du͂iă du͂iaï du͂iĕ du͂iei blãi : blu͂i- (mówić, rozmawiać), hrãtă : hru͂i- (kraść)
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_nissidzki&oldid=35886”