Język starohoczebozki

język starohoczebozki hotëṡbozo kuico
Typologia:	fleksyjny, S1
Utworzenie:	Emil (w 2022)
Cel utworzenia:	obecnie prajęzyk Hadżalu
Sposoby zapisu:	Zmodyfikowana łacinka
Kody
Conlanger–1	skoi.
Przykład
Ojcze nasz (początek) Kačienie ot wir scæktas ḫo hailî, gruch uljc siðo oauǥo hailî, gruch uljc tṡugæchei zŭhoǥî, gruch fælv skälę hailöt donx kamëras eḫ, kemakt guoti.
Lista conlangów

        

Język starohoczebozki (hotëṡbozo kuico /ˈhotəs̱bozo ˈkyːt͡so/) to prajęzyk w Hadżalu, będący potomkiem pralatyskiego i bezpośrednim następcą zarówno hoczebozkiego, jak i jesiwskiego. Jest najstarszym poświadczonym językiem latyskim, przez co odgrywa dużą role w rekonstrukcji nie tylko latyskich, ale i im pokrewnych.

Język ten był używany do zapisywania różnich pieśni ludowych, religijnych, a pod koniec istnienia także spraw państwowych. Jego nazwa pochodzi z okresu, gdy Hoczeboz był hipermocarstwem Hadżalu i miał wolną rękę w wszystkich sprawach - nawet językowych, co poskutkowało uznaniem jeswiskiego za dialekt, a dawnego języka jako starohoczebozkiego (planchotṡbozo koico) - nazwa ta się przyjęła w niemal wszystkich krajach mimo zmian politycznych. Jedynie Jechgiw stoi przeciwko tej nazwie i proponuje nazywania języka jako starohoczebozkojesiwski (flenchotšbozjechjoevo koyco).

Porównanie z pralatyskim

Chociaż starohoczebozki jest najwcześniej poświadczonym potomkiem pralatyskiego, to mimo to ma wiele cech odróżniających się od niego i innych jego potomków:

• rozwój dawnych długich *ê *œ *ô w dyftongi ie üo uo, np.: kakjênẹ → kačienę, *gœtis → güotis, *tjôm → cuom;
• utrata *w po samogłoskach, zostawiając jednak długość. Poprzedza to dyftongizację i powoduje to powstanie rozziewów, np.: *mawinus → māënus, *towa → tōa. Początkowo proces zachodził tylko po samogłoskach zaokrąglonych, jednak z czasem proces pojawił się po wszystkich samogłoskach;
  • nie dotyczy to dyftongów *au *äu, które są traktowane jako długa samogłoska i rozwijają się w 'oau eu;
• redukcja krótkich *i *ü *u do ë (łącząc się z pralatyskim *ë) w sylabie po akcencie, gdy po niej występowała kolejna, np.: *latisẹ → latësę, *mawinus → māënus, *trogülog → troglog, *wachusẹ > wachësę;
• spirantyzacja wszystkich *b *d *dj *g *gj *gv do v ð ȥ ǥ ž ǥu po sonoratach i między samogłoskami. Pod koniec okresu starohoczebozkiego jednak ð ȥ wróciły do d ʒ w większości dialektów;
• wymieszanie nagłosowych *sw- i *zw- do wspólnej postaci zw-. W innych językach te grupy się dysasymilują, ale bez łączenia się z sobą;
• utrata większości form wokalicznego trybu przypuszczającego. Pozostał tylko w najważniejszych czasownikach oraz w modalnych;
• powstanie alternatywy dla posesywnej funkcji dopełniacza w postaci konstrukcji för + mianownik, np. för latësę "człowieka".

Ma też cechy typowe dla wschodniolatyskich:

• liczebnik "jeden" ma długą samogłoskę, tzn. ma formę ḫæk ← *ḫæk;
• w wielu miejscach nieregularna utrata *-h-, np. *huhê → hu'ie, *bûhek → bûek;
• utrata labializacji na końcu wyrazu, np. *nâskv → nâsk (ale nâsquẹ);
• rozwój miękkich wargowych w twarde przedniojęzykowe: *bombjẹ → bondẹ, *pjudo → tuðo, *fjûŋt → sûkt;
• spółgłoska *ħ połączyła się przed samogłoskami z *ḫ, np. *ħâfr → ḫâfër, zaś przed spółgłoskami i w wygłosie wydłużała samogłoskę. W tym języku zachodzi to po dyftongizacji, np. *maħ → mā, *düdiseħ → düðësē;
• powstanie nowego typu imiesłowu z przedrostkiem c- bądź ti- (oba z *ti-) obok odziedziczonych z Ø- oraz owë-;
• rozwój czasu przeszłego aglutynacyjnego (plusquamperfeit w hoczebozkim i przeszły dynamiczny w jesiwskim).

Fonologia

Samogłoski

	Przednie		Środkowe	Tylne
	Płaskie	Zaokrąglone
Przymknięte	i・iː <i・î, ī >	y・yː <ü・ui, ǖ>		u・uː <u・û, ū>
Półprzymknięte	e・eː <e・ē>	ø・øː <ö・ȫ>	ə <ë>	o・oː <o・ō>
Półotwarte	ɛ <ę>	œ <ǫ̈>		ɔ <ǫ>
Otwarte	æ・æː <ä・æ, ǟ>		a・ɑː <a・â, ā>

Uwagi:

• występowanie samogłosek ę ǫ̈ ǫ było ograniczone do końca wyrazu;
• samogłoski długie odziedziczone z pralatyskiego są zapisywane z daszkiem (â), zaś powstałe w starohoczebozkim i z zapożyczeń z makronem (ā);
  • wynika z tego, że długie /eː øː oː/ są zawsze zapisywane jako ē ȫ ō, gdyż te odziedziczone z pralatyskiego przeszły w dyftongi;
• samogłoska ë znikła w większości pozycyj w późnym starohoczebozkim;
• w późnym starohoczebozkim samogłoski /æ æː/ połączyły się z /e eː/ w najbardziej północno-zachodnich dialektach. Później, już w średniojesiwskim, ta zmiana rozprzestrzeniła się na niemal cały obszar jesiwski oraz część hoczebozkiego, jednak było to wystarczająco późno po przejściu ē > ī.

Dyftongi

Samogłoska początkowa	Zakończenie na /i̯/	Zakończenie na /u̯/	Otwarcie dyftongu
/a/	/ai̯/ <ai>	/au̯/ <oau>
/ɛ~e/	/ɛi̯/ <ei>	/ɛu̯/ <eu>	/e͡ɛ/ <ie>
/œ~ø/			/ø͡œ/ <üo>
/ɔ~o/			/o͡ɔ/ <uo>

Dyftongi ai, oau, ei, eu pochodzą z pralatyskich *ai, *au, *äi, *äu, natomiast ie üo uo powstały z dyftongizacji pralatyskich *ê *œ *ô. Tych nowych dyftongów wymowa nie jest pewna - historycznie uważało się że były opadające (/eɛ̯~ie̯/), ale w niektórych współczesnych dialektach poświadczono wymowę jako rosnącą (/e̯ɛ/), Z tego powodu, w ramach kompromisu, oznacza się je za pomocą łuczku (/e͡ɛ/).

Spółgłoski

		Wargowe	Laminalne	Apikalne	Podniebienne	Welarne	Labiowelarne	Gardłowe
Nosowe		m <m>	n <n>		ɲ <nj>	ŋ <nx>	ŋʷ <nxu>
Zwarte	bezdźwięczne	p <p>	t <t>			k <k>	kʷ <qu>
	dźwięczne	b <b>	d <d>			g <g>	gʷ <gu>
Afrykaty	bezdźwięczne		t͡s <c>		t͡ʃ <č>
	dźwięczne		d͡z <ʒ> [d͡ð <ȥ>]		d͡ʒ <ǯ>
Szczelinowe	bezdźwięczne	f <f>	s <s>	s̱ <ṡ>	ʃ <š>	x <ch>	xʷ <chu>	h <h>
	dźwięczne	[v <v>]	z <z> [ð <ð>]	ẕ <ż>	[ʒ <ž>]	[ɣ <ǥ>]	[ɣʷ <ǥu>]	ʕ <ḫ>
Drżące			r <r>		rʲ <rj>
Boczne			l <l>		ʎ <lj>
Półsamogłoski		ʋ~w <w>			j <j>

Dźwięki v, ð, ȥ, ž, ǥ, ǥu były allofonami b, d, ʒ, ǯ, g, gu między samogłoskami i po głoskach l lj r rj. W późnym starohoczebozkim d i ʒ straciły jednak swoje allofony w większości dialektów, zaś ǯ połączyło się we wszystkich z ž, przez co ostatecznie tylko b g gu miały wymianę allofoniczną we wszystkich dialektach. Przykłady słów z tymi allofonami:

• ljuvok ← *ljubok "skrót"
• siðo ← *sido "imię"
• buȥëko ← *budjüko "mężczyzna"
• öžek ← *ögjek "wąż"
• juǥũo ← *jugô "mózg"
• aǥuar ← *agvar "owca"

Dźwięk r prawdopodobnie posiadał wygłosowego allofona [ɹ~ɐ̯]. Brak jest dowodów na allofona l [ɫ].

Dźwięk rj istniał w starohoczebozkim, jednak w większości dialektów zanikł. W jesiwskim na ogół zlał się z lj, zaś w hoczebozkim z lj, ṡ lub ż w zależności od słowa.