Kēlen: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
m (1 wersja)
 
 
(Nie pokazano 11 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 10: Linia 10:
 
! Dziąsłowe
 
! Dziąsłowe
 
! Podniebienne
 
! Podniebienne
−
! Miękko-<br />podniebienne
+
! Tylnojęz.
 
|-
 
|-
 
! Zwarte
 
! Zwarte
−
| <nowiki>p [p]</nowiki> http://img297.imageshack.us/img297/6637/89978444.png
+
| http://www.terjemar.net/img/p.gif p [p]
−
| <nowiki>t [t]</nowiki> http://img51.imageshack.us/img51/8213/27926902.png
+
| http://www.terjemar.net/img/t.gif t [t]
−
| <nowiki>c [c]</nowiki> http://img44.imageshack.us/img44/3951/51612804.png
+
| http://www.terjemar.net/img/c.gif c [c]
−
| <nowiki>k [k]</nowiki> http://img707.imageshack.us/img707/5616/95025138.png
+
| http://www.terjemar.net/img/k.gif k [k]
 
|-
 
|-
−
! Zwarto-<br />szczelinowe
+
! rowspan="3" | Szczelinowe
−
|
+
| rowspan="3" | http://www.terjemar.net/img/w.gif w [β]
−
| <nowiki>s [t͜s]</nowiki> http://img693.imageshack.us/img693/4633/33971446.png
+
| http://www.terjemar.net/img/s.gif s [s]
−
|
+
| rowspan="3" | http://www.terjemar.net/img/j.gif j [ç]
−
|
+
| rowspan="3" | http://www.terjemar.net/img/h.gif h [x]
 
|-
 
|-
−
! rowspan="2" | Szczelinowe
+
| http://www.terjemar.net/img/th.gif þ [θ]
−
| rowspan="2" | <nowiki>w [β]</nowiki> http://img684.imageshack.us/img684/484/36656680.png
 
−
| <nowiki>þ [θ]</nowiki> http://img502.imageshack.us/img502/5841/17035674.png
 
−
| rowspan="2" | <nowiki>j [ç]</nowiki> http://img708.imageshack.us/img708/6682/52990789.png
 
−
| rowspan="2" | <nowiki>h [x]</nowiki> http://img694.imageshack.us/img694/748/63906389.png
 
 
|-
 
|-
−
| <nowiki>x [ʃ]</nowiki> http://img229.imageshack.us/img229/7844/52034525.png
+
| http://www.terjemar.net/img/x.gif x [ʃ]
 
|-
 
|-
 
! Nosowe
 
! Nosowe
−
| <nowiki>m [m]</nowiki> http://img22.imageshack.us/img22/2538/73145618.png
+
| http://www.terjemar.net/img/m.gif m [m]
−
| <nowiki>n [n]</nowiki> http://img99.imageshack.us/img99/2731/64238130.png
+
| http://www.terjemar.net/img/n.gif n [n]
−
| <nowiki>ñ [ɲ]</nowiki> http://img528.imageshack.us/img528/5863/78608571.png
+
| http://www.terjemar.net/img/nj.gif ñ [ɲ]
−
| <nowiki>ŋ [ŋ]</nowiki> http://img3.imageshack.us/img3/4513/93113463.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ng.gif ŋ [ŋ]
 
|-
 
|-
−
! Nosowe<br />długie
+
! N. długie
−
| <nowiki>mm [mː]</nowiki> http://img515.imageshack.us/img515/975/66032682.png
+
| http://www.terjemar.net/img/mm.gif mm [mː]
−
| <nowiki>nn [nː]</nowiki> http://img693.imageshack.us/img693/9207/61707300.png
+
| http://www.terjemar.net/img/nn.gif nn [nː]
−
| <nowiki>ññ [ɲː]</nowiki> http://img525.imageshack.us/img525/497/nnjx.png
+
| http://www.terjemar.net/img/nnj.gif ññ [ɲː]
−
| <nowiki>ŋŋ [ŋː]</nowiki> http://img9.imageshack.us/img9/1140/nng.png
+
| http://www.terjemar.net/img/nng.gif ŋŋ [ŋː]
 
|-
 
|-
 
! rowspan="2" | Boczne
 
! rowspan="2" | Boczne
−
| rowspan="2" |
+
! rowspan="2" |
−
| <nowiki>l [l]</nowiki> http://img407.imageshack.us/img407/2596/74154309.png
+
| http://www.terjemar.net/img/l.gif l [l]
−
| rowspan="2" | <nowiki>λ [ʎ]</nowiki> http://img27.imageshack.us/img27/1340/65177481.png
+
| rowspan="2" | http://www.terjemar.net/img/lj.gif λ [ʎ]
−
| rowspan="2" |
+
! rowspan="2" |
 
|-
 
|-
−
| <nowiki>ll [lː]</nowiki> http://img132.imageshack.us/img132/7645/85588342.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ll.gif ll [lː]
 
|-
 
|-
 
! rowspan="2" | Drżące
 
! rowspan="2" | Drżące
−
| rowspan="2" |
+
! rowspan="2" |
−
| <nowiki>r [r]</nowiki> http://img43.imageshack.us/img43/4567/90945948.png
+
| http://www.terjemar.net/img/r.gif r [r]
−
| rowspan="2" | <nowiki>rj [rʲ]</nowiki> http://img685.imageshack.us/img685/9138/48450819.png
+
| rowspan="2" | http://www.terjemar.net/img/rj.gif rj [rʲ]
−
| rowspan="2" |
+
! rowspan="2" |
 
|-
 
|-
−
| <nowiki>rr [rː]</nowiki> http://img695.imageshack.us/img695/1634/34488153.png
+
| http://www.terjemar.net/img/rr.gif rr [rː]
 
|}
 
|}
  
Linia 69: Linia 65:
 
|-
 
|-
 
! Przymknięte
 
! Przymknięte
−
| <nowiki>i [i]</nowiki> http://img522.imageshack.us/img522/6074/47584006.png
+
| http://www.terjemar.net/img/i.gif i [i]
−
| <nowiki>ī [iː]</nowiki> http://img522.imageshack.us/img522/1557/76959360.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ii.gif ī [iː]
−
| colspan="2" | <nowiki>y [ɨ]</nowiki> http://img522.imageshack.us/img522/6074/47584006.png
+
| colspan="2" | http://www.terjemar.net/img/i.gif y [ɨ]
−
| <nowiki>u [u]</nowiki> http://img191.imageshack.us/img191/9435/90842816.png
+
| http://www.terjemar.net/img/u.gif u [u]
−
| <nowiki>ū [uː]</nowiki> http://img7.imageshack.us/img7/6513/12137147.png
+
| http://www.terjemar.net/img/uu.gif ū [uː]
 
|-
 
|-
 
! Średnie
 
! Średnie
−
| <nowiki>e [e̞]</nowiki> http://img684.imageshack.us/img684/1454/91463940.png
+
| http://www.terjemar.net/img/e.gif e [e̞]
−
| <nowiki>ē [e̞ː]</nowiki> http://img46.imageshack.us/img46/2027/37399583.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ee.gif ē [e̞ː]
−
| colspan="2" |
+
! colspan="2" |
−
| <nowiki>o [o̞]</nowiki> http://img215.imageshack.us/img215/9999/51173511.gif
+
| http://www.terjemar.net/img/o.gif o [o̞]
−
| <nowiki>ō [o̞ː]</nowiki> http://img709.imageshack.us/img709/391/77576780.png
+
| http://www.terjemar.net/img/oo.gif ō [o̞ː]
 
|-
 
|-
 
! Otwarte
 
! Otwarte
−
| colspan="2" |
+
! colspan="2" |
−
| <nowiki>a [ä]</nowiki> http://img210.imageshack.us/img210/486/58263715.png
+
| http://www.terjemar.net/img/a.gif a [ä]
−
| <nowiki>ā [äː]</nowiki> http://img408.imageshack.us/img408/4233/44759671.gif
+
| http://www.terjemar.net/img/aa.gif ā [äː]
−
| colspan="2" |
+
! colspan="2" |
 
|-
 
|-
 
! Dyftongi
 
! Dyftongi
−
| <nowiki>ie [je]</nowiki> http://img697.imageshack.us/img697/6005/45346093.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ie.gif ie [je]
−
| <nowiki>iē [jeː]</nowiki> http://img684.imageshack.us/img684/3954/iee.png
+
| http://www.terjemar.net/img/iee.gif iē [jeː]
−
| <nowiki>ae [aj]</nowiki> http://img693.imageshack.us/img693/392/85676828.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ae.gif ae [aj]
−
| <nowiki>āe [aːj]</nowiki> http://img43.imageshack.us/img43/3716/aae.png
+
| http://www.terjemar.net/img/aae.gif āe [aːj]
−
| <nowiki>ao [aw]</nowiki> http://img46.imageshack.us/img46/3809/82309714.png
+
| http://www.terjemar.net/img/ao.gif ao [aw]
−
| <nowiki>āo [aːw]</nowiki> http://img34.imageshack.us/img34/1103/aaoi.png
+
| http://www.terjemar.net/img/aao.gif āo [aːw]
 
|}
 
|}
  
Linia 126: Linia 122:
 
|j-
 
|j-
 
|-
 
|-
−
|colspan="2"|an-
+
|colspan="2"|an- (forma statywna)
 
|-
 
|-
 
!rowspan="3"|posesywne
 
!rowspan="3"|posesywne
Linia 212: Linia 208:
 
===LA===
 
===LA===
 
Relacjonał ''la'' oznacza istnienie, stan lub położenie.
 
Relacjonał ''la'' oznacza istnienie, stan lub położenie.
 +
 +
; ''LA X - X istnieje''
  
 
*la jacēla;
 
*la jacēla;
 
*: Istnieje miska.
 
*: Istnieje miska.
 +
 +
; ''LA X MIEJSCE - X jest w MIEJSCU''
  
 
*la jacēla sū jatēwa;
 
*la jacēla sū jatēwa;
−
*: ''Istnieje miska na stole.''
+
*: ''istnieje miska na stole''
 
*: Na stole leży miska.
 
*: Na stole leży miska.
 +
 +
; ''LA X Y - X jest Y''
  
 
*la jacēla janēla;
 
*la jacēla janēla;
−
*: ''Istnieje miska czerwona.''
+
*: ''istnieje miska czerwona''
 
*: Miska jest czerwona.
 
*: Miska jest czerwona.
 +
 +
; ''LA X ñe Y - X jest tym samym, co Y''
 +
 +
*la jacēla ñe janēla;
 +
*: ''istnieje miska ta sama, co czerwona''
 +
*: Miska jest tą czerwoną rzeczą.
 +
 +
; ''LA X pa Y - X zawiera Y''
 +
 +
*la jacēla pa annēla;
 +
*: ''istnieje miska ma czerwień''
 +
*: Miska zawiera czerwień.
  
 
Relacjonał odmienia się przez czasy, aspekty i tryby:
 
Relacjonał odmienia się przez czasy, aspekty i tryby:
 
* la - czas teraźniejszy uniwersalny
 
* la - czas teraźniejszy uniwersalny
−
* an - czas teraźniejszy ciągły
 
 
* te - czas przeszły niedokonany
 
* te - czas przeszły niedokonany
−
* reha - czas przyszły, przymus
 
−
* heja - obowiązek, powinność
 
−
* hie - tryb pontencjalny, przypuszczenie
 
 
* wa - przeczenie
 
* wa - przeczenie
  
 
===NI===
 
===NI===
−
Relacjonał ''ni'' oznacza zmianę stanu lub położenia i nie jest odmieniany przez czas, aspekt ani tryb. Jeśli podmiot jest ożywiony, relacjonał odmienia się przez osoby. Może przyjąć też drugi argument - sprawcę zmiany - oznaczany słówkiem ''ā''.
+
Relacjonał ''ni'' oznacza zmianę stanu lub położenia i nie jest odmieniany przez czas, aspekt ani tryb. Jeśli podmiot jest ożywiony, relacjonał odmienia się przez osoby. Może przyjąć też drugi argument - sprawcę zmiany - oznaczany przedimkiem ''ā'', którego użycie jest opcjonalne. ''Ni'' może zostać odmienione bez oznaczenia sprawcy.
 +
 
 +
{| class=wikitable
 +
! Wykonawca
 +
! Brak
 +
! 1sg
 +
! 1pc.excl
 +
! 1pl.excl
 +
! 1pc.incl
 +
! 1pl.incl
 +
! 2sg
 +
! 2pc
 +
! 2pl
 +
! 3sg
 +
! 3pc
 +
! 3pl
 +
|-
 +
! &nbsp;
 +
| ñi
 +
| ñalla
 +
| ñalna
 +
| ñalta
 +
| ñanna
 +
| ñanta
 +
| ñarra
 +
| ñarna
 +
| ñarta
 +
| ñamma
 +
| ñatta
 +
| ñaxxa
 +
|} 
  
 
W przypadku, gdy zarówno podmiot, jak i dopełnienie są ożywione, relacjonał może (nie musi) być odmieniany przez obydwie kategorie analogicznie do ''[[#SE|se]]''.
 
W przypadku, gdy zarówno podmiot, jak i dopełnienie są ożywione, relacjonał może (nie musi) być odmieniany przez obydwie kategorie analogicznie do ''[[#SE|se]]''.
 +
 +
Przykłady:
 +
 +
* ñi jacēla jahūwa;
 +
*: ''ni miska rozbita''
 +
*: ''miska zmieniła stan na rozbitą''
 +
*: Miska została rozbita.
 +
 +
* ñalla jacēla jahūwa;
 +
*: ''ni-1sg miska rozbita''
 +
*: ''zmieniłem miskę w rozbitą''
 +
*: Rozbiłem miskę.
 +
 +
* ñi sāen rā jamāonre;
 +
*: ''ni on do miasta''
 +
*: ''on zmienił położenie na miasto''
 +
*: Poszedł/pojechał do miasta.
  
 
===SE===
 
===SE===
 
Relacjonał ''se'' używa się do oznaczenia źródła lub celu. Jeśli źródło lub cel jest ożywione, relacjonał odmienia sie przez nie. Odmienia się również przez czas, aspekt i tryb jak ''[[#LA|la]]'', jednak nie posiada formy przeczenia - wtedy jest używane ''wā''.
 
Relacjonał ''se'' używa się do oznaczenia źródła lub celu. Jeśli źródło lub cel jest ożywione, relacjonał odmienia sie przez nie. Odmienia się również przez czas, aspekt i tryb jak ''[[#LA|la]]'', jednak nie posiada formy przeczenia - wtedy jest używane ''wā''.
−
 
−
*s(e)- czas teraźniejszy uniwersalny, czynności zwyczajowe
 
−
*an- czas teraźniejszy ciągły
 
−
*t(e)- czas przeszły
 
−
*reh- czas przyszły
 
−
*hej- chęć, prawdopodobieństwo
 
−
*hi(e)- tryb pontencjalny, przypuszczenie
 
−
 
−
Przykładowe zdania:
 
−
*selre anlāsi;
 
−
: ''Ode mnie do ciebie pozdrowienia.''
 
−
: Pozdrawiam cię.
 
−
*anelnirne jamīra;
 
−
: ''Od nas do was (cz. ciągły) przerażenie.''
 
−
: Jesteśmy dla was przerażający.
 
−
*temme jacōña;
 
−
: ''Od niej do niego (cz. przeszły) pocałunek.''
 
−
: Pocałowała go.
 
−
*temme jacōña wā;
 
−
: ''Od niej do niego (cz. przeszły) pocałunek, nie.''
 
−
: Nie pocałowała go.
 
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
Linia 441: Linia 477:
 
*ex - ekskluzyw
 
*ex - ekskluzyw
 
*in - inkluzyw
 
*in - inkluzyw
 +
 +
Przykładowe zdania:
 +
 +
; ''SE-A-B X - A daje X dla B / B odbiera X od A''
 +
 +
*selre anlāsi;
 +
*: ''Ode-mnie-do-ciebie pozdrowienia.''
 +
*: Pozdrawiam cię.
 +
 +
*anelnirne jamīra;
 +
*: ''Od-nas-do-was (cz. ciągły) przerażenie.''
 +
*: Jesteśmy dla was przerażający.
 +
 +
*temme jacōña;
 +
*: ''Od-niej-do-niego (cz. przeszły) pocałunek.''
 +
*: Pocałowała go.
 +
 +
*temme jacōña wā;
 +
*: ''Od-niej-do-niego (cz. przeszły) pocałunek, nie.''
 +
*: Nie pocałowała go.
  
 
Osobne słowa źródła i celu wymagają przyimków.
 
Osobne słowa źródła i celu wymagają przyimków.
−
* Przyimek źródła ''ke'' jest używany wobec rzeczowników ożywionych.
+
* Przyimek źródła/dawcy ''ke'' jest używany wobec rzeczowników ożywionych.
−
* Przyimek źródła ''to'' jest używany wobec rzeczowników nieożywionych i osób wykonujących czynność mimowolnie. W tym wypadku relacjonał nie jest odmieniany przez osobę będącą źródłem czynnośi.
+
* Przyimek źródła.dawcy ''to'' jest używany wobec rzeczowników nieożywionych i osób wykonujących czynność mimowolnie. W tym wypadku relacjonał nie jest odmieniany przez osobę będącą źródłem czynnośi.
−
* Przyimek celu ''mo'' jest używany z rzeczownikami ożywionymi i nieożywionymi.
+
* Przyimek celu/odbiorcy ''mo'' jest używany z rzeczownikami ożywionymi i nieożywionymi.
 +
* Przyimek obiektu ''ien'', często wyraża wypowiedziane słowa.
 +
 
 +
; ''SE-A-B X ke/to Y mo Z - A daje X dla B / B odbiera X od A''
  
 
*temme antēnni pē ke masōwa mo mamōīñ;
 
*temme antēnni pē ke masōwa mo mamōīñ;
−
:''Od niego do niego (cz. przeszły) pieniądze trochę, od ojca do syna.''
+
*:''od-niego-do-niego-(cz. przeszły) pieniądze trochę, od ojca do syna''
−
:Ojciec dał synowi trochę pieniędzy.
+
*:Ojciec dał synowi trochę pieniędzy.
  
 
*tema antēnni pē to masōwa mo mamōīñ;
 
*tema antēnni pē to masōwa mo mamōīñ;
−
:''Do niego (cz. przeszły) pieniądze trochę, z ojca do syna.''
+
*:''do-niego-(cz. przeszły) pieniądze trochę, z ojca do syna''
−
:''Ojciec dał mimowolnie synowi trochę pieniędzy.''
+
*:''Ojciec dał mimowolnie synowi trochę pieniędzy.''
−
:Syn wziął od ojca trochę pieniędzy.
+
*:Syn wziął od ojca trochę pieniędzy.
 +
 
 +
; ''SE-A-B X ien Y - A wyraża X''
 +
 
 +
*temme ien ñi rūjapēxa cī;
 +
*:''od-niej-do-niej "Zmień miejsce daleko"''
 +
*:Powiedziała jej: "Idź stąd".
 +
 
 +
; ''SE-B X - B odbiera/czuje X''
 +
 
 +
*sere xō jaxīra mo risāra kēñ;
 +
*:''do-ciebie ten hałas do uszy czy''
 +
*:Czy słyszysz ten hałas?
 +
 
 +
*tele sāen mo lerōña il talōnte;
 +
*:''do-mnie-(cz. przeszły) ona do oczy wczoraj''
 +
*:Widziałem ją wczoraj.
  
 
===PA===
 
===PA===
−
Słówko ''pa'' służy do oznaczania całości, jej części i, opcjonalnie, części od części. Rzadko używa się więcej argumentów niż trzy.
+
Ostatnim i najnowszym relacjonałem jest słówko ''pa'', wyrażające najczęściej to samo, co '''''LA X pa Y'''''. Przyjmuje dwa argumenty: całość lub zbiór oraz część lub element zbioru. Nie odmienia się przez czas ani osoby.
 +
 
 +
Jeden z argumentów musi mieć formę statywną (przedrostek ''an-'').
 +
* jeśli pierwsza część jest statywna, wyraża często uczucie lub pojęcie abstrakcyjne, któremu podlega drugi argument;
 +
* jeśli druga część jest statywna, oznacza cechę lub właściwość pierwszego argumentu.
 +
 
 +
*pa anlōrāl sāen;
 +
*:''Żałoba ma ją.''
 +
*:Ona przeżywa stratę.
 +
 
 +
*pa jacēla annēla;
 +
*:''Miska zawiera czerwień.''
 +
*:Miska jest czerwona.
  
 
==Linki zewnętrzne==
 
==Linki zewnętrzne==
−
* [http://www.terjemar.net/Dict/index.php Słownik Kēlenu online] (po angielsku)
+
* [http://www.terjemar.net/Dict/index.php Słownik kelenu online] (po angielsku)
 
[[Kategoria:Języki sztuczne spoza forum językotwórców]]
 
[[Kategoria:Języki sztuczne spoza forum językotwórców]]

Aktualna wersja na dzień 18:43, 7 kwi 2012

Kēlen – conlang stworzony przez Sylvię Sotomayor jako język kosmitów zwanych Kēleñi. W przeciwieństwie do języków ludzi nie posiada on czasowników, a stosunki między częściami zdania są wyrażane przez cztery relacjonały.

Fonologia

W nawiasach podano wymowę w IPA. Obok zapis w alfabecie Kēlen.

Spółgłoski

Wargowe Dziąsłowe Podniebienne Tylnojęz.
Zwarte http://www.terjemar.net/img/p.gif p [p] http://www.terjemar.net/img/t.gif t [t] http://www.terjemar.net/img/c.gif c [c] http://www.terjemar.net/img/k.gif k [k]
Szczelinowe http://www.terjemar.net/img/w.gif w [β] http://www.terjemar.net/img/s.gif s [s] http://www.terjemar.net/img/j.gif j [ç] http://www.terjemar.net/img/h.gif h [x]
http://www.terjemar.net/img/th.gif þ [θ]
http://www.terjemar.net/img/x.gif x [ʃ]
Nosowe http://www.terjemar.net/img/m.gif m [m] http://www.terjemar.net/img/n.gif n [n] http://www.terjemar.net/img/nj.gif ñ [ɲ] http://www.terjemar.net/img/ng.gif ŋ [ŋ]
N. długie http://www.terjemar.net/img/mm.gif mm [mː] http://www.terjemar.net/img/nn.gif nn [nː] http://www.terjemar.net/img/nnj.gif ññ [ɲː] http://www.terjemar.net/img/nng.gif ŋŋ [ŋː]
Boczne http://www.terjemar.net/img/l.gif l [l] http://www.terjemar.net/img/lj.gif λ [ʎ]
http://www.terjemar.net/img/ll.gif ll [lː]
Drżące http://www.terjemar.net/img/r.gif r [r] http://www.terjemar.net/img/rj.gif rj [rʲ]
http://www.terjemar.net/img/rr.gif rr [rː]

Samogłoski

Przednie Centralne Tylne
Przymknięte http://www.terjemar.net/img/i.gif i [i] http://www.terjemar.net/img/ii.gif ī [iː] http://www.terjemar.net/img/i.gif y [ɨ] http://www.terjemar.net/img/u.gif u [u] http://www.terjemar.net/img/uu.gif ū [uː]
Średnie http://www.terjemar.net/img/e.gif e [e̞] http://www.terjemar.net/img/ee.gif ē [e̞ː] http://www.terjemar.net/img/o.gif o [o̞] http://www.terjemar.net/img/oo.gif ō [o̞ː]
Otwarte http://www.terjemar.net/img/a.gif a [ä] http://www.terjemar.net/img/aa.gif ā [äː]
Dyftongi http://www.terjemar.net/img/ie.gif ie [je] http://www.terjemar.net/img/iee.gif iē [jeː] http://www.terjemar.net/img/ae.gif ae [aj] http://www.terjemar.net/img/aae.gif āe [aːj] http://www.terjemar.net/img/ao.gif ao [aw] http://www.terjemar.net/img/aao.gif āo [aːw]

Rzeczowniki

Temat rzeczownika może być jednosylabowy (struktura CVC, CV, VC lub V), wielosylabowy lub złożony. Rzeczowniki tworzy się przez dodanie prefiksów i sufiksów do tematu.

Ożywioność

Rzeczowniki dzielą się na ożywione, nieożywione i posesywne.

Rzeczowniki ożywione

Rzeczowniki ożywione odnoszą się do osób, zjawisk przyrody i przedmiotów podniesionych do rangi osoby, np. zwierząt domowych. Użycie może zależeć od idiolektu. Najbardziej radykalnym użyciem prefiksów ożywionych jest oznaczanie tak tylko spokrewnionych Kēleñi.

Rzeczowniki nieożywione

Rzeczowniki nieożywione oznaczają przedmioty, miejsca, zdarzenia i rzeczowniki abstrakcyjne. Mogą być to również rzeczowniki posesywne, które nie należą już do konkretnej osoby.

Rzeczowniki posesywne

Rzeczowniki posesywne odnoszą się do rzeczy trwale powiązanych z konkretną osobą, np. części ciała. W pewnym kontekście mogą zostać tak oznaczone też inne tematy (np. emocje, stany umysłu) związane wyłącznie z daną osobą. Posesywne nie są natomiast więzi rodzinne.

Prefiksy

przed spółgłoską przed samogłoską
ożywione ma- m-
nieożywione ja- j-
an- (forma statywna)
posesywne 1. os. le- l-
2. os. ri- r-
3. os. sa- s-

Sufiksy

Końcówką rzeczowników nie będących w liczbie mnogiej może być -a, -e lub zero morfologiczne:

  • końcówka zerowa - dla rzeczowników zakończonych samogłoska lub pojedynczą spółgłoską zwarto-otwartą (m, n, ñ, ŋ, l, λ, r, rj)
  • -e - po tematach zakończonych na dwie spółgłoski (poza rj) i po sufiksach -īk oraz -īw. Regularny temat zakończony takimi końcówkami nie przyjmuje sufiksu -e.
  • -a - po spółgłosce zwartej, zwarto-szczelinowej lub szczelinowej albo po krótkich, jednosylabowych tematach. Może różnić się w zależności od dialektu.

W liczbie mnogiej występują końcówki -ien (tylko ożywione) i -i. Ten drugi asymiluje z samogłoskami dając:

  • -ā + -i = -āe
  • -āe + -i = -āji
  • -iē + -i = -īji
  • -ēie + -i = -ēji

Sufiksy słowotwórcze

Tematy moga przyłączać inne sufiksy. Pojawiają sie one między tematem a sufiksem liczby. Nadal produktywne z nich to:

  • -anen (wykonawca z zawodu, osoba praktykująca daną czynność): anālte (zdrowie) - māltanen (uzdrowiciel)
  • -ēl (osoba z daną cechą): ankēra (święty) - makērēl
  • -īhen (przyrząd, narzędzie): annītte (smażony) - janīttīhen (patelnia)
  • -īk (sztuczny przedmiot): sakīwa (skóra) - ankīwīke
  • -īñ (zdrobnienie): malāca (dziewczyna) - malācīñ (dziewczynka)
  • -īw (przeciwieństwo): ansēña (szkodliwy) - ansēñīwe (nieszkodliwy)
  • -ōn (zgrubienie lub przedstawiciel): jatāena (opowieść) - matāenōn (baśniarz)

Nieproduktywne sufiksy słowotwórcze to m.in.:

  • -eran (gildia): jālteran (gildia uzdrowicieli)
  • -ienāl (zestaw czterech rzeczy): jaxāelienāl (cztery noce)
  • -iss (zdrobnienie): jēwānisse (sadzawka)
  • -(n)non (mężczyzna wykonujący czynność): mērānnon (łowca)

Zaimki

Zaimki osobowe

Osoba Liczba
Pojedyncza Podwójna Mnoga Zbiorowa
1. ekskluzyw liēn liēnne liēþ lēim
inkluzyw liēr ñiēþ ñēim
2. riēn riēnne riēþ rēim
3. sāen sāenne sāeþ sāim

Istnieją osobne zaimki 1. osoby ekskluzywnej i inkluzywnej. Do zaimków można dołączyć dwa modyfikatory: tēna oraz āñ. Pierwszy łączy się z zaimkami podwójnymi, mnogimi i zbiorowymi nadając charakter uogólniający (np. my obaj lub każdy z was), drugi zaś z każdym zaimkiem osobowym tworzy formę zwrotną.

Relacjonały

LA

Relacjonał la oznacza istnienie, stan lub położenie.

LA X - X istnieje
  • la jacēla;
    Istnieje miska.
LA X MIEJSCE - X jest w MIEJSCU
  • la jacēla sū jatēwa;
    istnieje miska na stole
    Na stole leży miska.
LA X Y - X jest Y
  • la jacēla janēla;
    istnieje miska czerwona
    Miska jest czerwona.
LA X ñe Y - X jest tym samym, co Y
  • la jacēla ñe janēla;
    istnieje miska ta sama, co czerwona
    Miska jest tą czerwoną rzeczą.
LA X pa Y - X zawiera Y
  • la jacēla pa annēla;
    istnieje miska ma czerwień
    Miska zawiera czerwień.

Relacjonał odmienia się przez czasy, aspekty i tryby:

  • la - czas teraźniejszy uniwersalny
  • te - czas przeszły niedokonany
  • wa - przeczenie

NI

Relacjonał ni oznacza zmianę stanu lub położenia i nie jest odmieniany przez czas, aspekt ani tryb. Jeśli podmiot jest ożywiony, relacjonał odmienia się przez osoby. Może przyjąć też drugi argument - sprawcę zmiany - oznaczany przedimkiem ā, którego użycie jest opcjonalne. Ni może zostać odmienione bez oznaczenia sprawcy.

Wykonawca Brak 1sg 1pc.excl 1pl.excl 1pc.incl 1pl.incl 2sg 2pc 2pl 3sg 3pc 3pl
  ñi ñalla ñalna ñalta ñanna ñanta ñarra ñarna ñarta ñamma ñatta ñaxxa

W przypadku, gdy zarówno podmiot, jak i dopełnienie są ożywione, relacjonał może (nie musi) być odmieniany przez obydwie kategorie analogicznie do se.

Przykłady:

  • ñi jacēla jahūwa;
    ni miska rozbita
    miska zmieniła stan na rozbitą
    Miska została rozbita.
  • ñalla jacēla jahūwa;
    ni-1sg miska rozbita
    zmieniłem miskę w rozbitą
    Rozbiłem miskę.
  • ñi sāen rā jamāonre;
    ni on do miasta
    on zmienił położenie na miasto
    Poszedł/pojechał do miasta.

SE

Relacjonał se używa się do oznaczenia źródła lub celu. Jeśli źródło lub cel jest ożywione, relacjonał odmienia sie przez nie. Odmienia się również przez czas, aspekt i tryb jak la, jednak nie posiada formy przeczenia - wtedy jest używane wā.

źródło Brak
źródła 		1. os. 2. os. 3. os.
cel sg ex.pc ex.pl in.pc in.pl sg pc pl sg pc pl
Brak
celu 		se salla salna salta sanna santa sarra sarna sarta samma satta saxxa
Kierunek zwrotny se seleñ selneñ selteñ senneñ sañañ sereñ sirneñ sirteñ semeñ seteñ sexeñ
1. os. sg sele   serle sirnele sirtele semle setle sexle
ex.pc selne serelne sirnelne sirtelne semelne setelne sexelne
ex.pl selte serelte sirnelte sirtelte semelte setelte sexelte
in.pc senne serenne sirnenne sirtenne semenne setenne sexenne
in.pl saña seraña sirnaña sirtaña semaña setaña sexaña
2. os. sg sere selre selnere seltere sennere sanre   semre setre sexre
pc serne selirne selnirne seltirne sennirne sañirne semirne setirne sexirne
pl serte selirte selnirte seltirte sennirte sañirte semirte setirte sexirte
3. os. sg sema selme selneme selteme senneme sañeme serme sirneme sirteme semme setme sexme
pc sete selte selnete seltete sennete sañete serete sirnete sirtete semete setete sexete
pl sexe selesse selnesse seltesse sennesse sañesse seresse sirnesse sirtesse semesse setesse sexesse
  • sg - liczba pojedyncza
  • pc - liczba zbiorowa
  • pl - liczba mnoga
  • ex - ekskluzyw
  • in - inkluzyw

Przykładowe zdania:

SE-A-B X - A daje X dla B / B odbiera X od A
  • selre anlāsi;
    Ode-mnie-do-ciebie pozdrowienia.
    Pozdrawiam cię.
  • anelnirne jamīra;
    Od-nas-do-was (cz. ciągły) przerażenie.
    Jesteśmy dla was przerażający.
  • temme jacōña;
    Od-niej-do-niego (cz. przeszły) pocałunek.
    Pocałowała go.
  • temme jacōña wā;
    Od-niej-do-niego (cz. przeszły) pocałunek, nie.
    Nie pocałowała go.

Osobne słowa źródła i celu wymagają przyimków.

  • Przyimek źródła/dawcy ke jest używany wobec rzeczowników ożywionych.
  • Przyimek źródła.dawcy to jest używany wobec rzeczowników nieożywionych i osób wykonujących czynność mimowolnie. W tym wypadku relacjonał nie jest odmieniany przez osobę będącą źródłem czynnośi.
  • Przyimek celu/odbiorcy mo jest używany z rzeczownikami ożywionymi i nieożywionymi.
  • Przyimek obiektu ien, często wyraża wypowiedziane słowa.
SE-A-B X ke/to Y mo Z - A daje X dla B / B odbiera X od A
  • temme antēnni pē ke masōwa mo mamōīñ;
    od-niego-do-niego-(cz. przeszły) pieniądze trochę, od ojca do syna
    Ojciec dał synowi trochę pieniędzy.
  • tema antēnni pē to masōwa mo mamōīñ;
    do-niego-(cz. przeszły) pieniądze trochę, z ojca do syna
    Ojciec dał mimowolnie synowi trochę pieniędzy.
    Syn wziął od ojca trochę pieniędzy.
SE-A-B X ien Y - A wyraża X
  • temme ien ñi rūjapēxa cī;
    od-niej-do-niej "Zmień miejsce daleko"
    Powiedziała jej: "Idź stąd".
SE-B X - B odbiera/czuje X
  • sere xō jaxīra mo risāra kēñ;
    do-ciebie ten hałas do uszy czy
    Czy słyszysz ten hałas?
  • tele sāen mo lerōña il talōnte;
    do-mnie-(cz. przeszły) ona do oczy wczoraj
    Widziałem ją wczoraj.

PA

Ostatnim i najnowszym relacjonałem jest słówko pa, wyrażające najczęściej to samo, co LA X pa Y. Przyjmuje dwa argumenty: całość lub zbiór oraz część lub element zbioru. Nie odmienia się przez czas ani osoby.

Jeden z argumentów musi mieć formę statywną (przedrostek an-).

  • jeśli pierwsza część jest statywna, wyraża często uczucie lub pojęcie abstrakcyjne, któremu podlega drugi argument;
  • jeśli druga część jest statywna, oznacza cechę lub właściwość pierwszego argumentu.
  • pa anlōrāl sāen;
    Żałoba ma ją.
    Ona przeżywa stratę.
  • pa jacēla annēla;
    Miska zawiera czerwień.
    Miska jest czerwona.

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Kēlen&oldid=5910”