Użytkownik:Dynozaur/Nazwy miejscowe w Prusiech: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(→‎Powiat braniewski: Powaliłem, "Bobrowy Młyn" to nazwa Leydingowa. Obowiązująca to Bobrowiec.)
Linia 2293: Linia 2293:
 
|
 
|
 
|- align=center
 
|- align=center
|'''Bobrowy Młyn'''
+
|'''Bobrowiec'''
 
|Braniewo
 
|Braniewo
 
|5
 
|5

Wersja z 20:53, 26 sie 2015

(Jako, że projekt jest "poważny" i z założenia ma przemówić do szerszego grona, pisany jest w języku radopolskim)

Wstęp

Lepszy wstęp w budowie, to dopiero zaczątek.

Poniższy projekt (wyłącznego autorstwa użytkownika Dynozaura) jest próbą swoistego rozliczenia działalności powojennej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości na obszarze zagarniętej przez Polskę po II Wojnie Światowej części Prus (dawnych Prus Wschodnich). Celem projektu jest przyjrzenie się nazwie każdej, nawet najmniejszej miejscowości na tym obszarze i ustalenie, jak nazywała się dana miejscowość przed wojną i skąd pochodziła jej nazwa, czy istnieje jakaś wcześniejsza polska nazwa dla danej miejscowości, czy nazwa ustalona po wojnie ma uzasadnienie historyczne itp. Dla nazw uznanych za sztuczne i niezgodne z tradycją podane są propozycje zmiany nazwy (najczęściej będące polską nazwą używaną przed wojną przez Warmiaków i Mazurów). Mimo to, bezpośrednim celem projektu nie jest wprowadzenie od zaraz reformy nazewniczej w regionie, a raczej wywołanie dyskusji na temat historii obowiązujących nazw miejscowych w regionie i sztucznym pochodzeniu niektórych z nich, a także nad zasadnością wprowadzenia pewnych zmian (zwłaszcza w przypadku miejscowości, których obecne nazwy mają charakter jawnie sztuczny, ideologiczny i nieraz zaciemniający historię miast).

Wszystkie obowiązujące nazwy miejscowości oceniane są w sześciopunktowej skali, podanej w kolumnie "typ nazwy".

  • 1 - nazwy typu "1" to nazwy, które istniały w języku polskim już przed wojną, a po wojnie zostały przyjęte w niezmienionej formie. Zasadność tych nazw nie budzi najmniejszej wątpliwości, więc nie kwalifikują się one do żadnej zmiany.
    • Nazwy, do których po wojnie dodano dookreślenia oznaczone są gwiazdką jako 1*. Dookreślenia te są ahistoryczne, jednak bywa, że są "złem koniecznym", bez którego trudno byłoby się obyć. Zasadność każdego z tych dookreśleń powinna być przedmiotem indywidualnego rozpatrzenia.
  • 2 - nazwy typu "2" to nazwy miejscowości, które przed wojną nie posiadały spolszczonych nazw, ale których nazwy ustalone po wojnie są absolutnie poprawnymi i naturalnie brzmiącymi spolszczeniami nazw pierwotnych, dlatego też nazwy te również nie kwalifikują się do zmiany.
  • 3 - nazwy typu "3" to nazwy miejscowości, które przed wojną nie posiadały spolszczonych nazw i których nazwy przedwojenne były czysto niemieckie, genetycznie młode, nie posiadające żadnego starszego pruskiego odpowiednika, a po wojnie przyjęto dla nich całkowicie nowe polskie nazwy, nie nawiązujące w żaden sposób (lub nawiązujące bardzo odlegle) do nazw niemieckich. Takie nazwy są uznane za mało wartościowe, dlatego też według autora nie ma sensu ich zmieniania, gdyż byłoby to zwyczajne zastąpienie jednego neologizmu drugim. Dlatego też w imię "świętego spokoju" nie warto mieszać w takich nazwach.
  • 4 - nazwy typu "4" to nazwy miejscowości, które przed wojną posiadały spolszczone nazwy, ale nazwy przyjęte po wojnie różnią się od nich. Mimo to, nie są one całkowicie sztuczne - tzn. posiadają jakieś uzasadnienie historyczne lub różnią się od nazw tradycyjnych jedynie niuansami. Mimo to, nazwy te jako odbiegające od tradycji są uważane za kwalifikujące się do zmiany (jednak są to przypadki mniej priorytetowe niż we dwu poniższych grupach). Właściwe przedwojenne odpowiedniki tych nazw podano w kolumnie "propozycja zmiany nazwy".
  • 5 - nazwy typu "5" to nazwy miejscowości, które przed wojną nie posiadały spolszczonych nazw i których nazwy powojenne nie kwalifikują się do grupy 2 (jako, że nie oddają w żaden sposób [tudzież oddają odlegle i/lub niepoprawnie] nazwy przedwojennej) ani do grupy 3 (np. zniszczono nazwę pruską, są niepoprawne słowotwórczo lub zostały uznane za w jakiś sposób szkodliwe dla historii [np. są chrztami pseudodzierżawczymi - tzn. zostały fikcyjnie nazwane od jakiegoś imienia, lub też są nazwami "propagandowymi", nacechowanymi ideologicznie]). Dla takich nazw proponowane są w kolumnie "propozycja zmiany nazwy" nowe spolszczenia nazw pierwotnych, ustalone przez autora (a czasami pochodzące z okresu krótko po wojnie, przed ostatecznym ustaleniem nazewnictwa).
  • 6 - nazwy typu "6" to nazwy miejscowości, które przed wojną posiadały spolszczone nazwy i od których celowo po wojnie odstąpiono w celu nadania nowego chrztu nazewniczego. Takie nazwy mają charakter całkowicie sztuczny, nierzadko też propagandowy (dotyczy to przede wszystkim nazw nadanych na cześć jakiejś postaci historycznej, zwykle polskojęzycznych regionalnych działaczy narodowościowych - m.in. Kętrzyn od nazwiska Wojciecha Kętrzyńskiego, Giżycko od Gustawa Gizewiusza itp.) i są uznane za kwalifikujące się do zmiany w pierwszej kolejności. W rubryce "propozycja zmiany nazwy" podane są naturalne przedwojenne odpowiedniki tych nazw.

Nazwy typu 1, 2, 3 są uznane za niekwalifikujące się do zmiany. Dla nazw typu 4, 5, 6 wysokość wartości liczbowej wyraża priorytet wprowadzenia zmiany - im wyższa wartość, tym bardziej należałoby się zastanowić nad zmianą.

Wykaz nazw

Województwo warmińsko-mazurskie

Powiat elbląski

Nazwa obecna Gmina Typ nazwy Nazwa niemiecka Pochodzenie nazwy niemieckiej Propozycja zmiany nazwy Uwagi
Elbląg Elbląg (miasto) 1 Elbing starożytne (pruskie lub gockie) -- Dawniej też: Olbiąg (starsze, zapomniane spolszczenie, używane m.in. u Klonowica).
Młynary Młynary 1 Mühlhausen niemieckie -- Dawniej też: Miłuza
Pasłęk Pasłęk 1 Preußisch Holland niemieckie --
  • Dawniej też: Holąd Pruski (spolszczenie nazwy niemieckiej, odnoszącej się do holenderskiego [menonickiego] osadnictwa w regionie).
  • Z tych dwóch starych polskich nazw, nazwa Pasłęk jest genetycznie starsza, gdyż stanowi spolszczenie pierwotnej, pruskiej nazwy tego miasta (1267 Pazluch, rekonstr. Pāistlauks). Choć obie nazwy przez długi czas współistniały, z czasem zaczęła przeważać nazwa "Holąd Pruski" (mimo to nazwa "Pasłęk" nigdy do końca nie zanikła, podaje ją m.in. Kętrzyński jako oboczną). Po wojnie słusznie wybrano starszy, staropruski wariant Pasłęk (jednak o historycznej nazwie "Holąd Pruski" też warto pamiętać).
Tolkmicko Tolkmicko 1 Tolkemit pruskie --
Dąbrowa Elbląg (miasto) 1 Damerau niemieckie (zapoż. z polskiego) --
Dębica Elbląg (miasto) 4 Dambitzen odosobowe (słowiańskie) Dębice Nazwa dzielnicy (dawnej wsi, kojarzonej głównie z jej centralnym punktem - dużym cmentarzem komunalnym) pokutuje wśród miejscowych w formie Dębica. Jednak jedyną uzasadnioną historycznie formą nazwy są Dębice.
Krasny Las Elbląg (miasto) 4 Schönwalde niemieckie Szynwałd
Modrzewina Elbląg (miasto) 2 Lärchwalde niemieckie --
Próchnik Elbląg (miasto) 3 Dörbeck niemieckie --
Rubno Wielkie Elbląg (miasto) 2 Groß Röbern niemieckie --
Stagniewo Elbląg (miasto) 5 Stagnitten pruskie Stagnity Nazwa ustalona urzędowo w 1947 r. jako Stagnity (MPol Nr A-134, s. 1065). Obecnie używana forma Stagniewo jest wynikiem jakiegoś późniejszego przeinaczenia i chyba warto by powrócić do postaci starszej, w pełni oddającej pruskie pochodzenie tej nazwy.
Warszawskie Przedmieście Elbląg (miasto) 5 Spittelhof niemieckie Surwajty Pierwotna, pruska nazwa majątku Spittelhof (a późniejszej części Elbląga) brzmiała Surweyte (1344). Przy ustalaniu nazw dzielnic Elbląga ten fakt przeoczono i nadano tej części Elbląga ahistoryczną nazwę "Warszawskie Przedmieście" (dlaczego tak? może jest to odwołanie do osiadłych po wojnie w Elblągu warszawiaków?). Nazwa ta, podobnie jak inne, raczej nie przyjęła się wśród miejscowych (pokutuje przekonanie, że "Elbląg nie ma dzielnic" - używane są jedynie nazwy dawnych wsi, przyłączonych do Elbląga i kilku osiedli założonych w PRLu), jednak nazwę Surwajty, ze względu na jej pruskie pochodzenie warto odnotować i pamiętać.
Zakrzewo Elbląg (miasto) 6 Groß Wesseln niemieckie (nazwiskowe) Wesołowo Nazwa majątku (późniejszej dzielnicy Elbląga) Groß Wesseln pochodzi od nazwiska właściciela Wessel. Istnieje jednak przedwojenne spolszczenie Wesołowo (Chojnacki). Dzisiaj ta część Elbląga nazywa się oficjalnie "Zakrzewo" - jest to jednak nazwa czysto urzędowa, nie będąca w powszechnym użyciu (jak większość nazw dzielnic Elbląga). Niemniej, istnienie tradycyjnej polskiej nazwy dla tej dzielnicy jest faktem wartym odnotowania.
Zawada Elbląg (miasto) 3 Pangritz-Kolonie niemieckie (nazwiskowe) --
Adamowo Elbląg 3 Ellerwald 2. Trift niemieckie -- Przed wojną miejscowości znane dziś jako Władysławowo, Adamowo, Kazimierzowo, Janowo i Józefowo były częścią jednego sołectwa zwanego Ellerwald. Po wojnie wszystkie pięć osad ochrzczono ahistorycznymi nazwami, pochodzącymi od imion, czyniąc związek pomiędzy nimi mniej przejrzystym.
Bielnik Elbląg 5 Kraffohlsdorf niemieckie Krafuł Wieś wzięła nazwa od kanału Kraffohlkanal, dziś znanego jako "Kanał Jagielloński" (nazwa wprowadzona po wojnie). Dawniej nazwę tego kanału spolszczano jako Krafuł (i tę nazwę wypadałoby przywrócić) i wydaje się logiczne, aby tak samo zwała się nazwana od niego wieś.
Bogaczewo Elbląg 3 Güldenboden niemieckie --
Cieplice Elbląg 3 Rohrhaken niemieckie --
Czechowo Elbląg 2 Böhmischgut niemieckie --
Dłużyna Elbląg 2 Langenreihe niemieckie --
Drużno Elbląg 2 Drausenhof hybryda (prus. + niem.) --
Gronowo Górne Elbląg 1* Grunau Höhe niemieckie (Gronowo) Dookreślenie "Górne" ma na celu odróżnienie tej miejscowości od innych miejscowości o nazwie "Gronowo" (a jest to mocno rozpowszechniony toponim w tym regionie). Co prawda nie jest ono częścią przedwojennej polskiej nazwy tej wsi, to w tym wypadku można je usprawiedliwić obecnością członu Höhe (w spolszczeniach zwyczajowo pomija się ten dodatek) w niemieckim odpowiedniku.
Jagodno Elbląg 5 Wogenap pruskie Wognap Nazwa pruskiego pochodzenia (*Wūgan-appi, dosł. jagodowa rzeka). Ustalona po wojnie nazwa Jagodno (też Jagodna) nawiązuje do nazwy oryginalnej znaczeniowo, jednak nazw pruskich nie powinno się tłumaczyć, tylko oddawać fonetycznie. Preferowana odmiana - Wognap, do Wognapia, w Wognapiu.
Janowo Elbląg 3 Ellerwald 4. Trift niemieckie -- Patrz wyżej: Adamowo.
Janów Elbląg 4 Hansdorf niemieckie Hanuszowo Do 1999 roku wieś nazywała się oficjalnie Lipniki, nazwę zmieniono urzędowo na Janów (co stanowi nawiązanie znaczeniowe do nazwy pierwotnej). W obiegu podobno funkcjonują obie formy. Żadna z tych form nie jest jednak oryginalnym, przedwojennym spolszczeniem nazwy tej miejscowości, która brzmiała Hanuszowo i w takiej formie należałoby ją przywrócić.
Józefowo Elbląg 3 Ellerwald 5. Trift niemieckie -- Patrz wyżej: Adamowo.
Karczowizna Elbląg 3 Rodland niemieckie --
Kazimierzowo Elbląg 3 Ellerwald 3. Trift niemieckie -- Patrz wyżej: Adamowo.
Kępa Rybacka Elbląg 2 Fischerskampe niemieckie --
Kępiny Wielkie Elbląg 5 Zeyersniederkampen hybryda (prus. + niem.) Surokępy Dolne Człon Zeyers- w nazwie niemieckiej odnosi się do wsi Zeyer (dziś Kępki, pow. nowodworski, gm. Nowy Dwór Gd.), za którą kryje się staropruski hydronim Sura. Z tego powodu warto by zachować ten źródłosłów w nazwie polskiej. Proponowana nazwa Surokępy zachowuje zarówno prus. hydronim, jak i człon Kampe = kępa, odzwierciedlony w nazwie obecnej. Dookreślenia Małe, Wielkie zostały zastąpione przez Dolne, Przednie lepiej odpowiadające -nieder- i -vorder- w nazwach niemieckich.
Klepa Elbląg 1 Kleppe pruskie -- Nazwa pochodzi od nazwy rzeczki (prawdopodobnie pruskiego pochodzenia), spolszczenie Klepa podaje już SGKP (w kontekscie rzeczki).
Komorowo Żuławskie Elbląg 2 Kämmersdorf niemieckie (Poszuksty?) Pierwotna pruska nazwa terenu, na którym znajduje się obecna wieś zachowała się w dokumentach jako Passiauxten (1321). Proponowana przez autora spolszczona forma Poszuksty jest "strzałem w ciemno". Przydałoby się ustalić, jak mogło wyglądać dokładne brzmienie pruskiej nazwy i od czego ona pochodzi (jeśli w ogóle da się to ustalić). Niemniej, nazwa Komorowo nie jest zła, gdyż stanowi poprawne tłumaczenie niemieckiej nazwy Kämmersdorf, również bardzo starej i historycznie ważnej. Razi w niej jednak dookreślenie "Żuławskie" (czy ryzyko pomyłki ze wsią w gm. Łukta jest aż tak duże?).
Krzyż Elbląg 2 Kreutz niemieckie --
Myślęcin Elbląg 4 Meislatein pruskie Myślatyn Toponim Meislatein jest z pewnością pochodzenia pruskiego. Po wojnie, zamiast tradycyjnego spolszczenia Myślatyn, przyjęto zmodyfikowaną formę "Myślęcin". Powód tej modyfikacji niejasny, ale wygląda to na jakąś (kompletnie bezsensowną) próbę slawizacji tego toponimu (który w rzeczywistości pochodzi od pruskiego imienia Moislot).
Nowakowo Elbląg 5 Alt Terranova łacińskie Stara Teranowa Mimo braku przedwojennej polskiej nazwy, być może toponim Terranova warto byłoby zachować, ze względu na jego nieniemieckie pochodzenie. Ponadto rzuca się w oczy pewna niekonsekwencja - Alt Terranova po wojnie została "Nowakowem", podczas gdy Neu Terranova ochrzczono jako "Nowe Batorowo". Może wypadałoby to ujednolicić?
Nowina Elbląg 4 Neuendorf Höhe niemieckie Nowa Wieś (Górna?) Przedwojenna polska nazwa brzmi "Nowa Wieś". Możliwe dookreślenie "Górna" (por. Gronowo Górne) dla odróżnienia od innych miejscowości o takiej nazwie.
Nowe Batorowo Elbląg 5 Neu Terranova łacińskie Nowa Teranowa
  • Patrz wyżej: Nowakowo.
  • Nazwa "Batorowo" jest chrztem nacechowanym ideologicznie - nawiązanie do Stefana Batorego.
Nowotki Elbląg 2 Neuhausen niemieckie --
Nowy Dwór Elbląg 2 Neuguth niemieckie --
Pasieki Elbląg 5 Bartkamm pruskie Bartkajmy Nazwa pochodzenia pruskiego (1411 Bartkaym). Jak można było ją zniszczyć?!
Pilona Elbląg 2 Plohnen pruskie -- Nazwa pruska: 1349 Pylon.
Nowa Pilona Elbląg 2 Neu Plohnen pruskie -- Patrz wyżej: Pilona.
Przezmark Elbląg 1 Preußisch Mark niemieckie --
Raczki Elbląskie Elbląg 5 Unterkerbswalde niemieckie (hybryda?) (Karwan Dolny?)
  • Według tej strony, pierwszy człon nazwy Kerbswalde pochodzi od dialektalnego niemieckiego słowa Karwan (tzn. magazyn, spichlerz), które uważa się za zapożyczenie z pruskiego. Jeżeli tak jest, to należałoby przywrócić tej nazwie jej staropruski charakter. Niemniej, nie znalazłem żadnego dowodu na taką interpretację nazwy. Chyba bardziej prawdopodobne jest pochodzenie tego członu od niem. Kerb (karb, nacięcie), a więc Kerbswalde oznaczałoby "wykarczowany las". Taką interpretację najwyraźniej przyjęła KUNM, uchwalając Oberkerbswalde jako Karczowiska Górne.
  • Nawet jeżeli powyższa pruska interpretacja pierwszego członu oryginalnej nazwy jest błędna, to i tak warto by zmienić nazwę tej wsi na Karczowiska Dolne, celem przywrócenia historycznego związku między Raczkami a Karczowiskami - dwiema blisko związanymi miejscowościami. Ponadto, nazwę "Raczki Elbląskie" nie można nazwać inaczej, jak nazewniczym błędem - wynika ona ze złej interpretacji członu Kerbs- jako Krebs-. Niewątpliwie błędem jest też ustalenie przez KUNM dla Unterkerbswalde i Oberkerbswalde tak różnych nazw, dlatego uważam, że warto ujednolić nazwy tych dwóch miejscowości, stosując poprawniejszy wariant nazewniczy.
  • Jakakolwiek zmiana oznaczałaby konieczność aktualizacji podręczników - wieś Raczki Elbląskie uważa się za najniższy punkt Rzeczpospolitej Polskiej (chociaż istnieją spory na ten temat).
Sierpin Elbląg 1 Serpin pruskie -- Pierwotna postać nazwy zapisana w 1263 jako Zerewet. Forma "Serpin" (obocznie: "Zerpien") wynika z jakichś późniejszych zniekształceń, ale wciąż odznacza się nieniemieckim brzmieniem. Spolszczenie "Sierpin" stare.
Tropy Elbląskie Elbląg 3 Streckfuß niemieckie --
Weklice Elbląg 1 Wöklitz odosobowe? --
Węzina Elbląg 5 Weeskendorf hybryda (prus. + niem.) Wąska Nazwa miejscowości pochodzi od rzeki Wąski (nie "Wąskiej", niem. Weeske), która wbrew pozorom nie pochodzi od polskiego słowa "wąski", ale jest starą nazwą pochodzenia pruskiego (polską wersję tej nazwy należy uznać za adideację). Nazwę "Węzina" można więc najwyżej wywodzić od przymiotnika "wąski" (co zaciemnia pruski źródłosłów tej nazwy), a nie od nazwy rzeki. Dlatego też lepiej ustalić nazwę tej wsi jako tożsamą z nazwą rzeki (co przecież nie jest rzadkością w toponimii).
Władysławowo Elbląg 3 Ellerwald 1. Trift niemieckie -- Patrz wyżej: Adamowo.
Bielica Godkowo 5 Behlendorf hybryda (prus. + niem.) Bieliny Zapis Belinen z 1389 wskazuje na pierwotną nazwę pruską, którą należało spolszczyć jako Bieliny.
Burdajny Godkowo 2 Bordehnen pruskie -- 1378 Burdeyn
Stary Cieszyn Godkowo 2 Alt Teschen słowiańskie? -- Patrz też: Nowy Cieszyn (gm. Pasłęk)
Cieszyniec Godkowo 2 Teschenwalde hybryda (słow. + niem.)? --
Dąbkowo Godkowo 3 Schönaich niemieckie --
Dobry Godkowo 1 Döbern pruskie -- 1378 Doberin, nazwa pruska. Spolszczenie Dobry już w czasach przedwojennych.
Godkowo Godkowo 1 Göttchendorf niemieckie lub hybryda (prus. + niem.) --
  • Przed wojną raczej pisownia Gotkowo, jednak w świetle historycznych zapisków, takich jak Godikendorf, pisownia z "d" może być poprawniejsza.
  • Dawne warianty oboczne: Gutkowo, Gietkowo (por. Gutkowo, część Olsztyna [dawniej wieś]).
Grądki Godkowo 3 Groß Thierbach niemieckie --
Grużajny Godkowo 2 Grossainen pruskie -- 1383 Grusieyn
Gwiździny Godkowo 2 Pfeiffertswalde niemieckie -- Przyjęta po 1945 nazwa Gwiździny stanowi lekkie nawiązanie do nazwy niemieckiej - niem. pfeifen znaczy gwizdać (zawarte w tej nazwie miejscowej nazwisko Pfeiffert można przetłumaczyć jako "Gwizdacz").
Karwity Godkowo 2 Karwitten pruskie -- Pierwotnie Kirwiten (1402-08), toteż można było spolszczyć tę nazwę jako Kirwity lub Kierwity, niemniej forma Karwity też teoretycznie poprawna (choć oparta na wtórnej postaci).
Klekotki Godkowo 3 Rudolfsmühle niemieckie --
Krykajny Godkowo 2 Krickehnen pruskie --
Kwitajny Małe Godkowo 2 Klein Quittainen pruskie --
Kwitajny Wielkie Godkowo 2 Groß Quittainen pruskie --
Lesiska Godkowo 3 Reichwalde niemieckie --
Łępno Godkowo 5 Lomp pruskie Łumpy
  • 1402-08 Nalumpe, 1411-19 Lumpe
  • Nazwę pochodzenia pruskiego należało oddać dokładniej, np. jako Łumpy. W obecnej formie duże zniekształcenie fonetyczne i nieetymologiczny sufiks -no. Wobec pierwotnej formy z przedrostkiem, możliwa też forma Nałumpy.
Miłosna Godkowo 2 Liebenau niemieckie? -- Należałoby ustalić, czy faktycznie nazwa niemiecka wywodzi się od Liebe - miłości, czy od staropruskiej bazy hydronimicznej liw-, bardzo częstej w regionie (i w języku niemieckim adideowanej do Lieb-). Jeśli to drugie, nazwę polską wypadałoby ustalić jako Liwnowo lub podobnie.
Nawty Godkowo 2 Nauten pruskie --
Niekwitajny Godkowo 2 Nektainen pruskie -- 1276 Nequiteyn
Olkowo Godkowo 5 Alken pruskie Alkajny Na podstawie zapisu Alckeynn (1531), dowodzącego pruskiego pochodzenia tej nazwy, należało ustalić spolszczenie jako "Alkajny". Forma "Olkowo" odzwierciedla tę nazwę co najmniej niedokładnie.
Osiek Godkowo 3 Hermsdorf niemieckie --
Piskajny Godkowo 2 Peiskam pruskie --
Plajny Godkowo 2 Plehnen pruskie --
Podągi Godkowo 2 Podangen pruskie --
Siedlisko Godkowo 3 Einhöfen niemieckie --
Skowrony Godkowo 5 Schmauch pruskie Szmuki Wg Gerullisa nazwa pochodzenia pruskiego. Należało ją spolszczyć.
Stojpy Godkowo 2 Stöpen pruskie -- 1402/08 Stoypen
Swędkowo Godkowo 5 Schwöllmen pruskie Swalmy ok. 1440 Swalmen. Nazwa pochodzenia pruskiego, należało ją spolszczyć.
Szymbory Godkowo 2 Schönborn niemieckie --
Nowe Wikrowo Godkowo 2 Adlig Wickerau pruskie? -- Nazwa w latach 1931-45: Klein Wickerau
Ząbrowiec Godkowo 2 Sommerfeld niemieckie -- Powojenne spolszczenie ma chyba nawiązywać do takich spolszczeń jak Ząbrowo (Sommerau) w powiecie malborskim, gdzie niemiecki rdzeń Sommer- (lato) oddaje słowiański rdzeń ząbr- (żubr). Nieraz bywało też odwrotnie.
Błotnica Gronowo Elbląskie 2 Schlammsack niemieckie --
Dworki Gronowo Elbląskie 2 Dreihöfe niemieckie --
Fiszewo Gronowo Elbląskie 1 Fischau niemieckie --
Gajewiec Gronowo Elbląskie 3 (5?) Kerbshorst niemieckie (hybryda?) (Karwański Gaj?) Co do możliwej pruskiej interpretacji pierwszego członu nazwy oryginalnej - patrz Raczki Elbląskie (gm. wiejska Elbląg). Jeżeli ta interpretacja jest właściwa, należałoby przywrócić pruski źródłosłów tej nazwy, tłumacząc ją jako np. Karwański Gaj (możliwy też mniej dosłowny wariant, np. "Karwaniec" itp.). Możliwe też jednak, że nazwa ta jest od początku niemiecka i oznacza po prostu "wykarczowany gaj".
Gronowo Elbląskie Gronowo Elbląskie 1* Grunau niemieckie (Gronowo) Ahistoryczne dookreślenie "Elbląskie" jest swego rodzaju "złem koniecznym" ze względu na rozpowszechnienie tego toponimu w regionie.
Jasionno Gronowo Elbląskie 2 Eschenhorst niemieckie -- W obiegu funkcjonują przynajmniej cztery warianty tej nazwy - Jasionna, Jasionno, Jesionna i Jesionno. Brak jednoznacznej zgody co do nazwy tej miejscowości nawet wśród mieszkańców. Przy czym, wariantem oficjalnym jest forma Jasionno i w takiej formie nazwę tę zatwierdziła KUNM. Nagłosowe Ja- w tej formie jest najpewniej próbą brzmieniowej archaizacji - nawiązaniem do stpol. jasion, jasień (jesion). Zabieg ten prawdopodobnie był niezrozumiały dla osadników, co poskutkowało wyrównaniem do ap. jesion (co jest zresztą poprawnym tłumaczeniem niem. Esche, zawartego w nazwie oryginalnej). Ponieważ jednak za żadną z form nie stoi żadna tradycja, spór o nazwę trzeba uznać za czysto arbitralny. Dlatego też nie zajmuję stanowiska w tej sprawie.
Jegłownik Gronowo Elbląskie 3 Fichthorst niemieckie --
Karczowiska Górne Gronowo Elbląskie 2? (5?) Oberkerbswalde niemieckie (hybryda?) (Karwan Górny?) Patrz: Raczki Elbląskie (gm. Elbląg).
Kopanka Gronowo Elbląskie 3 Hoppenau niemieckie (Kopanów)
  • Obecnie dwie miejscowości: Kopanka Pierwsza i Kopanka Druga.
  • Oboczny, nieurzędowy wariant Kopanów teoretycznie lepszy ze względu na bliższe podobieństwo do nazwy niemieckiej.
Mechnica Gronowo Elbląskie 2 Moosbruch niemieckie --
Mojkowo Gronowo Elbląskie 3 Möskenberg niemieckie (odosobowe?) --
Nogat Gronowo Elbląskie 2 Nogathau hydronimiczne -- Przydałoby się ustalić proweniencję tego -au w formie niemieckiej. Jeśli jest to przydatek słowiański (-owo lub -ów) bądź pruski (-aws), być może wartałoby ustalić tę nazwę w postaci Nogatowo. Potrzebne zapisy źródłowe.
Nowy Dwór Elbląski Gronowo Elbląskie 2 Neuguth niemieckie --
Oleśno Gronowo Elbląskie 6 Preußisch Königsdorf niemieckie Pruska Królewska Wieś W dokumentach polskich - 1565 Pruski Kinisdorph, 1661 Pruska Królewska Wieś. Nazwa wsi była najwyraźniej związana z nazwą położonej nieopodal wsi Königsdorf, dawn. pol. Królewska Wieś (ob. Królewo, gm. Stare Pole). Po wojnie zerwano ten związek, chyba głównie przez niewygodny dla ówczesnej władzy człon Pruski. Teoretycznie możliwy jest też wariant Królewo Pruskie - ze współczesnym spolszczeniem nazwy Königsdorf (nie jest on jednak zgodny z przekazami historycznymi).
Rozgart Gronowo Elbląskie 4 Preußisch Rosengart niemieckie Rozengart Pruski
Różany Gronowo Elbląskie 4 Alt Rosengart niemieckie Rozengart Stary
Szopy Gronowo Elbląskie 3 Aschbuden niemieckie --
Wikrowo Gronowo Elbląskie 1 Wickerau pruskie --
Balewo Markusy 1 Baalau pruskie --
Brudzędy Markusy 1 Brodsende olęderskie? (Brudzendy)
  • W źródłach przedwojennych pisane przez "en".
  • Dawniej dwie miejscowości - Brudzędy Małe i Wielkie.
Nowe Dolno Markusy 3 Neu Dollstädt niemieckie --
Stare Dolno Markusy 3 Alt Dollstädt niemieckie
Dzierzgonka Markusy 2 Sorgenort hybryda (prus. + niem.) --
Jezioro Markusy 1? Thiensdorf hybryda (prus. + niem.) -- Polska nazwa Jezioro pochodzi z dzieła Maxa Bära Die Ortsnamenänderungen in Westpreußen(...), gdzie podana jest forma "Jeszioro" jako starszy odpowiednik Thiensdorfsee. Nie wiadomo jednak, na ile poważnie można traktować ten przekaz - nie są znane żadne dokumenty potwierdzające tę informację, może wynika z jakiejś nadinterpretacji?
W niemieckiej nazwie Thiensdorf kryje się pruski hydronim Thiene (Tyna), dlatego też do rozpatrzenia byłaby nazwa pochodząca od tej rzeki, np. Tyńsko.
Jurandowo Markusy 5 Rosenort niemieckie Różanów Powojenny nowotwór Jurandowo jest nazwą nacechowaną ideologicznie (odwołanie do Juranda ze Spychowa). Zamiast tego autor proponuje nową formę Różanów, która ma oddawać pierwotną Rosenort (tradycyjnego spolszczenia brak).
Kępniewo Markusy 1 Kampenau pruskie lub olęderskie --
Nowe Kępniewo Markusy 1 Neu Kampenau pruskie lub olęderskie --
Krzewsk Markusy 3 Hohenwalde niemieckie --
Markusy Markusy 1 Markushof niemieckie -- Dawniej też: Markusowo, Markuszew.
Rachowo Markusy 6 Kronsnest niemieckie Kronest
Stalewo Markusy 1 Stalle pruskie --
Stankowo Markusy 5 Stühmswalde hybryda? (Sztumski Las?) Czy nazwa pierwotna Stühmswalde ma coś wspólnego ze Sztumem (jeśli tak, to skąd ten umlaut? Wpływ wymowy olęderskiej?)? Jeśli tak, to być może należałoby ten źródłosłów respektować (jako staropruski).
Topolno Małe Markusy 2 Klein Tippeln niemieckie -- Patrz też: Topolno Wielkie (gm. Rychliki).
Tynowo Markusy 1 Thienhof hybryda (prus. hydronim + niem.) --
Węgle-Żukowo Markusy 1 i 3 Wengeln i Reichhorst olęderskie? (Wengeln)
niemieckie (Reichhorst)
(Węgle) Wieś Węgle nosiła polską nazwę już przed wojną, a nazwę Żukowo ustalono dopiero po wojnie. Jako, że obie wsie są połączone całkowicie (nie są jedynie częścią wspólnego sołectwa, jak np. Brudzędy i Stare Dolno), można by dla połączonej wsi ustalić jednolitą nazwę - Węgle. Umożliwiłoby to pozbycie się ahistorycznej, niewiele znaczącej nazwy Żukowo. Nie jest to jednak zmiana konieczna i warto by uprzednio dowiedzieć się, jaki jest miejscowy uzus (czy Węgle i Żukowo istnieją w świadomości mieszkańców jako dwa osobne byty? Jeśli tak, lepiej pozostawić stan obecny bez zmiany).
Wiśniewo Markusy 3 Augustwalde niemieckie (odimienne) --
Wopity Markusy 2 Opitten pruskie -- 1350 Wopitigen
Złotnica Markusy 2 Güldenfelde olęderskie --
Zwierzno Markusy 4 Thiergart niemieckie Tyrgart Choć nazwa Zwierzno oddaje znaczenie nazwy pierwotnej, to wieś ta nosiła już spolszczoną nazwę przed wojną (Tyrgart).
Zwierzeńskie Pole Markusy 4 Thiergartsfelde niemieckie Tyrgardzkie Pole Patrz wyżej: Zwierzno.
Żółwiniec Markusy 6 Wengelwalde prawdop. olęderskie Węgle-Południe Przed wojną nazwę miejscowości spolszczano jako Węgle, czyli tak samo jak miejscowość Wengeln. Rozróżniano je dodając określenia północ, południe.
Żurawiec Markusy 3 Schwansdorf niemieckie -- Nie jest jasne, dlaczego zastąpiono łabędzia (Schwan) żurawiem. Nie wynika to z żadnej tradycji, więc można się jedynie dziwować...
Huta Żuławska Milejewo 1* Hütte niemieckie (Huta)
Jagodnik Milejewo 3 Behrendshagen niemieckie --
Kamiennik Wielki Milejewo 5 Groß Stoboi pruskie Stobajny Wielkie
  • Patrz też niżej: Stoboje.
  • Nazwa Stoboi jest pochodzenia pruskiego (1320 Stabayen, Stobayn - z prus. stabs - kamień). Po wojnie nazwę przełożono na "Kamiennik" (Mały i Wielki), co odpowiada znaczeniowo nazwie pierwotnej, ale łamie zasadę, aby pruskich toponimów nie tłumaczyć dosłownie, tylko stosować transfonetyzację. Oprócz tego, w 1998 r. zmieniono nazwę sąsiedniej wsi Kamiennik Mały na Stoboje (przywracając pruski źródłosłów) - wartoby ujednolicić nazwy tych wsi.
Majewo Milejewo 2 Maibaum niemieckie --
Milejewo Milejewo 5 Trunz pruskie Truńce Nazwa "Milejewo" dla tej wsi jest powojennym chrztem nazewniczym, nie mającym żadnego historycznego uzasadnienia. Chrzest ten zastąpił oryginalny toponim Trunz, niewątpliwie pruskiego pochodzenia (1320 Truntczen), który zgodnie z zasadą zachowywania nazw pochodzenia staropruskiego powinien był być spolszczony fonetycznie, a nie odrzucony. Nie istnieje tradycyjne spolszczenie tego toponimu, dlatego też autor proponuje własną formę spolszczoną Truńce. Jest to forma zupełnie nowa, jednak poprawnie odzwierciedla i spolszcza brzmienie nazwy oryginalnej. Warto też zauważyć, że w historii istniała na terenie Polski miejscowość o zbieżnej nazwie Truńce (w dawnym pow. wołkowyskim, obecnie Białoruś), dlatego też taka forma wyrazowa nie jest językowi polskiemu całkowicie obca.
Ogrodniki Milejewo 4 Baumgart niemieckie Bągart
Piastowo Milejewo 5 Königshagen odosobowe Kunikowo Nazwa "Piastowo" jest nazwą sztuczną, nacechowaną ideologicznie (odwołanie do polskiej dynastii Piastów). W odczuciu autora, takie nazwy szkodzą historii regionu. Nazwa oryginalna Königshagen wbrew pozorom nie pochodzi od niemieckiego słowa König (król), o czym świadczy pierwotny zapis jako Kunekehayn, tylko od nazwiska Kuneke, Kuncke, któremu przypisuje się staropruskie pochodzenie. Na tej podstawie, autor proponuje nowe spolszczenie Kunikowo.
Pomorska Wieś Milejewo 1 Pomehrendorf hybryda (prus. + niem.) --
  • Dawniej też: Pomorze.
  • Nazwę Pomehrendorf uważa się za pochodzącą od pruskiego imienia Pomer. Stare, tradycyjne spolszczenie Pomorska Wieś (obocznie Pomorze) jest oparte na adideacji.
Rychnowy Milejewo 1 Rückenau niemieckie --
Stoboje Milejewo 2 Klein Stoboi pruskie Stobajny Małe
  • Patrz wyżej: Kamiennik Wielki
  • Do 1998 r. wieś nazywała się oficjalnie "Kamiennik Mały", nazwa została słusznie zmieniona na wniosek mieszkańców (dzięki czemu przywrócono pruski źródłosłów nazwy). Niemniej, SGKP (tom II s. 338) cytuje tę nazwę w formie Stobajny i taka forma byłaby najpoprawniejsza etymologicznie (jest tu taki sam pruski przyrostek -ain jak w licznych innych toponimach na -ajny) i jedynie ona posiada korzenie przedwojenne. Oprócz tego, warto przywrócić wsi dookreślenie "Małe" z powodów historycznych (również z powodu proponowanej zmiany nazwy Kamiennik Wielki na Stobajny Wielkie).
Wilkowo Milejewo 2 Wolfsdorf Höhe niemieckie --
Zajączkowo Milejewo 6 Haselau niemieckie Haslewo lub Hazelewo Przedwojenne spolszczenie brzmi Haslewo lub Hazelewo. Przyjęta po wojnie nazwa Zajączkowo, nie dość że zrywa z tradycją, to jeszcze jest niepoprawnym tłumaczeniem nazwy niemieckiej, która najprawdopodobniej odnosi się nie do "zająca" (Hase), lecz "leszczyny" (Hasel).
Zalesie Milejewo 3 Schönmoor niemieckie --
Błudowo Młynary 1 Bludau pruskie -- Dawniej też: Bludawa.
Gardyny Młynary 2 Gardienen pruskie --
Janiki Pasłęckie Młynary 5 Jonikam pruskie Janikajmy Nazwa pochodzenia pruskiego (1344 Jonekaym), wobec braku tradycji, należało ją oddać wierniej, z zachowaniem końcówki-kajmy. Ponadto, taka forma jest unikatowa, a więc nie wymaga dookreślenia "Pasłęckie".
Karszewo Młynary 1 Karschau pruskie -- Dawniej też: Karczewo, Karszawa
Kobyliny Młynary 4~1 Kobling niemieckie? (Kobylin) U Chojnackiego jako Kobylin. Powód powojennej pluralizacji niejasny. Mimo wszystko, zmiana raczej niewarta zachodu.
Kraskowo Młynary 3 Schönfließ niemieckie --
Kurowo Braniewskie Młynary 1* Kurau pruskie (Kurowo)
Kwietnik Młynary 5 Blumenau niemieckie Trynty Znana jest pierwotna pruska nazwa tej miejscowości - Thrinten (1299). Po wojnie przeoczono ten fakt i zamiast ustalić polską nazwę jako Trynty, przełożono najniepotrzebniej nazwę niemiecką.
Mikołajki Młynary 1 Nikolaiken pruskie -- Pierwotny zapis Nicklawken (1508) pozwala domniemać pruski początek tej nazwy (złożenie zapożyczonego imienia Nickel = Mikołaj i prus. lauks = pole). Spolszczona postać Mikołajki ma jednak korzenie przedwojenne, więc nie ma sensu jej poprawiać.
Młynarska Wola Młynary 3 Herrndorf niemieckie --
Nowe Monasterzysko Młynary 2 Neu Münsterberg niemieckie --
Stare Monasterzysko Młynary 2 Alt Münsterberg niemieckie --
Ojcowa Wola Młynary 2 Vaterswille niemieckie --
Olszówka Młynary 2 Erlau niemieckie --
Płonne Młynary 3 Lohberg niemieckie --
Podgórze Młynary 3 Greulsberg niemieckie --
Rucianka Młynary 3 Moorbruch niemieckie --
Nowe Sadłuki Młynary 1 Neu Sadlucken pruskie --
Sąpy Młynary 1? Sumpf niemieckie (tłum. z prus.) (Panie?) Pierwotna nazwa pruska: Panyen (1267). Słowo to oznacza "bagno", tak więc niemiecka nazwa Sumpf jest dosłownym tłumaczeniem pruskiej. Po wojnie przyjęto formę Sąpy (spolszczenie nazwy niemieckiej), za przekazem Chojnackiego. Trudno jednak powiedzieć, czy jest to rzeczywisty polski egzonim, czy po prostu sztuczne powielenie spolszczenia nazwy wsi Sąpy (Sumpf) w powiecie iławskim. Dlatego w tym wypadku można rozważać wprowadzenie fonetycznego spolszczenia nazwy pruskiej.
Sokolnik Młynary 2 Falkhorst niemieckie --
Sucha Młynary 1 Suche polskie? -- Potrzebne informacje co do pochodzenia nazwy. Niemniej, polska forma Sucha jest historyczna (tylko czy jest pierwotna, czy opiera się na adideacji?).
Warszewo Młynary 3 Judendorf niemieckie -- Nazwa w latach 1936-45: Hermannswalde
Włóczyska Młynary 3 Vierzighuben niemieckie --
Zastawno Młynary 3 Schönberg niemieckie --
Zaścianki Młynary 5? Schwangen pruskie? Szwągi? Nie posiadam odpowiednich materiałów, co do pochodzenia tej nazwy. Kierując się tylko i wyłącznie brzmieniem, snuję domysł, że może być to nazwa pochodzenia pruskiego (Gerullis jej jednak nie notuje), por. podobną nazwę Schwengen (ob. Swajnie w pow. lidzbarskim) o udokumentowanym pruskim pochodzeniu (~1360 Swaynien). Potrzebne jednak źródła.
Anglity Pasłęk 2 Angnitten pruskie -- 1335 Angliten
Aniołowo Pasłęk 5 Rapendorf hybryda (prus. + niem.) Rapoty Zapis Rapotendorf z 1316 wskazuje na pierwotne prus. *Rapōtai (z niem. dostawką -dorf), dlatego też spolszczenie należałoby ustalić jako Rapoty. Tymczasem, zamiast tego ustalono po wojnie nazwę Aniołowo, która nawiązuje do znaczenia nazwy pruskiej (Rapy to duchy opiekuńcze w religii Prusów, porównywane często do judeochrześcijańskich aniołów), ale łamie zasadę, że staropruskich nazw nie powinno się tłumaczyć, tylko oddawać fonetycznie.
Awajki Pasłęk 2 Awecken pruskie -- 1333 Awayken
Bądy Pasłęk 2 Bunden pruskie --
Borzynowo Pasłęk 2 Briensdorf niem. odosobowe -- Pierwotny zapis: Borynsdorf (1335). U podstawy tej nazwy leży nazwisko pierwotnego właściciela wsi - Hermana Boryna (słowiańskiego lub pruskiego pochodzenia). Powojenna nazwa Borzynowo dobrze spolszcza tę starą nazwę (choć może teoretycznie poprawniejsze byłoby Borynowo?).
Brzeziny Pasłęk 3 Emilienhorst niemieckie --
Buczyniec Pasłęk 2 Buchwalde niemieckie --
Cierpkie Pasłęk 3 Friedheim niemieckie --
Nowy Cieszyn Pasłęk 2 Neu Teschen słowiańskie? -- Patrz też: Stary Cieszyn (gm. Godkowo).
Czarna Góra Pasłęk 3 Juden niemieckie -- Nazwa w latach 1936-45: Buchental.
Dargowo Pasłęk 2 Dargau pruskie --
Dawidy Pasłęk 2 Davids niemieckie (imienne) --
Drulity Pasłęk 2 Draulitten pruskie --
Gibity Pasłęk 2 Giebitten pruskie --
Gołąbki Pasłęk 3 Spittels niemieckie --
Gryżyna Pasłęk 2 Greißings niemieckie --
Gulbity Pasłęk 2 Golbitten pruskie --
Kajmy Pasłęk 2 Kaymen pruskie --
Kawki Pasłęk 2 Kocken pruskie -- Nazwę wiąże się z pruskim słowem Kauks (diabeł, demon) - stąd polska forma (tylko pozornie związana z "kawką" - ptakiem).
Kąty Pasłęk 2 Kanthen prawdop. pruskie --
Kielminek Pasłęk 2 Köllming pruskie -- 1328 Kellmenike
Kopina Pasłęk 2 Koppeln pruskie? -- Nazwa niepewnego pochodzenia, możliwy związek z prus. kaps - mogiła. Być może poprawniejszym spolszczeniem byłoby Kopiel/Kopiele?
Obocznie istniała też w XV w. nazwa Codeck, prawdopodobnie pruskiego pochodzenia (być może od kaddegs - jałowiec?, por. północnopolskie kadyk).
Krasin Pasłęk 3 Schönfeld niemieckie --
Kronin Pasłęk 2 Alt Krönau pruskie -- Najstarsze zapisy: 1319 Crenyn, 1411/19 Cronyn. Słusznie więc sufiks -in.
Krosienko Pasłęk 2 Krossenfeld hybryda (prus. + niem.) --
Krosno Pasłęk 1 Krossen pruskie -- 1279 Crusien
Kudyny Pasłęk 5 Komthurhof niemieckie Kojtyny Nazwa Kudyny jest próbą nawiązania do pierwotnej, pruskiej nazwy tej wsi - Cotin/Cotyn (1319), Koythen (1327). Nazwa jest jednak odtworzona nieprawidłowo, rekonstruuje się ją jako *Kait-in-, tak więc poprawniejszym spolszczeniem byłyby Kojtyny.
Kudyński Bór Pasłęk 5 Komthurwald niemieckie Kojtyński Bór Patrz wyżej: Kudyny.
Kupin Pasłęk 2 Kopiehnen pruskie -- 1507 Kuppien
Nowe Kusy Pasłęk 2 Neu Kußfeld niemieckie --
Stare Kusy Pasłęk 2 Alt Kußfeld niemieckie --
Kwitajny Pasłęk 1 Quittainen pruskie --
Leszczyna Pasłęk 2 Hasselbusch niemieckie --
Leżnica Pasłęk 2 Lägs pruskie? -- Powojenna nazwa Leżnica (do 2013 oficjalnie Leżnice) oparta jest na pierwotnym zapisie Leicznicz (1277), co jest niewątpliwie nazwą pruską (może od laisā, glinka?). Trudno powiedzieć, czy późniejsza niemiecka nazwa Lägs jest nazwą nową, czy stanowi transformację nazwy Leicznicz.
Łączna Pasłęk 2 Wiesenhof niemieckie --
Łukszty Pasłęk 2 Luxethen pruskie -- 1295 Laucosede
Maciejowizna Pasłęk 2 Matzweißen hybryda? -- Nazwa o niejasnym pochodzeniu. Pierwotne zapisy: 1527 Matzweis, 1543 Maczweisen, 1590 Maczwoyse. Słownik etymologiczny Rymuta sugeruje, że mogą one oddawać polską formę Wieś Macieja (Macieja Wieś), ale to dość życzeniowa etymologia. Pierwszy człon zdecydowanie ma związek z imieniem Maciej (niem. zdrobnienie Matz od Matthias). W członie drugim może należy doszukiwać się pochodzenia pruskiego? W każdym razie, powojenne spolszczenie Maciejowizna z grubsza oddaje fonetykę nazwy.
Majki Pasłęk 4 Mäken odosobowe Maki Nazwa wsi prawdopodobnie pochodzi od nazwiska Hansa Meckena, ale samogłoska w tej nazwie była w historii bardzo chwiejna (por. zapisy 1531 Maucken, 1577 Mecken, 1600 Mocken itp.), co czyni spolszczenie Majki mocno arbitralnym. Chojnacki podaje jednak przedwojenne spolszczenie jako Maki.
Malinowo Pasłęk 2 Amalienhof niemieckie -- Spolszczenie Amalienhof jako Malinowo zostało zaczerpnięte od wioski o tej samej nazwie w gminie Działdowo.
Marianka Pasłęk 2 Marienfelde niemieckie --
Marzewo Pasłęk 2 Mahrau pruskie --
Nowa Wieś Pasłęk 1 Neuendorf niemieckie --
Nowiny Pasłęk 2 Neufelde niemieckie --
Owczarnia Pasłęk 2 Schäferei niemieckie --
Piergozy Pasłęk 2 Pergusen pruskie -- 1411/19 Pergosen
Piniewo Pasłęk 2 Pinnau pruskie --
Pólko Pasłęk 3 Freifelde niemieckie --
Robity Pasłęk 1 Robitten pruskie --
Rogajny Pasłęk 2 Rogehnen pruskie --
Rogowo Pasłęk 1 Rogau pruskie --
Rydzówka Pasłęk 3 Kalthof niemieckie -- Powojenna nazwa nawiązuje do znajdującego się w pobliżu wsi pagórka Reitzken Berg (95 m), którego polską nazwę KUNM ustaliła w formie Rydzówka. Potrzebne dalsze badania, co do etymologii nazwy tej górki (chociaż jest to wyraźnie nazwa nieniemiecka, zapewne staropruska) i na ile bliska potencjalnemu oryginałowi jest forma obecna (sądząc po formie niemieckiej, może poprawniejszym spolszczeniem byłoby Rydzki lub Rydzek?).
Rzeczna Pasłęk 5 Weeskenhof hybryda (prus. hydronim + niem.) Wąsków
  • W latach 1946-1993 wieś nosiła nazwę Kalsk. Powód zmiany nazwy na Rzeczna nie jest mi znany.
  • Oryginalna nazwa Weeskenhof pochodziła od rzeki Wąski (Weeske). Źródłosłów ten, z racji jego staropruskości, należałoby w tym toponimie przywrócić (patrz też: Węzina, gm. Elbląg).
Rzędy Pasłęk 3 Grenzhöfen niemieckie --
Sakówko Pasłęk 3 Charlottenhof niemieckie (odimienne) --
Sałkowice Pasłęk 5 Zallenfelde niemieckie Sała Nazwa wsi pochodzi od rzeczki Sały (niem. Zalle), której nazwa ma staropruskie pochodzenie. Co prawda, nazwa powojenna odzwierciedla tę nazwę, jednak forma Sałkowice razi swoją sztucznością i niepoprawnością słowotwórczą (sufiks -(ow)ice tworzy nazwy rodowe - dodawanie go do nazwy rzeki jest co najmniej dziwne). Ponadto, istnieją wzmianki o pruskiej osadzie chłopskiej Salle (1402-08), które chyba trzeba odnosić do tej wsi. Oznaczałoby to, że nazwa wsi była pierwotnie tożsama z nazwą rzeki i jako taką należałoby ją ustalić.
Skolimowo Pasłęk 5 Skollmen pruskie Skolmy Nazwa pochodzenia pruskiego, należało ją oddać wierniej (bez niepotrzebnego sufiksu -owo). Pierwotnie wieś nosiła inną nazwę, również pruską, zapisaną jako Wurgeln (1330), Wargalin, Worgalin (1385), co można by spolszczyć jako Worgiel.
Sokółka Pasłęk 3 Sangershausen niemieckie --
Stegny Pasłęk 2 Steegen pruskie -- 1411/19 Steegin. Prawdopodobnie bez związku ze Stegną (woj. pomorskie, pow. nowodworski), której nazwa uchodzi za słowiańską.
Surowe Pasłęk 3 Schönau niemieckie --
Talpity Pasłęk 2 Talpitten pruskie --
Tulno Pasłęk 2 Taulen pruskie --
Tumpity Pasłęk 2 Tompitten pruskie --
Wakarowo Pasłęk 5 Wackelsdorf niemieckie (hybryda?) Kawki
  • Teren, na której leży wieś nosił pruską nazwę *Kaukai (dok. 1349 Kauken, 1427 Kaukonen vel Waycesdorff). Nazwę tę należałoby spolszczyć jako "Kawki". Problem w tym, że w tej samej gminie leży inna wieś o tej samej nazwie (ok. 20 km na północ), więc można by tę nazwę jakoś dookreślić (np. jako "Kawki Marzewskie" - od pobliskiej większej wsi Marzewo).
  • Potrzebne informacje co do pochodzenia nazwy niemieckiej Wackelsdorf. Ustalona przez KUNM forma "Wakarowo" zdaje się nawiązywać do pruskiej n. os. Wackar, notowanej przez Trautmanna, aczkolwiek nie dysponuję żadnym potwierdzeniem takiej etymologii tej nazwy. Zapis Waycesdorff z 1427 zdaje się wskazywać na pochodzenie od imienia Wojciech (?). Potrzebne dokładniejsze informacje.
Wikrowo Pasłęk 1 Wickerau pruskie --
Wójtowizna Pasłęk 2 Vogtshof niemieckie --
Zielno Pasłęk 4 Solainen pruskie Solajny Nazwa obecna wydaje się być nawiązaniem (raczej niedokładnym) do pierwotnej nazwy wsi Sellen (1507). Istnieje już jednak przedwojenne spolszczenie - Solajny.
Zielonka Pasłęcka Pasłęk 4 Grünhagen niemieckie Gronajny
Zielony Grąd Pasłęk 3 Schönwiese niemieckie --
Barzyna Rychliki 5? Wiese niemieckie Wizna
  • Zapis pierwotny: 1310 Vysen
  • Istnieje sugestia, że może być to nazwa pruska, związana z pruskim ap. weisīs (łąka - znaczeniowo dokładnie to samo, co niem. Wiese) lub wēisis (owoc). Być może to życzeniowa etymologia, ale daje pretekst do wyzbycia się sztucznie nadanej, niehistorycznej (ergo, mało wartościowej) nazwy Barzyna. Leyding (1946) podaje powojenną spolszczoną formę Wizna. Ujdzie (porównaj też wieś Wizna w woj. podlaskim [w przeszłości ważny gród], której nazwa jest również posądzana o staropruskie pochodzenie).
Budki Rychliki 2 Bodeck niemieckie --
Buczyniec Rychliki 2 Buchwalde niemieckie --
Dymnik Rychliki 5 Stein niemieckie (zepsute z prus.?) Dymścin
  • Pierwotna nazwa - 1280 Dymsteines, 1280 Dymsteyne, 1400 Dynsteyn.
  • Nazwa pierwotna niewątpliwie pruskiego pochodzenia (rekonst. *Dimst-ein-), powojenna polska nazwa wyraźnie do niej nawiązuje, jednak w moim odczuciu niedokładnie. Należałoby zmienić tak, aby lepiej oddawała niepolski, staropruski charakter tej nazwy (sufiks -nik jest tu nie na miejscu). Leyding (1946) używał formy Dymicin.
Dziśnity Rychliki 2 Dosnitten pruskie -- Pierwotnie *Disenītai (por. Dziśnity, gm. Małdyty).
Gołutowo Rychliki 5 Güntersdorf niemieckie Gołtowity Pierwotna nazwa pruska: 1364 Goltawit, Gultewite, Goltwyten. Obecne spolszczenie oddaje ją w sposób zniekształcony.
Grądowy Młyn Rychliki 2 Grundmühle niemieckie --
Jankowo Rychliki 1 Jankendorf hybryda (pol. + niem.) --
Jelonki Rychliki 2 Hirschfeld niemieckie --
Kiersity Rychliki 2 Kerschitten pruskie --
Krupin Rychliki 2 Krapen pruskie -- 1323 Craupin
Kwietniewo Rychliki 2 Königlich Blumenau niemieckie -- Nazwa w latach 1931-45: Königsblumenau
Lepno Rychliki 5? Löpen pruskie Lepkajmy lub Wojtgarby Chociaż forma "Lepno" spolszcza niem. Löpen, chyba bardziej rozsądnym wyjściem byłoby odwołanie się do starszej, niezepsutej pruskiej formy tej nazwy - Lepekaym (zapisane ok. 1400), co można by było spolszczyć jako Lepkajmy (a może Lipkajmy - wg Gerullisa nazwa wywodzi się od prus. Leipa; Līpa - lipa). Ewentualnie można też nawiązać do nazwy jeszcze starszej, zapisanej jako Waitegarben, Waitigarb (1364).
Liszki Rychliki 5 Leisten pruskie Delisty Nazwa pierwotna: Delisten (1427), pochodzenia pruskiego. Nazwa Liszki jest oparta (w dodatku bardzo luźno) na formie Leisten, która jest późniejszym przeinaczeniem nazwy pierwotnej. Chyba rozsądniej byłoby nawiązać do formy pierwotnej.
Marwica Rychliki 1 Marwitz słowiańskie -- Nazwa o niewątpliwie słowiańskiej proweniencji, pierwotnym właścicielem wsi był Słowianin Albert Starepiwo. Forma Marwica jest rekonstrukcją, gdyż w polskojęzycznej tradycji nazwa ta się nie zachowała.
Mokajny Rychliki 2 Storchnest niemieckie -- Pierwotna nazwa pruska: Mokaym (1355). Obecna nazwa polska do niej się odnosi.
Powodowo Rychliki 5 Powunden pruskie Powądy Forma Powodowo, choć nawiązuje do brzmienia nazwy pierwotnej (pruskiego pochodzenia), wykazuje się adideacją i nieetymologicznym dodatkiem przedrostka -owo, a więc nie może być uznana za poprawne spolszczenie. Forma taka byłaby do przyjęcia, gdyby wynikała z tradycji. Jednak w obliczu braku przedwojennej polskiej tradycji dla tej miejscowości, ten staropruski toponim należało spolszczyć w najbliższy oryginałowi sposób - jako Powądy lub Powundy.
Protowo Rychliki 2 Prothen pruskie -- Nazwa spolszczona oddaje pierwotny zapis Porotowe (1287), później już spotykamy wyłącznie zapisy typu Prothein (1437). Prawdopodobnie nazwa pruska z sufiksem -aw ustąpiła bliźniaczej nazwie z sufiksem -ein, toteż można było nazwę nowszą spolszczyć jako Protajny (por. wieś Protajny pod Dzierzgonią).
Rejsyty Rychliki 2 Rossitten pruskie -- 1329 Reysitein, 1347 Reisethin
Rychliki Rychliki 2 Reichenbach niemieckie -- Nazwa powojenna nawiązuję do takich spolszczeń jak Rychnowo dla Reichenau, gdzie niemiecki rdzeń Reich- adideowany jest do polskiego przymiotnika rychły.
Sójki Rychliki 5 Köxten pruskie Kiekszty Nazwa niem. jest pochodzenia pruskiego: 1303 Keexten, 1313 Kextin. Nazwa powojenna jest próbą jej przetłumaczenia (opierającą się na lit. kekštė - sójka, wg sugestii Gerullisa), w dodatku niekoniecznie poprawnym (zaświadczone pruskie słowo na sójkę brzmi bukkawarni). Ponadto, nazw pruskich z zasady się nie tłumaczy, tylko oddaje fonetycznie.
Śliwica Rychliki 5 Nahmgeist pruskie Namieść Nazwa uważana za pruską. Niestety, trudno stwierdzić, od czego mogłaby pochodzić, albo jak mogła brzmieć jej pierwotna forma (źródła nie pomagają, pierwsza wzmianka z 1422 głosi Namgeist). Chyba z powodów tych trudności w rekonstrukcji odstąpiono od spolszczania tego toponimu i ochrzczono wieś ahistoryczną, przypadkową nazwą Śliwica. Zamiast tego, autor proponuję formę Namieść, może i wydumaną, ale przynajmniej nawiązującą brzmieniowo do oryginału.
Święty Gaj Rychliki 2 Heiligenwalde niemieckie -- Nazwa miejscowości odwołuje się do istniejącego nieopodal świętego gaju, miejsca kultu Prusów, uważanego za miejsce śmierci Św. Wojciecha.
Świdy Rychliki 2 Milcherei niemieckie -- Polska powojenna nazwa jest oparta na pierwotnej pruskiej Swyden (1287).
Topolno Wielkie Rychliki 2 Groß Tippeln niemieckie -- Patrz też: Topolno Małe (gm. Markusy).
Wysoka Rychliki 2 Hohendorf niemieckie --
Bogdaniec Tolkmicko 5 Hohenhaff niemieckie Wysoka Według powojennych ustaleń KUNM, miejscowość miała nazywać się Wysoka (co jest tłumaczeniem pierwszego członu nazwy niem.), jednak "zwyciężyła" używana potocznie przez osadników nazwa "Bogdaniec" (pierwotnie odnosiła się ona do położonego nieopodal Suchacza). Nazwa ta jest tworem o zabarwieniu "patriotycznym" (odwołanie do Zbyszka z Bogdańca - bohatera Krzyżaków). Tego typu zideologizowanych nazw należałoby unikać.
Brzezina Tolkmicko 2 Birkau niemieckie (Dynowo?) Nazwa Brzezina dobrze odzwierciedla niemiecką Birkau (niem. Birke - brzoza). Wiadomo jednak, że las, pośród którego leży ta wieś nosił starą nazwę Dinau (pruskiego pochodzenia?). Być może słuszniej byłoby utrwalić tę nazwę jako "Dynowo" (a może "Dynawa"?), zamiast przekładać niemiecką nazwę wsi. Przydałyby się jednak głębsze badania, co do pochodzenia nazwy lasu.
Chojnowo Tolkmicko 6 Konradswalde niemieckie Koniecwałd
Janówek Tolkmicko 2 Hansdorf niemieckie --
Kamienica Elbląska Tolkmicko 3 Hopehill angielskie (Wzgórze Nadziei) Nazwa Hopehill odnosi się do dworku, który postawił osiadły tutaj angielski kupiec (stąd angielska nazwa tego miejsca). Po wojnie temu miejscu nadano sztuczną nazwę "Witowo", która nie funkcjonowała wśród miejscowych (którzy nazywali to miejsce dalej "Hopehillem" lub "Wzgórzem Nadziei"). Później dawne Witowo i część Kamionka Wielkiego włączono w skład nowego tworu administracyjnego, zwanego "Kamienicą Elbląską".
Kadyny Tolkmicko 1 Cadinen pruskie --
Kamionek Wielki Tolkmicko 4 Groß Steinort niemieckie Sztynort W przedwojennych dokumentach polską nazwę wsi podaje się jako Sztynort (Wielki) lub Stejnort (Wielki), czasem bez dookreślenia. Jako, że wieś Kamionek Mały (Klein Steinort) dawno już nie istnieje, dookreślenie można pominąć (ryzyko pomyłki ze Sztynortem w powiecie węgoborskim chyba nie istnieje).
Kikoły Tolkmicko 2 Kickelhof niemieckie -- Wbrew temu, co twierdzą zgodnie Wikipedia i Mapy Google, osada ta nie nazywa się "Kikoty".
Łęcze Tolkmicko 1 Lenzen pruskie -- Wieś Łęcze (nazwa pochodzenia pruskiego, 1268 Landesen) to jedna z najstarszych miejscowości w regionie. Wieś ta, a także obszar wokół niej, jest znana w historiografii pod zlatynizowaną nazwą Lanzania.
Nadbrzeże-Połoniny Tolkmicko 3 Reimannsfelde niemieckie (Nadbrzeże) Po wojnie majątek Reimannsfelde sztucznie podzielono na dwie części (nazwane Nadbrzeże i Połoniny). Chyba przydałoby się przywrócić jedność tej miejscowości i usunąć z mapy kłopotliwą nazwę "Połoniny" (zapewne "przywiezioną" tu przez powojennych osadników), która godzi w miejscową toponimię - odnosi się bowiem do gwarowego, południowopolskiego słowa "połonina", które jest zapożyczeniem wschodniosłowiańskim i na tych terenach nie miało prawa być znane.
Nowinka Tolkmicko 4 Neuendorf-Kämmereidorf niemieckie Nowa Wieś
Pagórki Tolkmicko 6? Rehberg niemieckie Rebark? B. Czopek-Kopciuch podaje zapisy Reberc (1347), Rhebarg (1682), uważając je za spolszczone. Nie jest to jednak takie oczywiste, gdyż końcówka -bark nie musi odzwierciedlać wymowy spolszczonej, a równie dobrze może to być wymowa dialektalna dolnoniemiecka. Dylematu nie da się rozstrzygnąć bez kontekstu wzmianek.
Pęklewo Tolkmicko 2 Panklau pruskie? --
Pogrodzie Tolkmicko 4~5 Neukirch niemieckie Pogardzice lub Pogardyty Część przedwojennych źródeł (np. Chojnacki) podaje przedwojenną polską nazwę tej wsi jako Nowa Cerkiew. Niemniej, jest to raczej forma sztuczna, stworzona per analogiam do innych tak spolszczonych wsi o tej nazwie (np. Nowej Cerkwi w pow. nowodworskim), a nie rzeczywiście używane spolszczenie. Tymczasem, ta stara wieś posiadała starszą, pruską nazwę, zapisaną jako Pogardichen (1305). Ustalona przez KUNM forma Pogrodzie wyraźnie próbuje nawiązać do tej formy, jest to jednak nawiązanie bardzo luźne, zacierające pruski źródłosłów nazwy, a nie poprawne spolszczenie. Bliższe prawdy byłoby ustalenie formy typu Pogardyty lub Pogardzice (istnieje nawet sugestia [p. "Nazwy Miejscowe Polski" Rymuta], że nazwa ta, interpretowana jako Pogrodzice~Pogardzice jest słowiańską nazwą rodową od po- + gród. Etymologia raczej życzeniowa, ale samą formę Pogardzice można wziąć pod uwagę jako rozsądną polonizację formy pruskiej). Oprócz tego, SGKP (tom II s. 338) cytuje dawną nazwę wsi, pół-spolszczając ją jako Pogardisze, co można by "sprostować" na Pogardzice.
Przybyłowo Tolkmicko 3 Dünhofen (dolno)niemieckie --
Suchacz Tolkmicko 2 Succase pruskie -- Nazwa Succase jest niewątpliwie pochodzenia pruskiego (od zuks - ryba). Powojenna nazwa "Suchacz", mimo pewnej adideacji, oddaje z grubsza fonetykę oryginalnego toponimu (i mocno przypomina tradycyjne spolszczenia pruskich toponimów).
Święty Kamień Tolkmicko 3 Wieck niemieckie -- Powojenna nazwa Święty Kamień jest chrztem nazewniczym, pochodzącym od położonego nieopodal osady świętego kamienia Prusów - wielkiego głazu narzutowego, uważanego za wyznacznik granicy między Warmią a Pogezanią.
Wodynia Tolkmicko 5 Klakendorf prawdop. niemieckie Kławki Nazwa wywodzi się od imienia Klauke, które jest zdrobnieniem imienia Klaus, ale równie dobrze może też być imieniem pruskim. Wydawałoby się rozsądne spolszczenie nazwy jako Kławki (por. wieś Kławki, gm. Stare Pole), zwłaszcza że przyjęta przez KUNM forma "Wodynia" razi sztucznością.

Powiat braniewski

Nazwa obecna Gmina Typ nazwy Nazwa niemiecka Pochodzenie nazwy niemieckiej Propozycja zmiany nazwy Uwagi
Braniewo Braniewo (miasto) 1 Braunsberg niemieckie? --
  • Dawniej też: Brunsberga, Brunsberk.
  • Polska forma Braniewo (< *Bruniewo? Na niektórych starych mapach można spotkać też wariant Broniewo - błędny lub przejściowy), niewątpliwie wtórna wobec starszego spolszczenia Brunsberga, pojawia się w XIX w. (choć SGKP wspomina o niej jako o archaizmie). W czasach przedwojennych formy Brunsberga i Braniewo były używane zamiennie. Po wojnie przyjęto oficjalnie wariant Braniewo, gdyż preferowano nazwy bardziej spolszczone.
  • Nazwa niemiecka Braunsberg (dawniej też Brunsberg, w 1249 Brusebergue), tradycyjnie łączona jest z imieniem św. Brunona, ale istnieją też próby objaśnienia jej ze staropruskiego.
Frombork Frombork 1 Frauenburg niemieckie --
  • Dawniej też: Narzyce (tak u Zarańskiego, prawdopodobnie jego neologizm, chociaż niektórzy objaśniają od gwarowego na rzyce "na rzece" lub jako zniekształcenie nazwy rzeki Narusy [niem. Nartz], płynącej nieopodal grodu).
  • W niektórych dokumentach średniowiecznych miasto określane jest mianem Civitas Varmiensis ("miasto warmińskie") lub Varmia (u Kopernika). Prawdopodobnie określenie to odnosi się do statusu Fromborka jako stolicy Warmii, choć niewykluczone, że może to być ślad jakiejś starszej pruskiej nazwy, związanej z plemieniem Warmów.
Pieniężno Pieniężno 6 Mehlsack pruskie Melzak
  • Pierwsze zapisy: 1282 Melcekuke. Nazwa niewątpliwie pruskiego pochodzenia (nowoprus. Malsakuks), chociaż z czasem adideowana do niem. Mehlsack "wór z mąką", co dało początek wielu fantazyjnym legendom o powstaniu miasta. Ta ludowa etymologia jest też upamiętniona w herbie miasta.
  • Mimo pruskiego pochodzenia nazwy oryginalnej i istnienia autentycznego, starego spolszczenia Melzak, powojenna Komisja Ustalania Nazw Miejscowości zarządziła postanowiła zastąpić ją sztucznym nowotworem Pieniężno. Jest to nazwa pamiątkowa, upamiętniająca postać Seweryna Pieniężnego (1890-1940) - polskiego nacjonalisty pochodzenia warmińskiego, wydawcy przewojennej "Gazety Olsztyńskiej".
  • Krótko po wojnie próbowano forsować nazwy Mąkowory (nawiązanie do ludowej etymologii nazwy niemieckiej, utrwalonej w herbie miasta) oraz Wewno (neologizm nawiązujący do istniejącego w regionie zaginionego pruskiego grodu Wewa). Ostatecznie stanęło na tym "Pieniężnie".
Bemowizna Braniewo 2 Böhmenhöfen niemieckie --
Bobrowiec Braniewo 5 Kleine Amtsmühle niemieckie Biebrzański Młyn Istniała oboczna n. niem. Bewermühl, której pierwszy człon odwołuje się do nazwy rzeki Biebrzy (niem. Bewers, nie mylić z Biebrzą - dopływem Narwi), nad którą leży osada. Nazwa ta ma pochodzenie staropruskie (można się sprzeczać, czy "Biebrza" jest dobrym spolszczeniem, ale trudno mi wymyślić lepsze) i należałoby odzwierciedlić w nazwie polskiej ten źródłosłów - obecna nazwa Bobrowiec czyni to niedokładnie.
Brzeszczyny Braniewo 5 Schwillgarben pruskie Świgarby Mimo pruskiego pochodzenia nazwy oryginalnej, po wojnie nadano tej miejscowości zupełnie nową nazwę Brzeszczyny, upamiętniającą Jana Brzeszczyńskiego (1873-1946), polskiego działacza oświatowego na Warmii. Zamiast tej sztucznej pamiątkowej nazwy, proponuję adaptację nazwy oryginalnej jako Świgarby, opierając się na propozycji Leydinga.
Cielętnik Braniewo 2 Kälberhaus niemieckie --
Działy Braniewo 3 Albertshof niemieckie --
Elżbiecin Braniewo 2 Lisettenhof niemieckie --
Garbina Braniewo 5 Willenberg niemieckie Wielbórz Chociaż nie ma przedwojennej tradycji dla tej miejscowości, pierwsi powojenni osadnicy nazywali tę wieś mianem Wielbórz (naturalne przyswojenie nazwy niemieckiej) i nazwa ta była w nieoficjalnym użyciu co najmniej do późnych lat 60. Już przez samo to należałoby tę nazwę uszanować i uznać jej wyższość nad urzędowym nowotworem Garbina.
Gronowo Braniewo 1 Grunau niemieckie --
Glinka Braniewo 3 Hermannshof niemieckie --
Goleszewo Braniewo 3 Wilhelmshof niemieckie -- Może lepsze byłoby coś mniej "pseudosłowiańskiego"?
Gronówko Braniewo 2 Grunenfeld niemieckie --
Grzechotki Braniewo 3 Rehfeld niemieckie --
Grzędowo Braniewo 3 Rödersdorf niemieckie --
Jarocin Braniewo 3 Herzogswalde niemieckie --
Józefowo Braniewo 2 Josephsau niemieckie --
Kalina Braniewo 2 Kayling pruskie? --
Kalinówek Braniewo 3 Einigkeit niemieckie --
Kiersy Braniewo 5 Kirschdorf niemieckie Wargławki Powojenna polska nazwa Kiersy jest adaptacją fonetyczną pierwszego członu nazwy niemieckiej. Może próbowano doszukać się w nim jakiegoś pruskiego początku (jakoby od kirsnas - czarny?), nie widzę jednak podstaw do takiej interpretacji. Wiadomo jednak, że teren, na którym założono tę miejscowość nosił pruską nazwę Wargelauken (1385) i chyba tę nazwę wypadałoby zaadaptować.
Klejnowo Braniewo 2 Klenau pruskie -- 1280 Cleynou, 1284 Cleynow, 1328 Clenovia
Klejnówko Braniewo 2 Gut Klenau pruskie -- Patrz wyżej: Klejnowo.
Krasnolipie Braniewo 2 Schönlinde niemieckie --
Krzewno Braniewo 3 Hohenwalde niemieckie --
Lipowina Braniewo 4 Lindenau niemieckie Lindenowo
Maciejewo Braniewo 3 Maternhöfen niemieckie --
Marcinkowo Braniewo 1 (5?) Mertensdorf niemieckie (Antyki) Osada Marcinkowo wchłonęła (kiedy?) sąsiednią osadę Antyki (niem. Anticken), której nazwa ma staropruskie pochodzenie. Może warto byłoby jednak zachować nazwę pruską, jako bardziej unikalną i wartościową? Z drugiej strony, nazwa Marcinkowo dla tej miejscowości była znana już przed wojną.
Mikołajewo Braniewo 3 Blumberg niemieckie -- Czy nazwa obecna ma jakieś uzasadnienie? Czy upamiętnia ona jakiegoś konkretnego Mikołaja (może Kopernika)? Potrzebne informacje.
Młoteczno Braniewo 2 Hammersdorf niemieckie --
Nowa Pasłęka Braniewo 1 Neu Passarge pruskie --
  • Dawniej też Nowa Pasaria
  • Polska postać Pasłęka wtórna (i być może sztucznawa?) wobec starszej Pasaria, bliższej pruskiemu oryginałowi (1251 Passaria, 1252 Passerie, 1374 Posary, Posarye, rekonst. Paserrija). Nazwy Pasłęki (Passarge) i miasta Pasłęk, wbrew pozorom nie są etymologicznie powiązane. Nazwa Pasaria utrzymała się w gwarze warmińskiej (w formie fonetycznej Pasaryjo), ale po wojnie wybrano formę Pasłęka, jako bardziej spolszczoną.
Stara Pasłęka Braniewo 1 Alt Passarge pruskie -- Patrz wyżej: Nowa Pasłęka.
Pęciszewo Braniewo 3 Waltersdorf niemieckie --
Podgórze Braniewo 4 Huntenberg niemieckie Huntembark Co prawda, forma Podgórze jest poprawnym tłumaczeniem nazwy niemieckiej, ale w dokumentach siedemnastowiecznych znana jest forma spolszczona Huntembark.
Podleśne Braniewo 2 Vorderwalde niemieckie --
Prątnik Braniewo 3 Marienfelde niemieckie --
Prętki Braniewo 3 Marienhöhe niemieckie --
Rodowo Braniewo 2 Radau pruskie -- 1419 Roddau
Rogity Braniewo 1~4 Regitten pruskie --
  • 1374 Rogite
  • Co prawda, Chojnacki podaje nazwę spolszczoną w formie Regity, ale forma powojenna też jest teoretycznie poprawna - odnosi się do starszej postaci nazwy. Raczej nie ma co kopii kruszyć o jedną literkę, zwłaszcza że trudno powiedzieć, na ile przekaz Chojnackiego jest autentyczny.
Różaniec Braniewo 2 Rosenort niemieckie --
Rudłowo Braniewo 2 Rodelshöfen niemieckie --
Rusy Braniewo 1~4 Rossen pruskie --
  • 1251 Russe, 1284 Russin, 1387 Reusse
  • Podobnie jak w przypadku wsi Rogity (p. wyżej), nazwa obecna kłóci się z przekazem Chojnackiego, który podaje formę Rosy. Niemniej, forma Rusy jest zgodna ze starymi zapiskami, a wartość przekazu Chojnackiego jest wątpliwa.
Stępień Braniewo 3 Stangendorf niemieckie --
Strubiny Braniewo 2 Strauben pruskie? -- Potrzebne źródła, co do pochodzenia nazwy.
Szyleny Braniewo 2 Schillgehnen pruskie --
  • 1298 Schilien, Syrien (chyba błąd), 1305 Schyligen, 1330 Schiligeyn
Świętochowo Braniewo 5 Sonnenstuhl niemieckie (tłum. z prus.) Sąkrześle Niemiecka nazwa miejscowości Sonnenstuhl jest dosłowną kalką pierwotnej nazwy pruskiej, zaświadczonej jako Sawliskresil (1423), rekonst. *Saulis-Krēslan, dosł. "krzesło Słońca". Nazwa ta wskazuje dość wyraźne na święte miejsce Prusów, związane z ich kultem solarnym. Ustalona po wojnie forma Świętochowo, choć oddaje "święty" charakter miejsca, jednak nijak nie odpowiada nazwie pruskiej i zaciera jej źródłosłów, ahistorycznie ją zesłowiańszczając. Autor proponuje własne spolszczenie fonetyczne nazwy oryginalnej (być może nieco wydumane, ale oddające pruski charakter nazwy).
Ujście Braniewo 3 Pfahlbude niemieckie --
Ułowo Braniewo 3 Auhof niemieckie? --
Wielewo Braniewo 2 Fehlau pruskie -- 1266 Veylow, 1288 Velowe
Wikielec Braniewo 2 Wecklitzmühle niemieckie (nazwiskowe?) --
Wilki Braniewo 1 Birkenau niemieckie -- Nazwę polską Wilki dla tej miejscowości podaje już SGKP. Skąd to? Może jakaś starsza nazwa pruska (prus. wilks = wilk)? Potrzebna dokumentacja.
Wola Lipowska Braniewo 3 Breitlinde niemieckie --
Zakrzewiec Braniewo 3 Vogelsang niemieckie --
Zawierz Braniewo 2 Zagern pruskie? -- Powojenna nazwa Zawierz nawiązuje do pierwotnego zapisu Sawers (1311). Ewolucja Sawers do Zagern nie jest dla mnie jasna - czy to w ogóle ta sama nazwa? Potrzebne źródła.
Zgoda Braniewo 3 Gerlachsdorf niemieckie --
Żelazna Góra Braniewo 2 Eisenberg niemieckie --
Baranówka Frombork 5 Schafsberg niemieckie (tłum. z prus.?) Owin Obok nazwy oficjalnej pojawia się w XIV w. wariant Ouwe (1366), Owen (1387). Prawdopodobnie jest to nazwa pochodzenia pruskiego (prus. awwins - baran), być może stanowiąca podstawę nazwy niemieckiej. Chyba warto byłoby adaptować tę nazwę fonetycznie, nawet jeżeli nazwa Baranówka w miarę oddaje jej znaczenie.
Biedkowo Frombork 2 Betkendorf niemieckie (imienne) -- Może lepsza byłaby pisownia Bietkowo, bez tej adideacji do biedy?
Bogdany Frombork 3 Sonnenberg niemieckie -- Czy nazwa niem. ("słoneczna góra") wskazuje na jakieś miejsce kultu solarnego Prusów? Jeśli tak, wypadałoby ją przetłumaczyć. Przydałoby się zmienić tę ahistoryczną, pseudorodową nazwę Bogdany.
Drewnowo Frombork 2 Drewsdorf niemieckie -- Powojenna nazwa polska nawiązuje do niemieckiej jedynie fonetycznie. Drewes jest bowiem niemieckim zdrobnieniem od Andrzeja (zresztą, wieś pierwotnie nazywała się Andresdorf [1304], co jest poświadczone).
Jędrychowo Frombork 2 Heinrichsdorf niemieckie --
Krzyżewo Frombork 2 Kreuzdorf niemieckie -- Pierwotnie Krebsdorf, od XIX w. zmienione w Kreuzdorf. Nazwa obecna jest kalką nazwy późniejszej.
Krzywiec Frombork 5 Dittersdorf niemieckie Wosiny Pole, na którym założono wieś nosiło pruską nazwę Woysien (1297), Wosgein (1298), prawdopodobnie od prus. wuzē "koza". Po wojnie nie wzięto pod uwagę tego faktu, ustalając ahistoryczną nazwę Krzywiec.
Narusa Frombork 1 Narz pruskie (hydronimiczne) --
Nowiny Frombork 2 Neufeld niemieckie --
Ronin Frombork 2? Rahnenfeld hybryda? -- 1310 Ronenveld - pierwszy człon pruski?
Nowe Sadłuki Frombork 1 Neu Sadlucken pruskie -- Nie mylić z tak samo nazwaną wsią w gminie Młynary.
Wierzno Wielkie Frombork 3 Groß Rautenberg niemieckie --
Białczyn Pieniężno 3 Lilienthal niemieckie --
Bornity Pieniężno 2 Bornitt pruskie --
Borowiec Pieniężno 3 Borwalde niemieckie --
Brzostki Pieniężno 3 Freihagen niemieckie --
Cieszęta Pieniężno 5 Sonnenfeld niemieckie Szkudyty Miejscowość założona na pruskim polu Scudithen (1326). Warto by przywrócić tę nazwę, zwłaszcza że nazwa Cieszęta jest zupełnie ahistoryczna.
Gajle Pieniężno 2 Gayl pruskie --
Gaudyny Pieniężno 2 Gauden pruskie -- 1324 Gaudyn
Glądy Pieniężno 1 Glanden pruskie --
Glebisko Pieniężno 2 Kleefeld niemieckie -- Pierwotnie: Glewiske, Glebisken (1317). Nazwa pochodzenia pruskiego. Obecna forma do niej nawiązuje, chociaż z pewną adideacją.
Jesionowo Pieniężno 1 Eschenau niemieckie --
Jeziorko Pieniężno 2 Seefeld niemieckie -- Wieś leży w pobliżu niewielkiego jeziorka o staropruskiej nazwie Perkun (1374 Perkune), pochodzenia teonimicznego (świadczącej o istnieniu tu miejsca kultu boga Perkuna). Ponieważ w języku niemieckim jeziorko to przybrało nazwę od tej wsi (Seefelder See), tworząc związek pomiędzy tymi dwoma obiektami, można by się pokusić o przeniesienie nazwy jeziora na wieś. Niemniej, byłoby to pewne nagięcie faktów, gdyż nie ma dowodów na to, że wieś ta kiedykolwiek nazywała się Perkun (już w 1325 r. wieś nosiła nazwę Seefeld).
Kajnity Pieniężno 2~5 Heistern niemieckie (Kajmity) Pierwotnie: 1309 Kaymitten. Stąd nazwa obecna. Przy czym, do 1999 wieś nazywała się urzędowo Kajmity, co jest bardziej zgodne z nazwą pierwotną. Powód zmiany nazwy nie jest mi znany, prawdopodobnie miejscowi używali formy z -n-, niemniej warto byłoby przywrócić postać etymologicznie poprawniejszą.
Kierpajny Małe Pieniężno 2 Klein Körpen pruskie -- 1280 Kirpayn, 1309 Kirpein.
Kierpajny Wielkie Pieniężno 2 Groß Körpen pruskie -- Patrz wyżej: Kierpajny Małe.
Kiersiny Pieniężno 2 Kierschienen pruskie --
Kowale Pieniężno 3 Schönsee niemieckie --
Lechowo Pieniężno 6 Lichtenau niemieckie Lichnowy W źródłach przedwojennych jako Lichnowy, postać Lechowo jest sztuczna, powojenna, nawiązuje do polskiego imienia Lech. Pruskie pole, na którym powstała wieś nazywało się Peliken (u Leydinga pol. Pełki).
Lubianka Pieniężno 2 Liebenthal niemieckie --
Łajsy Pieniężno 1~4 Layß pruskie -- U Chojnackiego co prawda jako Lajzy, ale to chyba jego spolszczenie, a nie coś faktycznie używanego. Do formy obecnej nie można mieć zastrzeżeń.
Łoźnik Pieniężno 5 Lotterfeld niemieckie Pełty Miejscowość założona na pruskim polu Pelten (1325). Po wojnie nazwę Pełty otrzymała niesłusznie miejscowość Steinbotten (patrz niżej Pełty), której nazwa sama w sobie jest pruska (wbrew pozorom, jakie stwarza człon Stein-), podczas gdy pierwotne "Pełty" dostały całkowicie nieuzasadnioną nazwę Łoźnik. Należałoby to sprostować.
Niedbałki Pieniężno 3 Lotterbach niemieckie --
Pajtuny Pieniężno 2 Peythunen niemieckie -- Może poprawniej byłoby Pejtuny?
Pakosze Pieniężno 2 Packhausen niemieckie --
Pawły Pieniężno 2 Paulen pruskie -- 1374 Powils, Pewils. Nazwa pruska, być może utworzona od tamtejszej formy imienia Paweł.
Pełty Pieniężno 5 Steinbotten pruskie Sztambuty Obecna nazwa nawiązuje do pruskiego pola osadniczego Pelten, które dało początek wsi Łoźnik (p. wyżej) i to właśnie tej wsi należałaby się ta nazwa. Za to nazwę Steinbotten (1393 Steynebutten), jako staropruską, należałoby zaadaptować do języka polskiego. Wbrew pozorom, nie jest to nazwa niemieckiego, Gerullis przytacza pruską nazwę osobową Steynebuth, gdzie drugi człon zdaje się odwoływać do prus. buttan - dom.
Piotrowiec Pieniężno 4 Peterswalde niemieckie Pietrzwałd W przedwojennych źródłach jako Pietrzwałd, Pietrzywałd.
Pluty Pieniężno 2 Plauten pruskie --
Posady Pieniężno 2 Palten pruskie -- Chociaż nazwa wsi Palten jest pochodzenia pruskiego, po wojnie nadano inną nazwę, nawiązującą do równie starej obocznej nazwy pruskiej, zaświadczonej jako Possede (1288). Może to i słuszny ruch, biorąc pod uwagę, że nieopodal znajduje się wieś o bardzo podobnej nazwie Pełty, co zapewne skutkowałoby pomyłkami.
Radziejewo Pieniężno 3 Sonnwalde niemieckie --
Różaniec Pieniężno 2 Rosenort niemieckie --
Sawity Pieniężno 2 Engelswalde niemieckie -- 1326 Sawilten
Wojnity Pieniężno 1 Woynitt pruskie --
Wopy Pieniężno 2 Woppen pruskie --
Wyrębiska Pieniężno 3 Lichtwalde niemieckie --
Żugienie Pieniężno 2 Sugnienen pruskie -- 1315 Sugenyn. Spolszczenie Żugienie raczej niepoprawne etymologiczne (głoska ż była raczej obca językowi pruskiemu), ale niech zostanie.
Bartki Lelkowo 1 Bartken polskie? --
Bieńkowo Lelkowo 2 Bönkenwalde niemieckie --
Dębowiec Lelkowo 2 Eichholz niemieckie --
Giedawy Lelkowo 2 Gehdau pruskie -- Dawniej dwie wsi: Königlich Gehdau (królewskie) i Köllmisch Gehdau (chełmińskie, tj. wieś lokowana na prawie chełmińskim).
Głębock Lelkowo 2 Tiefensee niemieckie --
Grabowiec Lelkowo 3 Schönwalde niemieckie --
Jachowo Lelkowo 2 Hanswalde niemieckie --
Jarzeń Lelkowo 2 Arnstein niemieckie --
Jarzeński Młyn Lelkowo 2 Arnsteiner Mühle niemieckie --
Kildajny Lelkowo 2 Kildehnen pruskie --
Krzekotki Lelkowo 3 Klein Hasselberg niemieckie --
Krzekoty Lelkowo 3 Groß Hasselberg niemieckie --
Kwiatkowo Lelkowo 2 Blumstein niemieckie --
Lelkowo Lelkowo 3 Lichtenfeld niemieckie --
Lutkowo Lelkowo 2 Lüdtkenfürst niemieckie --
Mędrzyki Lelkowo 5 Lauterbach hybryda? Ławta
  • Niemiecka nazwa osady pochodzi od rzeki Lauterbach, zwaną po polsku Ławtą (nazwa uchwalona przez KUNM). Pochodzenie nazwy tej rzeki nie jest dla mnie zbyt jasne - na pierwszy rzut oka wydaje się być ona nazwą niemiecką, oznaczającą tyle co "głośny potok" lub "czysty potok". Znane są jednak również pruskie toponimy i hydronimy z rdzeniem Laut- (p. Gerullis s. 85 - Lautekaym, Lauwete, Lawte). Fakt, że KUNM uchwaliła tę nazwę w formie Ławta może (choć nie musi) oznaczać, że doszukano się w niej pruskiego początku. Niezależnie jednak od pochodzenia nazwy rzeki, chyba wypadałoby, aby nazwana od niej wieś nazywała się tak samo, zwłaszcza że historycznie nazwa rzeczki i wsi były jednakowe. Twór Mędrzyki nie ma uzasadnienia.
  • Korzystając z okazji, należałoby też sprostować pewną błędną informację, którą podaje Wikipedia, a za nią liczne inne źródła. Ławta (niem. Lauterbach) nie jest tym samym, co Jarft (niem. Jarft) - są to dwie różne rzeki, przy czym Ławta jest południowym dopływem Jarftu (sam Jarft nie przekracza granicy obw. królewieckiego w żadnym miejscu). Powodem nieporozumienia jest prawdopodobnie rosyjskie nazewnictwo, które nadało obu rzekom wspólną, sztuczną nazwę Vituška (Витушка).
Miłaki Lelkowo 5? Müngen pruskie? Muńki? Czy nazwa Müngen (1493 Mungkhen) jest pruska? Potrzebne informacje.
Młyniec Lelkowo 2 Mühlenfeld niemieckie --
Młynowo Lelkowo 2 Mühlenhof niemieckie --
Nałaby Lelkowo 2 Nallaben pruskie -- Wieś założona na pruskich polach Arobiten i Keysonis (1290). Nazwa Nałaby (Nallaben) jest również pochodzenia pruskiego.
Perwilty Lelkowo 2 Perwilten pruskie -- 1333 Prewylten
Piele Lelkowo 2 Pellen pruskie --
Przebędowo Lelkowo 1~2 Perbanden pruskie -- Normalnie uznałbym takie spolszczenie za zbyt zniekształcone względem oryginału, ale fakt, że pochodząca stąd rodzina von Perbandtów zwała się po polsku Przebędowscy daje usprawiedliwienie tej formie.
Słup Lelkowo 3? Schlepstein niemieckie? -- Czy pierwszy człon jest na pewno niemiecki?
Sówki Lelkowo 3 Schönfeld niemieckie --
Szarki Lelkowo 2? Sargen pruskie? -- Potrzebne źródła, co do tej nazwy.
Wilknicki Młyn Lelkowo 2 Wilknitter Mühle hybryda (prus. + niem.) --
Wilknity Lelkowo 2 Wilknitt pruskie --
Wola Wilknicka Lelkowo 3 Rosenwalde niemieckie --
Wołowo Lelkowo 2 Wohlau pruskie lub słowiańskie -- Potrzebne źródła. Gerullis tej nazwy nie notuje. Być może jest pruska, ale może być nawet słowiańska (por. Wohlau - Wołów na Śląsku. Może przeniesione?).
Wyszkowo Lelkowo 3 Hohenfürst niemieckie --
Zagaje Lelkowo 3 Hasselpusch niemieckie --
Zdrój Lelkowo 3 Schönborn niemieckie --
Bliżewo Płoskinia 2 Blieshöfen niemieckie --
Chruściel Płoskinia 3 Tiedmannsdorf niemieckie -- Leyding wspomina o jakiejś obocznej n. niem. Blissings, spolszczonej u niego jako Blizin. Może warte rozważenia?
Czosnowo Płoskinia 2 Knobloch niemieckie --
Dąbrowa Płoskinia 1 Schöndamerau niemieckie (2. człon z pol.) --
Demity Płoskinia 2 Demuth pruskie -- 1300 Demyta, 1301 Demita, 1346 Demyten
Długobór Płoskinia 2 Langwalde niemieckie -- Wieś znajduje się w pobliżu lasu o staropruskiej nazwie Worajny (1308 Worayne). W języku niemieckim las ten nosił nazwę Langwalder Wald, pochodnej od tej wsi. Być może ta wieś również pierwotnie nazywała się Worajny?
Giedyle Płoskinia 2 Gedilgen pruskie --
Jarzębiec Płoskinia 3 Schönau niemieckie --
Lubnowo Płoskinia 2 Liebenau niemieckie --
Łojewo Płoskinia 5 Lauenhof hybryda (prus. + niem.) Łunowo Pierwotnie Lunow (1323, 37). Nazwa pochodzenia pruskiego (por. też nieistniejącą dziś już wieś Łunowo [w SGKP Lunawa] w pow. braniewskim), zachowana w pierwszym członie nowszej n. niemieckiej. Powojenna nazwa Łojewo jej nie oddaje.
Łozy Płoskinia 3 Klingenberg niemieckie -- Polska nazwa Łozy jest wynikiem pomyłki, wynikającej z błędnej interpretacji zapisu Loysis, odnoszącego się do wsi Łajsy (gm. Pieniężno) z tą wsią. Jednak, z braku innej tradycji, niech tak już zostanie. Wieś nosiła w historii trzy różne nazwy: Klingenberg, Wonnenberg i Lemkenhowe (= -hof), wszystkie pochodzenia niemieckiego.
Pielgrzymowo Płoskinia 1 Pilgramsdorf niemieckie -- 1301 Monetiten. Polska nazwa Pielgrzymowa zaświadczona przed wojną.
Pierławki Płoskinia 2 Parlack pruskie -- 1329 Perlauken
Pierzchały Płoskinia 6 Pettelkau pruskie Putylków Mimo pruskiego pochodzenia nazwy i istnienia spolszczonej wersji Putylków, po wojnie nadano nową nazwę Pierzchały. Zbrodnia przeciwko pruskiemu nazewnictwu.
Piórkowo Płoskinia 2 Födersdorf niemieckie --
Płoskinia Płoskinia 6 Plaßwich niemieckie Plaswik 1301 Plastewiken, Plastwyten - nazwa pochodzenia pruskiego. Mimo istnienia przedwojennego spolszczenia Plaswik (Chojnacki), KUNM nadała miejscowości nową nazwę Płoskinia, może i bliską fonetycznie, ale kompletnie zacierającą pruskie pochodzenie oryginału.
Podlechy Płoskinia 1 Podlechen osobowe (pruskie?) -- Wieś powstała na pruskich polach Borwite i Penevelt. Pochodzenie nazwy Podlechy niepewne.
Robuzy Płoskinia 2~5 Rawusen pruskie (Rawusy?) 1304 Raus, 1314 Rawos. Forma polska, ustalona po wojnie, chyba zbyt odbiega od oryginału, może warto by to poprawić?
Strubno Płoskinia 2 Straubendorf niemieckie (hybryda?) -- Jakie jest pochodzenie pierwszego członu n. niem.? Skoro po 1945 skalkowano ją jako Strubno, być może uznano go za pruski. Czy ta nazwa stoi w związku z pruskimi toponimami typu Strobjehnen koło Rybak (niem. Fischhausen, obecnie "Primorsk" w obw. królewieckim).
Stygajny Płoskinia 2 Stigehnen pruskie --
Szalmia Płoskinia 1 Schalmey pruskie -- Dawniej też: Salmia.
Tolkowiec Płoskinia 2 Tolksdorf hybryda (prus. + niem.) --
Trąbki Płoskinia 1~4 Klein Tromp pruskie (Trąby Małe)
  • Dawniej Preuschtromp (Trąby Pruskie).
  • Chojnacki podaje Klein Tromp i Groß Tromp jako Trąby Małe i Wielkie. Niemniej, formy obecne też są "do przyjęcia".
Trąby Płoskinia 1~4 Groß Tromp pruskie (Trąby Wielkie)
  • Dawniej Deutschtromp (Trąby Niemieckie).
  • Patrz wyżej: Trąbki.
Wysoka Braniewska Płoskinia 5 Hogendorf niemieckie Stolity Wieś wzmiankowana w 1317 jako Stolgiten (-g- chyba oznacza palatalizację, stąd moja polonizacja Stolity, chociaż Gerullis porównuje tę nazwę do lit. stulgys "słonka"). Lepiej oddać tę pruską nazwę, zamiast tłumaczyć nazwę niemiecką.
Bardyny Wilczęta 2 Baarden pruskie -- 1282 Bardin, 1323 Bardyn
Bronki Wilczęta 5 Breunken niemieckie Skułtyny Nazwa polska Bronki naśladuje n. niem. Breunken (od niem n. os. Breunig), ale miejscowość posiadała starszą nazwę pruską, zapisaną jako Sultingen, Scultingen (1348), por. wieś Skułty koło Miłomłyna.
Chmielówka Wilczęta 2 Hopfenbruch niemieckie --
Dębień Wilczęta 3 Louisenwalde niemieckie --
Dębiny Wilczęta 3 Borchertsdorf niemieckie --
  • Leyding (1946) podaje powojenne spolszczenie n. niem. jako Burkarty - może warte wprowadzenia, zamiast obecnej, nieuzasadnionej formy?
  • Rymut (NMP vol. 2) podaje tu też nazwę Krungsten, niewątpliwie pruskiego pochodzenia, padającą w dokumentach. Obarcza ją jednak wykrzyknikiem (jako błąd?), ale w żaden sposób jej nie wyjaśnia.
Gładysze Wilczęta 5 Schlodien pruskie Skłodyny Mimo pruskiego pochodzenia nazwy wsi, po wojnie nadano nową, ahistoryczną nazwę Gładysze. Zamiast tego, wypadałoby spolszczyć nazwę oryginalną.
Górski Las Wilczęta 2 Guhrenwalde hybryda (prus. + niem.) -- Człon Górski w nazwie nie pochodzi od polskiego ap. góra, tylko od nazwy wsi Góry (pruskiego pochodzenia), p. niżej.
Góry Wilczęta 1 Guhren pruskie --
Jankówko Wilczęta 3 Hensels niemieckie --
Karpówek Wilczęta 3 Mutersegen niemieckie --
Księżno Wilczęta 3 Fürstenau niemieckie --
Lipowa Wilczęta 3 Lipprode niemieckie (hybryda?) -- Czy pierwszy człon n. niem. jest pruski? (por. różne inne pruskie toponimy z członem Lip-)
Ławki Wilczęta 2 Lauck pruskie -- SGKP podaje nazwę polską jako Łąk, ale obarcza ją znakiem zapytania - forma to raczej zmyślona, zresztą niepoprawna językowo. Forma Ławki, zgodna z licznymi spolszczeniami nazw pruskich, które asymilują prus. -lauks jako -ławki, jest formą jedynie poprawną. Nazwa ta zresztą jest równa prus. ap. lauks "pole".
Nowica Wilczęta 4 Neumark niemieckie Nowy Targ
Słobity Wilczęta 4 Schlobitten pruskie Żłobice
  • 1344 Slobit, Slabite; 1349 Slowitten
  • W przedwojennych źródłach nazwa jest spolszczana jako Żłobice (u Chojnackiego Żłobity). O ile ta forma nie jest sztuczna, można by ją przywrócić. Z drugiej strony, ustalona przez KUNM forma Słobity jest o wiele bliższa pruskiemu oryginałowi i zdecydowanie lepiej oddaje staropruskie pochodzenie nazwy.
  • Inną formą, używaną zaraz po wojnie (jako nazwa stacji kolejowej) jest Słowicin, chyba oparta na zapisie z 1349 r. albo sztucznie "zesłowiańszczona".
Sopoty Wilczęta 2 Seepothen pruskie -- 1402/08 Sapoten, 1413 Sopoythen
Sośnica Wilczęta 3 Friedrichshof niemieckie --
Spędy Wilczęta 2 Spanden pruskie --
Stare Siedlisko Wilczęta 3 Ebersbach niemieckie --
Tatarki Wilczęta 3 Spitzen niemieckie --
Wilczęta Wilczęta 6 Deutschendorf niemieckie Niemce Na niektórych starych mapach pojawia się spolszczenie Niemce. Trudno stwierdzić, czy kiedykolwiek takie spolszczenie istniało wśród ludności warmińskiej (brak na to dowodów), prędzej to wymysł kartografów. Niemniej, lepsze to od ahistorycznej, nieuzasadnionej nazwy Wilczęta.

Województwo pomorskie

Powiat nowodworski

Nazwa obecna Gmina Typ nazwy Nazwa niemiecka Pochodzenie nazwy niemieckiej Propozycja zmiany nazwy Uwagi
Nowy Dwór Gdański Nowy Dwór Gdański 1 Tiegenhof hybryda (prus. hydronim + niem.) (Nowy Dwór) Nazwa niemiecka Tiegenhof odnosi się do przepływającej przez miasto rzeki Tui, której nazwa ma staropruskie pochodzenie. Ludność polska używała jednak własnej nazwy - Nowy Dwór albo Nowodwór, istniejącej obocznie do niemieckiej. Po wojnie dodano dookreślenie Gdański (trochę niefortunne, nie lepiej byłoby "Żuławski"?), dla odróżnienia od licznych innych miejscowości o takiej nazwie (a zwłaszcza Nowego Dworu Mazowieckiego).
Krynica Morska Krynica Morska (miasto) 6 Kahlberg niemieckie Łysa Góra
  • W latach 1946-58 Łysica.
  • Przed wojną używano spolszczenia nazwy jako Łysa Góra. Przyjęta przez KUNM forma Łysica jest już nowsza, zuniwerbalizowana.
  • Obowiązująca, sztuczna nazwa Krynica Morska, nadana dopiero w 1958 r. jest zbrodnią przeciwko miejscowemu nazewnictwu, gdyż odnosi się do gwarowego, południowopolskiego wyrazu krynica (źródło), całkowicie obcemu dialektom północnopolskim. Taka nazwa miejscowa nie mogłaby wystąpić na tym terenie naturalnie. Zmianę nazwy z Łysica na Krynica Morska tłumaczy się z ambicjami rozbudowy tej miejscowości (wcześniej małej rybackiej wioski) pod miejscowość turystyczną. Nazwa Krynica miała kojarzyć się ze znanym kurortem w Beskidach. Niemniej, z punktu widzenia językowego jest ona ponurym żartem. W celu usunięcia tej abominacji z mapy kraju, autor proponuje powrót do formy Łysa Góra jako tej najpierwotniejszej, znanej już przed wojną.
Borowo Krynica Morska (miasto) 6 Schottland niemieckie Szkocja
Lipa Krynica Morska (miasto) 1 Liep słowiańskie -- Osada połączona z Łysą Górą (Kahlbergiem) jeszcze przed wojną (potrzebna data), dlatego też połączoną wieś często nazywano Kahlberg-Liep (pol. Łysa Góra-Lipa). Dziś nazwa "Lipa" już nie funkcjonuje, niemniej jest warta odnotowania z przyczyn historycznych. Nazwa ta jest pochodzenia słowiańskiego. Istnieje teoria, że pierwotnie brzmiała Łeb.
Młyniska Krynica Morska (miasto) 2 Schellmühl niemieckie -- Potoczna, nieurzędowa nazwa: Siekierki. Obie nazwy są powojenne, ale wariant Młyniska oddaje przynajmniej częściowo znaczenie n. niem.
Nowa Karczma Krynica Morska (miasto) 1 Neukrug niemieckie -- Nieurzędowa, acz popularnie używana nazwa - Piaski. Należy tę nazwę jednak tępić jako niepoprawną. Jedynie Nowa Karczma ma uzasadnienie historyczne i jest autentyczną polską nazwą tej dzielnicy (dawniej wsi), znaną już przed wojną.
Przebrno Krynica Morska (miasto) 1 Pröbbernau słowiańskie --
  • 1456 Pribernow
  • Nazwa pochodzenia niewątpliwie słowiańskiego - pierwotnie mogła brzmieć *Przybrnowo. Prawdopodobnie tożsama z nazwami miejscowości Przybiernów, Przybiernowo (tak zrekonstruowane przez KUNM, raczej błędnie) na Pomorzu Zachodnim, być może nawet przeniesiona stamtąd. Forma używana obecnie, będąca najprawdopodobniej wtórną repolonizacją formy niemieckiej, znana jest już od przedwojnia i utrwalona w polskiej tradycji.
Cyganek Nowy Dwór Gdański 5 Tiegenhagen hydronimiczne Tujce Nazwa ustalona przez KUNM w formie Tujce, później zmieniona na Cyganek. Nazwa Tujce jest jednak lepsza, gdyż nawiązuje do prus. hydronimu Tuja, zawartego w nazwie oryginalnej. Forma Cyganek zdaje się być oparta na podobieństwie fonetycznym Tiegen- i "cygan". To skojarzenie jest jednak bardzo naiwne i zaciera pruski źródłosłów nazwy.
Cyganka Nowy Dwór Gdański 3 Platenhof niemieckie --
Gozdawa Nowy Dwór Gdański 3 Neustädterwald niemieckie --
Jazowa Nowy Dwór Gdański 3 Einlage niemieckie --
Kępiny Małe Nowy Dwór Gdański 5 Zeyersvorderkampen hybryda (prus. + niem.) Surokępy Przednie Patrz: Kępiny Wielkie (pow. elbląski, gm. Elbląg).
Kępki Nowy Dwór Gdański 5 Zeyer pruskie Sura 1295 Sura. Nazwa przeniesiona z nazwy rzeki, pruskiego pochodzenia, z czasem zepsuta do postaci Zeyer. Po wojnie zignorowano ten fakt, nadając wsi nową nazwę "Kępki".
Kmiecin Nowy Dwór Gdański 6 Fürstenau niemieckie Fersztnowo
Lubieszewo Nowy Dwór Gdański 6 Ladekopp niemieckie Ladekop
  • Nazwa obecna, nadana przez KUNM, nawiązuje do słowiańskiej nazwy zaginionej osady położonej na tym terenie, zapisanej jako Libissow (1590). Przeniesienie tej nazwy na tę wieś jest całkowicie arbitralne. Przed wojną spolszczano nazwę tej wsi graficznie jako Ladekop.
  • Wieś Ladekop po wojnie została podzielona sztucznie na trzy osady - Lubieszewo, Lubiszynek Drugi i Stawiec. Wypadałoby przywrócić im jedność.
Marynowy Nowy Dwór Gdański 1 Marienau niemieckie -- Dawniej też: Marynowo.
Marzęcino Nowy Dwór Gdański 1 Jungfer niemieckie Panna Przepływający przez wieś kanał wciąż nosi nazwę Kanał Panieński, nawiązującą do używanego przed wojną dosłownego spolszczenia nazwy Jungfer. Powojenna nazwa "Marzęcino", nadana przez KUNM, jest całkowicie sztuczna.
Myszewko Nowy Dwór Gdański 1? Klein Mausdorf niemieckie -- Patrz też: Myszewo (pow. malborski, gm. Nowy Staw).
Nowinki Nowy Dwór Gdański 4 Neudorf niemieckie Nowa Wieś Przed wojną dosłowne spolszczenie Nowa Wieś.
Orliniec Nowy Dwór Gdański 3 Neulanghorst niemieckie --
Orłowo Nowy Dwór Gdański 1 Orloff polskie --
Orłowskie Pole Nowy Dwór Gdański 1 Orlofferfelde hybryda (pol. + niem.) --
Osłonka Nowy Dwór Gdański 6 Grenzdorf A niemieckie Graniczna (Wieś) I Patrz też: Graniczna (gm. Sztutowo).
Piecewo Nowy Dwór Gdański 1 Pietzkendorf hybryda (pol. + niem.) -- Dawniej też: Piecki.
Piotrowo Nowy Dwór Gdański 2~5 Niederpetershagen niemieckie Piotrowo Dolne
  • Według ustaleń KUNM, miejscowość miała nazywać się Żelichówko. Zmiana nazwy na obecną może świadczyć o zwycięstwie nazwy używanej przez ludność przesiedloną nad urzędowym nowotworem.
  • Po dalsze wyjaśnienia, patrz niżej: Żelichowo.
Powalina Nowy Dwór Gdański 3 Walldorf niemieckie --
Rakowiska Nowy Dwór Gdański 2 Krebsfelde niemieckie -- W latach 70. ze wsi sztucznie wydzielono osadę Rakowo, z powodu budowy tam PGRu. Może wypadałoby ponownie złączyć te miejscowości?
Rychnowo Żuławskie Nowy Dwór Gdański 1 Rückenau niemieckie (Rychnowo) Może wypadałoby z powrotem przyłączyć do wsi osadę Ryki, wydzieloną sztucznie z Rychnowa?
Różewo Nowy Dwór Gdański 2 Rosenort niemieckie -- Może wypadałoby z powrotem przyłączyć do wsi osadę Rakowe Pole (zwaną też Suchowo), wydzieloną sztucznie z Różewa?
Solnica Nowy Dwór Gdański 3 Lakendorf niemieckie --
Starocin Nowy Dwór Gdański 3 Reinland niemieckie --
Stobna Nowy Dwór Gdański 2 Stuba pruskie? -- Potrzebne informacje, co do pochodzenia tej nazwy. Powojenne spolszczenie Stobna wydaje się nieźle oddawać fonetykę oryginału.
Tuja Nowy Dwór Gdański 1 Tiege pruskie (hydronimiczne) -- Dawniej też: Tuga.
Wężowiec Nowy Dwór Gdański 3 Strauchkampen niemieckie -- Nazwa w latach 1896–1945: Nogathaffkampen. Dlaczego dokonano zmiany?
Wierciny Nowy Dwór Gdański 3 Wolfsdorf niemieckie --
Żelichowo Nowy Dwór Gdański 5 Petershagen niemieckie Piotrowo Chociaż przedwojennej tradycji brak, w związku z faktem, że powiązana historycznie miejscowość Niederpetershagen nosi polską nazwę Piotrowo (p.), zachowującą oryginalny źródłosłów, można by przywrócić związek nazewniczy między tymi miejscowościami. Dzięki temu można by również pozbyć się sztucznej, nazwanej przez KUNM nazwy "Żelichowo" (pseudosłowiański chrzest nazewniczy od imienia Żelisław). Biorąc pod uwagę względy historyczne, obecnie Żelichowo (Petershagen) powinno nosić nazwę Piotrowo, a obecne Piotrowo (Niederpetershagen) nazwę Piotrowo Dolne.
Gniazdowo Ostaszewo 4 Schönhorst niemieckie Szonorst
Groblica Ostaszewo 2 Niederdamm niemieckie --
Jeziernik Ostaszewo 4 Schönsee niemieckie Szensa
Nowa Cerkiew Ostaszewo 1 Neukirch niemieckie --
Nowa Kościelnica Ostaszewo 6 Neumünsterberg niemieckie Nowy Mistembark
Ostaszewo Ostaszewo 6 Schöneberg niemieckie Szymbark Nazwa Ostaszewo sztuczna, pseudosłowiańska, narzucona przez KUNM. Oryginalne spolszczenie, używane przez miejscową ludność polską to Szymbark lub Szembark.
Palczewo Ostaszewo 1 Palschau słowiańskie --
Piaskowiec Ostaszewo 2 Sand niemieckie --
Broniewo Stegna 4 Klein Brunau polskie Bronówko Nazwa obecna jest niepotrzebną, sztuczną modyfikacją nazwy Bronowo (p. niżej). Biorąc pod uwagę niem. Klein, o wiele bardziej na miejscu byłoby wykorzystać typowy schemat -owo/-ówko.
Bronowo Stegna 1 Brunau polskie -- Pierwotnie Brunowo (od im. Bruno, z pol. przyrostkiem -owo).
Chełmek Stegna 3 Holm niemieckie --
Chorążówka Stegna 3 Junkertroyl niemieckie --
Drewnica Stegna 3 Schönbaum niemieckie --
Dworek Stegna 3 Baarenhof niemieckie --
Głobica Stegna 1? Glabitsch słowiańskie -- Nazwa niewątpliwie słowiańska, chociaż trudno ustalić jej pierwotną postać. Chojnacki propaguje ją w formie Głobice (postać końcówki czysto arbitralna), chociaż niewykluczona też postać *Głowica (por. Głowa Gdańska - dawna miejscowość i fortyfikacja, obecnie nazwa śluzy na Szkarpawie).
Izbiska Stegna 3 Freienhuben niemieckie --
Jantar Stegna 6 Pasewark niemieckie Pazwark Nazwę tej znanej nadmorskiej miejscowości przed wojną spolszczano w formie Pazwark. Jako, że nazwa została uznana za "zbyt niemiecką", wprowadzono po wojnie nową n. Jantar, nawiązującą do zbieranego na tym terenie bursztynu (jantaru), jednak niefortunną pod względem językowym, gdyż określenie jantar, zapożyczone z ruszczyzny (ściślej mówiąc, jest to lituanizm, który dostał się do języka polskiego za pośrednictwem ruskim) jest obce dialektom północnopolskim (por. nazwę Krynica Morska, przedstawiającą podobny problem).
Junoszyno Stegna 2 Junkeracker niemieckie -- Nazwę polską (stworzoną przez KUNM, brak w tradycji) można uznać za archaizującą kalkę n. niem., nawiązującą do ap. junosza - młodzieniec.
Mikoszewo Stegna 2 Nickelswalde niemieckie -- Nazwę polską (stworzoną przez KUNM, brak w tradycji) można uznać za archaizującą kalkę n. niem., nawiązującą do n. os. Mikosz - zdrobnienie od Mikołaj.
Niedźwiedzica Stegna 4 Bärwalde niemieckie Berwałd
  • Chociaż ustalona po wojnie forma Niedźwiedzica jest niezłą kalką n. niem., to jednak w dokumentach z XVI w. pojawia się autentyczne spolszczenie w formie Berwałd, Barwałd.
  • Ze wsi sztucznie wydzielono PGR Niedźwiedziówka.
Nowotna Stegna - (brak) (brak) Tygnort-Kolonia Miejscowość sztucznie wydzielona ze wsi Tujsk (zob. niżej), a od 2011 osobne sołectwo. Może najlepiej byłoby znów połączyć te miejscowości?
Popowo Stegna 1 Poppau polskie --
Przemysław Stegna 1 Prinzlaff słowiańskie --
Rybina Stegna 5 Fischerbabke hybryda (niem. + słow.) Babki Rybackie Drugi człon nazwy Fischerbabke jest zdecydowanie słowiański, być może stoi w związku z nazwą (dziś już nieistniejącej) wsi Altebabke (pol. Babki, zob. też niżej Stare Babki). Po wojnie zlekceważono ten fakt zupełnie, tworząc ahistoryczną formę Rybina, kalkującą jedynie pierwszy człon n. niem.
Stegienka Stegna 2 Steegnerwerder hybryda (słow. + niem.) --
Stegna Stegna 1 Steegen słowiańskie -- Nazwa słowiańska, łączona ze słowem stegna (ścieżka), znanym u Kaszubów. Możliwa też interpretacja jako Ściegna (tak zaraz po wojnie).
Stare Babki Stegna 3 Vierzehnhuben niemieckie --
  • Powojenna nazwa polska nawiązuje do (nieistniejącej dziś) pobliskiej miejscowości Babki (niem. Altebabke), będąc dokładną kalką niemieckiej nazwy tej miejscowości.
  • Osada wkrótce przestanie istnieć - ma zostać zburzona pod budowę drogi ekspresowej S7.
Stobiec Stegna 4? Stobbendorf hybryda (słow. + niem.)? (Stobno?) Pierwszy człon chyba należy rekonstruować jako Stobno, niemniej potrzebne jest dokładniejsze badanie.
Szkarpawa Stegna 1 Scharpau niemieckie -- Nazwa przeniesiona też na jedno z dawnych ramion ujściowych Wisły (zwane też Szkarpówką lub Wisłą Elbląską - niem. Elbinger Weichsel).
Świerznica Stegna 3 Kalteherberge niemieckie --
Tujsk Stegna 4 Tiegenort hybryda (prus. hydronim + niem.) Tygnort Chociaż powojenną nazwę Tujsk można uznać za dobrą kalkę n. niem., pochodzącej od pruskiej nazwy rzeki Tuja, to jednak w dokumentach z XVI w. spotykamy ludowe spolszczenie nazwy w formie Tygnort.
Wiśniówka Stegna 3 Küchwerder niemieckie --
Wybicko Stegna 3 Beiershorst niemieckie --
Żuławki Stegna 2 Fürstenwerder niemieckie (Książęce Żuławy)
  • Nazwę Żuławki można uznać za kalkę drugiego członu n. niem. Obszar Żuław Wiślanych nazywano po niemiecku Groß Werder (dosł. "Wielki Ostrów"). Ponadto, samo słowo Żuława (pochodzące z prus. Sallawa, od salla - wyspa, ostrów), bywało także używane jako apellativum, oznaczające małą, błotnistą wysepkę.
  • Jedna z osad tych wsi nosi nazwę Książęce Żuławy, będącą dokładniejszą kalką nazwy niemieckiej. Może tak mogłaby się nazywać cała wieś?
Dublewo Sztutowo 2~5? Dubashaken hybryda? (Dubas?)
  • Nazwa niemiecka zdaje się pochodzić od słowa dubas - statek flisacki (czy jest to słowo polskie?). Może wypadałoby uszanować ten źródłosłów?
  • Miejscowość znana również jako Doły (nazwa bez uzasadnienia).
Graniczna Sztutowo 4 Grenzdorf B niemieckie Graniczna (Wieś) II
  • Zob. też Osłonka (gm. Nowy Dwór Gd.).
  • Przed wojną nazwa dwuczłonowa Graniczna Wieś. Po wojnie, z jakiegoś powodu, drugi człon opuszczono.
Grochowo Pierwsze Sztutowo 3 Schneiderkampe niemieckie --
Grochowo Drugie Sztutowo 3 Störbuderkampe niemieckie --
Grochowo Trzecie Sztutowo 3 Schweinekampe niemieckie Świnia Kępa W przedwojennym spolszczeniu Świnia Kępa, człon Świnia był przymiotnikiem - do Świniej Kępy, w Świniej Kępie.
Groszkowo Sztutowo 2 Groschkenkampe polskie lub hybryda -- Pierwszy człon n. niem. jest bez wątpienia polski (od ap. groszek). Niewykluczone, że miejscowość nazywała się po polsku Groszkowa Kępa, brak jednak takiego potwierdzenia w dokumentach i tradycji. Po wojnie utworzono obecną nazwę jednoczłonową.
Kąty Rybackie Sztutowo 2 Bodenwinkel niemieckie (Kąty) Nazwa uchwalona przez KUNM w formie Kąty (kalka drugiego członu n. niem.). Człon Rybackie dodano później. Należy więc traktować go jako dookreślenie, a nie integralną część nazwy.
Kobyla Kępa Sztutowo 1 Kobbelkampe niemieckie (zapoż. z pol.) --
Łaszka Sztutowo 1 Laschke polskie --
Płonina Sztutowo 3 Braunscherhaken niemieckie --
Skowronki Sztutowo 3 Vogelsang niemieckie --
Sztutowo Sztutowo 1 Stutthof niemieckie -- Mówi się, że istnienie na terenie wsi niemieckiego obozu koncentracyjnego "uchroniło ją" przed chrztem nazewniczym - nie chciano zmieniać nazwy miejsca pamięci.
Sztutowska Kępa Sztutowo 1 Stutthöferkampe niemieckie --
Wydmina Sztutowo 3 Norderhaken niemieckie --

Bibliografia

Już wkrótce.