Użytkownik:Emil/Brudnopis: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Utworzono nową stronę "'''To są moje wypiski''' *Język protogamajski **'''Język (pra)zongepajski''' ***'''Język zongepajski klasyczny''' (religijny) ****''Język zongepajski nowoklasyczny'...")
 
m
(Nie pokazano 21 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
−
'''To są moje wypiski'''
 
−
*Język protogamajski
 
−
**'''Język (pra)zongepajski'''
 
−
***'''Język zongepajski klasyczny''' (religijny)
 
−
****''Język zongepajski nowoklasyczny''
 
−
***Język zongepajski ludowy
 
−
****Grupa wschodnia
 
−
*****Język nowozongepajski
 
−
*****Język oljuch
 
−
*****Język ?
 
−
****Grupa północna
 
−
*****Język zongepajski północny
 
−
*****Język ?
 
−
****Grupa zachodnia
 
−
*****Nowozachodnia/przesuwkowa
 
−
******Język ?
 
−
******Język ?
 
−
*****Starozachodnia
 
−
******Język ?
 
−
******Język ?
 
  
−
*Grupa wschodnia – bardzo zbliżona do zongepajskiego klasycznego, liczne archaizmy, redukcja samogłosek wygłosowych, monoftongizacja.
+
=Język starozongepajcki=
−
*Grupa północna – lenicja, fonetyka udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, zanik deklinacji.
+
{{Język
−
*Grupa zachodnia – fonetyka ubezdźwięczniająco-udźwięczniająca, redukcja samogłosek wygłosowych, ściągnięcia samogłosek, monoftongizacja, wykształcenie rodzaju gramatycznego.
+
|kolor=#33CC33
−
**Nowozachodnia – bardzo różna od prajęzyka, nowozongepajska przesuwka spółgłoskowa, powszechna elizja.
+
|nazwa=Język starozongepajcki
 +
|nazwa własna=żongábeiseis eigołł
 +
gammasas eigołł
 +
|klasyfikacja=Gamajskie
 +
* Protogamajski
 +
** Grupa Centralna
 +
** Grupa Preferyjna
 +
*** '''Starozongepajcki'''
 +
|alfabet=pismo ideograficzne
 +
| twórca = [[User:Emilando|Emilando]] (w 2020), także [[User:Borlach|Borlach]] poprzez [[Język_protogamajski|protogamajski]] (2018)
 +
|szyk zdania =SOV
 +
}}{{sp}}
 +
'''Język starozongepajcki''' (starozongepajcki ''żongábeiseis eigołł'' /{{IPA|'zo̞nɣɞ̜be̞ɪ̯se̞ɪ̯s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język zachodzącego słońca", także ''gammasas eigołł'' /{{IPA|'ɣɑ̈mːɑ̈sɑ̈s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ}}/ "język (proto)gamajski") był wczesną wersją [[język_zongepajcki|języka zongepajckiego]], choć zaświadczoną pismem ideograficznym, to z powodu nieodszyfrowania znaków ręcznie rekonstruowana na podstawie procesów, które zaszły do języka klasycznego od rekonstrukcji [[język_protogamajski|j. protogamajskiego]] i metodą porównawczą. Wywodzi się od protogamajskiego i jest bardzo do niego zbliżony.
  
 +
==Nazwa==
 +
Nazwa '''*żongábeiseis eigołł''' wywodzi się od protogamajskiego słowa ''*zaunghaabii'' oznaczającego "zachód słońca". Nazwa oznacza dosłownie "język zachodzącego słońca". Z czasem dawne słowo '''*żona''' (od pɣ. ''*zauna'') "zachód" zaczęłno nabierać znaczenia "dom, siedziba, ojczyzna", zaś  '''*żongábei''' (pɣ. ''*zaunghaabii'') zaczęło oznaczać "zachód", przez co doszło do zmiany znaczenia nazwy do "język zachodni" i takie znaczenie funkcjonuje do dziś.
 +
 +
Druga nazwa '''*gammasas eigołł''' wywodzi się bezpośrednio od protogamajskiego ''*ghammasas iighaur'', oznaczająca tyle co "język ludzki". To określenie później zanikło wraz z dalszym rozwojem zongepajszczyzny.
 +
 +
== Stan języka ==
 +
=== Fonologia ===
 +
Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale '''*á *ei *ou''' były swojego rodzaju długimi odpowiednikami '''*a *i *u'''. Samogłoski średnie '''*e *o''' były wówczas poza tym systemem, dopiero później '''*e''' zaczęto traktować jako długi odpowiednik '''*o''' (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy '''*á''').
 +
 +
Protogamajska spółgłoska '''*ħ''' zaczyna być wymawiana jako '''*ch''' [{{IPA|x}}] i ukończył się [[Język zongepajcki/Slotacyzm|slotacyzm]] (przejście krótkiego '''*r''' > '''*łł''' [{{IPA|ɮ}}]). [[Język_zongepajcki/Pierwsza_przesuwka_zongepajcka|Pierwsza przesuwka]] jeszcze się nie odbyła. Możliwe jest również, że już wtedy utracił geminaty '''*jː''' i '''*wː''', ale raczej zanikły one dopiero po pierwszej przesuwce.
  
−
Język X posiadał ogromną liczbę samogłosek, ilość tą rekompresował jednak brak dyftongów i brak iloczasu.
 
 
{| class=wikitable
 
{| class=wikitable
 
! rowspan=1|
 
! rowspan=1|
Linia 36: Linia 37:
 
|-align=center
 
|-align=center
 
!Przymknięte
 
!Przymknięte
−
|{{IPA|i, y}} (i, ü)||{{IPA|ɨ, ʉ}} (î, û)||{{IPA|ɯ, u}} (ï, u)
+
|*{{IPA|i}} || || *{{IPA|u}}
 
|-align=center
 
|-align=center
 
!Średnie
 
!Średnie
−
|{{IPA|e̞, ø̞}} (e, ö)||{{IPA|ə}} (ă)||{{IPA|ɤ̞, o̞}} (ë, o)
+
|*{{IPA|e}}||||*{{IPA|o}}  
 +
|-align=center
 +
!Półotwarte
 +
|||*{{IPA|ɞ̜}}||
 
|-align=center
 
|-align=center
 
!Otwarte
 
!Otwarte
−
|{{IPA|a}} (a)||{{IPA|ä}} (å)||{{IPA|ɑ, ɒ}} (â, ay)
+
|||colspan="2"|*{{IPA|ɑ̈}}
 
|-align=center
 
|-align=center
 
|}
 
|}
−
Należy zaznaczyć, że {{IPA|[ä]}} jest traktowany jako zaokrąglony odpowiednik głoski {{IPA|[a]}}. Widać to w harmonii.
+
Dyftongi: '''*ei''', '''*ou'''
−
 
 
−
 
 
−
System spółgłoskowy również był rozbudowany. Głoski dzieliły się na zwykłe, labializowane i przydechowe. Nie było spółgłosek dźwięcznych, bocznych i półsamogłosek (chociaż {{IPA|[j]}} mogło się pojawić w zapożyczeniach).
 
 
{| class="wikitable" style=text-align:center
 
{| class="wikitable" style=text-align:center
 
! colspan="2" |
 
! colspan="2" |
Linia 54: Linia 55:
 
!Zębowe
 
!Zębowe
 
!Dziąsłowe
 
!Dziąsłowe
−
!Z retrofleksją
 
 
!Podniebienne
 
!Podniebienne
 
!Welarne
 
!Welarne
Linia 61: Linia 61:
 
|- align="center"
 
|- align="center"
 
! colspan="2" | Nosowe
 
! colspan="2" | Nosowe
−
|{{IPA|m}} (m)
+
|*{{IPA|m}}, *{{IPA|mː}}
−
|{{IPA|n}} (n)
+
|colspan="2"|*{{IPA|n}}, *{{IPA|nː}}
 +
|
 
|
 
|
−
|{{IPA|ɳ}} (ṅ)
 
−
|{{IPA|ɲ}} (ň)
 
−
|{{IPA|ŋ}} (n̦)
 
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! rowspan="3" |Zwarte
+
! rowspan="2" |Zwarte
 
!<small>bezdźwięczne</small>
 
!<small>bezdźwięczne</small>
−
|{{IPA|p}} (p)
+
|*{{IPA|p}}      
−
|{{IPA|t}} (t)
+
|colspan="2"| *{{IPA|t}}
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈ}} (ṫ)
+
|*{{IPA|k}}  
−
|{{IPA|c}} (ť)
+
|*{{IPA|q}}  
−
|{{IPA|k}} (k)
 
−
|{{IPA|q}} (q)
 
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pʰ}} (b)
+
|*{{IPA|b}}
−
|{{IPA|tʰ}} (d)
+
|colspan="2"| *{{IPA|d}}
 +
|
 +
|*{{IPA|g}}
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Szczelinowe
 +
!<small>bezdźwięczne</small>
 +
|*{{IPA|f}}     
 +
|*{{IPA|θ}}, *{{IPA|s}}
 +
|
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈʰ}} (ḋ)
+
|*{{IPA|x}}
−
|{{IPA|cʰ}} (ď)
 
−
|{{IPA|kʰ}} (g)
 
−
|{{IPA|qʰ}} (г)
 
 
|
 
|
 +
|*{{IPA|h}}
 
|-
 
|-
−
!<small>labializowane</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pʷ}} (py)
+
|
−
|{{IPA|tʷ}} (ty)
+
|*{{IPA|ð}}, *{{IPA|z}}
 +
|
 +
|
 +
|*{{IPA|ɣ}}  
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʈʷ}} (ṫy)
 
−
|{{IPA|cʷ}} (ťy)
 
−
|{{IPA|kʷ}} (ky)
 
−
|{{IPA|qʷ}} (qy)
 
 
|
 
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! rowspan="3" | Afrykaty
+
! colspan="2" | Drżące
 +
|
 +
|colspan="2"| *{{IPA|rː}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|-
 +
! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski
 +
|
 +
|*{{IPA|ɫ}}, *{{IPA|ɫː}}
 +
|*{{IPA|ɮ}}
 +
|*{{IPA|j}}, (*{{IPA|jː}})
 +
|*{{IPA|w}}, (*{{IPA|wː}})
 +
|
 +
|
 +
|}
 +
====Transkrypcja====
 +
Transkrypcja jest oparta na transkrypcji zongepajckiego klasycznego z dodatkiem kilku znaków użytych w potomkach i wyjątkowego znaku '''á'''.
 +
{| cellspacing="5" style="text-align: center;"
 +
|- style="font-size: 2.0em;"
 +
|  '''a'''  ||  '''á'''  ||  '''b'''  || '''d'''  ||  '''dj''' ||  '''e'''  ||  '''f'''  ||  '''g'''  ||  '''h'''  ||  '''ch'''  ||  '''i''' ||  '''ei'''  || '''j''' ||  '''k'''  ||  '''ķ'''
 +
|-
 +
| [{{IPA|ɑ̈}}] || [{{IPA|ɞ̜}}] || [{{IPA|b}}] || [{{IPA|d}}] || [{{IPA|ð}}] || [{{IPA|e̞}}] || [{{IPA|f}}] || [{{IPA|ɣ}}] || [{{IPA|h}}] || [{{IPA|x}}] || [{{IPA|i}}] || [{{IPA|e̞ɪ̯}}] || [{{IPA|j}}] || [{{IPA|k}}] || [{{IPA|g}}]
 +
|- style="font-size: 2.0em;"
 +
|  '''l'''  ||  '''ł'''  ||  '''łł'''  || '''m'''  ||  '''n'''  ||  '''o''' ||  '''p'''  ||  '''r'''  ||  '''s'''  ||  '''t'''  ||  '''tj'''  ||  '''u'''  ||  '''ou'''  ||  '''w'''  || '''ż'''
 +
|-
 +
| [{{IPA|ɫː}}] || [{{IPA|ɫ}}] ||  [{{IPA|ɮ}}] ||[{{IPA|m}}] || [{{IPA|n}}] || [{{IPA|o̞}}] || [{{IPA|p}}] || [{{IPA|rː}}] || [{{IPA|s}}] ||  [{{IPA|t}}] ||  [{{IPA|θ}}] || [{{IPA|u}}] || [{{IPA|o̞ʊ̯}}] || [{{IPA|w}}] || [{{IPA|z}}]
 +
|}
 +
 
 +
===Gramatyka===
 +
====Harmonia samogłosek w afiksach====
 +
Odziedziczona od protogamajskiego, pierwsza samogłoska afiksu musi się zgadzać z ostatnią samogłoską rdzenia.
 +
* *i *ei ↔ *i *ei
 +
* *u *ou ↔ *u *ou
 +
* *a *á ↔ *a *á
 +
* *e ↔ *e
 +
* *o ↔ *o
 +
W przypadku *a, *i, *u samogłoski może się zmienić w zależności od wymaganej długości. Samogłoski *e, *o nie miały długich odpowiedników, więc zawsze otrzymywały te same samogłoski. Dopiero później *e stanie się funkcjonalnie długim *o.
 +
 
 +
==== Możliwe alternacje ====
 +
Mogły się pojawiać alternacje *a – *á, *i – *ei, *u – *ou, *łł – *r.
 +
 
 +
==== Przypadki ====
 +
Język starozongepajcki odziedziczył 8 przypadków z protogamajskich 12: mianownik, dopełniacz, biernik, miejscownik, ablatyw, allatyw, innesyw, wołacz.
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Przypadek
 +
! Sufiks
 +
! *gamma – człowiek
 +
! *hitłá – kapłan, guślarz
 +
! *waqadun – koń
 +
|-
 +
| 1. m
 +
| -ø
 +
| *gamma
 +
| *hitłá
 +
| *waqadun
 +
|-
 +
| 2. d
 +
| *-(w)_
 +
| *gamma'''wa'''
 +
| *hitłá'''wa'''
 +
| *waqadun'''u'''
 +
|-
 +
| 3. b
 +
| *-(j)_s
 +
| *gamma'''jas'''
 +
| *hitłá'''jis'''
 +
| *waqadun'''us'''
 +
|-
 +
| 4. mj
 +
| *-há/*''-h_''<ref>Problem w rekonstrukcji, pierwotnie afiks musiał podlegać harmonii, ale we wszystkich zongepajckich jest jednolite *-há/-hě/-hä</ref>
 +
| *gamma'''há'''
 +
| *hitłá'''há'''
 +
| *waqadun'''há'''
 +
|-
 +
| 5. a
 +
| *-(_)ku
 +
| *gamma'''ku'''
 +
| *hitłá'''ku'''
 +
| *waqadun'''uku'''
 +
|-
 +
| 6. al
 +
| *-(ķ)uk
 +
| *gamma'''ķuk'''
 +
| *hitłá'''ķuk'''
 +
| *waqadun'''uk'''
 +
|-
 +
| 7. i
 +
| *-s_
 +
| *gamma'''sa'''
 +
| *hitłá'''sa'''
 +
| *waqadun'''su'''
 +
|-
 +
| 8. w
 +
| *-(_)q_²
 +
| *gamma'''qá'''!
 +
| *hitłá'''qá'''!
 +
| *waqadun'''uqou'''!
 +
|}
 +
 
 +
== Wyznaczenie granicy pomiędzy starozongepajckim i średniozongepajckim ==
 +
Zazwyczaj za umowną granicę tych dwóch okresów uznaje się ukończenie drugiej fazy I przesuwki – powoduje ona mocne zmienienie fonetyki, co można uznać za koniec okresu starozongepajckiego, który był zbliżony do protogammajskiego. Wtedy zapewnie również w wielu djalektach '''á''' uległo delabializacji i zaczęło się przesuwać do przodu.
 +
 
 +
= Zbieram dane gammajskich tu =
 +
== Spółgłoski ==
 +
===Spółgłoski protogammajskie===
 +
{| class="wikitable" style=text-align:center
 +
! colspan="2" |
 +
!Wargowe
 +
!Zębowo-dziąsłowe
 +
!Podniebienne
 +
!Welarne
 +
!Języczkowe
 +
!Gardłowe
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" |Nosowe
 +
!<small>zwykłe</small>
 +
|{{IPA|m}}
 +
|{{IPA|n}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
!<small>geminaty</small>
 +
|{{IPA|mː}}
 +
|{{IPA|nː}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" |Zwarte
 
!<small>bezdźwięczne</small>
 
!<small>bezdźwięczne</small>
−
|{{IPA|pf}} (w)
+
|{{IPA|p}}      
−
|{{IPA|ts}} (z)
+
|{{IPA|t}}
−
|{{IPA|tʃ}} (ž)
+
|
−
|{{IPA|tʂ}} (ż)
+
|{{IPA|k}}  
 +
|{{IPA|q}}
 +
|
 +
|-
 +
!<small>dźwięczne</small>
 +
|{{IPA|b}}
 +
|{{IPA|d}}
 +
|
 +
|{{IPA|g}}
 
|
 
|
−
|{{IPA|kx}} (x)
 
 
|
 
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Szczelinowe
 +
!<small>bezdźwięczne</small>
 +
|{{IPA|f}}     
 +
|{{IPA|θ}} {{IPA|s}}
 +
|
 +
| 
 
|
 
|
 +
|{{IPA|h}} {{IPA|ħ}}
 
|-
 
|-
−
!<small>przydechowe</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pfʰ}} (v)
+
|
−
|{{IPA|tsʰ}} (c)
+
|{{IPA|ð}} {{IPA|z}}
−
|{{IPA|tʃʰ}} (č)
+
|
−
|{{IPA|tʂʰ}} (ċ)
+
|{{IPA|ɣ}}
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Drżące
 +
!<small>zwykłe</small>
 +
|
 +
|{{IPA|r}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
!<small>geminaty</small>
 +
|
 +
|{{IPA|rː}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Aproksymanty
 +
!<small>zwykłe</small>
 +
|
 +
|{{IPA|l}}
 +
|{{IPA|j}}
 +
|{{IPA|w}}
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
!<small>geminaty</small>
 +
|
 +
|{{IPA|lː}}
 +
|{{IPA|jː}}
 +
|{{IPA|wː}}
 +
|
 +
|
 +
|}
 +
 
 +
===Spółgłoski zongepajckie===
 +
{| class="wikitable" style=text-align:center
 +
! colspan="2" |
 +
!Wargowe
 +
!Zębowe
 +
!Dziąsłowe
 +
!Podniebienne
 +
!Welarne
 +
!Języczkowe
 +
!Gardłowe
 +
|- align="center"
 +
! colspan="2" | Nosowe
 +
|{{IPA|m}}
 +
|{{IPA|n}}
 +
|
 +
|{{IPA|ɲ}}
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" |Zwarte
 +
!<small>bezdźwięczne</small>
 +
|{{IPA|p}}      
 +
|{{IPA|t}}
 
|
 
|
 
|
 
|
 +
|{{IPA|k}} 
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|-
 
|-
−
!<small>labializowane</small>
+
!<small>dźwięczne</small>
−
|{{IPA|pfʷ}} (wy)
+
|{{IPA|b}}
−
|{{IPA|tsʷ}} (zy)
+
|{{IPA|d}}
−
|{{IPA|tʃʷ}} (žy)
+
|
−
|{{IPA|tʂʷ}} (ży)
 
 
|
 
|
−
|{{IPA|kxʷ}} (xy)
+
|
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Afrykaty
 +
!<small>bezdźwięczne</small>
 +
|{{IPA|pf}}      
 +
|{{IPA|ts}}
 +
|{{IPA|tʃ}}
 +
|({{IPA|tɕ}})
 +
|{{IPA|kx}}
 
|
 
|
 
|
 
|
 
|-
 
|-
 +
!<small>dźwięczne</small>
 +
|
 +
|({{IPA|dz}})
 +
|({{IPA|dʒ}})
 +
|
 +
|
 +
|
 +
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! colspan="2" | Szczelinowe  
+
! rowspan="2" | Szczelinowe  
−
|{{IPA|f}} (f)
+
!<small>bezdźwięczne</small>
−
|{{IPA|s}} (s)
+
|{{IPA|f}}      
−
|{{IPA|ʃ}} (š)
+
|{{IPA|s}}
−
|{{IPA|ʂ}} (ṡ)
+
|{{IPA|ʃ}}
−
|{{IPA|ç}} (j)
+
|{{IPA|ç}}
−
|{{IPA|x}} (ch)
+
|{{IPA|x}}
−
|{{IPA|χ}} (kh)
+
|{{IPA|χ}}
−
|{{IPA|h}} (h)
+
|{{IPA|h}}
 +
|-
 +
!<small>dźwięczne</small>
 +
|
 +
|{{IPA|ð}}, {{IPA|z}}
 +
|{{IPA|ʒ}}
 +
|
 +
|{{IPA|ɣ}}  
 +
|
 +
|
 
|- align="center"
 
|- align="center"
−
! colspan="2" | Płynne
+
! colspan="2" | Uderzeniowe
 
|
 
|
−
|{{IPA|r}} (r)
+
|{{IPA|ɾ}}
 
|
 
|
 
|
 
|
−
|{{IPA|j}} (y, ÿ) <ref>tylko w zapożyczeniach</ref>
 
 
|
 
|
−
|{{IPA|ʀ}} (rh)
+
|
 +
|
 +
|-
 +
! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski
 +
|
 +
|{{IPA|ɫ}}
 +
|{{IPA|l}}
 +
|{{IPA|ʎ}}, {{IPA|j}}
 +
|{{IPA|w}}
 +
|
 
|
 
|
 
|}
 
|}
−
Nie wszystkie spółgłoski pojawiają się równie często.
 
  
−
W nawiasach jest podana transkrypcja, która jest dalej używana.
+
===Spółgłoski prachamskie===
 +
{| class="wikitable" style=text-align:center
 +
! colspan="2" |
 +
!Wargowe
 +
!Zębowe
 +
!Dziąsłowe
 +
!Podniebienne
 +
!Welarne
 +
|- align="center"
 +
! colspan="2" | Nosowe
 +
|{{IPA|m}}
 +
|colspan="2"|{{IPA|n}}
 +
|
 +
|
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" |Zwarte
 +
!<small>przydechowe</small>
 +
|{{IPA|pʰ}}     
 +
|colspan="2"|{{IPA|tʰ}}
 +
|
 +
|{{IPA|kʰ}} 
 +
|-
 +
!<small>nieprzydechowe</small>
 +
|{{IPA|p}}
 +
|colspan="2"|{{IPA|t}}
 +
|
 +
|{{IPA|k}}
 +
|- align="center"
 +
! rowspan="2" | Szczelinowe
 +
!<small>przydechowe</small>
 +
| 
 +
|{{IPA|sʰ}}
 +
|{{IPA|ɬʰ}}
 +
|
 +
|
 +
|-
 +
!<small>nieprzydechowe</small>
 +
|{{IPA|f}}
 +
|{{IPA|s}}
 +
|{{IPA|ɬ}}
 +
|
 +
|{{IPA|x}}
 +
|- align="center"
 +
! colspan="2" | Drżące
 +
|
 +
|colspan="2" | {{IPA|r}}
 +
|
 +
|
 +
|-
 +
! colspan="2" | Boczne, Półsamogłoski
 +
|
 +
|colspan="2" | {{IPA|l}}
 +
|{{IPA|j}}
 +
|{{IPA|w}}
 +
|}
  
−
W języku występuje lenicja spółgłosek zwartych i drżących pomiędzy dwiema samogłoskami (prócz ă). Spółgłoski '''r, rh''' po lenicji ulegają ubezdźwięcznieniu (są wymawiane jako {{IPA|[r̥]}} i {{IPA|[ʀ̥]}}). Spółgłoski zwarte ulegają lenicji według tego schematu:
+
== Ewolucja samogłosek ==
−
*p > w
+
{| class="wikitable"
−
*b > v
+
!
−
*py > wy
+
! Zongepajcki
−
*t > z
+
! Prachamski
−
*d > c
+
! Hawwajski
−
*ty > zy
+
! Onski
−
*ṫ > ż
+
! Baukut
−
*ḋ > ċ
+
! Prakszapszański
−
*ṫy > ży
+
! Ngamski
−
*ť > ž
+
! Naumowski
−
*ď > č
+
|-
−
*ťy > žy
+
| *a
−
*k > x
+
| a, o (przed r)
−
*g > x
+
| a, ą (po nasalizacji), ā (po ponownym wydłużeniu)
−
*ky > xy
+
| a, ã (po nasalizacji), e (przed jotą), ë (na końcu wyrazu)
−
*q > kh
+
| rowspan="8" | [[Ideologia_Przegłosów|Emm]]
−
*г > kh
+
| rowspan="2" | a
−
*qy > xy
+
| (ʰ)a
−
Lenicja występuje w przymiotnikach (w mowie jest to jedyna cecha odróżniająca od przysłówków, w zapisie dodatkowo przed przymiotnikami piszemy ''l'''), rzeczownikach rodzaju żeńskiego i liczebnikach porządkowych. Nie jest oddawana na piśmie, ale można ją przewidzieć wyżej podanym l' (przymiotniki), przedimkami (rzeczowniki) i sufiksem (liczebniki).
+
| a
−
+
| å, au (po ponownym wydłużeniu)
−
Język X posiadał stałe afiksy:
+
|-
−
*''-îch'', ''-ûch'' – rzeczownik
+
| *ā
−
*''-žy'' – l. mnoga
+
| ě, e (przed r)
−
*''-rh'', ''-rhă'' – przymiotnik, przysłówek
+
| o, ǫ (po nasalizacji), ō (po ponownym wydłużeniu)
−
*''-aj'', ''-åj'', ''-âj'', ''-ayj'' – bezokolicznik
+
| e (przed sylabą z i), o (gdzie indziej)
−
 
+
| (ʰ)e, (ʰ)o
−
 
+
| ā
−
*''kyowayrhă dăťësîch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə tʰəcɤ̞'sɨx/}} – dzień dobry (przeszło w ''Kopfardăǩăsich'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
| a, ai (po ponownym wydłużeniu)
−
*''kyowayrhă hüzkûch'' {{IPA|/kʷop͡fɒʀə hyt͡s'kʉx/}} – dobranoc (przeszło w ''Kopfarjizkuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
|-
−
*''asn̦'' {{IPA|/'asŋ/}}– prawie (przeszło w ''an'' i dalej, o znaczeniu "tak jakby")
+
| *i
−
*''l'ḋăťësrh''{{IPA|/ʈʰə't͡ʃɤ̞sʀ/}}  – dzienny (przeszło w ''deǩăszadj'' i dalej, o znaczeniu "przeciętny")
+
| i
−
*''гkhåjcönûch'' {{IPA|/qʰχäçt͡sʰø̞'nʉx/}} – szczyt góry (conûch – góra) (przeszło w ''khaizonuch'' i dalej bez zmiany znaczenia)
+
| i, į (po nasalizacji), ī (po ponownym wydłużeniu)
−
 
+
| i (pod akcentem), ẽ (po nasalizacji), ë (nieakcentowane), Ø (po akcencie)
−
Harmonia jest przeprowadzana pod dwoma względami: pod względem centralności i zaokrąglenia:
+
| e
−
Zaokrąglenie
+
| i
−
*i - ü
+
| i
−
*î - û
+
| e, i (po ponownym wydłużeniu i przed protogamajskim *r)
−
*ï - u
+
|-
−
*e - ö
+
| *ī
−
*ë - o
+
| ai
−
*a - å
+
| ei, ęi (po nasalizacji), ēi (po ponownym wydłużeniu)
−
*â - ay
+
| e
 +
| i
 +
| e
 +
| e
 +
| i (pod akcentem i po ponownym wydłużeniu), ë (krótkie nieakcentowane, zanika w zamkniętych sylabach)
 +
|-
 +
| *u
 +
| u, a (przed l)
 +
| u, ų (po nasalizacji), ū (po ponownym wydłużeniu)
 +
| u (pod akcentem), õ (po nasalizacji), ë (nieakcentowane), Ø (po akcencie)
 +
| o
 +
| u
 +
| u
 +
| o, u (po ponownym wydłużeniu), a (przed r), ai (wydłużone przed r), ü (przed protogamajskim *r)
 +
|-
 +
| *ū
 +
| au
 +
| ou, ǫu (po nasalizacji), ōu (po ponownym wydłużeniu)
 +
| o
 +
| i
 +
| o
 +
| ô
 +
| ü (pod akcentem i po ponownym wydłużeniu), ë (krótkie nieakcentowane, zanika w zamkniętych sylabach)
 +
|-
 +
| *ai
 +
| e, o (po m)
 +
| e, ę (po nasalizacji), ē (po ponownym wydłużeniu)
 +
| e
 +
| e
 +
| ae
 +
| ē
 +
| ai, au (po *w), å (w grupie vai!P-), o (w grupie vaiP-)
 +
|-
 +
| *au
 +
| o, ě (po r)
 +
| o, ǫ (po nasalizacji), ō (po ponownym wydłużeniu)
 +
| o
 +
| o
 +
| ao
 +
| ơ
 +
| au, å (w grupie vai!P-), o (w grupie vaiP-)
 +
|}
  
−
Centralność
+
==Przypisy==
−
*i - ï
 
−
*ü - u
 
−
*e - ë
 
−
*ö - o
 
−
*a - â
 
−
*å - ay
 
−
Samogłoska ă nie podlega harmonii, î, û podlegają harmonii tylko pod względem zaokrąglenia.
 

Wersja z 15:30, 3 lip 2020

Język starozongepajcki

Język starozongepajcki
żongábeiseis eigołł

gammasas eigołł

Utworzenie: Emilando (w 2020), także Borlach poprzez protogamajski (2018)
Sposoby zapisu: pismo ideograficzne
Klasyfikacja: Gamajskie
  • Protogamajski
    • Grupa Centralna
    • Grupa Preferyjna
      • Starozongepajcki
Lista conlangów

         Język starozongepajcki (starozongepajcki żongábeiseis eigołł /'zo̞nɣɞ̜be̞ɪ̯se̞ɪ̯s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ/ "język zachodzącego słońca", także gammasas eigołł /'ɣɑ̈mːɑ̈sɑ̈s 'e̞ɪ̯ɣo̞ɮ/ "język (proto)gamajski") był wczesną wersją języka zongepajckiego, choć zaświadczoną pismem ideograficznym, to z powodu nieodszyfrowania znaków ręcznie rekonstruowana na podstawie procesów, które zaszły do języka klasycznego od rekonstrukcji j. protogamajskiego i metodą porównawczą. Wywodzi się od protogamajskiego i jest bardzo do niego zbliżony.

Nazwa

Nazwa *żongábeiseis eigołł wywodzi się od protogamajskiego słowa *zaunghaabii oznaczającego "zachód słońca". Nazwa oznacza dosłownie "język zachodzącego słońca". Z czasem dawne słowo *żona (od pɣ. *zauna) "zachód" zaczęłno nabierać znaczenia "dom, siedziba, ojczyzna", zaś *żongábei (pɣ. *zaunghaabii) zaczęło oznaczać "zachód", przez co doszło do zmiany znaczenia nazwy do "język zachodni" i takie znaczenie funkcjonuje do dziś.

Druga nazwa *gammasas eigołł wywodzi się bezpośrednio od protogamajskiego *ghammasas iighaur, oznaczająca tyle co "język ludzki". To określenie później zanikło wraz z dalszym rozwojem zongepajszczyzny.

Stan języka

Fonologia

Na etapie starozongepajckiego nie ma jeszcze drastycznych różnic od protogamajskiego. Odróżnienie iloczasu przy pomocy ilości trwania głoski zanikło, ale *á *ei *ou były swojego rodzaju długimi odpowiednikami *a *i *u. Samogłoski średnie *e *o były wówczas poza tym systemem, dopiero później *e zaczęto traktować jako długi odpowiednik *o (być może pod wpływem coraz bardziej przedniej wymowy *á).

Protogamajska spółgłoska *ħ zaczyna być wymawiana jako *ch [x] i ukończył się slotacyzm (przejście krótkiego *r > *łł [ɮ]). Pierwsza przesuwka jeszcze się nie odbyła. Możliwe jest również, że już wtedy utracił geminaty *jː i *wː, ale raczej zanikły one dopiero po pierwszej przesuwce.

Przednie Środkowe Tylne
Przymknięte *i *u
Średnie *e *o
Półotwarte *ɞ̜
Otwarte *ɑ̈

Dyftongi: *ei, *ou

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Podniebienne Welarne Języczkowe Gardłowe
Nosowe *m, *mː *n, *nː
Zwarte bezdźwięczne *p *t *k *q
dźwięczne *b *d *g
Szczelinowe bezdźwięczne *f *θ, *s *x *h
dźwięczne *ð, *z *ɣ
Drżące *rː
Boczne, Półsamogłoski *ɫ, *ɫː *ɮ *j, (*jː) *w, (*wː)

Transkrypcja

Transkrypcja jest oparta na transkrypcji zongepajckiego klasycznego z dodatkiem kilku znaków użytych w potomkach i wyjątkowego znaku á.

a á b d dj e f g h ch i ei j k ķ
[ɑ̈] [ɞ̜] [b] [d] [ð] [e̞] [f] [ɣ] [h] [x] [i] [e̞ɪ̯] [j] [k] [g]
l ł łł m n o p r s t tj u ou w ż
[ɫː] [ɫ] [ɮ] [m] [n] [o̞] [p] [rː] [s] [t] [θ] [u] [o̞ʊ̯] [w] [z]

Gramatyka

Harmonia samogłosek w afiksach

Odziedziczona od protogamajskiego, pierwsza samogłoska afiksu musi się zgadzać z ostatnią samogłoską rdzenia.

  • *i *ei ↔ *i *ei
  • *u *ou ↔ *u *ou
  • *a *á ↔ *a *á
  • *e ↔ *e
  • *o ↔ *o

W przypadku *a, *i, *u samogłoski może się zmienić w zależności od wymaganej długości. Samogłoski *e, *o nie miały długich odpowiedników, więc zawsze otrzymywały te same samogłoski. Dopiero później *e stanie się funkcjonalnie długim *o.

Możliwe alternacje

Mogły się pojawiać alternacje *a – *á, *i – *ei, *u – *ou, *łł – *r.

Przypadki

Język starozongepajcki odziedziczył 8 przypadków z protogamajskich 12: mianownik, dopełniacz, biernik, miejscownik, ablatyw, allatyw, innesyw, wołacz.

Przypadek Sufiks *gamma – człowiek *hitłá – kapłan, guślarz *waqadun – koń
1. m -ø *gamma *hitłá *waqadun
2. d *-(w)_ *gammawa *hitłáwa *waqadunu
3. b *-(j)_s *gammajas *hitłájis *waqadunus
4. mj *-há/*-h_[1] *gammahá *hitłáhá *waqadunhá
5. a *-(_)ku *gammaku *hitłáku *waqadunuku
6. al *-(ķ)uk *gammaķuk *hitłáķuk *waqadunuk
7. i *-s_ *gammasa *hitłása *waqadunsu
8. w *-(_)q_² *gammaqá! *hitłáqá! *waqadunuqou!

Wyznaczenie granicy pomiędzy starozongepajckim i średniozongepajckim

Zazwyczaj za umowną granicę tych dwóch okresów uznaje się ukończenie drugiej fazy I przesuwki – powoduje ona mocne zmienienie fonetyki, co można uznać za koniec okresu starozongepajckiego, który był zbliżony do protogammajskiego. Wtedy zapewnie również w wielu djalektach á uległo delabializacji i zaczęło się przesuwać do przodu.

Zbieram dane gammajskich tu

Spółgłoski

Spółgłoski protogammajskie

Wargowe Zębowo-dziąsłowe Podniebienne Welarne Języczkowe Gardłowe
Nosowe zwykłe m n
geminaty mː nː
Zwarte bezdźwięczne p t k q
dźwięczne b d g
Szczelinowe bezdźwięczne f θ s h ħ
dźwięczne ð z ɣ
Drżące zwykłe r
geminaty rː
Aproksymanty zwykłe l j w
geminaty lː jː wː

Spółgłoski zongepajckie

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Podniebienne Welarne Języczkowe Gardłowe
Nosowe m n ɲ
Zwarte bezdźwięczne p t k
dźwięczne b d
Afrykaty bezdźwięczne pf ts tʃ (tɕ) kx
dźwięczne (dz) (dʒ)
Szczelinowe bezdźwięczne f s ʃ ç x χ h
dźwięczne ð, z ʒ ɣ
Uderzeniowe ɾ
Boczne, Półsamogłoski ɫ l ʎ, j w

Spółgłoski prachamskie

Wargowe Zębowe Dziąsłowe Podniebienne Welarne
Nosowe m n
Zwarte przydechowe pʰ tʰ kʰ
nieprzydechowe p t k
Szczelinowe przydechowe sʰ ɬʰ
nieprzydechowe f s ɬ x
Drżące r
Boczne, Półsamogłoski l j w

Ewolucja samogłosek

Zongepajcki Prachamski Hawwajski Onski Baukut Prakszapszański Ngamski Naumowski
*a a, o (przed r) a, ą (po nasalizacji), ā (po ponownym wydłużeniu) a, ã (po nasalizacji), e (przed jotą), ë (na końcu wyrazu) Emm a (ʰ)a a å, au (po ponownym wydłużeniu)
*ā ě, e (przed r) o, ǫ (po nasalizacji), ō (po ponownym wydłużeniu) e (przed sylabą z i), o (gdzie indziej) (ʰ)e, (ʰ)o ā a, ai (po ponownym wydłużeniu)
*i i i, į (po nasalizacji), ī (po ponownym wydłużeniu) i (pod akcentem), ẽ (po nasalizacji), ë (nieakcentowane), Ø (po akcencie) e i i e, i (po ponownym wydłużeniu i przed protogamajskim *r)
*ī ai ei, ęi (po nasalizacji), ēi (po ponownym wydłużeniu) e i e e i (pod akcentem i po ponownym wydłużeniu), ë (krótkie nieakcentowane, zanika w zamkniętych sylabach)
*u u, a (przed l) u, ų (po nasalizacji), ū (po ponownym wydłużeniu) u (pod akcentem), õ (po nasalizacji), ë (nieakcentowane), Ø (po akcencie) o u u o, u (po ponownym wydłużeniu), a (przed r), ai (wydłużone przed r), ü (przed protogamajskim *r)
*ū au ou, ǫu (po nasalizacji), ōu (po ponownym wydłużeniu) o i o ô ü (pod akcentem i po ponownym wydłużeniu), ë (krótkie nieakcentowane, zanika w zamkniętych sylabach)
*ai e, o (po m) e, ę (po nasalizacji), ē (po ponownym wydłużeniu) e e ae ē ai, au (po *w), å (w grupie vai!P-), o (w grupie vaiP-)
*au o, ě (po r) o, ǫ (po nasalizacji), ō (po ponownym wydłużeniu) o o ao ơ au, å (w grupie vai!P-), o (w grupie vaiP-)

Przypisy

  1. ↑ Problem w rekonstrukcji, pierwotnie afiks musiał podlegać harmonii, ale we wszystkich zongepajckich jest jednolite *-há/-hě/-hä
Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Użytkownik:Emil/Brudnopis&oldid=34735”