Użytkownik:Hapana Mtu/Etymo

Skróty

tar. - tarykański

star. - starotarykański

jasyr. - jasyrski

aer. - aeriański

niw. - niwski

kar. - karski

mro. - mrojski

kor. - korsaryjski

kra. - krakirski

hiun. - hiundajski

śhiun - średniohiundajski

shiun - starohiundajski

gaż. - gażachski

sgaż. - starogażachski

toj. - tojocki

ów. - ówski

tamt. - tamteński

wajt. - wajtulski

Obiekty i krainy geograficzne, kontynenty

Brezji, zatoka, podłużna zatoka oddzielająca Pokostę od Aristaty - shiun. Бреза (♀), Чєутед Брезам (♂), hiun. Чєјућед ам Бреза, kra. Beresi Qëqtla (♀), mro. са Бресін Лахт (♀), tar. Лахт брезе - od wymienionego przez starożytnego hiun. geografa Koukirinaga (Чөучірінаг, ok. 460 - 534 lub 535) plemienia Brezów (shiun. Брезаір) zamieszkującego niegdyś jej południowo-wschodnie wybrzeża. O pochodzeniu samych Brezów wiadomo niewiele; najczęściej przypuszcza się, że byli przodkami ludów śniekrickich, w szczególności Snobeków. Snobecy wskazują na pierwszy człon nazw snob. osad Вьрьткоруш i Вьрьсақ jako pochodzący od Brezów, same osady są jednak dużo młodsze.

gaż. nazwa zatoki Ӗгулаш Ҫнекра oznacza dosł. 'długie morze'.

Gangrena, największa rzeka w Pokoście; wypływa z Gór Czerwonych i wpada do Morza Wodorostów - tar. Гангрен, jasyr. Гангҏејн, wajt. Гӑңгӑлӑн - od tamt. nazwy rzeki *Gaŋa o niejasnej etymologii + tar. Рен 'rzeka'. Nazwa tar. zgodnie z zasadami ortografii powinna była być zapisywana ГангРен, jednak przyjął się zapis bez wewnętrznej kapitalizacji.

Krainy historyczne, państwa, ludy

Aeria, kraina zamieszkana przez Aeriów (patrz niżej) - aer. аЕріу, tar. Крен еерје - od aer. а 'rodzajnik określony' + ері-у 'kraina, ziemia' (kognat tar. Јер 'ziemia, gleba').

Aeriowie, lud pratycki - aer. аЕріа, tar. Еерјетта - od Aerii (patrz wyżej) (nazwa głownie egzonimiczna, rzadko używana przez samych Aeriów).

aer. nazwa аладанга - od а 'rodzajnik określony' + ланд-анг-у 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ланд-е 'mówić' (kognat tar. ы-глад-а 'mówić').

Miasta, osady

Akoteu, stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. Ӑготеҩ, tar. Ыктеў, hiun. Актсө - od swajt. ӑгӑ 'wycierać' (wajt. ӑгеӑ) + тсеҩҩ (wajt. сеҩҩ) 'droga', całość w znaczeniu 'miejsce, do którego przetarliśmy drogę'.

w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy Eltum-enë, łączona z toj. олатан 'sierp' lub һеет 'strąk' (kognat shiun. єулад-іун 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. Ьлтюмїнї, Ьлат, Єуладүн.

Angoj, miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. Еӑңоӑї, Еӑңоӑїһўдіувоӑпи, hiun. Ьноі - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. еӑңоӑї һўдіувоӑп-и 'owoc wiary', gdzie еӑңоӑї 'owoc', һўдіувоӑп 'wiara' od һўдіув 'wierzyć', -и 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803.

w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa Milen - hiun. Мілен, shiun. Меіленаін (♂), tar. Мілн - od shiun. меік лен-аг 'bez mgły', od меік 'bez', ленаг 'mgła' (współczesny hiun. лен) + аін 'jeden z formantów przymiotnika w r. m.', całość меіленаін oznaczała 'przejrzysty, wyraźny'.

Cewaluba, stolica ziem Jasyrskich - jasyr. Кот Цевалубіе, tar. Кўет цбжалбе, wajt. Цеаблоӑбӑ - od jasyr. Кот 'miasto' i imienia założyciela miasta, Cewaluba (jasyr. Цевалуб), które znowuż pochodzi od jasyr. Цевал 'ogier' i dawnego Клубіо 'duma' (współcześnie Клуп).

Dźednachbar, siedziba jednego z książąt niwskich - niw. Дедніак Абар, tar. ЂеднахБар - dosł. 'kamienny bród', od niw. дедніак 'bród' od а-дед-а 'brodzić' (kognat tar. ы-ђђ-аў-а 'płynąć, przepływać') + бар 'kamień'.

Edefa, stolica Karii - kar. Етӏефӏі (♀), kra. Edëpëi Studa (♀), tar. Едепш - od kra. edëpëi 'obronna' od edëpëu 'bronić' + studa 'miasto'.

Emeryga, stolica Mroi - mro. Емерөнег (♀), Ермерөнег (♀), kra. Ermeråniga (♀), tar. Емріх - od kra. określenia studa ermerim ånigamt 'miasto dobrej opowieści (tj. gdzie opowieść kończy się szczęśliwie)', od studa 'miasto', ermerenë 'pomyślny', åniga 'historia, opowieść'.

Hasom Aszosi, stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. Һаѕоам Aѕоӑѕі, tar. Хашум бже Ыссаж, РацКўет бже Ыссаж - dosł. Twierdza Aszos, na cześć córki proroka Wacuła.

w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta Ćintra - tar. Ћінтр, star. Ћінтро - od tamt. *tinitəra 'zielone wzgórze' (por. ów. сінј-ак 'zielony', чар 'wzgórze'). Wg etymologii ludowej złożenie dialektalnego Ћін 'pies' (literacki tar. Ћун) + dawnej formy zaimka wskazującego тро 'ten' (współczesny tar. треў).

Irbabil, miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. Ірбал, tar. ЈерБабіл, wajt. Еӑлбабӑ - od ów. ірбабiл 'wrzosowisko' od ірбов wrzos.

tatykańska nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. Јер 'ziemia', Бабл 'gatunek motyla'.

Jaszunsz, główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. Яшонш (♂), tar. Јашенш - od nazwy zimowego pałacu sułtanów korsaryjskich stanowiącej złożenie kor. яш 'buk' pochodzącego od kra. asqa + kor. шонш 'pałac' od kra. trunge 'namiot'.

Kdantch, miasto u ujścia Gangreny - tar. Кўет кдансхе, wajt. Дӑнцеа - dosłownie 'bagienne miasto', od tar. Кўет 'miasto' i кдансхе 'błotnisty, błotny, bagienny', od Кдансх 'błoto, bagno'.

Muczajjon, religijne centrum Aeriów - aer. Мучајјон, аМучајјон, tar. Мчајенх - od aer. Мучај 'krowa' + он-ак 'szalony' (kognat tar. ўен-ет-е 'głupi').

Śyly, siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. Ћьрқь) - gaż. Ҫылы̌, tar. Шылы, Шыл - pochodna sgaż. *silV 'osada', co z kolei od rdzenia *si= 'mieszkać' (por. gaż. силупа 'osiedle', шим 'mieszkać').