Użytkownik:Hapana Mtu/Etymo: Różnice pomiędzy wersjami
Hapana Mtu (dyskusja | edycje) |
Hapana Mtu (dyskusja | edycje) |
||
| Linia 32: | Linia 32: | ||
==Krainy historyczne, państwa, ludy== | ==Krainy historyczne, państwa, ludy== | ||
| − | '''Aeria''', kraina zamieszkana przez '''Aeriów''' (patrz niżej) - aer. '''аЕріу''', tar. '''Крен | + | '''Aeria''', kraina zamieszkana przez '''Aeriów''' (patrz niżej) - aer. '''аЕріу''', tar. '''Крен ееріе''' - od aer. ''а'' 'rodzajnik określony' + ''ері-у'' 'kraina, ziemia' (kognat tar. ''Іер'' 'ziemia, gleba'). |
| − | '''Aeriowie''', lud pratycki - aer. '''аЕріа''', tar. ''' | + | '''Aeriowie''', lud pratycki - aer. '''аЕріа''', tar. '''Ееріетта''' - od '''Aerii''' (patrz wyżej) (nazwa głownie egzonimiczna, rzadko używana przez samych Aeriów). |
:aer. nazwa '''аЛаданга''' - od ''а'' 'rodzajnik określony' + ''ланд-анг-у'' 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ''ланд-е'' 'mówić' (kognat tar. ''ы-глад-а'' 'mówić'). | :aer. nazwa '''аЛаданга''' - od ''а'' 'rodzajnik określony' + ''ланд-анг-у'' 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ''ланд-е'' 'mówić' (kognat tar. ''ы-глад-а'' 'mówić'). | ||
'''Bikunakowie''', '''Bekunowie''' lud zamieszkały w Keriście - bek. '''Bekūnk''', lach. '''Fikūŋka-głac''', har. '''Vekkuni''' - od sbek. ''biw'' 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i ''kunak'' 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy. | '''Bikunakowie''', '''Bekunowie''' lud zamieszkały w Keriście - bek. '''Bekūnk''', lach. '''Fikūŋka-głac''', har. '''Vekkuni''' - od sbek. ''biw'' 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i ''kunak'' 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy. | ||
| − | '''Wejchowie''', niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. '''Вегчоні''', wajt. '''Вӗгук''', tar. ''' | + | '''Wejchowie''', niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. '''Вегчоні''', wajt. '''Вӗгук''', tar. '''Уеіха''' - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy ''Vekkuni''. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego ''slave''), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt. |
==Miasta, osady== | ==Miasta, osady== | ||
| − | '''Akoteu''', stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. '''Ӑготеҩ''', tar. ''' | + | '''Akoteu''', stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. '''Ӑготеҩ''', tar. '''Ыктеу''', hiun. '''Актсө''' - od swajt. ''ӑгӑ'' 'wycierać' (wajt. ''ӑгеӑ'') + ''тсеҩҩ'' (wajt. ''сеҩҩ'') 'droga', całość w znaczeniu 'miejsce, do którego przetarliśmy drogę'. |
: w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy '''Eltum-enë''', łączona z toj. ''олатан'' 'sierp' lub ''һеет'' 'strąk' (kognat shiun. ''єулад-іун'' 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. '''Ьлтюмїнї''', '''Ьлат''', '''Єуладүн'''. | : w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy '''Eltum-enë''', łączona z toj. ''олатан'' 'sierp' lub ''һеет'' 'strąk' (kognat shiun. ''єулад-іун'' 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. '''Ьлтюмїнї''', '''Ьлат''', '''Єуладүн'''. | ||
'''Angoj''', miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. '''Еӑңоӑї''', '''Еӑңоӑїһўдіувоӑпи''', hiun. '''Ьноі''' - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. ''еӑңоӑї һўдіувоӑп-и'' 'owoc wiary', gdzie ''еӑңоӑї'' 'owoc', ''һўдіувоӑп'' 'wiara' od ''һўдіув'' 'wierzyć', ''-и'' 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803. | '''Angoj''', miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. '''Еӑңоӑї''', '''Еӑңоӑїһўдіувоӑпи''', hiun. '''Ьноі''' - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. ''еӑңоӑї һўдіувоӑп-и'' 'owoc wiary', gdzie ''еӑңоӑї'' 'owoc', ''һўдіувоӑп'' 'wiara' od ''һўдіув'' 'wierzyć', ''-и'' 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803. | ||
| − | : w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa '''Milen''' - hiun. '''Мілен''', shiun. '''Меіленаін (♂)''', tar. ''' | + | : w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa '''Milen''' - hiun. '''Мілен''', shiun. '''Меіленаін (♂)''', tar. '''Мылн''' - od shiun. ''меік лен-аг'' 'bez mgły', od ''меік'' 'bez', ''ленаг'' 'mgła' (współczesny hiun. ''лен'') + ''аін'' 'jeden z formantów przymiotnika w r. m.', całość ''меіленаін'' oznaczała 'przejrzysty, wyraźny'. |
| − | '''Cewaluba''', stolica ziem Jasyrskich - jasyr. '''Кот Цевалубіе''', tar. ''' | + | '''Cewaluba''', stolica ziem Jasyrskich - jasyr. '''Кот Цевалубіе''', tar. '''Кует цбжалбе''', wajt. '''Цеаблоӑбӑ''' - od jasyr. ''Кот'' 'miasto' i imienia założyciela miasta, Cewaluba (jasyr. ''Цевалуб''), które znowuż pochodzi od jasyr. ''Цевал'' 'ogier' i dawnego ''Клубіо'' 'duma' (współcześnie ''Клуп''). |
| − | '''Dźednachbar''', siedziba jednego z książąt niwskich - niw. '''Дедніак Абар''', tar. ''' | + | '''Dźednachbar''', siedziba jednego z książąt niwskich - niw. '''Дедніак Абар''', tar. '''ԊеднахБар''' - dosł. 'kamienny bród', od niw. ''дедніак'' 'bród' od ''а-дед-а'' 'brodzić' (kognat tar. ''ы-ԋԋ-ау-а'' 'płynąć, przepływać') + ''бар'' 'kamień'. |
'''Edefa''', stolica Karii - kar. '''Етӏефӏі (♀)''', kra. '''Edëpëi Studa (♀)''', tar. '''Едепш''' - od kra. ''edëpëi'' 'obronna' od ''edëpëu'' 'bronić' + ''studa'' 'miasto'. | '''Edefa''', stolica Karii - kar. '''Етӏефӏі (♀)''', kra. '''Edëpëi Studa (♀)''', tar. '''Едепш''' - od kra. ''edëpëi'' 'obronna' od ''edëpëu'' 'bronić' + ''studa'' 'miasto'. | ||
| − | '''Emeryga''', stolica Mroi - mro. '''Емерөнег (♀)''', '''Ермерөнег (♀)''', kra. '''Ermeråniga (♀)''', tar. ''' | + | '''Emeryga''', stolica Mroi - mro. '''Емерөнег (♀)''', '''Ермерөнег (♀)''', kra. '''Ermeråniga (♀)''', tar. '''Емрых''' - od kra. określenia ''studa ermerim ånigamt'' 'miasto dobrej opowieści (tj. gdzie opowieść kończy się szczęśliwie)', od ''studa'' 'miasto', ''ermerenë'' 'pomyślny', ''åniga'' 'historia, opowieść'. |
| − | '''Hasom Aszosi''', stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. '''Һаѕоам Aѕоӑѕі''', tar. '''Хашум бже Ыссаж''', ''' | + | '''Hasom Aszosi''', stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. '''Һаѕоам Aѕоӑѕі''', tar. '''Хашум бже Ыссаж''', '''РацКует бже Ыссаж''' - dosł. Twierdza Aszos, na cześć córki proroka Wacuła. |
| − | : w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta ''' | + | : w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta '''Tintra''' - tar. '''Тінтр''', star. '''Ћінтро''' - od tamt. ''*tinitəra'' 'zielone wzgórze' (por. ów. ''сінј-ак'' 'zielony', ''чар'' 'wzgórze'). Wg etymologii ludowej złożenie dialektalnego ''Тін'' 'pies' (literacki tar. ''Ԏун'') + dawnej formy zaimka wskazującego ''тро'' 'ten' (współczesny tar. ''треу''). |
| − | '''Irbabil''', miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. '''Ірбал''', tar. ''' | + | '''Irbabil''', miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. '''Ірбал''', tar. '''ІерБабыл''', wajt. '''Еӑлбабӑ''' - od ów. ''ірбабiл'' 'wrzosowisko' od ''ірбов'' ''wrzos''. |
| − | : tar. nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. '' | + | : tar. nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. ''Іер'' 'ziemia', ''Бабл'' 'gatunek motyla'. |
| − | '''Jaszunsz''', główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. '''Яшонш (♂)''', tar. ''' | + | '''Jaszunsz''', główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. '''Яшонш (♂)''', tar. '''Іашенш''' - od nazwy zimowego pałacu sułtanów korsaryjskich stanowiącej złożenie kor. ''яш'' 'buk' pochodzącego od kra. ''asqa'' + kor. ''шонш'' 'pałac' od kra. ''trunge'' 'namiot'. |
| − | '''Kdansch''', miasto u ujścia Gangreny - tar. ''' | + | '''Kdansch''', miasto u ujścia Gangreny - tar. '''Кует кдансхе''', wajt. '''Дӑнцеа''' - dosłownie 'bagienne miasto', od tar. ''Кует'' 'miasto' i ''кдансхе'' 'błotnisty, błotny, bagienny', od ''Кдансх'' 'błoto, bagno'. |
| − | '''Muczajjon''', religijne centrum Aeriów - aer. '''Мучајјон''', '''аМучајјон''', tar. ''' | + | '''Muczajjon''', religijne centrum Aeriów - aer. '''Мучајјон''', '''аМучајјон''', tar. '''Мчаіенх''' - od aer. ''Мучај'' 'krowa' + ''он-ак'' 'szalony' (kognat tar. ''уен-ет-е'' 'głupi'). |
'''Śyly''', siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. ''Ћьрқь'') - gaż. '''Ҫылы̌''', tar. '''Шылы''', '''Шыл''' - pochodna sgaż. ''*silV'' 'osada', co z kolei od rdzenia ''*si='' 'mieszkać' (por. gaż. ''силупа'' 'osiedle', ''шим'' 'mieszkać'). | '''Śyly''', siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. ''Ћьрқь'') - gaż. '''Ҫылы̌''', tar. '''Шылы''', '''Шыл''' - pochodna sgaż. ''*silV'' 'osada', co z kolei od rdzenia ''*si='' 'mieszkać' (por. gaż. ''силупа'' 'osiedle', ''шим'' 'mieszkać'). | ||
[[Kategoria:Odprysk]] | [[Kategoria:Odprysk]] | ||
Wersja z 21:40, 7 gru 2013
Skróty
- tar. - tarykański
- star. - starotarykański
- jasyr. - jasyrski
- aer. - aeriański
- niw. - niwski
- kar. - karski
- mro. - mrojski
- kor. - korsaryjski
- kra. - krakirski
- hiun. - hiundajski
- śhiun - średniohiundajski
- shiun - starohiundajski
- toj. - tojocki
- gaż. - gażachski
- sgaż. - starogażachski
- snob. - snobecki
- ów. - ówski
- tamt. - tamteński
- wajt. - wajtulski
- lach. - lachatyjski
- har. - harwarski
- bek. - bekuński
- sbek. - starobekuński
Obiekty i krainy geograficzne, kontynenty
Brezji, zatoka, podłużna zatoka oddzielająca Pokostę od Aristaty - shiun. Бреза (♀), Чєутед Брезам (♂), hiun. Чєјућед ам Бреза, kra. Beresi Qëqtla (♀), mro. са Бресін Лахт (♀), tar. Лахт брезе - od wymienionego przez starożytnego hiun. geografa Koukirinaga (Чөучірінаг, ok. 460 - 534 lub 535) plemienia Brezów (shiun. Брезаір) zamieszkującego niegdyś jej południowo-wschodnie wybrzeża. O pochodzeniu samych Brezów wiadomo niewiele; najczęściej przypuszcza się, że byli przodkami ludów śniekrickich, w szczególności Snobeków. Snobecy wskazują na pierwszy człon nazw snob. osad Вьрьткоруш i Вьрьсақ jako pochodzący od Brezów, same osady są jednak dużo młodsze.
- gaż. nazwa zatoki Ӗгулаш Ҫнекра, Ӗгулик oznacza dosł. 'długie morze'.
Gangrena, największa rzeka w Pokoście; wypływa z Gór Czerwonych i wpada do Morza Wodorostów - tar. Гангрен, jasyr. Гангҏејн, wajt. Гӑңгӑлеӑн - od tamt. nazwy rzeki *Gaŋa o niejasnej etymologii + tar. Рен 'rzeka'. Nazwa tar. zgodnie z zasadami ortografii powinna była być zapisywana ГангРен, jednak przyjął się zapis bez wewnętrznej kapitalizacji.
Krainy historyczne, państwa, ludy
Aeria, kraina zamieszkana przez Aeriów (patrz niżej) - aer. аЕріу, tar. Крен ееріе - od aer. а 'rodzajnik określony' + ері-у 'kraina, ziemia' (kognat tar. Іер 'ziemia, gleba').
Aeriowie, lud pratycki - aer. аЕріа, tar. Ееріетта - od Aerii (patrz wyżej) (nazwa głownie egzonimiczna, rzadko używana przez samych Aeriów).
- aer. nazwa аЛаданга - od а 'rodzajnik określony' + ланд-анг-у 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ланд-е 'mówić' (kognat tar. ы-глад-а 'mówić').
Bikunakowie, Bekunowie lud zamieszkały w Keriście - bek. Bekūnk, lach. Fikūŋka-głac, har. Vekkuni - od sbek. biw 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i kunak 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy.
Wejchowie, niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. Вегчоні, wajt. Вӗгук, tar. Уеіха - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy Vekkuni. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego slave), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt.
Miasta, osady
Akoteu, stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. Ӑготеҩ, tar. Ыктеу, hiun. Актсө - od swajt. ӑгӑ 'wycierać' (wajt. ӑгеӑ) + тсеҩҩ (wajt. сеҩҩ) 'droga', całość w znaczeniu 'miejsce, do którego przetarliśmy drogę'.
- w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy Eltum-enë, łączona z toj. олатан 'sierp' lub һеет 'strąk' (kognat shiun. єулад-іун 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. Ьлтюмїнї, Ьлат, Єуладүн.
Angoj, miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. Еӑңоӑї, Еӑңоӑїһўдіувоӑпи, hiun. Ьноі - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. еӑңоӑї һўдіувоӑп-и 'owoc wiary', gdzie еӑңоӑї 'owoc', һўдіувоӑп 'wiara' od һўдіув 'wierzyć', -и 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803.
- w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa Milen - hiun. Мілен, shiun. Меіленаін (♂), tar. Мылн - od shiun. меік лен-аг 'bez mgły', od меік 'bez', ленаг 'mgła' (współczesny hiun. лен) + аін 'jeden z formantów przymiotnika w r. m.', całość меіленаін oznaczała 'przejrzysty, wyraźny'.
Cewaluba, stolica ziem Jasyrskich - jasyr. Кот Цевалубіе, tar. Кует цбжалбе, wajt. Цеаблоӑбӑ - od jasyr. Кот 'miasto' i imienia założyciela miasta, Cewaluba (jasyr. Цевалуб), które znowuż pochodzi od jasyr. Цевал 'ogier' i dawnego Клубіо 'duma' (współcześnie Клуп).
Dźednachbar, siedziba jednego z książąt niwskich - niw. Дедніак Абар, tar. ԊеднахБар - dosł. 'kamienny bród', od niw. дедніак 'bród' od а-дед-а 'brodzić' (kognat tar. ы-ԋԋ-ау-а 'płynąć, przepływać') + бар 'kamień'.
Edefa, stolica Karii - kar. Етӏефӏі (♀), kra. Edëpëi Studa (♀), tar. Едепш - od kra. edëpëi 'obronna' od edëpëu 'bronić' + studa 'miasto'.
Emeryga, stolica Mroi - mro. Емерөнег (♀), Ермерөнег (♀), kra. Ermeråniga (♀), tar. Емрых - od kra. określenia studa ermerim ånigamt 'miasto dobrej opowieści (tj. gdzie opowieść kończy się szczęśliwie)', od studa 'miasto', ermerenë 'pomyślny', åniga 'historia, opowieść'.
Hasom Aszosi, stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. Һаѕоам Aѕоӑѕі, tar. Хашум бже Ыссаж, РацКует бже Ыссаж - dosł. Twierdza Aszos, na cześć córki proroka Wacuła.
- w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta Tintra - tar. Тінтр, star. Ћінтро - od tamt. *tinitəra 'zielone wzgórze' (por. ów. сінј-ак 'zielony', чар 'wzgórze'). Wg etymologii ludowej złożenie dialektalnego Тін 'pies' (literacki tar. Ԏун) + dawnej formy zaimka wskazującego тро 'ten' (współczesny tar. треу).
Irbabil, miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. Ірбал, tar. ІерБабыл, wajt. Еӑлбабӑ - od ów. ірбабiл 'wrzosowisko' od ірбов wrzos.
- tar. nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. Іер 'ziemia', Бабл 'gatunek motyla'.
Jaszunsz, główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. Яшонш (♂), tar. Іашенш - od nazwy zimowego pałacu sułtanów korsaryjskich stanowiącej złożenie kor. яш 'buk' pochodzącego od kra. asqa + kor. шонш 'pałac' od kra. trunge 'namiot'.
Kdansch, miasto u ujścia Gangreny - tar. Кует кдансхе, wajt. Дӑнцеа - dosłownie 'bagienne miasto', od tar. Кует 'miasto' i кдансхе 'błotnisty, błotny, bagienny', od Кдансх 'błoto, bagno'.
Muczajjon, religijne centrum Aeriów - aer. Мучајјон, аМучајјон, tar. Мчаіенх - od aer. Мучај 'krowa' + он-ак 'szalony' (kognat tar. уен-ет-е 'głupi').
Śyly, siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. Ћьрқь) - gaż. Ҫылы̌, tar. Шылы, Шыл - pochodna sgaż. *silV 'osada', co z kolei od rdzenia *si= 'mieszkać' (por. gaż. силупа 'osiedle', шим 'mieszkać').