Użytkownik:Hapana Mtu/Etymo: Różnice pomiędzy wersjami
Hapana Mtu (dyskusja | edycje) m |
Hapana Mtu (dyskusja | edycje) |
||
Linia 42: | Linia 42: | ||
'''Bikunakowie''', '''Bekunowie''' lud zamieszkały w Keriście - bek. '''Bekūnk''', lach. '''Fikūŋka-głac''', har. '''Vekkuni''' - od sbek. ''biw'' 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i ''kunak'' 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy. | '''Bikunakowie''', '''Bekunowie''' lud zamieszkały w Keriście - bek. '''Bekūnk''', lach. '''Fikūŋka-głac''', har. '''Vekkuni''' - od sbek. ''biw'' 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i ''kunak'' 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy. | ||
+ | |||
+ | '''Retszyci''', lud zamieszkały we wschodniej Aristacie nad zatoką Brezji - snob. '''Ретшара''', gaż. '''Решыр''', honk. '''Ретшор''', tar. '''Ретшытта''', wajt. '''Леадѕі''' - od snob. ''Рет'' 'Orot, nazwa osady' + ''-ша'' 'mieszkaniec jakiegoś miejsca'. Nazwa ta na wschód i na południe przedostała się za pośrednictwem honk. | ||
+ | : ret. określenie '''Нопорик''' od ''ном'' 'jeden' + ''апор'' 'głowa', w myśl przekonania, że mieszkańcy obcych stron miewają wiele głów | ||
'''Wejchowie''', niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. '''Вегчоні''', wajt. '''Вӗгук''', tar. '''Һеіха''' - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy ''Vekkuni''. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego ''slave''), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt. | '''Wejchowie''', niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. '''Вегчоні''', wajt. '''Вӗгук''', tar. '''Һеіха''' - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy ''Vekkuni''. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego ''slave''), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt. |
Wersja z 22:59, 20 mar 2015
Skróty
- tar. - tarykański
- star. - starotarykański
- jasyr. - jasyrski
- aer. - aeriański
- niw. - niwski
- kar. - karski
- mro. - mrojski
- kor. - korsaryjski
- kra. - krakirski
- hiun. - hiundajski
- śhiun - średniohiundajski
- shiun - starohiundajski
- toj. - tojocki
- gaż. - gażachski
- sgaż. - starogażachski
- snob. - snobecki
- oń. - oński
- ów. - ówski
- tamt. - tamteński
- wajt. - wajtulski
- lach. - lachatyjski
- har. - harwarski
- bek. - bekuński
- sbek. - starobekuński
Obiekty i krainy geograficzne, kontynenty
Brezji, zatoka, podłużna zatoka oddzielająca Pokostę od Aristaty - shiun. Бреза (♀), Чєутед Брезам (♂), hiun. Чєјућед ам Бреза, kra. Beresi Qëqtla (♀), mro. са Бресін Лахт (♀), tar. Лахт брезе - od wymienionego przez starożytnego hiun. geografa Koukirinaga (Чөучірінаг, ok. 460 - 534 lub 535) plemienia Brezów (shiun. Брезаір) zamieszkującego niegdyś jej południowo-wschodnie wybrzeża. O pochodzeniu samych Brezów wiadomo niewiele; najczęściej przypuszcza się, że byli przodkami ludów śniekrickich, w szczególności Snobeków. Snobecy wskazują na pierwszy człon nazw snob. osad Вьрьткоруш i Вьрьсақ jako pochodzący od Brezów, same osady są jednak dużo młodsze.
- gaż. nazwa zatoki Егулаш Ҫнекра, Егулик oznacza dosł. 'długie morze'.
Gangrena, największa rzeka w Pokoście; wypływa z Gór Czerwonych i wpada do Morza Wodorostów - tar. Гангрен, jasyr. Гангҏејн, wajt. Гӑңгӑлеӑн - od tamt. nazwy rzeki *Gaŋa o niejasnej etymologii + tar. Рен 'rzeka'. Nazwa tar. zgodnie z zasadami ortografii powinna była być zapisywana ГангРен, jednak przyjął się zapis bez wewnętrznej kapitalizacji.
Krainy historyczne, państwa, ludy
Aeria, kraina zamieszkana przez Aeriów (patrz niżej) - aer. аЕріу, tar. Крен ееріе - od aer. а 'rodzajnik określony' + ері-у 'kraina, ziemia' (kognat tar. Іер 'ziemia, gleba').
Aeriowie, lud pratycki - aer. аЕріа, tar. Ееріетта - od Aerii (patrz wyżej) (nazwa głownie egzonimiczna, rzadko używana przez samych Aeriów).
- aer. nazwa аЛаданга - od а 'rodzajnik określony' + ланд-анг-у 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ланд-е 'mówić' (kognat tar. ы-глад-а 'mówić').
Balezjanie, przeciwnicy dominacji wajtulskiej w Pokoście - tar. Балечезза, wajt. Бӑлоѕоак, hiu. Бальсез, mro. Балєсезі, kor. Балешес, kar. Валесет, kra. balesezirt - od kra. baleza 'sprzeciw, odmowa', od balu 'sprzeciwiać się, odmawiać' + ez 'końcówka matronimiczna'.
- w wajt. często ironicznie zniekształcane do Вӑлоѕоак, co zawiera вӑл 'zły'
Bikunakowie, Bekunowie lud zamieszkały w Keriście - bek. Bekūnk, lach. Fikūŋka-głac, har. Vekkuni - od sbek. biw 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i kunak 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy.
Retszyci, lud zamieszkały we wschodniej Aristacie nad zatoką Brezji - snob. Ретшара, gaż. Решыр, honk. Ретшор, tar. Ретшытта, wajt. Леадѕі - od snob. Рет 'Orot, nazwa osady' + -ша 'mieszkaniec jakiegoś miejsca'. Nazwa ta na wschód i na południe przedostała się za pośrednictwem honk.
- ret. określenie Нопорик od ном 'jeden' + апор 'głowa', w myśl przekonania, że mieszkańcy obcych stron miewają wiele głów
Wejchowie, niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. Вегчоні, wajt. Вӗгук, tar. Һеіха - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy Vekkuni. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego slave), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt.
Miasta, osady
Akoteu, stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. Ӑготеҩ, tar. Ыктеһ, hiun. Актсө - od swajt. ӑгӑ 'wycierać' (wajt. ӑгеӑ) + тсеҩҩ (wajt. сеҩҩ) 'droga', całość w znaczeniu 'miejsce, do którego przetarliśmy drogę'.
- w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy Eltum-enë, łączona z toj. олатан 'sierp' lub һеет 'strąk' (kognat shiun. єулад-іун 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. Ьлтюмїнї, Ьлат, Єуладүн.
Angoj, miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. Еӑңоӑї, Еӑңоӑїһўдіувоӑпи, hiun. Ьноі - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. еӑңоӑї һўдіувоӑп-и 'owoc wiary', gdzie еӑңоӑї 'owoc', һўдіувоӑп 'wiara' od һўдіув 'wierzyć', -и 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803.
- w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa Milen - hiun. Мілен, shiun. Меіленаін (♂), tar. Мылн - od shiun. меік лен-аг 'bez mgły', od меік 'bez', ленаг 'mgła' (współczesny hiun. лен) + аін 'jeden z formantów przymiotnika w r. m.', całość меіленаін oznaczała 'przejrzysty, wyraźny'.
Cewaluba, stolica ziem Jasyrskich - jasyr. Кот Цевалубіе, tar. Кует цбжалбе, wajt. Цеаблоӑбӑ - od jasyr. Кот 'miasto' i imienia założyciela miasta, Cewaluba (jasyr. Цевалуб), które znowuż pochodzi od jasyr. Цевал 'ogier' i dawnego Клубіо 'duma' (współcześnie Клуп).
Dźednachbar, siedziba jednego z książąt niwskich - niw. Дедніак Абар, tar. НіеднахБар, wajt. Деңакабал - dosł. 'kamienny bród', od niw. дедніак 'bród' od а-дед-а 'brodzić' (kognat tar. ы-ні-ау-а 'płynąć, przepływać') + бар 'kamień'.
Edefa, stolica Karii - kar. Етӏефӏі (♀), kra. Edëpëi Studa (♀), tar. Едепш - od kra. edëpëi 'obronna' od edëpëu 'bronić' + studa 'miasto'.
Emeryga, stolica Mroi - mro. Емерөнег (♀), Ермерөнег (♀), kra. Ermeråniga (♀), tar. Емрых - od kra. określenia studa ermerim ånigamt 'miasto dobrej opowieści (tj. gdzie opowieść kończy się szczęśliwie)', od studa 'miasto', ermerenë 'pomyślny', åniga 'historia, opowieść'.
Hasom Aszosi, stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. Һаѕоам Aѕоӑѕі, tar. Хафм бже Ыссаж, РацКует бже Ыссаж - dosł. Twierdza Aszos, na cześć córki proroka Wacuła.
- w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta Tintra - tar. Тінтр, star. Ћінтро - od tamt. *tinitəra 'zielone wzgórze' (por. ów. сінј-ак 'zielony', чар 'wzgórze'). Wg etymologii ludowej złożenie dialektalnego Тін 'pies' (literacki tar. Тҩн) + dawnej formy zaimka wskazującego тро 'ten' (współczesny tar. треһ).
Hiundapanlo, stolica Autonomicznego Regionu Hiundajskiego w Wajtulii - wajt. Їўндӑбӑнллоа hiun. Хүндапанло, tar. Хҩндапанле - od wajt. Їўндӑ 'Hiundaj' + бӑн 'sufiks zbiorczy' + ллоа 'sufiks zgrubiający'.
- potoczna nazywana Milencyn - hiun. Мілен тсїн 'Nowym Milen' - od Мілен (patrz: Angoj) + тсїн 'nowy', ze shiun. тсінед 'nowy'.
Irbabil, miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. Ірбал, tar. ІерБабыл, wajt. Еӑлбабӑ - od ów. ірбабiл 'wrzosowisko' od ірбов wrzos.
- tar. nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. Іер 'ziemia', Бабл 'gatunek motyla'.
Jaszunsz, główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. Яшонш (♂), tar. Іашенш - od nazwy zimowego pałacu sułtanów korsaryjskich stanowiącej złożenie kor. яш 'buk' pochodzącego od kra. asqa + kor. шонш 'pałac' od kra. trunge 'namiot'.
Jykwenmyt, miasto na północy Wajtulii Gangreńskiej - tar. Ікуенмыт, wajt. Икӗмй - od star. јај 'ognisko' (kognat jasyr. жаж, w dzisiejszym tar. wyparte przez ХыДансаі) i кoнміте 'nasz wspólny' (por. tar. куенмы 'my razem').
Kameda, miasto w Wajtulii, położona na dawnych ziemiach oń., później toj. - wajt. Гамеада, hiun. Камьдїс, shiun. Чаммаідісаіс (♂), tar. Камдс - od oń. *kamlVk aidVs 'mulista woda' (por. ów. кіфла 'muł', оде 'woda').
Kdansch, miasto u ujścia Gangreny - tar. Кует кдансхе, wajt. Дӑнцеа - dosłownie 'bagienne miasto', od tar. Кует 'miasto' i кдансхе 'błotnisty, błotny, bagienny', od Кдансх 'błoto, bagno'.
Krembal, port morski w Wajtulii - wajt. Коӑлӗмбӑл, Лӗмбӑл, kor. Нiчремвалмес (♂), Кремвалмес (♂), kra. Niqrembalmeze (♂), hiun. Никрембалмьс, Крембалмьс, Крембал, tar. Крембал - od kra. niqrenë 'zwycięski' Balenëmeze imię męskie, prawdopodobnie założyciel osady, od balenë 'silny' i meze 'źrebak'. Wg lokalnej legendy Balenëmeze był żeglarzem, a ziemię, na której zbudował swoją chatę, zdobył podstępem przechytrzywszy mieszkającego na niej stolema, stąd przydomek "zwycięski".
Muczajjon, ruiny dawnego religijnego centrum Aeriów, obecnie na terenie Autonomicznego Regionu Hiundajskiego w Wajtulii - aer. Мучајјон, аМучајјон, tar. Мчаіенх, wajt. Муцǒїǒ - od aer. Мучај 'krowa' + он-ак 'szalony' (kognat tar. һен-ет-е 'głupi').
Śyly, siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. Ћьрқь) - gaż. Ҫылы, tar. Шылы, Шыл - pochodna sgaż. *silV 'osada', co z kolei od rdzenia *si= 'mieszkać' (por. gaż. силупа 'osiedle', шим 'mieszkać').
Tusbin, miasto w Wajtulii, na Półwyspie Hiundajskim, w starożytności siedziba władców Beucji - hiun. Тюсбїньр, shiun. Төусбінаір (♀), kra. Tåksbegnëa (♀), Tåzbenna (♀), tar. Тусбын, wajt. Дусбилл - pisownia zachowana w źródłach kra. sugeruje, iż pierwotna nazwa shiun. brzmiała *Точсбеінаір 'trzy owce', od точс 'trzy' + беінаі 'owca' (kognat kra. bgëna 'owca') + р 'wykładnik liczby mnogiej', nazwa została jednak wcześnie przekręcona na bardziej dostojne Төусбінаір 'syreny', od төус-еім 'śledź' + бінаі 'stryjenka' + р 'liczba mnoga'.