Użytkownik:Hapana Mtu/Etymo

Skróty

tar. - tarykański

star. - starotarykański

jasyr. - jasyrski

aer. - aeriański

niw. - niwski

kar. - karski

mro. - mrojski

kor. - korsaryjski

kra. - krakirski

hiun. - hiundajski

śhiun - średniohiundajski

shiun - starohiundajski

toj. - tojocki

gaż. - gażachski

sgaż. - starogażachski

snob. - snobecki

honk. - honkiski

oń. - oński

ów. - ówski

tamt. - tamteński

wajt. - wajtulski

lach. - lachatyjski

har. - harwarski

bek. - bekuński

sbek. - starobekuński

ret. - retszycki

Obiekty i krainy geograficzne, kontynenty

Brezji, zatoka, podłużna zatoka oddzielająca Pokostę od Aristaty - shiun. Бреза (♀), Чєутед Брезам (♂), hiun. Чєјућед ам Бреза, kra. Beresi Qëqtla (♀), mro. са Бресін Лахт (♀), tar. Лахт брезе - od wymienionego przez starożytnego hiun. geografa Koukirinaga (Чөучірінаг, ok. 460 - 534 lub 535) plemienia Brezów (shiun. Брезаір) zamieszkującego niegdyś jej południowo-wschodnie wybrzeża. O pochodzeniu samych Brezów wiadomo niewiele; najczęściej przypuszcza się, że byli przodkami ludów śniekrickich, w szczególności Snobeków. Snobecy wskazują na pierwszy człon nazw snob. osad Вьрьткоруш i Вьрьсақ jako pochodzący od Brezów, same osady są jednak dużo młodsze.

gaż. nazwa zatoki Егулаш Ҫнекра, Егулик oznacza dosł. 'długie morze'.

Gangrena, największa rzeka w Pokoście; wypływa z Gór Czerwonych i wpada do Morza Wodorostów - tar. Гангрен, jasyr. Гангҏејн, wajt. Гӑңгӑлеӑн - od tamt. nazwy rzeki *Gaŋa o niejasnej etymologii + tar. Рен 'rzeka'. Nazwa tar. zgodnie z zasadami ortografii powinna była być zapisywana ГангРен, jednak przyjął się zapis bez wewnętrznej kapitalizacji.

Krainy historyczne, państwa, ludy

Aeria, kraina zamieszkana przez Aeriów (patrz niżej) - aer. аЕріу, tar. Крен ееріе - od aer. а 'rodzajnik określony' + ері-у 'kraina, ziemia' (kognat tar. Іер 'ziemia, gleba').

Aeriowie, lud pratycki - aer. аЕріа, tar. Ееріетта - od Aerii (patrz wyżej) (nazwa głownie egzonimiczna, rzadko używana przez samych Aeriów).

aer. nazwa аЛаданга - od а 'rodzajnik określony' + ланд-анг-у 'mówiący' (nosowość pierwszej samogłoski została pominięta), od ланд-е 'mówić' (kognat tar. ы-глад-а 'mówić').

Balezjanie, przeciwnicy dominacji wajtulskiej w Pokoście - tar. Балечезза, wajt. Бӑлоѕоак, hiu. Бальсез, mro. Балєсезі, kor. Балешес, kar. Валесет, kra. balesezirt - od kra. baleza 'sprzeciw, odmowa', od balu 'sprzeciwiać się, odmawiać' + ez 'końcówka matronimiczna'.

w wajt. często ironicznie zniekształcane do Вӑлоѕоак, co zawiera вӑл 'zły'

Bikunakowie, Bekunowie lud zamieszkały w Keriście - bek. Bekūnk, lach. Fikūŋka-głac, har. Vekkuni - od sbek. biw 'prefiks oznaczający lud' (kognaty obecne też w nazwach innych ludów, np. Buatów, Bairów) i kunak 'wolny, wolność'. Przez mieszkańców Gluristy nazwa ta jest często używana dla oznaczenia wszystkich ludów Keristy.

Retszyci, lud zamieszkały we wschodniej Aristacie nad zatoką Brezji - snob. Ретшара, gaż. Решыр, honk. Ретшор, tar. Ретшытта, wajt. Леадѕі - od snob. Рет 'Orot, nazwa osady' + -ша 'mieszkaniec jakiegoś miejsca'. Nazwa ta na wschód i na południe przedostała się za pośrednictwem honk.

ret. określenie Нопорик od ном 'jeden' + апор 'głowa', w myśl przekonania, że mieszkańcy obcych stron miewają wiele głów

Wejchowie, niewolnicy "zamorscy", sprowadzani do Pokosty z Gluristy (choć niekoniecznie urodzeni w Gluriście) - kor. Вегчоні, wajt. Вӗгук, tar. Һеіха - od har. nazwy Bikunaków (patrz wyżej) i innych mieszkańców Keristy Vekkuni. Korsaryjscy kupcy przyjęli tę nazwę w znaczeniu 'niewolnik', ponieważ w czasie ich pionierskich kontaktów z gluristańskimi pruchnami na rynku dominowali niewolnicy z Keristy (por. etymologia angielskiego slave), zawężenie znaczenia do 'niewolników "zamorskich"' dokonało się już w Pokoście, prawdopodobnie na gruncie wajt.

Miasta, osady

Akoteu, stolica Wajtulii, położona na dawnych ziemiach toj. - wajt. Ӑготеҩ, tar. Ыктеһ, hiun. Актсө - od swajt. ӑгӑ 'wycierać' (wajt. ӑгеӑ) + тсеҩҩ (wajt. сеҩҩ) 'droga', całość w znaczeniu 'miejsce, do którego przetarliśmy drogę'.

w źródłach kra. zachowana przedwajtulska nazwa osady z tamtej okolicy Eltum-enë, łączona z toj. олатан 'sierp' lub һеет 'strąk' (kognat shiun. єулад-іун 'groch'), od niej liczne uwspółcześnienia tworzone przez Hiundajów w celach historyczno-propagandowych, m.in. Ьлтюмїнї, Ьлат, Єуладүн.

Angoj, miasto w Wajtulii, dawna stolica Hiundajów - wajt. Еӑңоӑї, Еӑңоӑїһўдіувоӑпи, hiun. Ьноі - na cześć Eszona Angojhutjuwapiego, w którego imieniu zdobyto miasto w roku 1012, od wajt. еӑңоӑї һўдіувоӑп-и 'owoc wiary', gdzie еӑңоӑї 'owoc', һўдіувоӑп 'wiara' od һўдіув 'wierzyć', -и 'dopełniacz'. Nazwa została przywrócona po ponownym zajęciu miasta przez Wajtułów w 2803.

w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza hiundajska nazwa Milen - hiun. Мілен, shiun. Меіленаін (♂), tar. Мылн - od shiun. меік лен-аг 'bez mgły', od меік 'bez', ленаг 'mgła' (współczesny hiun. лен) + аін 'jeden z formantów przymiotnika w r. m.', całość меіленаін oznaczała 'przejrzysty, wyraźny'.

Cewaluba, stolica ziem Jasyrskich - jasyr. Кот Цевалубіе, tar. Кует цбжалбе, wajt. Цеаблоӑбӑ - od jasyr. Кот 'miasto' i imienia założyciela miasta, Cewaluba (jasyr. Цевалуб), które znowuż pochodzi od jasyr. Цевал 'ogier' i dawnego Клубіо 'duma' (współcześnie Клуп).

Dźednachbar, siedziba jednego z książąt niwskich - niw. Дедніак Абар, tar. НіеднахБар, wajt. Деңакабал - dosł. 'kamienny bród', od niw. дедніак 'bród' od а-дед-а 'brodzić' (kognat tar. ы-ні-ау-а 'płynąć, przepływać') + бар 'kamień'.

Edefa, stolica Karii - kar. Етӏефӏі (♀), kra. Edëpëi Studa (♀), tar. Едепш - od kra. edëpëi 'obronna' od edëpëu 'bronić' + studa 'miasto'.

Emeryga, stolica Mroi - mro. Емерөнег (♀), Ермерөнег (♀), kra. Ermeråniga (♀), tar. Емрых - od kra. określenia studa ermerim ånigamt 'miasto dobrej opowieści (tj. gdzie opowieść kończy się szczęśliwie)', od studa 'miasto', ermerenë 'pomyślny', åniga 'historia, opowieść'.

Etosna, miasto wajt. położone na pn.-wsch. od Akoteu - wajt. Еӑцхоѕңӑ, tar. Етысн - nazwa pochodzenia oń., prawdopodobnie związana z *ettos- 'siać' lub *itVs 'kowal'.

Hasom Aszosi, stolica Wajtulii Gangreńskiej - wajt. Һаѕоам Aѕоӑѕі, tar. Хафм бже Ыссаж, РацКует бже Ыссаж - dosł. Twierdza Aszos, na cześć córki proroka Wacuła.

w powszechnym użyciu pozostaje wcześniejsza nazwa miasta Tintra - tar. Тінтр, star. Ћінтро - od tamt. *tinitəra 'zielone wzgórze' (por. ów. сінј-ак 'zielony', чар 'wzgórze'). Wg etymologii ludowej złożenie dialektalnego Тін 'pies' (literacki tar. Тҩн) + dawnej formy zaimka wskazującego тро 'ten' (współczesny tar. треһ).

Hiundapanlo, stolica Autonomicznego Regionu Hiundajskiego w Wajtulii - wajt. Їўндӑбӑнллоа hiun. Хүндапанло, tar. Хҩндапанле - od wajt. Їўндӑ 'Hiundaj' + бӑн 'sufiks zbiorczy' + ллоа 'sufiks zgrubiający'.

potoczna nazywana Milencyn - hiun. Мілен тсїн 'Nowym Milen' - od Мілен (patrz: Angoj) + тсїн 'nowy', ze shiun. тсінед 'nowy'.

Irbabil, miasto na Pobrzeżu Zaimkowym - ów. Ірбал, tar. ІерБабыл, wajt. Еӑлбабӑ - od ów. ірбабiл 'wrzosowisko' od ірбов wrzos.

tar. nazwa pisana jak rzeczownik złożony w wyniku błędnego odczytania wyrazu jako złożenie pochodzenia pratyckiego, por. tar. Іер 'ziemia', Бабл 'gatunek motyla'.

Jaszunsz, główne miasto Korsarii, zimowa stolica państwa - kor. Яшонш (♂), tar. Іашенш - od nazwy zimowego pałacu sułtanów korsaryjskich stanowiącej złożenie kor. яш 'buk' pochodzącego od kra. asqa + kor. шонш 'pałac' od kra. trunge 'namiot'.

Jykwenmyt, miasto na północy Wajtulii Gangreńskiej - tar. Ікуенмыт, wajt. Икӗмй - od star. јај 'ognisko' (kognat jasyr. жаж, w dzisiejszym tar. wyparte przez ХыДансаі) i кoнміте 'nasz wspólny' (por. tar. куенмы 'my razem').

Kameda, miasto w Wajtulii, położona na dawnych ziemiach oń., później toj. - wajt. Гамеада, hiun. Камьдїс, shiun. Чаммаідісаіс (♂), tar. Камдс - od oń. *kamlVk aidVs 'mulista woda' (por. ów. кіфла 'muł', оде 'woda').

Kdansch, miasto u ujścia Gangreny - tar. Кует кдансхе, wajt. Дӑнцеа - dosłownie 'bagienne miasto', od tar. Кует 'miasto' i кдансхе 'błotnisty, błotny, bagienny', od Кдансх 'błoto, bagno'.

Krembal, port morski w Wajtulii - wajt. Коӑлӗмбӑл, Лӗмбӑл, kor. Нiчремвалмес (♂), Кремвалмес (♂), kra. Niqrembalmeze (♂), hiun. Никрембалмьс, Крембалмьс, Крембал, tar. Крембал - od kra. niqrenë 'zwycięski' Balenëmeze imię męskie, prawdopodobnie założyciel osady, od balenë 'silny' i meze 'źrebak'. Wg lokalnej legendy Balenëmeze był żeglarzem, a ziemię, na której zbudował swoją chatę, zdobył podstępem przechytrzywszy mieszkającego na niej stolema, stąd przydomek "zwycięski".

Muczajjon, ruiny dawnego religijnego centrum Aeriów, obecnie na terenie Autonomicznego Regionu Hiundajskiego w Wajtulii - aer. Мучајјон, аМучајјон, tar. Мчаіенх, wajt. Муцǒїǒ - od aer. Мучај 'krowa' + он-ак 'szalony' (kognat tar. һен-ет-е 'głupi').

Orot, portowa osada ret. u ujścia Zadumy do Zatoki Brezji - ret. Орот, snob., gaż. i tar. Рет - od ret. орот 'ujście', od оро 'wypływać, wyciekać, wytryskać; pluć' + т 'imiesłów przymiotnikowy'.

w snob. Рет jest używane także w rozszerzonym znaczeniu jako nazwa całej Aristaty

Śyly, siedziba gażachskiego plemienia Târqâ (gaż. Ћьрқь) - gaż. Ҫылы, tar. Шылы, Шыл - pochodna sgaż. *silV 'osada', co z kolei od rdzenia *si= 'mieszkać' (por. gaż. силупа 'osiedle', шим 'mieszkać').

Teczjaj, miasto w zachodniej Wajtulii Gangreńskiej, stolica skindreży - tar. Тецшіаі, wajt. Деӑіаі, honk. Те^нча - od honk. те^нча 'wodopój'.

Tusbin, miasto w Wajtulii, na Półwyspie Hiundajskim, w starożytności siedziba władców Beucji - hiun. Тюсбїньр, shiun. Төусбінаір (♀), kra. Tåksbegnëa (♀), Tåzbenna (♀), tar. Тусбын, wajt. Дусбилл - pisownia zachowana w źródłach kra. sugeruje, iż pierwotna nazwa shiun. brzmiała *Точсбеінаір 'trzy owce', od точс 'trzy' + беінаі 'owca' (kognat kra. bgëna 'owca') + р 'wykładnik liczby mnogiej', nazwa została jednak wcześnie przekręcona na bardziej dostojne Төусбінаір 'syreny', od төус-еім 'śledź' + бінаі 'stryjenka' + р 'liczba mnoga'.