Język ozarnijski
Język ozarnijski Θem Ozara সেম ওসার ['θem 'ozaʁa] | |
---|---|
Sposoby zapisu: | ozarijskie, łacińskie, bengalskie |
Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
Faktycznie | |
Utworzenie: | Henryk Pruthenia w 2017 |
W ? | |
Używany w : | Ozar |
Klasyfikacja: | J. ozarnijskie
|
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język ozarnijski - starożytny język Ozaru, znany z inskrypcji oraz znalezisk archeologicznych pochodzących z tamtego okresu. Charakteryzował się dużym stopniem analityczności i częstym użyciem słów zależnych (konstrukcji analitycznych, przyimków, czasowników posiłkowych). Nie wykazano pokrewieństwa z żadnym innym językiem, chociaż niektórzy ajdyniriańscy badacze postulują pokrewieństwo z językami Ludów Lasu.
Dźwięki
Spółgłoski
- m n ɳ (m n nh)
- p t ʈ ( p t th)
- f θ s z ʁ (f θ s z r)
- l ɭ (l lh)
Samogłoski
- i u (i u)
- e o (e o)
- a (a)
Akcent
Akcent padał na pierwszą sylabę wyrazu.
Budowa sylaby
Dominującą strukturą sylaby było CV, rzadziej CVN, gdzie C - każda możliwa spółgłoska, V - każda możliwa samogłoska, N - każda spółgłoska sonorna, lub podobna.
Zapis
Zapis ozarnijski
Ozarowie dla zapisu swojego języka pierwotnie stosowali sylabariusz oparty o piśmiennictwo klinowe. Posiadał on wiele znaków dla sylab zamkniętych, a także wiele wersji znaków dla tej samej sylaby. Pierwotnie na terenie Ozaru używano silnie zmodyfikowanego pisma zaedraskiego, które rozwinęło się w lokalne ozarnijskie pismo klinowe. Pismo klinowe przerodziło się następnie w używany na papirusie sylabariusz.
Zapis zaedraski
Ze względu na nierozszyfrowanie pisma Zaedrachów, do dziś nie znana jest treść inskrypcji zapisanych ich pismem w Ozarze. O ile większość inskrypcji (87 z wszystkich z 114) przedstawia podobny stosunek znaków rozpoznawanych jako logograficznych do znaków uznawanych za fonetyczne, co świadczyłoby za użyciem języka zaedraskiego, to w 27 inskrypcjach uznawano jedynie lub przede wszystkim znaków uznawanych za fonetyczne, co mogłoby świadczyć o zapisie języka ozarnijskiego.
Zapis zaedraski szybko został wyparty przez piśmiennictwo klinowe.
Ozarnijskie Pismo Klinowe
W Ozarze bardzo szybko zaczęto używać wyrosłego lokalnie pisma klinowego zapisywanego na glinianych tabliczkach. Było ono sylabariuszem, wspartym o nieliczne logografy. Znaki przedstawiające sylaby w większości jednak nie wyrosły z wcześniej używanego pisma zaedraskiego, a zostały najprawdopodobniej wymyślone przez jedną osobę i wprowadzone odgórnie do użytku (o czym świadczą ozarnijskie inskrypcje). Z czasem jednak zaczęto łączyć znaki dla dwóch sylab w jeden (tak powstały znaki dla sylab zamkniętych), a także używano pojedynczych logografów wywodzących się z pisma zaedraskiego dostosowanych do pisma klinowego.
Ozarnijskie pismo sylabowe
Wraz z rozwojem piśmiennictwa obok pisma klinowego w Ozarze zaczęło rozwijać się pismo sylabowe, zapisywane na papirusach. Znaki sylabariusza wywodzą się w większości ze znaków pisma klinowego (z którym przez pewien czas współistniało), choć doszło też do wielu innowacji, których przyczyną była możliwość zaokrąglania znaków. W ozarnijskim piśmie sylabowym całkowicie przestano używać znaków logograficznych. Wiele znaków przedstawiało też tę samą wartość fonetyczną.
Zapis łaciński
Zapis łaciński to zmodyfikowany alfabet łaciński, przystosowany do fonetyki języka ozarnijskiego. Istnieje także szereg dwuznaków dla zapisu spółgłosek refleksyjnych: nh, th, lh. Dodatkowo alfabet został rozszerzony o tetę (θ) dla zapisu spółgłoski [θ].
Zapis bengalski
Język ozarnijski posiada także abugidowy zapis oparty na piśmie bengalskim.
Dla szybkiej transliteracji używana jest klawiatura Lexilogos[1], z jedną modyfikacją: dla samodzielnej samogłoski /a/ używany jest odpowiednik bengalskiej samogłoski /ā/; dodatkowo, dla /nh/ używa się /ṇ/, a dla /th/ znaku /ṭ/. Dźwięk /f/ zapisywany jest za pomocą znaku /b/. Zapis bengalski nie rozróżnia par /l/ : /lh/, /s/ : /z/ : /θ/.
Samogłoski
Samogłoski są de facto diakrytykami modyfikującymi spółgłoski. Samogłoska /o/ jest inherentna, to jest każdy znak spółgłoskowy zawiera ją domyślnie w sobie.
Samogłoska | /i/ | /u/ | /e/ | /o/ | /a/ |
---|---|---|---|---|---|
Samodzielnie | ই | উ | এ | ও | আ |
Diakrytyk | ি | ু | ে | — | া |
Spółgłoski
ম | ন | ণ | ||
---|---|---|---|---|
/m/ | /n/ | /nh/ | ||
প | ত | ট | ||
/p/ | /t/ | /th/ | ||
ব | স | র | ||
/f/ | /θ/ | /s/ | /z/ | /r/ |
ল | ||||
/l/ | /lh/ |
Jako, że zapis bengalski jest abugidą spółgłoski zawierają w sobie samogłoskę /o/. Język ozarnijski przewiduje jednak możliwość istnienia sylab zamkniętych spółgłoska sonorną. Zamykającą sylabę spółgłoskę można wtedy zapisać w dwójnasób: "ওসার" /osaro/, lub "ওসার্" /osar/, gdzie dla usunięcia samogłoski używa się specjalnego znaku diakrytycznego.
C | |
---|---|
্ | — |
ম্ | ম |
/m/ |
Gramatyka
Zaimki
Zaimki osobowe
Osoba | Sg | Pl |
---|---|---|
1. | unh | inmu |
2. | zen | thi |
3. | utha | ilhθel |
Przedstawiona forma równa się formie absolutywu. W formie ergatywu, a także w innych przypadkach, zaimki osobowe odmieniają się jak rzeczowniki klasy I i II (w zależności od obecności w wygłosie samogłoski, bądź nie), przy czym w formach przypadków zależnych samogłoska nagłosowa wypada.
Zaimki pytające
- sa - co?
- ase - kto?
Zaimki wskazujące
W języku ozarnijskim występuje tylko jeden zaimek wskazujący: me. Odnosi się on zarówno do przedmiotów i ludzi znajdującym się blisko, jak i daleko. Znaczenie można zawęzić za pomocą dookreśleń lub kontekstu.
Rzeczownik
W język ozarnijskim wystęują trzy liczby i cztery przypadki. Dodatkowo, rozróżnia się kategorię żywotności (obejmuje ona ludzi i wszystkie zwierzęta, z wyjątkiem ryb i bezkręgowców).
Kategorie gramatyczne
Przypadki
W języku ozarnijskim występują cztery przypadki:
- absolutyw - podmiot zdania nieprzechodniego i dopełnienie zdania przechodniego; podstawowa forma rzeczowników;
- ergatyw - podmiot zdania przechodniego;
- dopełniacz - używany dla wyrażania posiadania; może też zastąpić absolutyw w funkcji dopełnienia w konstrukcji partytywnej;
- miejscownik - używany z przyimkami; be z przyimków wyraża lokatywność.
Liczby
W języku ozarnijskim występują trzy liczby:
- pojedyncza - pojedyncze przedmioty;
- podwójna - pary przedmiotów;
- mnoga - większa, lub nieokreślona liczba przedmiotów.
Żywotność
Rzeczowniki w języku ozarnijskim posiadają przypisaną do swojego znaczenia cechę żywotności. Za rzeczowniki żywotne uznaje się słowa, opisujące ludzi i zwierzęta (za wyjątkiem bezkręgówców i ryb), a rzadziej też oznaczające twory mitologiczne. Wszystkie inne rzeczowniki przynależą do klasy rzeczowników nieżywotnych. Żywotność jest też wyrażana we fleksji: dopełniacz i ergatyw rzeczowników nieżywotnych są sobie tożsame.
Deklinacja
W języku ozarnijskim występują tylko trzy wzory deklinacyjne.
Deklinacja I
Do deklinacji I przynależą rzeczowniki, których tematy zakańczają się spółgłoską.
Deklinacja Ia
θomanh "człowiek" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | θomanh | θomanhithel | θomanhun |
Erg. | θomanho | θomanholo | θomanhero |
Dop. | θomanhiti | θomanhulu | θomanhenhu |
Loc. | θomanhala | θomanhalh |
Deklinacja Ib
thapin "ręka" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | thapin | thapinithel | thapinun |
Erg. | thapino | thapinolo | thapinero |
Dop. | |||
Loc. | thapinala | thapinalh |
Deklinacja II
Do deklinacji II należą rzeczowniki, które odmieniają się według wzoru samogłoskowego.
Deklinacja IIa
thulha "kobieta" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | thulha | thulhal | thulhan |
Erg. | thulhaf | thulhalo | thulharo |
Dop. | thulhate | thulhalu | thulhanhu |
Loc. | thulhala | thulhalh |
Deklinacja IIb
tulhme "dom" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | tulhme | tulhmel | tulhmen |
Erg. | tulhmef | tulhmelo | tulhmero |
Dop. | |||
Loc. | tulhmela | tulhmelh |
Deklinacja III
Do deklinacji III należy część rzeczowników, których temat kończy się spółgłoską. Stanowią one około 15% wszystkich rzeczowników spółgłoskotematowych.
Deklinacja IIIa
thalh "mąż" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | thalh | thalhel | thalhen |
Erg. | thalhi | thalhilo | thalhife |
Dop. | thalhit | thalhite | thalhinhu |
Loc. | thalhela | thalhel | thalhelh |
Deklinacja IIIb
zunh "ząb" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | zunh | zunhel | zunhen |
Erg. | zunhi | zunhilo | zunhife |
Dop. | |||
Loc. | zunhela | zunhel | zunhelh |
Przymiotnik
Przymiotnik w język ozarnijskim zgadza się co do przypadku z rzeczownikiem. Przymiotnik zgadza się co do żywotności z rzeczownikiem. Przymiotniki odmieniają się jak rzeczowniki I i II deklinacji.
Deklinacja I
pothun "wielki" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | pothun | pothunithel | pothunun |
Erg. | pothuno | pothunolo | pothunero |
Dop. | pothuniti
/pothuno |
pothunulu
/pothunolo |
pothunenhu
/pothunero |
Loc. | pothunala | pothunalh |
Deklinacja II
thinhe "mały" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | thinhe | thinhel | thinhen |
Erg. | thinhef | thinhelo | thinhero |
Dop. | thinhete
/thinhef |
thinhelu
/thinhelo |
thinhenhu
/thinhero |
Loc. | thinhela | thinhelh |
Stopniowanie
W języku ozarnijskim występuje fleksyjnie wyrażony stopień wyższy przymiotnika. Jeżeli występuje bez żadnych porównań, pełni wtedy funkcję analogiczną do polskiego
Deklinacja I
pothun "wielki" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | pothunu | pothunuzithel | pothunuzun |
Erg. | pothunuzo | pothunuzolo | pothunuzero |
Dop. | pothunuziti
/pothunuzo |
pothunuzulu
/pothunuzolo |
pothunuzenhu
/pothunuzero |
Loc. | pothunuzala | pothunuzalh |
Deklinacja II
thinhe "mały" | |||
---|---|---|---|
Przypadek | Sg. | Du. | Pl. |
Abs. | thinhezu | thinhezil | thinhezin |
Erg. | thinhezif | thinhezilo | thinheziro |
Dop. | thinhezite
/thinhezif |
thinhezilu
/thinhezilo |
thinhezinhu
/thinheziro |
Loc. | thinhezila | thinhezilh |
Liczebniki
W języku ozarnijskim występował system 12.
Liczba | L. główny | L. porządkowy |
---|---|---|
1 | pon | ponal |
2 | ulh | ulhal |
3 | ri | rifal |
Poimki
Poimki łączą się z miejscownikiem. Najczęściej używanymi poimkami są:
- lhi - ku, w stronę, do
- pa - na
- fonh - dla, w celu
- sofo - przez
Czasownik
Czasownik w języku ozarnijskim odmienia się tylko przez trzy aspekty i tryby.
Kategorie czasownika
W języku ozarnijskim występuje rozbudowana kategoria aspektu i trybu. Jednocześnie nie występuje kategoria czasu, jak i odmiana przez osoby. Ponadto występuje wielostopniowa kategoria grzeczności.
Aspekt
W języku ozarnijskim można wydzielić 5 aspektów:
- aspekt duratywny - opisujący zjawiska długo trwające, lub też powtarzające się, -∅;
- aspekt efektywny - opisuje zjawisko zakończone, -e;
- aspekt perfektywny - opisuje zjawisko zakończone, które doprowadziło do zmiany stanu, -fo;
- aspekt ingresywne - sygnalizuje rozpoczęcie wykonywania zjawiska, -to;
- aspekt deminutywney - opisuje zjawisko słabo natężone, wykonane raz, -tha.
Tryb
W języku ozarnijskim występują następujące tryby:
- tryb oznajmujący - mówiący uznaje opisywaną czynność za prawdziwą, -∅-;
- tryb rozkazujący - mówiący chce, by opisywana czynność miała miejsce, -(k)i-;
- tryb nieświadka - mówiący podkreśla, że nie był obecny przy wykonywaniu czynności, -fa-;
- tryb warunkowy - używany w konstrukcjach warunkowych, -re-.
Grzeczność
W języku ozarnijskim występują trzy stopnie grzeczności:
- poufałe - używane w stosunku do rodziny i przyjaciół przy formułowaniu próśb, a także dla nadania bliskości, za-;
- neutralne - używane w stosunku do obcych osób podobnego statusu społecznego, ∅-;
- uprzejme - używane w stosunku do osób wyższego statusu społecznego, rul-.
Koniugacja
Czasownik zbudowany jest na zasadzie stopniowania sufiksów aglutynacyjnych:
I Stopień | Temat | II Stopień | Spójka | III Stopień |
---|---|---|---|---|
Grzeczność | Tryb | Aspekt | ||
rul- | opunh | -fa- | -z- | -e |
Rulopunhfaze
"Podobno Pan zjadł" |
Słowotwórstwo
Ozarnijskie słowotwórstwo, tak jak i morfologia, oparte jest o aglutynację. Jest też w dużej mierze regularne.
Lista częstszych sufiksów
- -a - częsty sufiks tworzący przymiotniki. Używany przede wszystkim dla miejsc i przedmiotów.
- -alh - mieszkaniec jakiegoś obszaru, używany także dla tworzenia etnonimów;
Składnia
Szyk zdania to VSO, czasownik rzadko jest poprzedzany okolicznikiem. Przydawki stoją po opisywanym rzeczowniku, wyjątkiem jest dookreślenie zdaniem podrzędnym, wtedy to zdanie przydawkowe stoi przed zaimkiem względnym. Jeżeli całe zdanie (lub część) jest negowane, to negacja stoi na końcu zdania, w innym przypadku,tuż po zaprzeczanym słowie. Dodatkowo występują poimki.
Przykładowe Teksty
Owca i konie
Sem po othun | সেম প ওটুন্ | Owca i konie |
---|---|---|
Opeze semo, imzufo nhilmef olhso lo, othun inhila pa: thol pono ilum munil, ofalh ulhalo sinhu pothun, po ilum thonh rifalo θomanho. Zaθemeto semo othulh lhi: „Alhu emi unh, pumum ope unho mufo θomanho othu othulh lhi sa”. Θime othuro: „Zaminize, sem, alhu emife inmun, pumum ope inmun, pumum rullhafofo θomanho, munhi, olhso zeniti fonh ufulhela uthala fonh talhola. Po imzufo semo olhso lo”. Pumum minfo me, anonhto sem θafulu sofo. | ওপেসে সেম, ইমসুব ণিলমেব ওলস ল, ওটুন ইণিলা পা: টল পন ইলুম মুনিল, ওবাল উলাল সিণু পটুন, প ইলুম টণ রিবাল সমাণ. সাসেমেত সেম ওটুল লি: "আগ্লু এমি উণ, পুমুম ওপে উণ মুব সমাণ ওটু ওটুল লি সা”. সিমে ওটুর: „সামিনিসে, সেম, আলু এমিবে ইনমুন, পুমুম ওপে ইনমুন, পুমুম রুললাবব সমাণ, মুণি, ওলস সেনিতি বণ উবুলেলা উটালা বণ তাললা. প ইমসুব সেম ওলস ল”. পুমুম মিনব মে, আনণত সেম সাবুলু সব. | Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie: jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: „Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom”. Konie odpowiedziały: „Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny”. Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę. |