Język kunne

Język kunne Kúnnę rè [ku˦n:ɛ ʕḛ˨]
Sposoby zapisu:	pismo bópwa zmodyfikowane ajniadzkze pismo linearne pismo olseskie łacinka (użytkowo)
Typologia:	tonalny trójdzielny fleksyjno-aglutynacyjny z elementami analitycznymi OVS
Faktycznie
Utworzenie:	Pluur w 2024
Najnowsza wersja:	0.2
Kody
Conlanger–1	knn.
W Kyon
Używany w :	Wyspy Kunne
Klasyfikacja:	język izolowany
Przykład
Pięć lat temu żyłem w Kerę. Keręnǫs kęę́-bjǫ́tan xí-po. [kerɛnɔs kɛɛ̃˦-bʲɔ˦tan ʃi˦-po] Kerę-w PART.PAST-żyć1SING. pięć-PART.LAT DO TYŁU
Lista conlangów

Język kunne (knn. Kúnnę rè [ku˦n:ɛ ʕḛ˨]) - sztuczny język stworzony przez Pluura w 2024 roku na potrzeby Projektu Kyon używany w Dorzeczu na Wyspach Kunne.

Fonetyka

Język kunne jest językiem tonalnym o przybliżonym rozkładzie liczebności samogłosek (zaliczając wszystkie kombinacje tonów) i spółgłosek. Podstawową komórką sylaby jest samogłoska, zaś fonotaktyka przedstawia się następująco: (C)V(S)(C), gdzie:

• V - obowiązkowa samogłoskowa
• (C) - możliwa spółgłoska
• (S) - możliwa półsamogłoska, do których zalicza się trzy spółgłoski płynne: w, wj oraz j.

Najczęściej jednak struktura sylaby przedstawia się jako: CV.

Samogłoski

Język kunne posiada siedem podstawowych samogłosek, które przedstawione są w poniższej tabeli, pogrubionym fontem zaznaczono transliterację łacińską.

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i i		u u
Półprzymknięte	e e		o o
Półotwarte	ɛ ę		ɔ ǫ
Otwarte		a a

Język kunne wyróżnia się zaawansowanym systemem tonicznym, który przypomina system znany z języków oldyjskich. Występują trzy podstawowe tony:

• wysoki - jest wyraźnie wyższy od tonu neutralnego, a także trwa od niego dłużej, oznaczany w łacince poprzez akut (á, ę́, ǫ́, é, ó, í, ú), zaś w Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym (dalej: IPA) z wykorzystaniem oznaczenia tonu wysokiego (np.: a˦)
• neutralny - nieoznaczany w żadnym z systemów zapisu, pojmowany jako pozycja wyjściowa
• niski - jest wyraźnie niższy od tonu neutralnego, trwa od niego krócej z wyraźnym dodaniem krótkiego creaky voice; jest oznaczany w łacince przez grawis (à, ę̀, ǫ̀, è, ò, ì, ù), a w IPA'ie przez oznaczenie tonu niskiego wraz z oznaczeniem creaky voice (np.: a̰˨).

Każdy z tonów może tworzyć tony złożone na każdej sylabie, ton wysoki w połączeniu z tonem neutralnym oraz tonem niskim jest w dodatku nazalizowany:

Tony łączone	IPA	Transliteracja na łacinkę
wysoki→neutralny	ã˦a	áa
wysoki→niski	aa̰˨	áà
neutralny→wysoki	aã˦	aá
neutralny→niski	aa̰˨	aà
niski→wysoki	a̰˨ã˦	àá
niski→neutralny	a̰˨a	àa

Spółgłoski

Język kunne posiada system 36 spółgłosek. Charakterystyczną cechą tego systemu jest bogaty zasób spółgłosek wargowych i wargowo-zębowych, w której każda z nich posiada cztery warianty: ustny, faryngalizowany, palatalizowany oraz labializowany (jedynie spółgłoska płynna [w] posiada jedynie wariant ustny oraz palatalizowany). Powstały one jako efekt procesu zanikania dawnych samogłosek oraz rozbijania zbitek spółgłoskowych. Ciekawą cechą systemu fonetycznego jest także brak obecności dźwięku [d], który w procesie zmian fonetycznych zlał się z długim t - [t:]. Kolejnym oryginalnym fonemem jest połączenie [z͡ʒ] pomimo braku samodzielnych [z] oraz [ʒ]. Połączenie to efekt rozbijania zbitek spółgłoskowych oraz paletyzacji danego *z. Poniższa tabela przedstawia zasób dźwięków wraz z ich transliteracją na łacinkę (pogrubioną czcionką).

		Wargowe i wargowo-zębowe				Przedniojęzykowe			Podniebienne	Miękkopodniebienne	Gardłowe
						Dziąsłowe		Zadziąsłowe
		Ustne	Faryngalizowane	Palatalizowane	Labializowane	Krótkie	Długie
Nosowe		m m	mˤ mq	mʲ mj	mʷ mw	n n	n: nn
Zwarte	Bezdźwięczne	p p	pˤ pq	pʲ pj	pʷ pw	t t	t: tt			k k
	Dźwięczne	b b	bˤ bq	bʲ bj	bʷ bw
Zwarto-szczelinowe								d͡ʒ g
Szczelinowe	Bezdźwięczne	f f	fˤ fq	fʲ fj	fʷ fw	s s	s: ss	ʃ x		x h
	Dźwięczne	v v	vˤ vq	vʲ vj	vʷ vw			z͡ʒ z			ʕ r
Płynne		w w		wʲ wj		ɫ l			j j

Pismo

Tradycyjnym pismem języka kunne jest pismo bópwa, które jest sylabariuszem, powstałym na podstawie pisma oleskiego i ajniadzkiego. Dawniej oba pisma były wykorzystywane do zapisu języka. W celach użytkowych wykorzystuje się jednak transliterację łacińską, która przedstawiona została w tabelach fonetycznych.

Gramatyka

Rzeczownik

Rzeczownik w języku kunne odmienia się przez przypadki oraz liczby. Rzeczownik kunne nie zna kategorii rodzaju, nie występują zdrobnienia, zgrubienia, ani odmienne formy wołaczowe. Język kunne jest językiem trójdzielnym, a więc takim który oznacza trzema różnymi przypadkami: podmiot zdania nieprzechodniego (intransitivus), podmiot zdania przechodniego (transativus/nominativus) oraz dopełnienie bliższe (absolutivus). Co ciekawe, język ten za przypadek niezależny (tj. taki, który ma podstawową formę słownikową) uznaje genetivus, wskazujący na posiadacza. Warto tym samym wspomnieć, że konstrukcja dopełniaczowa wymaga użycia odpowiedniego zaimka (por. His genetive). Genetivus wykorzystywany jest także do tworzenia wyrażeń poimkowych.

Język kunne posiada sześć głównych przypadków:

• Genetivus - pytania: kogo? czego? i inne
  • wyrażający posiadacza,
  • używany do konstrukcji wyrażeń poimkowych,
  • używany w funkcji wołacza.
• Transativus - pytania: kto? co?
  • wyrażający podmiot zdania przechodniego.
• Intransitivus - pytania: kto? co?
  • wyrażający podmiot zdania nieprzechodniego.
• Absolutivus - pytania: kogo? co?
  • wyrażający dopełnienie bliższe.
• Partitivus - pytania: kogo? co? część kogo? część czego? ilość kogo? ilość czego?
  • wyrażający dopełnienie bliższe jako nieudany rezultat czynności (ateliczność),
  • czasami używany także jako dopełnienie bliższe bez efektu telicznego (bez zabarwienia nieudatności czynności),
  • wyraża ilość, część , zbiorowość.
• Dativus - pytania: komu? czemu? kim? czym?
  • wyraża dopełnienie dalsze.

Tabele odmian

Do każdego czasownika przypisana jest jedna z dwóch typów odmian. W przeszłości odmiana zależała ściśle od liczby mnogiej danego rzeczownika i przyjmowanego przez niego aglutynacyjnej końcówki:

• w obecnej I deklinacji: -k-;
• w obecnej II deklinacji: -n- (reliktem tej końcówki w odmianie czasownika jest końcówka 1. os. l.mn.: -nne).
• w obecnej liczbie mnogiej intransativusa w I deklinacji oraz w liczbie mnogiej transativusa, absolutivusa i partitivusa w II deklinacji: -p- (relikt niezachowanej III deklinacji.

Uwagi do poniższych tabel:

• Symbol ∅ oznacza brak końcówki, jeżeli wyraz kończy się w genetivusie samogłoską, wtedy jest ona usuwana i poszczególne końcówki są dołączane do otrzymanego w ten sposób rdzenia.
• Wszystkie końcówki oznaczone gwiazdką (*) wskazują na konieczność dokonania zmian w rdzeniu według poniższego schematu:

Ostatnia spółgłoska rdzenia	Wymiana fonetyczna na
m, mq, mw	mj
b, bq, bw	bj
p, pq, pw	pj
v, vq, vw	vj
f, fq, fw	fj
w	wj
nn	n
tt	t
ss	s
n	mj
t	g
s	x
l	j

I deklinacja

I deklinacja	Liczba pojedyńcza	Liczba mnoga
Genetivus	∅ rúmq	-ęk rúmqęk
Transativus	-è rúmqè	-èk rúmqèk
Intransativus	-i* rúmji	-ǫp rúmqǫp
Absolutivus	-og rúmqog	-ok rúmqok
Partitivus	-u rúmqu	-uk rúmquk
Dativus	-ás rúmqás	-ák rúmqák

II deklinacja

II deklinacja	Liczba pojedyńcza	Liczba mnoga
Genetivus	∅ mwóòzę	-ìn* mwóòzìn
Transativus	-ùj mwóòzùj	-ùp mwóòzùp
Intransativus	-e mwóòze	-en mwóòzen
Absolutivus	-og mwóòzog	-op mwóòzop
Partitivus	-u mwóòzu	-up mwóòzup
Dativus	-ís* mwóòzís	-án mwóòzán

Konstrukcja dopełniaczowa

Aby zaznaczyć posiadacza należy wykorzystać konstrukcję dopełniaczową (tł. dom człowieka):

obiekt posiadający w genetivusie	zaimek dzierżawczy w genetivusie	obiekt posiadany w genetivusie
rúmq	tęgà	mwóòzę
człowiek	jego	dom

Czasownik

Czasownik w języku kunne posiada najbardziej rozbudowaną odmianę, opartą na aglutynacji. Czasownik posiada odmianę przez osoby i liczby, a także aspekty oraz tryby. Różnica pomiędzy aspektami, a trybami przebiega na podstawie możliwości odmian przez osoby i liczby. Każdy aspekt posiada odrębne formy dla poszczególnej osoby i liczby, zaś tryby nie posiadają form dla każdej z osób i liczb. Odmiana przez czasy nie występuje, a zależności czasowe wynikają z zastosowanych partykuł/przysłówków czasowych. Warto wspomnieć, że poza typowymi dla języków: pierwszą, drugą i trzecią osobą, język kunne wyszczególnia także formę zerowej osoby. Zerowa osoba wskazuje na:

• niezdefiniowany podmiot (por. niemieckie mann, angielskie one, w analogicznym znaczeniu),
• podimot, który dotyczy praw przyrody i czasu (np.: wstaje słońce; jest godzina 12.00),
• jest odpowiednikiem strony biernej, chociaż strona bierna w języku kunne nie występuje sensu stricte.

Wyszczególnia się trzy aspekty czasownika:

• Aspekt początkujący (inchoaktywny) - oznaczający rozpoczęcie czynności (np.: zaczynam pisać/napiszę)
• Aspekt kończący (cessatywny) - oznaczający kończenie czynności (np.: kończę pisać/napisałem)
• Aspekt progresywny - oznaczający trwanie czynności (np.: piszę).

A także cztery samodzielne tryby:

• Tryb rozkazujący - wyrażający rozkazy (np.: pisz!/napisz!)
• Tryb przypuszczający - wyrażający przypuszczenia (np.: pisałbym/napisałbym)
• Tryb łączący - wyrażający zdanie podrzędne (np.: Iwo chciał, żebym napisał)
• Tryb nieświadka - wskazujący na relację z drugiej ręki, fakty zasłyszane, ale nie doświadczone osobiście (np.: rzekomo pisał)

Odmiana czasownika

Podstawową formą czasownika (tj. ta, która znajduje się we słowniku) to trzecia osoba aspektu progresywnego (oznaczenie: ∅). Taka forma zawsze kończy się samogłoską.

	Aspekt początkujący		Aspekt kończący		Aspekt progresywny		Tryb rozkazujący	Tryb przypuszczający	Tryb łączący		Tryb nieświadka
Liczba	poj.	mn.	poj.	mn.	poj.	mn.	nie dotyczy	nie dotyczy	poj.	mn.	poj.	mn.
0. osoba	-soh	-ssęh	-sefq	-séfję	-s	-ssę	X	-fwa	-fjar		-vqę̀
1. osoba	-noh	-nnęh	-nefq	-néfję	-n	-nnę	-le	-mwa	-mjar	-mjàręh	-mqę̀	-mqę̀ręh
2. osoba	-toh	-ttęh	-tefq	-téfję	-t	-ttę	-l	-pwa	-pjar		-bqę̀
3. osoba	-h		-fq		∅			-wa	-r		-g

Pozostałe formy czasownicze

Znaczenie	Przedrostek	Do czego można dołączać
Bezokolicznik	bqǫ-	do podstawowej (tj. słownikowej) formy czasownika
Rzeczownik odczasowninkowy	híì-
Imiesłów początkowy	o-
Imiesłów końcowy	e-
Imiesłów progresywny	u-

Zaimek

Zaimek dzierżawczy

jego (os. r.m., l.p.) =tegu jego (nieosobowy., l.p) = pqùgà