Religia lugulmuska

Religia Lugulmuszów miała charakter politeistyczny i kultowy. Była wyznawana na terenie Lugulmuszu w Południowej Ajdynirianie epoki brązu.

Teologia i kosmologia

W wierzeniach Lugulmuszów występował wyraźny podział na tzw. Wielką Kosmologię i Małą Kosmologię. Bóstwa będące częścią Wielkiej Kosmologii stworzyły świat, lecz nie ingerowały w niego bezpośrednio, lecz jedynie obserwowały go biernie. Bóstwa Małej Kosmologii, które bezpośrednio podlegały Wielkiej Kosmologii miały zaś wolę i prawo do czynnego ingerowania w losy ludzi.

Wielka Kosmologia

Bóstwa Wielkiej Kosmologii były zbiorczo określane jako Ḫaštupîldîru, co można przetłumaczyć jako "Patrzą na nas, krążąc". W zasadzie uznawano dwa bóstwa Wielkiej Kosmologii. Pierwsze było zwykle określane jako Laihurri, co oznacza "Niebieskie Oko", choć większość badaczy sądzi, że nie było to jego prawdziwe imię, a jedynie określenie używane z racji braku wiedzy o prawdziwym imieniu boga. Drugie bóstwo Wielkiej Kosmologii to Nampenimpeni, co jest uznawane za zniekształcenie lgl. "Namma penimpenim" - "Najstarsza Matka". Laihurri był uznawany za bóstwo, choć bierne, to niezwykle srogie. Nampenimpeni zaś była łagodną boginią o przyjaznym spojrzeniu. Te dwa bóstwa w mitologii lugulmuskiej były małżeństwem. Z punktu widzenia astrologicznego, Laihurri odpowiadał Drodze Mlecznej, a Nampenimpeni gwieździstej stronie nieba.

Czas, gdy na niebie była widoczna Droga Mleczna był określany jako Ḫaštum. Dokładna derywacja nie jest jasna, ale wyraźny jest rdzeń ḫaštu-, oznaczający patrzenie. Potencjalnie mogło być to słowo-tabu, używane w celu zwrócenia uwagi na obecność bogów Wielkiej Kosmologii bez bezpośredniego wspomiania ich. Wierzono, że w tym okresie Laihurri obserwuje świat, dlatego w czasie Ḫaštum obowiązywało kilka ściśle przestrzeganych zasad:

1. Zakazane było jakiekolwiek zabijanie. Obejmowało to także działania zbrojne, polowania i ubój.
2. Zakazane było kłamstwo, także w charakterze żartu.
3. Kategorycznie zakazane było wypowiadanie imion lub epitetów jakiegokolwiek bóstwa Wielkiej Kosmologii, w szczególności Laihurriego.
4. Nakazane było wejście do budynku, lub, jeśli nie byłoby to możliwe, rozbicie namiotu, zejście pod pokład barki albo schowanie się w jaskini.
5. Jeżeli z jakiegokolwiek powodu konieczne było wyjście pod gołe niebo, nakazane było zasłonić się szatą okrywającą całe ciało oraz milczeć.
6. Nawet w budynku, choć nie nakazane, zalecane było milczenie, aby uniknąć nieświadomego wypowiedzenia nieprawdy.
   

Mała Kosmologia

Bóstwa Małej Kosmologii były luźno powiązane z obiektami niebieskimi. W przeciwieństwie do bóstw Wielkiej Kosmologii, nie były one z nimi tożsame, lecz była to relacja bardziej symboliczna, a sami bogowie i boginie często byli antropomorfizowani, i to przedstawienia antropomorficzne, a nie kosmologiczne dominowały w sztuce. Inną ważną różnicą było to, że bóstw Małej Kosmologii nie bano się bezgranicznie i nie obowiązywały w związku z nimi tak silne tabu mające na celu nie sprowokować ich do działania. Wręcz przeciwnie, czynnie odbywał się ich kult, polegający głównie na składaniu ofiar ze zwierząt, który miał na celu zyskanie boskiego wsparcia podejmowanych czynności. W języku lugulmuskim słowem odnoszącym się do bóstw Małej Kosmologii było dudul. Nie jest możliwe dokładne podanie liczby bóstw Małej Kosmologii, gdyż wiele z nich było poddawanych synkretyzmowi z innymi bóstwami, było ograniczonych do pojedynczego miasta lub ich przedstawienia zmieniły się drastycznie na przestrzeni wieków, utrudniając dokładne ich rozróżnienie i charakteryzację. Kilkanaście bóstw cieszyło się jednak powszechnym kultem, rozpoznawalnym przez całą historię Lugulmuszu.

Główne bóstwa Małej Kosmologii

Imię	Obraz	Patronat i atrybuty	Cechy rozpoznawcze w ikonografii	Odpowiadające ciało niebieskie	Uwagi
		Władza, bogactwo, polowania, wojna, bizony	Rogi, oko na powierzchni dłoni, długa broda	Helios
		Rolnictwo, plony, woda, cykl życia i śmierci	Dzban z wodą na głowie, długie włosy w kształcie kłosów sorga	Lykaon
		Płodność, namiętność, miłość, prostytucja, uczty	Półnagość, gałązka w ręce, szerokie biodra	Zeus
		Żądza, wojna, zemsta, płodność męska, siła fizyczna	Zbroja łuskowa odsłaniająca ramiona, hełm, włócznia, broda	Kynylagmos
		Rodzicielstwo, opieka, domostwo, zdrowie	Laska w dłoni, trzy zmarszczki na czole, długa szata	Hefajstos

Zwyczaje pogrzebowe

Podobnie jak znaczna część kultury lugulmuskiej, zwyczaje pogrzebowe były ścisle związane z rzeką Eqarosi. Lugulmuszowie budowali kamienne grobowce w kształcie mastab nad brzegiem rzeki, z kilkoma komorami grobowymi umieszczonymi w linii biegnącej równolegle do jej biegu. Na brzeg wychodziły ustawione ukośnie do nurtu otwory, tak, aby po ich otwarciu woda rzeki oblała sarkofag, zwykle mający kształt łodzi, lub nawiązujący do niego. Według wierzeń Lugulmuszów woda obmywająca sarkofag zabierała ze sobą duszę zmarłego do rzeki, stamtąd zaś do zaświatów zabierał ją rogaty bóg cyklu życia i śmierci. Ubożsi Lugulmuszowie, których nie było stać na budowę grobowca lub zakup sarkofagu oraz komory grobowej, wykopywali jamę nad rzeką, składali tam ciało zmarłego, pozwalali wodom rzeki je obmyć, a gdy do tego doszło, zasypywali jamę.