Ten artykuł jest aktywnie rozwijany i autor prosi o cierpliwość. Jest to część projektu Kyon.
Lugulmusz (lgl. Lugulmuš [ˈlukulˌmuʃ]) — starożytna kraina historyczno-geograficzna, położona w obrębie Ajdynirianyepoki brązu. Współcześnie[1] jej terytorium znajduje się na południowych obszarach Wielkiego Imperium Ajdyniriańskiego, a częściowo także na ziemiach kontrolowanych przez Kauradów. W okresie epoki brązu, którego dotyczy termin, Lugulmusz nie był jednym tworem państwowym, ale zbiorem zbliżonych kulturowo, niezależnych od siebie kupieckich miast-państw, które łączyły się w luźne konfederacje w zależności od zewnętrznych zagrożeń i wewnętrznych układów politycznych. Z uwagi na swoją strategiczną lokalizację Lugulmusz był jedną z najważniejszych kultur Starożytnej Ajdyniriany. Lugulmuskie państwa-miasta pełniły funkcję kluczowych pośredników w handlu ze Wschodem Starożytnym oraz z eksportującymi cynę[2] ziemiami Arcawy.
Nazwa
Etymologia
Nazwa Lugulmusz pochodzi od złożenia lgl.lugul - rzeka i muš - kraj. Oznacza ona dosłownie "Kraj Rzeki".
Przez Lugulmusz, ze wschodu na zachód przepływa rzeka Eqarosi, stanowiąca główny szlak handlowy w regionie, a także podstawowe źródło słodkiej wody. Całe życie Lugulmuszów było skupione na Eqarosi. Rzeka ta miała ogromne znaczenie dla lugulmuskich wierzeń, mitów oraz ogólnego wyobrażenia o świecie. Jej centralne znaczenie wzmacniał również fakt tego, że na całym obszarze Lugulmuszu występują jedynie 3 niewielkie dopływy tej rzeki (dwa północne oraz jeden południowy), a także kilka dopływów okresowych. Żaden z nich nie odgrywa jednak ważnej roli w zasilaniu Eqarosi.
Cywilizacja i kultura
Imiona
Architektura
Głównymi materiałami budowlanymi Lugulmuszów była palona cegła i kamień. Typowe były miasta nad rzeką, z ufortyfikowanym portem i drogą łączącą port z cytadelą, pełniącą także funkcję pałacu królewskiego, zazwyczaj położoną na bliskim rzece wzniesieniu lub sztucznie zbudowanej platformie. Było to centrum miasta. Nieco dalej znajdowały się domy i warsztaty kupców oraz rzemieślników, otoczone niższym murem lub ziemnym wałem (w zależności od zamożności danego miasta państwa), a za nim - pola uprawne i domy chłopów, skupione w osadach przypominających wioski. Po drugiej stronie rzeki znajdowały się grobowce.
Sama cytadela miała pewne charakterystyczne cechy układu. Za bramą, mającą nierzadko wysoce dekoracyjny i monumentalny charakter, znajdowała się krótka droga prowadząca na centralny dziedziniec w kształcie kwadratu. Z niego odchodziły wąskie uliczki prowadzące do domostw skrybów, kapłanów i administracji. Po stronie dziedzińca przeciwnej od wejścia położony był pałac królewski. Centralnym punktem pałacu była duża sala, często podparta kolumnami. Nieco dalej znajdowały się komnaty mieszkalne.
Taki wzorowy układ miasta podlegał modyfikacjom, często zależnym od zamożności danego miasta państwa, a także od czynników geograficznych. W wielu przypadkach droga od portu do pałacu była otoczona murem niższym niż cytadela pałacowa oraz port, a niekiedy nawet ziemnym wałem, szczególnie wtedy, gdy była ona długa. Najbogatsze miasta państwa budowały także ziemny wał otaczający podmiejskie osady i pola uprawne, a także fortyfikacje nadbrzeżne w dzielnicach mieszkalno-handlowych, chroniące je przed atakiem z łodzi płynących rzeką.
Wojskowość
Lugulmuscy wojownicy w walce zazwyczaj używali włóczni oraz łuków. Ponadto używane były krótkie miecze, często klasyfikowane jako sztylety. Nie stanowiły one raczej głównej broni, lecz broń pomocniczą, używaną przez łuczników w razie bezpośredniego kontaktu z wrogiem, lub przez włóczników gdy użycie włóczni byłoby nieporęczne, albo ta się złamała. Prawie wszystkie odnalezione przez archeologów okazy lugulmuskiej broni były wykonane z brązu. Podobnie z brązu była wykonana zbroja, często typu łuskowego. Znajdowano także bronie, których wykonanie świadczy o zaedraskim lub ajniadzkim wykonaniu, co dowodzi istnienia intensywnego handlu bronią przez miasta-państwa Lugulmuszu.
Główną siłę defensywną lugulmuskich miast-państw stanowiły zbudowane z kamienia mury, które w niektórych przypadkach osiągały do 5 metrów grubości i 15 metrów wysokości. Odnaleziono ślady schodów prowadzących na ich szczyt, co sugeruje, że łucznicy mogli się na nie wspinać w celu ostrzelenia wroga oblegającego miasto.
Język i pismo
Lugulmuszowie posługiwali się językiem lugulmuskim. Został on poświadczony na inskrypcjach na kamiennych płytach, glinianych tabliczkach i przedmiotach z brązu. Odnalezione został zarówno krótkie fragmenty, składające się z pojedyńczych zdań i słów, jak i większe inskrypcje na budynkach i monumentach, w tym fragment zaliczany w poczet Inskrypcji Garmajskich. Starsze teksty to w większości zapisy gospodarcze, później pojawiły się teksty religijne, historyczne, pseudohistoryczne i prywatne.
Lugulmuszowie używali swojego własnego pisma. Było ono sylabiczne z elementami logograficznymi, których znaczenie, bardzo duże we wczesnych etapach cywilizacji lugulmuskiej, z czasem znacznie zmalało. Poświadczono łącznie około 160 znaków sylabicznych oraz 300 znaków logograficznych. Pismo lugulmuskie jest spokrewnione z pismem anakijskim, nie ma jednak całkowitej pewności co do natury tego pokrewieństwa.
Język lugulmuski wymarł wkrótce po Katastrofie Farandyjskiej. Nie zostawił on po sobie potomków, aczkolwiek blisko spokrewniony język szarumacki, niekiedy uznawany za dialekt języka lugulmuskiego, przetrwał upadek kyońskiej epoki brązu i wyewoluował w język staroatrypijski. W roku 8973 EK jedynym żywym językiem pokrewnym lugulmuskiemu jest więc język atrypijski.
Lugulmuszowie zazwyczaj byli wzrostu przeciętnego lub nieco ponadprzeciętnego, oscylując zwykle w granicach 170 - 175 centymetrów wzrostu. Ich budowa ciała była także dość przeciętna - nie byli oni ani szczególnie szczupli, ani krępi. Mieli ciemnobrązową skórę, z dość sporą wariacją osobniczą, w ramach której występowały kolory od typowego brązu do kolorów niemalże czarnych. Włosy Lugulmuszów były zwykle czarne i kędzierzawe, a oczy ciemnobrązowe, niezbyt duże, niekiedy z delikatnie zaznaczoną zmarszczką nakątną. Czaszki odnajdywane w lugulmuskich grobowcach często są dolichocefaliczne (wydłużone) i wysokie, za to wąskie. Sugeruje to, że Lugulmuszowie mieli długie, pociągłe twarze, co zdają się potwierdzać przedstawienia Lugulmuszów we współczesnej im sztuce. Owłosienie ciała Lugulmuszów było prawdopodobnie skąpe.[3]
