Staroawirski

[ArturJD]

TREŚCI W RAMCE "SPOILER" SĄ NIEAKTUALNE!

Przedstawiam Wam mój nowy, lepszy i mam nadzieję, że bardziej oryginalny conlang niż poprzednio - STAROAWIRSKI

Historyczne tło (nazwy nie są moje): Królestwo Kehiru było w istocie federacją trzech ludów: Eilawen, Awirii i Caerdania. Język Kehirski, jaki w nim panował ulegał więc rozpadowi na trzy dialekty, a później odrębne języki. Po rozpadzie Królestwa, Eilawen stworzyło własne państwo, Caerdania została podbita przez przybyłe na kontynent Cesarstwo, które unicestwiło jej język i kulturę. Awiria natomiast została poddana silnemu wpływowi państwa Vae'dryaedali. Ich język został kompletnie przekształcony i dzisiaj (a właściwie wtedy - to wszak staroawirski) bardzo trudno zrozumieć im bez znajomości Kehirski.

Pragnąłem się tu trochę pobawić formą.

Spoiler

Fonetyka - podstawy

Alfabet

1.   Spółgłoski

Gwiazdką oznaczyłem co ciekawsze (czyt. inne niż w polskim)

B, b – [b]
C, c –[k]*
D, d – [d]
F, f – [ɸ]*
Ƒ, ƒ – [f]* - niestety w tej czcionce ƒ trochę nie wygląda, chodzi tu o f z przeciągniętą dolną kreseczką.
G, g – [g]
H, h – [h]
J, ȷ – [ʒ]*
L, l – [l]
M, m – [m]
N, n – [ɴ]*
P, p – [p]
R, r – [ɹ]*
S, s – [s]
Ṣ, ṣ - [ʃ]*
T, t – [t]
Ṭ, ṭ - [ʧ]*
V, v – [v]
Ṿ, ṿ - [θ]*

2. Samogłoski
A, a – [a]
Æ, æ – [æ]
E, e – [e] w środku i początku wyrazu (tzw. ,,e krótkie), [ĕ] –na końcu wyrazu (zwane ,,e w wygłosie") lub w ostatniej sylabie (zwane ,,e ułomne")
Ê, ê – [ɛ] – tzw. ,,e mocne"
Î, î – [i] – tzw. ,,i mocne"
Ι, ι – [ɪ] – tzw. ,,i ułomne"
O, o – [ɔ]
Ω, ω – [o]
Û, û – [u]

3. Półsamogłoski

Ĵ, ĵ – [j]
Y, y – [j]
Ḷ, ḷ - [w]
U, u - [w]

4. Samogłoski długie

Ee, ee – [e]
Oo, oo – [o]
5. Dyftągi
Ou – [əw]
Eu – [ɛw]

6.   Oznaczenie akcentu

Á, á
Ǽ, ǽ
É, é
Ế, ế
Í, í
ί
Ó, ó
Ώ, ώ - niestety, nie ma "łacińskiego" akutu dla dużej omegi, ale w języku tym zdaje się, że nie będzie trzeba jej używać.
Ú, ú

Resztę wrzucę niebawem, mam gotowe, tylko trzeba sformatować.

[Zamknij]

[ArturJD]

Gramatyka – podstawy

Części mowy

W staroawirskim nie istnieją części mowy w potocznym ujęciu. Na wyrazy składają się poszczególne człony modyfikujące  znaczenie w zależności od  swojego położenia i typu.

Człon rozpoznaje się po akcencie.

Oznaczenia i charakterystyka członów:
1. C - Czasownikowy - człon tematyczny, akcent pada na pierwszą sylabę, nazywa wykonywaną czynność.
2. P - Pojęciowy - człon tematyczny, akcent pada na ostatnią sylabę, nazywa określone pojęcie
3. Dr - deklinacyjny rzeczownikowy - człon informacyjny, brak akcentu, jest to końcówka deklinacyjna wyrażeń rzeczownikowych
4. Dp - deklinacyjny przymiotnikowy - człon informacyjny, brak akcentu, jest to końcówka deklinacyjna wyrażeń przymiotnikowych
5. K - koniugacyjny - człon informacyjny, brak akcentu, jest to końcówka koniugacyjna wyrażeń czasownikowych
6. G - gramatyczny - człon informacyjny, brak akcentu, jest to przedrostek określający tryb i aspekt
7. Pi - poimkowy - człon informacyjny, brak akcentu, jest to wrostek podający dokładniejszą informację o opisywanym pojęciu
8. Pa - partykuły - człon informacyjny, brak akcentu, zmienia wartość logiczną wyrażenia

Pewnie "poimek" na odpowiednik polskiego przedimka, który jest wrośnięty w środek wyrazu nie jest dobrą nazwą, ale lepszej nie znalazłem. Można proponować swoją.

1.   Typ członu
     a. Tematyczny – oznaczający pojęcie, podstawowy sens wyrazu. Na nim opiera się (prawie) każde słowo
     b. Informacyjny – modyfikujący znaczenie członu tematycznego, do którego jest przypisany

2.   Akcent – występuje tylko w członach czasownikowych i pojęciowych i pozwala je rozróżnić.

[ArturJD]

Człony

1.   Czasownikowy C

Człon ten wyraża akcję, opisuje stan w jakim znajduje się podmiot. Jest nieodmienny. Sam w sobie, może pełnić funkcję znaczeniową bezokolicznika, a dokładniej – tematu czasownika.
Poniższe człony czasownikowe, choć wydają się być podstawowe i figurują w staroawirskich słownikach, używane są rzadko.
ib – być
fæh - mieć
næk – móc

2.   Pojęciowy P
Człon ten wyraża ideę, rzecz i najogólniej mówiąc- pojęcie niebędące akcją, czy stanem. Jest nieodmienny Odpowiada tematowi rzeczownika lub przymiotnika lub przysłówka; o ostatecznym znaczeniu decydują inne dodane człony

3.   Wstęp do deklinacji
Istnieje 9 przypadków:
- Nominativus – funkcja podmiotu aktywnego
- Absolutivus – funkcja podmiotu pasywnego
- Genetivus – funkcja przydawki
- Dativus – funkcja dopełnienia dalszego
- Accusativus – funkcja dopełnienia bliższego
- Ablativus – funkcja dopełnienia dalszego
- Essivus – funkcja dopełnienia bliższego
- Possesivus – funkcja dopełnienia bliższego
- Vocativus – eksklamacje

a)   Nominativus i Absolutivus
Jako iż w staroawirskim nie ma pojęcia strony gramatycznej, funkcję tę przejmuje deklinacja.

Jeżeli podmiot jest w nominativie, to wykonuje jakąś akcję, jest agensem.

Pies^nom goni kota

Jeżeli podmiot jest w absolutivie, to znajduje się w jakimś stanie, lub jest pasensem czynności.

Pies^abs śpi

Pies^abs zmęczon/jest zmęczony

Kot^abs goniony przez psa

Również podmiot w absolutywie pojawia się przy czasownikach modalnych

Pies^abs jest duży

Pies^abs ma jedzenie

Pies^abs może skakać daleko

Ale: Pies^NOM chce jeść.  !!!

Czasami to, w jakim przypadku jest podmiot wpływa na znaczenie czasownika:

Uczeń^nom uczy się – uczeń wykonuje czynność uczenia się; powtarza informacje, czyta podręcznik itp.

Uczeń^abs uczy się – uczniowi praktycznie sama wiedza wchodzi do głowy, uczy się z chęcią, jest tak zdolny, że nie wkłada w to dużo wysiłku

b)   Genetivus
Właściwie to nic oryginalnego w nim nie ma - przydawki.

c)   Dativus i Ablativus
Dativus łączy się z poimkami oznaczającymi ruch do,  w stronę czegoś. Natomiast Absolutivus łączy się z całą resztą przyimków i występuje tylko z nimi.

Ja idę do kina^dat

Ja jestem w kinie^abl

Ponadto, w języku pojawia się tzw. dativus przeczący oznaczający ruch od, w stronę przeciwną do czegoś i występuje wtedy, gdy chce się podkreślić znaczenie ruchu w drugą stronę. W przypadku normalnej wypowiedzi występuje zwykły ablativus.

Uciekam od niej^{dat. przecz.}

Wychodzę z domu^{dat. przecz.} (bo jestem zdenerwowany i już w nim nie wytrzymam!)

Wychodzę z domu^abl (na spacer)

Ponadto Dativus pełni też funkcję określania celu, adresata jakiejś czynności i dopełnienia dalszego (czyli standardowy celownik):

Dałem to jej^dat
Wyrządziłem jej^dat krzywdę.

d)   Accusativus
Biernik pełni funkcję dopełnienia bliższego (czyli standardowo)

e)   Essivus i Possesivus
Essivus stosuje się, gdy chce się ominąć czasownik ,,być"

Ja człowiekiem^ess (jestem)

Possesivus stosuje się, gdy chce się ominąć czasownik ,,mieć"

Ja psa^poss (mam)

Te dwa przypadki powodują rzadkie występowanie czasowników ,,być" i ,,mieć" jako samodzielnych wyrazów (lecz same biorą udział w tworzeniu tych przypadków – patrz dalej)

f)   Vocativus
Eksklamacje oraz bardziej skomplikowane - patrz dalej.

[ArturJD]

Spoiler

Deklinacja rzeczownikowa



Liczby
a.   Pojedyńcza – indukuje jeden przedmiot lub niepoliczalność. Stosuje się ją do idei, pojedynczych przedmiotów lub osób.
b.   Mnoga małoliczna – indukuje występowanie kilku przedmiotów/osób. Jest używana bardzo często i umownie uznaje się ją za odpowiednią na większość tłumaczeń z liczby mnogiej języka polskiego.
c.   Mnoga liczna – indukuje ogromną liczbę przedmiotów/osób. Jest używa rzadziej, często w pismach urzędowych i poważnych zwrotach
Liczba mnoga małoliczna czy liczna?
Podaj mi pomarańczemn. małolicz.! – powiedziałem do współlokatora, aby podał mi te kilka pomarańczy z półmiska
Podaj mi pomarańczemn. licz., a nie pomarańczemn. małolicz.! – powiedział magazynier, aby operator wózka widłowego przywiózł kilka pakunków z pomarańczami, a nie pojedyńczą paczkę.
Ludziemn. licz. są wolni i równi. – w dokumencie oficjalnym, wszyscy ludzie.

2.   Rodzaje
Właściwie jest to połączenie rodzajów z określonością rzeczy.
a.   Męski – indukuje określoność oraz rodzaj męski. Również może oznaczać wyjątkowość.
b.   Żeński – indukuje określoność oraz rodzaj żeński. Również może oznaczać pospolitość
c.   Nijaki – indukuje rodzaj nijaki lub nieokreśloność.
Jeśli rodzaj występuje w funkcji indukującej określoność, musi pojawić się też człon deklinacji przymiotnikowej (patrz dalej).

Deklinacja przymiotnikowa



Należy zwrócić uwagę, że są dwa vocativy. Po lewej to vocativus nominativi, a po prawej to vocativus ablativi.
Vocativu nominativiu () używa się w pojedyńczych wykrzyknieniach, oraz kiedy podmiot był agensem (Głupia kobieto, coś ty zrobiła!)
Vocativu absolutiviu (...) używa sięw pojedyńczych wykrzyknieniach, oraz kiedy podmiot był pasensem, albo związany jest z czasownikiem nieprzechodznim (Smutny kotku, śpij)

Koniugacja

W staroawirskim istnieją tylko czasy przeszły i teraźniejszy. Czas przyszły określa się natomiast nie terminem ,,czas", ale ,,zamiar". Czas przeszły dzieli się na ,,okresy".
a)   Osoby:

A – ja
Ûf – ty
Iṿ- on/ona/ono
Î - my (z wami)
Îḷ - my (bez was)
Ûƒe - wy
Êf - oni/one

b)   Czas przyszły i przeszły



Człon gramatyczny

-dûḷ-  nadaje charakter przypuszczenia (tryb przypuszczający)

-soḷ- nadaje charakter trybu łączącego

-ûd- nadaje charakter rozkazu

-næd- nadaje charakter aspektu niedokonanego

-lo- nadaje charakter aspektu semidokonanego (prawie zrobiłem coś)

-rûṣ- nadaje charakter aspektu upewniającego (na pewno coś zrobiłem)

-lîḷ - nadaje charakter zamiaru – indukuje, że akcja ma się wydarzyć w przyszłości.

Tryb orzekający i aspekt dokonany są domyślne.

Przypuszczenie stosuje się wtedy, kiedy dana akcja miała/ma szanse się wydarzyć, ale się nie wydarzyła lub wątpliwym jest, by się wydarzyła. Można go używać przy złowrogich wróżbach (zostaniesztr. Przyp. prezydentem = nigdy nie uda Ci się zostać prezydentem)

Tryb łączący stosuje się, kiedy dana akcja miała/ma szanse się wydarzyć i faktycznie, wydarzyła się (ale w przeszłości nie było to pewne) lub ma duże szanse się wydarzyć. Używa się go również w formach grzecznościowych oraz w życzeniach. Używany jest również w pytaniach.

Aspekt semidokonany oznacza, że za chwilę dana czynność stanie się dokonana (robięa. semidok. coś = zaraz coś skończę robić)
Aspekt upewniający oznacza, że jakaśczynność została zakończona. Właściwie odpowiada polskiemu aspektowi dokonanemu, ale kładzie większy nacisk na dokonanie danej czynności.

Człon poimkowy



Poimek jako taki jest traktowany jako człon pojęciowy i wyraża ogólną ideę ,,bycia w jakiejś pozycji względem czegoś".
Człon poimkowy jeśli łączy się z członem pojęciowym, do tego dodana jest końcówka ablativu lub dativu.

Człon partykuły

-tιn- człon przeczący ,,nie"
-rom- człon umniejszający znaczenie (gorszy/mniejszy), (gorzej/mniej)
-sêl- człon zwiększający znaczenie (lepszy/większy), (lepiej/więcej)

[Zamknij]

[Ghoster]

[...........]

[ArturJD]

Od tej ortografii krwawią* oczy.

* Oba /w/ udźwięcznione dla emfazy.

Coś więcej na ten temat?

Większe przykłady tekstowe dam na samym końcu, jeszcze pozostało do publikacji dużo zagadnień.

[Ghoster]

[...........]

[ArturJD]

Spoiler

Będę bronił pisowni, bo mam ją uzasadnioną.

Rzeczy, które minia nie nrawica:

1. Cyrkumfleks nad każdą samogłoską;
2. Podwójne samogłoski;
3. Jak już chcesz "i" bez kropki, to użyj tureckiego "ı", a nie greckiej joty;
4. "æ" pasuje tylko do łaciny i germlangów;
5. Kropki pod literami wyglądają jak ohydna transkrypcja;
6. "ω" w łacince (srsly wtf).

Jak już mówiłem, język staroawirski to poddany wpływom ludu (jak również i języka) Vae'dryaedal (powtarzam po raz 2 - nazwa nie moja...) dialekt południowy kehirskiego. Słownictwo po Kehirskim z jakimiś tam zmianami pozostało, ale zreorganizowała się gramatyka oraz pisownia.

1. Cyrkumfleksy w staroawirskim są nowością i znajdują się nad samogłoskami, aby odróżnić od siebie mocne i ułomne, û-u, ê-e, î-ι.
2. To iloczas, pozostałość po kehirskim. Faktycznie, nie zanotowałem ich długości w IPA'ie, poprawię to.
3. Tureckiego ı używałem wcześniej, jednak pojawił się problem przy akcentach, bo "łacińskie" í oraz tureckie í wyglądają tak samo. Dlatego użyłem joty.
4. W kehirskim [æ] zapisywało się jako "ä", musiałem więc to zmienić, aby nie było miliona diaktryków, bo wyglądałoby to jeszcze gorzej. Nie chciałem circumflexu, bo to nie "umocnienie" a inny fonem, więc zostało æ. Poza tym, sama nazwa Vae'dryaedal (to wymyślił chyba jakiś zboczæniec) zawiera w sobie ae, więc to oznacza, że w swoim języku mieli ae, a więc jak awirczycy przejęli pisownię, musieli też przejąć ligaturę æ. No chyba, że trzebaby pisać dwoma samogłoskami ae, ale w myśl zasady, że dwie samogłoski obok siebie implikują iloczas (ee, oo), ae również musiałoby być dłuższe, czego chciałem uniknąć. Inaczej zachowywałyby mi się przegłosy, które opiszę później.
5. Kropki są po to, aby odciążyć trochę graficznie górę wyrazu, która przez te wszystkie êûî bywa przeładowana.
6. No tak, tutaj sam miałem wątpliwości. Szukałem ligaruty dla podwójnego oo (ale nie "oo" jako podwójnej samogłoski). Gdyby była, pewnie bym jej użył, ale że nie ma, użyłem omegi, która jakby się uprzeć przypomina dwa złączone o. Circumflex nie wchodzi w grę, bo oznacza "umocnienie" samogłoski, a tu się tak nie dzieje, to po prostu inny fonem. Więc padło na omegę :/
Dużej omegi raczej nie będzie, wpisałem ją tylko tak z przezorności.

[Zamknij]

[Todsmer]

Może ä? Umlaut pochodzi od e (które w ichniejszym piśmie było trochę podobne do и), które było zapisywane nad samogłoską.

[ArturJD]

Spoiler

Więc tak, jako, że występuje u mnie [o] i [ɔ] oraz [e] i [ε], wymyśliłem coś takiego:

Widzę, że mało jest conlangów wykorzystujących alfabet grecki. Rzeczywiście jest on niesamowicie mało uniwersalny, ba, brakuje w nim symboli do opisu głosek i trzeba kombinować. No ale może to będzie lepsze od przeładowania diaktrykami. Czy jednak mimo wszystko miałbym kombinować i zmieniać łacinkę? Chciałbym opublikować złożenia członów i bardziej zaawansowane formy niż te do teraz opisane, muszę więc przemyśleć najpierw to:

Alfabet

1. Spółgłoski
Β, β – [v]
Κ, κ –[k]
Δ, δ – [d]
Φ, φ – [ɸ]
Ψ, ψ – [f]
Γ, γ – [g]
Χ, χ – [χ]
Ζ, ζ – [ʒ]
Λ, λ – [l]
Μ, μ – [m]
Ν, ν – [ɴ]
Π, π – [p]
Ρ, ρ – [ɹ]
Σ, σ, ς – [s]
Ϸ, ϸ - [ʃ]
T, τ – [t]
Θ, θ - [θ]

Μπ, μπ [b]
Τϸ, τϸ - [ʧ]

2. Samogłoski
Α, α – [a]
Αε, αε – [æ]
Ε, ε – [e] w środku i początku wyrazu (tzw. ,,e krótkie), [ĕ] –na końcu wyrazu (zwane ,,e w wygłosie") lub w ostatniej sylabie (zwane ,,e ułomne", chyba, że pada akcent)
Η, η – [ɛ] – tzw. ,,e mocne"
I, ῖ – [i] – tzw. ,,i mocne"
Ϊ, ϊ – [ɪ] – tzw. ,,i ułomne"
[s]Ο, ο – [ɔ]
Ω, ω – [o][/s]
Ο, ο – [o]
Ω, ω – [ɔ]
Υ, υ – [u]

3. Półsamogłoski
Ι, ι – [j]
Ὶ, ὶ – [j] – przechodzi w ζ
Ϝ, ϝ - [w]
Ϋ, ϋ - [w]
4. Samogłoski długie
ῆ – [eː]
ῶ – [oː]
5. Dyftągi
ου – [əw]
εu – [ɛw]

6. Oznaczenie akcentu
Ά, ά
Άε, άε
Έ, έ
Ή, ή
Ί, ί
Ϊ, ΐ
Ό, ó
Ώ, ώ
Ύ, ύ

,,Ι" – [j] czy [i]?
,,I" wymawiamy [j], jeśli następną głoską jest samogłoska.
,,I" wymawiamy [i], jeśli następną głoską jest spółgłoska

[Zamknij]

[ArturJD]

Gramatyka – złożenia członów

Pojedyncze:
a)   P – temat członów rzeczownikopodobnych, występuje jedynie w słownikach
b)   C – temat członów czasownikowych, występuje jedynie w słownikach i odpowiada bezokolicznikowi
c)   Dk, Dp, K – jako odpowiedzi na pytania używające tego samego P lub C; (A: Soudes? B: E. – A: Robisz? B: Robię)
d)   G – pojedyncze wykrzyknienia typu ,,nie", ,,mniej", ,,więcej", ,,lepiej", ,,gorzej" itp. (zależy od kontekstu)

Proste:
a)   C+K – najprostsze złożenie czasownikowe, oznacza czasownik w trybie orzekającym i aspekcie dokonanym
b)   P+Dr – najprostsze złożenie rzeczownikowe, oznacza jakąś rzecz w danym przypadku
c)   P+Dp – najprostsze złożenie przymiotnikowe, oznacza jakąś cechę w danym przypadku
d)   C+Dr – najprostsze złożenie rzeczownika odsłownego, oznacza rzeczownik odsłowny w danym przypadku
e)   C+Dp – najprostsze złożenie imiesłowowe, oznacza jakiś imiesłów w danym przypadku

Złożone:
a)   (Pa)+(G)+P+(Pi)+Dr – ogólny wzór złożenia rzeczownikowego (jeśli jest Pi, to Dr jest w ablativie lub dativie) bez podanego określenia
b)   (Pa)+(G)+P+(Pi)+Dp+Dr – ogólny wzór złożenia rzeczownikowego z podanym określeniem
c)   (Pa)+(G)+P+Dp – ogólny wzór złożenia przymiotnikowego
d)   (Pa)+(G)+C+(Pi)+K – ogólny wzór złożenia czasownikowego
e)   (Pa)+(G)+C+(Pi)+Dr – ogólny wzór złożenia rzeczownika odsłownego
f)   (Pa)+(G)+C+(Pi)+Dr – ogólny wzór złożenia imiesłowowego

[Ghoster]

[...........]

[ArturJD]

Spoiler

Ψ, ψ – [f]

Błagam, przestańcie. ;c

Proponowałbym taką konwencję:
Ββ [v];
Φφ [f];
Fꜰ [ɸ] (litery koptyjskie wyglądają okropne, warto by je jakoś zmodyfikować, by pasowały bardziej do greki);
Μπ μπ/νπ/πμ [b].

A jakbym wtedy zapisywał [b]?
Jeśliby ubezdźwięcznić [s], powstałoby coś na kształt [pf]. Dlatego wybrałem tą literkę, ale faktycznie, wygląda to nie najlepiej. Gdyby był jakiś diaktryk dla spółgłosek greckich :/
No chyba, żeby zamienić psi i fi miejscami, toby faktycznie było lepsze.

Tϸ, tϸ - [ʧ]

Tu się chyba walnąłeś.

Wg. Worda to litera "sho", której odpowiadał dźwięk [ʃ]. W tej czcionce faktycznie przypomina to staroangielskie þ.

Ο, ο – [ɔ]
Ω, ω –

Chyba lepiej by było na odwrót.

Tak, tutaj się rypnąłem. Skutki transliteracji.

Ϋ, ϋ - [w]

Te dwie kropki trochę niepotrzebne, jako iż nie zdajesz się mieć żadnych innych dwuznaków samogłoskowych z upsilonem.

[/quote]

Mam jeszcze zwykłe υ [w], ale ono nie występuje tylko w dyftągach, ale też w specyficznych sytuacjach jako samodzielne [w] (nad tym jeszcze pracuję).

[Zamknij]

[Ghoster]

[...........]

[Canis]

Nie chcę gościa chwalić, bo mi się ten język średnio podoba, ale ziomek jest nowy i obronię za niego kilka zarzutów.

Te dwie kropki trochę niepotrzebne, jako iż nie zdajesz się mieć żadnych innych dwuznaków samogłoskowych z upsilonem.

Właśnie w takich sytuacjach zastanawiam się nad zasadnością kropki nad i. I jeśli chce się jej pozbyć znad i, to ja użyłbym właśnie joty, a nie tureckiego ı. Ale srsly, moim zdaniem, kształt graficzny > znaczenie przypisane w unikodzie do znaczka.

Ψ, ψ – [f]

Błagam, przestańcie. ;c

Obejrzyj sobie tablice Unikodu - zobaczysz dziwniejsze rzeczy. Już nie mówię o cyrylicy, gdzie sodoma i gomora się działa: literki typu я, ю albo - co soczystsze - Ҽ ҩ ӷ ӄ. Naprawdę "ψ – [f]" nie jest w ogóle dziwne, jak się przegląda te tablice.