Język olseski

Język olseski Hafănz Ołéṕs
Sposoby zapisu:	olseski
Typologia:	aglutynacyjno-analityczny SOV
Faktycznie
Utworzenie:	Pluur w 2015 (pierwszy zamysł)
Najnowsza wersja:	4
Kody
Conlanger–1	ol., ols.
W Kyon
Używany w :	Olsenia Surd Rubania Szyszenia
Klasyfikacja:	Języki oldyjskie Języki południowooldyjskie Języki olsesko-rubańskie
Przykład
{{{tekst jaki}}} {{{tekst u}}}
Transliteracja {{{transliteracja}}}
Lista conlangów

Język olseski (ols. Hafănz Ołéṕs, dosł. mowa olseska) - sztuczny język utworzony na potrzeby Kyonu. Język jest aglutynacyjno-analityczny. Jako ojczysty używany przez Olsów żyjących na terenie Monarchii Olseskiej. Poza Olsami język ten jest lingua franca Wschodu Kyonu, wykorzystywany w handlu, polityce i kulturze. Jest językiem urzędowym Olsenii, Surdu, Rubanii oraz Szyszenii.

Fonetyka

Język olseski posiada 6 samogłosek, jeden dyftong oraz 26 spółgłosek.

Samogłoski

Język olseski posiada 6 samogłosek. Nie występuje iloczas, za to rozbudowany jest system akcenturacji.

	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i i		ɯ y u u
Średnie	e̞ e		o̞ o
Otwarte		a a

Uwagi:

• [ɯ] w niektórych dialektach jest wymawiana jak: [ɤ]
• [e̞] jest samogłoską średnią przednią niezaokrągloną
• [o̞] jest samogłoską średnią tylną niezaokrągloną

Dyftong

W języku olseskim występuje jeden dyftong naturalny. Jest nim [ãɯ̯̃], który zapisywany jest znakiem ą. Poza tym w języku występują połączenia między dowolną samogłoską, a półsamogłoską (tj.: [w], [j] oraz [ɰ^l]).

Akcenturacja

Akcent w języku olseskim jest toniczny, z tym, że oprócz tonu występuje także nacisk na ową sylabę. Akcent ma cechę dystynktywną (at'á [ʔat'á] - owca, at'a ['ʔat'a] - nim, prepozycjonał zaimka on). W języku olseskim istnieją trzy rodzaje sylab: neutralna, wyższa (akutowa) oraz niższa (brewisowa).

Akcent neutralny

Akcent neutralny pada na drugą od końca sylabę (akcent dynamiczny, paroksytoniczny). Jest to akcent domyślny, często stosowany w zapożyczeniach i sporej grupie wyrazów olseskich. Akcentu neutralnego nie zapisuje się w łacince, zaś w IPA-ie przez apostrof przed sylabą akcentowaną.

Akcent akutowy

Akcent akutowy (wyższy) wymawiany jest z zauważalnie wyższym tonem. W IPA-ie jak zaznaczany akutem na samogłoską akcentowaną [á]. Zapis w łacince także stosuje akut.

Akcent brewisowy

Akcent brewisowy (niższy) wymawiany jest jako dyftong dwu tych samych samogłosek, ze spadającym tonem. Akcent ten podobny jest do cyrkumfleksu [1] w antycznej grece (przykład z γῆ). W IPA-ie zaznaczany: ă [á͜à]. Dla dyftongu ą̆ następująco [ã́͜ã̀ɯ̯̃]. W łacince zapisuje się go brewisem nad samogłoską.

Harmonia akcentowa

W języku olseskim występuje harmonia akcentowa. Pierwszą zasadną harmonii jest to, że sylaba wygłosowa kończy się przeciwnym akcentem do sylaby nagłosowej (przeciwnymi względem siebie akcentami są akcenty: akutowy i brewisowy). Dawniej prawo te było sztywne, a obecnie ma zastosowanie do kilku form gramatycznych. Rozłożenie akcentu wpływa na dobór końcówek (trzy rodzaje końcówek) m. in. czasowników. Zasady stosowania końcówek są w dialektach częściowo są wymieszane, a niektóre wyrazy mogą posiadać dwie, a nawet trzy formy poprawne.

Spółgłoski

		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Retrofleksyjne	Podniebienne	Miękkopodniebienne	Miękkopodniebienno-wargowe
Nosowe		m m	n n
Zwarte	bezdźwięczne	p p	t t				k k	kʷ kü
	dźwięczne	b b	d d				g g
	ejektywne	pʼ ṕ	tʼ ť				kʼ ḱ
Szczelinowe	bezdźwięczne	f f	s s	ʃ x			x h	xʷ hü
	ejektywne	ⱱ̊ʼ~fʼ f́	sʼ ś
Aproksymanty		w v				j j	ɰl~ʟ w
Drżące			r~ɼ̊ r
Boczne	szczelinowe		ɮ~ɬ ł		ꞎ̬ z
	aproksymanty		l l

Uwagi:

• [ⱱ̊ʼ] jest spółgłoską uderzeniową wargowo-zębową ejektywną, posiada allofon [fʼ]
• [ɰ^l] jest spółgłoską półotwartą miękkopodniebienną z modulacją boczną, posiada allofon [ʟ]
• [ɼ̊] jest spółgłoską drżącą dziąsłową podniesioną bezdźwięczną, jest allofon /r/ w nagłosie i w otoczeniu spółgłosek bezdźwięcznych i ejektywnych
• [ꞎ̬] jest spółgłoską boczną szczelinową retrofleksyjną dźwięczną

Upodobnienia spółgłoskowe

W języku olseskim często dochodzi do nagłosowych zmian rdzenia. Najczęściej zachodzi lenicja. Dużo rzadziej występuję udźwięcznienia, ubezdźwięcznienia, czy ubezejektywnienia. Lenicja zachodzi m.in.: przy odmianie przymiotnika, czy przy słowotwórstwie.

Lenicja

Przed lenicją	Po lenicji
p	f
t	s
k	h
kü	hü
f	∅
s	f
x	s/j
h	x/w
hü	w
v	∅
j	∅
w	∅

Uwagi:

• dwa warianty lenicji z x oraz h pochodzą ze zlania się dwu wcześniejszych lenicji
• ∅ oznacza usunięcie spółgłoski

Zapis

Oryginalnym zapisem język olseskiego jest pismo olseskie, jednak najczęściej zapisuje się go łacinką.

Pismo olseskie

Już Wkrótce!

Łacinka

W zapisie języka olseskiego alfabetem łacińskim wykorzystuje się następujące litery:

A Á Ă B D E É Ĕ F F́ G H HÜ I Í Ĭ J K Ḱ KÜ L Ł M N O Ó Ŏ P Ṕ R S Ś T T́ U Ú Ŭ V W X Y Ý Y̆ Z
a á ă b d é ĕ f f́ g h hü i í ĭ j k ḱ kü l ł m n o ó ŏ p ṕ r s ś t ť u ú ŭ v w x y ý y̆ z

Składnia

Szykiem wyrazów w mowie Olsów jest SOV (Subject Object Verb). Przymiotniki są umieszczane za rzeczownikiem, który określają. Jeżeli przymiotnik umieszczony jest za czasownikiem, wtedy pełni funkcję przysłówka. Niektóre części koniugacji czasownika, w formie partykuł, są umieszczane na początku zdania.

Konstrukcje

Konstrukcja kazać, nakazywać

Język olseski nie zna czasownika kazać, nakazać. W zamian tego stosuje się specjalną konstrukcję, z użyciem trybu rozkazującego. Konstrukcja ta pojawiła się w bajce Owca i konie: pl. co człowiek nakazuje robić koniom, ol. litl ejk rére hók [co człowiek koń-A.pl. robić-imp.]. Aby zabronić (zakazać) czegoś, czasownik przyjmuje formę przeczącą.

Kazać, nakazać
podmiot (niekonieczny)	dopełnienie w bierniku	czasownik w trybie rozkazującym

Przykładowe teksty

Zakazać
podmiot (niekonieczny)	dopełnienie w bierniku	zaprzeczony czasownik w trybie rozkazującym

Tytuł olseski	Tytuł polski	Tekst olseski	Tekst polski
Aťá ny rérą	Owca i konie	Aťá huan símyla, in oxpŏs huŏfjŏgék, xe rére sagis: san síḱ rér ogax sokyk fásăs, san foḱ atăx prugs iťék, ny san kuoḱ ejkux atis hárg. Xe aťá á rérez pănzék: „Ruf ígsax ąvă, iną sagą, litl ejk rére hók.” Xe rérą prendék: „Aťá két, ruf ígsa fuvă infu san sagą ina tis ejk-ejk setoxpŏx kază, yk klánux fund aťa. Ny aťá oxpŏx huŏfjŏgí.” Inyḱ xe aťá hítox kétăs xe oxpŏ fál tătez fólăs.	Na wzgórzu owca, która nie miała wełny, zobaczyła konie; jeden ciągnął ciężki wóz, drugi dźwigał wielki ładunek, a trzeci wiózł szybko człowieka. Owca rzekła do koni: „Serce mnie boli, widząc, co człowiek nakazuje robić koniom”. Konie odpowiedziały: „Słuchaj, owco, serca nas bolą, kiedy widzimy, jak człowiek, pan, zabiera twoją wełnę na płaszcz dla samego siebie. I owca nie ma wełny”. Usłyszawszy to, owca pobiegła przez równinę.

Linki zewnętrzne

Język olseski (wersja 3.0) opisana na forum: [2]