Język alduryncki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
 
(Nie pokazano 61 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 3: Linia 3:
 
   |nazwa własna = Aldurinsk Sprāg
 
   |nazwa własna = Aldurinsk Sprāg
 
   |kolor = green
 
   |kolor = green
−
   |twórca = Adrinnix w 2020
+
   |twórca = Wodzin w 2020
 
   |alfabet = łaciński (alduryncki)
 
   |alfabet = łaciński (alduryncki)
 
   |typologia = szyk SVO, V2
 
   |typologia = szyk SVO, V2
Linia 9: Linia 9:
 
   |klasyfikacja = języki indoeuropejskie
 
   |klasyfikacja = języki indoeuropejskie
 
*języki germańskie
 
*języki germańskie
−
**język alduryncki
+
**języki zachodniogermańskie
 +
***język alduryncki
 
   |zasięg = od zatoki Dollart do Łaby (Niemcy)
 
   |zasięg = od zatoki Dollart do Łaby (Niemcy)
 
   |regulowany = Rada Języka Aldurynckiego (Aldurinsk Sprāg Rad)
 
   |regulowany = Rada Języka Aldurynckiego (Aldurinsk Sprāg Rad)
 
}}
 
}}
 +
{{słownik}}
 +
'''Alduryncki''' (ald. '''Aldurinsk Sprāg''') to język sztuczny należący do rodziny języków zachodniogermańskich.
  
−
Alduryncki to język sztuczny należący do rodziny języków germańskich, jego bezpośrednim przodkiem jest język pragermański.
+
*język praindoeuropejski (†)
 +
**język pragermański (†)
 +
***[[język Bergrama|język staroalduryncki]] (VIII-XI wiek)
 +
****[[język średnioalduryncki]] (XI-XVI wiek)
 +
*****[[język alduryncki|język nowoalduryncki]] (XVII-)
  
 +
= Historia =
 +
Do VII wieku nie ma informacji o brzmieniu języka Alduryncjan. Pierwsze wzmiani i zapiski w tym języku pochodzą od [[Bergram z Fiskburga|Bergrama]] - apostoła Alduryncji. Przekłady misjonarza zakończyły erę przedpiśmienną języka aldurynckiego wprowadzając język staroalduryncki, zwany *językiem bergrama*.
 +
Kres języka staroaldurynckiego nastąpił wraz z utratą niepoległości przez Księstwo Alduryncji w r. 1088. Po tym wydarzeniu Alduryncjanie przez wieki pozbawieni własnego państwa, zaczęli zatracać mowę ojczystą. W 1648 roku staraniem rady pięciu książąt aldurynckich utworzono [[Republika Alduryncka|Republikę Alduryncką]]. Nastąpił wówczas tzw. ''renesans alduryncki'' - utworzono m.in. Akademię Św. Wilhelma Hansena, kształcącą w jezyku aldurynckim i łacinie. Instytucja ta uregulowała pisownię języka.
 +
 +
= Alfabet i wymowa =
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Aa || Āā || Ææ || Bb || ''Cc'' || Dd || Ee || Ēē || Ff || Gg || Hh || Ii || Jj || Kk || Ll
 +
|-
 +
| [a] || [aː] || [æ, ɛː] || [b] || ''[ts]'' || [d] || [ɛ] || [ɛː] || [f] || [ɣ, ɡ, k]<sup>1</sup> || [x] || [i, ɪ] || [j] || [k] || [l]
 +
|-
 +
! Mm || Nn || Oo || Ōō || Øø || Pp || Rr || Ss || Tt || Th th || Uu || Ūū || Vv || Ww || Zz
 +
|-
 +
| [m] || [n] || [ɔ] || [ɔː] || [ø] || [p] || [r, ʁ] || [s, z] || [t] || [θ, t, {{tt|f|gwarowo}}] || [u] || [uː] || [f] || [v] || [ts]
 +
|}
 +
 +
* '''Ai ai''' - /ai̯/
 +
* '''Ei ei''' - /ɛi̯/
 +
* '''Ar ar''' - /ɐ(ː)/ (w wygłosie i przed spółgłoskami)
 +
* '''Er er''' - /ɛɐ/ (w wygłosie i przed spółgłoskami)
 +
* '''Eu eu''' - /ɛw, o, ɔ/
 +
* '''iu''' - /ju/, rzadziej /y/
 +
<sup>1</sup>wymowa tradycyjna: /ɣ/ (/x/ w wygłosie)<br>
 +
wymowa współczesna: /ɡ/ (/k/ w wygłosie)
 
=Gramatyka=
 
=Gramatyka=
 +
==Zaimek==
 +
===Osobowy===
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!rowspan="2"| || colspan=3|Liczba pojedyncza || colspan=3|Liczba mnoga
 +
|-
 +
! 1. os. || 2. os. || 3. os. m/ż/n || 1. os. || 2. os. || 3. os.
 +
|-
 +
| M.
 +
| Ik || Du || Er/Si/It || Wir || Jir || Si
 +
|-
 +
| D. = C.
 +
| Mir || Dir || Si || Uns || Eir || Im
 +
|-
 +
| B.
 +
| Mik || Dik || Si || Uns || Eir || Ir
 +
|-
 +
| Zwrotne
 +
| Mir || Dir || Si || Uns || Eir || Si
 +
|}
 +
===Dzierżawczy===
 +
Odmienia się tak samo jak przymiotnik, jednak nie rozróżnia rodzaju, np.
 +
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!rowspan="2"| || colspan=2|1 os. lp. || colspan=2|2 os. lp. || colspan=2|3 os. lp.|| colspan=2|1 os. lm.|| colspan=2|2 os. lp.|| colspan=2|3 os. lp.
 +
|-
 +
!<small>jednina</small> || <small>dwoina</small> || <small>jednina</small> || <small>dwoina</small>||<small>jednina</small> || <small>dwoina</small> || <small>jednina</small> || <small>dwoina</small>||<small>jednina</small> || <small>dwoina</small> || <small>jednina</small> || <small>dwoina</small>
 +
|-
 +
| M.
 +
| min || min'''æ''' || thin || thin'''æ''' || sin || sin'''æ''' || unser || unser'''æ''' || eir || eir'''æ''' || siner || siner'''æ'''
 +
|-
 +
| D.
 +
| min'''es''' || min'''es''' || thin'''es''' || thin'''es''' || sin'''es''' || sin'''es''' || unser'''es''' || unser'''es''' || eir'''es''' || eir'''es''' || siner'''es''' || siner'''es'''
 +
|-
 +
| C.
 +
| min'''em''' || min'''em''' || thin'''em''' || thin'''em''' || sin'''em''' || sin'''em''' || unser'''em''' || unser'''em''' || eir'''em''' || eir'''em''' || siner'''em''' || siner'''em'''
 +
|-
 +
| B.
 +
| min'''en''' || min'''en''' || thin'''en''' || thin'''en''' || sin'''en''' || sin'''en''' || unser'''en''' || unser'''en''' || eir'''en''' || eir'''en''' || siner'''en''' || siner'''en'''
 +
|-
 +
|}
 +
==Rzeczownik==
 +
 +
===Rodzajnik===
 +
W j. aldurynckim występuje jedynie rodzajnik określony.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
|  || '''męski''' || '''żeński''' || '''nijaki''' || '''mnożyna'''
 +
|-
 +
| '''Mianownik''' || der || dai || dat || dai
 +
|-
 +
| '''Dopełniacz''' || des || der || das || das
 +
|-
 +
| '''Celownik''' || dem || der || dem || dem
 +
|-
 +
| '''Biernik''' || den || dai || dan || dan
 +
|}
 +
 +
===Liczba===
 +
 +
J. alduryncki posiada dwie liczby: '''pojedynczą''' i '''mnogą'''.
 +
 +
Często w liczbie mnogiej zachodzi przegłos: <br>
 +
ā > æ <br>
 +
ō > ø
 +
 +
np.
 +
Āl - Ælis - Ælan (węgórz)
 +
 +
===Deklinacja===
 +
Deklinacja samego rzeczownika zanikła na etapie średnioaldurynckim, pozostała po tym jedynie odmiana rodzajnika
 +
 +
===Rodzaj===
 +
====Męski====
 +
Rodzaju męskiego jest większość rzeczowników:<br>
 +
'''oznaczających mężczyzn''', np. <br>
 +
Mann (mężczyzna, mąż) <br>
 +
Fader (ojciec) <br>
 +
Brōther (brat) <br>
 +
 +
'''oznaczających wykonawcę czynności rodzaju męskiego (często zakończonych na -er)''', np.<br>
 +
Fisker - rybak <br>
 +
Først - książę <br>
 +
{{tt|Ganser - gąsior|od Gans (gęś)}}
 +
 +
====Żeński====
 +
Rodzaju żeńskiego jest większość rzeczowników:<br>
 +
'''oznaczających kobiety''', np. <br>
 +
Wif (kobieta, żona) <br>
 +
Møder (matka) <br>
 +
Sister (siostra) <br>
 +
 +
'''zakończonych na "e" lub "a"''', np. <br>
 +
Aske (popiół) <br>
 +
Wase (wiosna) <br>
 +
Førna (pstrąg) <br>
 +
 +
'''oznaczających wykonawcę czynności rodzaju żeńskiego (zakończonych na -(er)in)''', np.<br>
 +
{{tt|Fiskerin - rybaczka|od Fisker (rybak)}}<br>
 +
{{tt|Førstin - księżna|od Først (książę)}}
 +
====Nijaki====
 +
==Czasownik==
 +
===Bezokolicznik===
 +
 +
Bezokolicznik przyjmuje końcówkę '''-an''', <br>
 +
np. "habian" - mieć; "wesan" - być; "draumijan" - śnić
 +
 +
===Gerundium===
 +
 +
Rzeczownik odczasownikowy ma formę identyczną z bezokolicznikiem (w celu rozróżnienia gerundium zapisuje się od wielkiej litery) <br>
 +
np. "draumijan" - śnić; "Draumijan" - śnienie
 +
 +
 +
===Koniugacja===
 +
====Czas przeszły prosty====
 +
W czasie przeszłym prostym nie wyrodziła się jedna odmiana regularna.
 +
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Jednina !! Mnożyna
 +
|-
 +
| Ik '''war''' || Wir '''wæsan'''
 +
|-
 +
| Du '''wart''' || Jir '''wæsan'''
 +
|-
 +
| Er <br> Si '''war''' <br> It <br> || Si '''wæsan'''
 +
|}
 +
 +
'''Przykładowe zdanie:'''
 +
* Ik '''war''' in dem (= im) Frankraik. - Był*m we Francji.
 +
 +
====Czas przeszły złożony====
 +
Najczęściej używany czas przeszły.
 +
 +
Tworzy się go według wzoru: <br>
 +
(odm.) ''habian'' + Partizip Perfekt
 +
Np.
 +
* Ik habia an dem (= am) Tiørn gefiskan. - Łowiłem ryby nad jeziorem.
 +
 +
=====Imiesłów czasu przeszłego=====
 +
Partizip Perfekt używany jest do tworzenia czasu przeszłego złożonego.
 +
 +
Tworzy się go według wzoru: <br>
 +
''ge-''+ czasownik w bezokoliczniku <br>
 +
Np.
 +
*'''ge'''daujan - umierać (od ''daujan'')
 +
*'''ge'''fiskan - łowić ryby (od ''fiskan'')
 +
*'''ge'''wickan - czarować (od ''wickan'')
 +
 +
====Czas zaprzeszły====
 +
Używany prawie wyłącznie w literaturze.
 +
 +
Tworzy się go według wzoru: <br>
 +
(odm.) ''wesan'' + Partizip Perfekt
 +
Np.
 +
* Ik beun an dem Tiørn gefiskan. - Łowiłem był ryby nad jeziorem.
 +
 +
====Czas teraźniejszy====
 +
=====Regularne=====
 +
Według regularnej odmiany, czasownik końcówkę bezokolicznika (-an) zastępuje inną, odowiednią dla danej liczby i osoby.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Jednina !! Mnożyna
 +
|-
 +
| Ik '''-a''' || Wir '''-an''
 +
|-
 +
| Du '''-s''' || Jir '''-an'''
 +
|-
 +
| Er <br> Si '''-st''' <br> It <br> || Si '''-an'''
 +
|}
 +
 +
np. '''habian''' (mieć, posiadać)
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! Jednina !! Mnożyna
 +
|-
 +
| Ik '''habia''' || Wir '''habian'''
 +
|-
 +
| Du '''habis''' || Jir '''habian'''
 +
|-
 +
| Er <br> Si '''habist''' <br> It <br> || Si '''habian'''
 +
|}
 +
 +
=====Nieregularne=====
 +
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!rowspan="1"| || wesan (być)|| ganan (iść) || weitan (wiedzieć) || willian (chcieć)|| møgan (móc, potrafić)||  møtan (musieć) || skulan (mieć powinność) || kunnan (znać)
 +
|-
 +
| 1. os. lp.
 +
| beun || gan || weit || willia || møge || mote || skul || kann
 +
|-
 +
| 2. os. lp.
 +
| isott || gant || weitet || williast || møgst || motest || skulst || kannst
 +
|-
 +
| 3. os. lp.
 +
| ist || ganst || weitest || will || møg || mot || skul || kann
 +
|-
 +
| 1/2/3. os. lm.
 +
| wesan || ganan || weitan || willian || møgan || motan || skulan || kunnan
 +
|-
 +
|}
 +
 +
====Czas przyszły====
 +
Tworzy się go według wzoru: <br>
 +
(nieodm.) imiesłów - ''werth'' + (nieodm.) czasownik w bezokoliczniku <br>
 +
Np.
 +
* Ik '''werth habian''' - Będę miał.
 +
* Er '''werth''' in der Vendig at Haumoun '''faran'''. - On jedzie w lipcu do Wenecji.
 +
 +
===Zwrotność===
 +
 +
W j. aldurynckim by wyrazić zwrotność, należy użyć odpowiedniego zaimka:
 +
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!rowspan="2"| || colspan=3|Liczba pojedyncza || colspan=3|Liczba mnoga
 +
|-
 +
! 1. os. || 2. os. || 3. os. m/ż/n || 1. os. || 2. os. || 3. os.
 +
|-
 +
| M.
 +
| Ik || Du || Er/Si/It || Wir || Jir || Si
 +
|-
 +
| Zwr. || Mir || Dir || Si || Uns || Eir || Si
 +
|}
 +
 +
Teoretycznie każdy czasownik może być zwrotnym.
 +
 +
'''Przykłady:'''<br>
 +
urskrickian - przestraszyć <br>
 +
 +
'''Ik''' habia '''mir''' geurskrickian - (ja) przestraszyłem '''się''' <br>
 +
'''Wir''' hanian '''uns''' geurskrickian - (my) przestraszyliśmy '''się'''
 +
 +
'''Du''' habis '''si''' geurskrickian - (Ty) przestraszyłeś '''go/ją/je/ich'''
 +
 +
Stwarzać to może pewne nieporozumienia, np. <br>
 +
Er habist '''si''' geirskrickian - można rozumieć jako ''On przestraszył '''się''''', ale również jako ''On przestraszył '''ją/jego/je/ich'''''
  
−
==Alfabet==
+
===Przeczenie===
−
Alfabet alduryncki składa się z 35 (25) liter
+
 
−
Aa, Āā, Ææ, Bb, Cc, Dd, Ee, Ēē, Ff, Gg, Hh, Ii, Īī, Jj, Kk, Ll, Mm,  
+
Przeczeniem używanym w zdaniu jest "næi". Występuje ono po dopełnieniu:
−
Nn, Oo, Ōō,Øø, Pp, Rr, Sſs, Tt, Þþ, Uu, Ūū , Vv, Ww, Xx, Zz, Ʒʒ
+
* Ik habia Dir '''næi''' gesehwan - Nie widziałem cię
−
* „Cc” stosuje się w nazwach własnych  i obych 
+
 
−
* W języku potocznym/codziennym nie stosuje się liter Āā, Ææ, Ēē, Īī, Ōō, ſ, Ūū, Ʒʒ oraz stosuje się wymianę æ-ae; þ-th; rzadziej ø-y (Øræ = Yrae [ucho]; Erþō = Ertho [Ziemia])
+
==Przymiotnik==
 +
 
 +
===Odmiana===
 +
Przymiotnik przyjmuje w odmianie końcówkę rodzajnika: <br>
 +
skøn - ładny, piękny <br>
 +
gud - dobry
 +
{|class=wikitable
 +
|-
 +
!rowspan="2"| || colspan=3|Liczba pojedyncza || colspan=3|Liczba mnoga
 +
|-
 +
!<small>męski</small> || <small>żeński</small> || <small>nijaki</small> || <small>męski = żeński=nijaki</small>
 +
|-
 +
| M.
 +
| skøn, gud || skønæ, gudæ || skøne, gude || skønen, guden
 +
|-
 +
| D.
 +
| skøn'''es''', gud'''es''' || skøn'''er''', gud'''er''' || skøn'''es''', gud'''es'''|| skøn'''es''', gud'''es'''
 +
|-
 +
| C.
 +
| skøn'''em''', gud'''em''' || skøn'''er''', gud'''er''' || skøn'''em''', gud'''em''' || skøn'''em''', gud'''em'''
 +
|-
 +
| B.
 +
| skøn'''en''', gud'''en''' || skøn'''e''', gud'''e''' || skøne, gude || skøn'''en''', gud'''en'''
 +
|-
 +
|}
 +
 
 +
===Stopniowanie===
 +
 
 +
Końcówkę ozn. stopień wyższy i najwyższy dodaje się pomiędzy rdzeniem, a sufiksem (rodzaju, liczby lub przypadka).
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! St. równy -Ø !! St. wyższy -ere !! St. najwyższy
 +
|-
 +
| skøn ''m'' <br> skønæ ''ż'' <br> skøne ''n'' <br> skønen ''l.mn.'' || skøn'''er''' '''m'' <br> skøn'''er'''æ ''ż'' || skøn'''est'''
 +
|-
 +
| Treść komórki || Treść komórki || Treść komórki
 +
|-
 +
| Treść komórki || Treść komórki || Treść komórki
 +
 
 +
|}
 +
 
 +
Nieregularne: <br>
 +
 
 +
==Liczebnik==
  
−
==Rzeczownik==
 
−
Rzeczownik alduryncki odmienia się przez:
 
−
'''cztery przypadki''' (Fallan):
 
  
−
Mianownik-Namijn Fall (ɴᴀᴍ.)
 
  
−
Biernik-Klag Fall (ᴋʟɢ.)
+
==Przyimek==
  
−
Dopełniacz-Eigin Fall (ᴇɪɢ.)
+
'''Przyimki:'''
 +
* at + B. - o, w (czas)
 +
* før + B. - za (kogoś, coś), dla (kogoś, czegoś)
 +
* in + C. - w (miejsce)
 +
* mid + C. - z (kimś, czymś)
 +
* op + C.  - na
 +
* umber + B. - o (kimś, czymś)
 +
* unter + C. - między, wśród
 +
* van + C. - z (skądś)
 +
* van + D. - od (czegoś), przed (czymś)
 +
* zu + B. - do
  
−
Celownik-Hawin Fall (ʜᴡɴ.)
+
'''Skrócone:'''<br>
 +
Skracanie (ściąganie) przyimków jest typowe dla języka potocznego.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
| || męski, nijaki || żeński || mnożyna
 +
|-
 +
| at || at'n || - || at'n
 +
|-
 +
| før || før'n || - || før'n
 +
|-
 +
| in || im || ir || im
 +
|-
 +
| mid || mid'n || mid'r  || mid'n
 +
|-
 +
| op || op'n || - || op'n
 +
|-
 +
| umber || umber'n || - || umber'n
 +
|-
 +
| unter || unter'm || unter || unter'm
 +
|-
 +
| van I || vam || van/''daw.'' var || vam
 +
|-
 +
| van II || van's || - || van's
 +
|-
 +
| zu || zu'n || - || zu'n
 +
|}
  
−
'''trzy liczby:'''
+
=Teksty=
 +
==="Ojcze nasz"===
 +
Fader unser in der Himil,<br>
 +
Name thin ist helige,<br>
 +
Raik thin kommdau, <br>
 +
Wiler thin wesdau,<br>
 +
in der Himil und op Erde.<br>
 +
Du gebdau Uns daglik Brød,<br>
 +
und fragtdau der unserem Sūdan,<br>
 +
tho Wir fragtan Uns Sūdern.<br>
 +
und far Uns næi zu dan Farleid,<br>
 +
afer werthdau helian Uns van das Ubel.<br>
  
−
Pojedynczą - sigular (sɪ.)
+
Thin ist Raik, Kraft und Ulthe.
 +
Amen
  
−
Podwójną - dual (ᴅᴜ.)
+
==="Zdrowaś Maryjo"===
 +
Hail Maria!<br>
 +
Vøl der Gnade, Herr mid Dir,<br>
 +
sped isott Du unter Frauen,<br>
 +
und sped ist Ubat, der thin Wamß, Jesus.<br>
  
−
Mnogą - plural (ᴘʟ.)
+
Heligæ Maria, <br>
 +
Møder Gottes, bittdau før Uns Sūdern,<br>
 +
nu und in Stønde der Unsere Dōth.<br>
 +
Amen
  
−
'''trzy rodzaje:'''
+
==="Księga Rodzju"===
 +
'''Rozdział 1. - Kapitel 1.''' <br>
 +
<sup>1</sup>Op dem Biginn war Gott dai Himil und Erde geskapian. <br>
 +
<sup>2</sup>Und dai Erde war wōste und lære und Dønkalness war op dai Diuthe; und habist der Gottes Gaist op der Water geswabian. <br>
 +
<sup>3</sup>Und habist Gott: »It werth Leucht!« gesprakian; und werthst Leucht. <br>
 +
<sup>4</sup>Und habist Gott, thæt dat Leucht gud war gesehwan, und habist Gott dat Leucht van dat Dønkalness geskaithan, <br>
 +
<sup>5</sup>und habist Gott dat Leucht Dag, und dat Dønkalness Nacht genamijan. Und habist op Ēbend und Murgin - dat først Dag gewerthan. <br>
 +
<sup>6</sup>Und habist Gott: »It werth dat Luft zwisk dam Watern, und Gedal zwisk dam Watern« gesprakian. <br>
  
−
męzki (ᴍ./♂)
+
==="Johannes Godspell" (11:43b-44)===
 +
"Lazarius, kumm ūt! <br>
 +
Und komm ūt, der war gedaujan, <br>
 +
und der habid Hande und Baine mid Banden gebindan, <br>
 +
und Gasichte mid (Haupt)dōk gehullian."
  
−
żeński (ꜰ./♀)
+
==="Min Testament" ("Testament Mój" - J. Słowacki)===
 +
(Lecz zaklinam...)<br>
 +
Afer bidda Ik, <br>
 +
Næi lusdau dai Hope Libian, <br>
 +
Und far Lunt Leire Lamp berian <br>
 +
Und ganan in Durbe, daujan in Orden <br>
 +
Thō van Gott kastende an Skanz Staine.
  
−
nijaki (ɴ./~)
 
  
 +
=uwagi=
 
[[Kategoria:Alduryncja]]
 
[[Kategoria:Alduryncja]]
 +
[[Kategoria:Użytkownik:Adrinnix]]

Aktualna wersja na dzień 19:47, 18 kwi 2024

język alduryncki
Aldurinsk Sprāg
Utworzenie: Wodzin w 2020
Liczba użytkowników ?
Sposoby zapisu: łaciński (alduryncki)
Typologia: szyk SVO, V2
Klasyfikacja: języki indoeuropejskie
  • języki germańskie
    • języki zachodniogermańskie
      • język alduryncki
Status urzędowy
Oficjalna regulacja: Rada Języka Aldurynckiego (Aldurinsk Sprāg Rad)
Lista conlangów
Nuvola apps bookcase 1 blue.svg.png Zobacz też słownik tego języka.

Alduryncki (ald. Aldurinsk Sprāg) to język sztuczny należący do rodziny języków zachodniogermańskich.

Historia

Do VII wieku nie ma informacji o brzmieniu języka Alduryncjan. Pierwsze wzmiani i zapiski w tym języku pochodzą od Bergrama - apostoła Alduryncji. Przekłady misjonarza zakończyły erę przedpiśmienną języka aldurynckiego wprowadzając język staroalduryncki, zwany *językiem bergrama*. Kres języka staroaldurynckiego nastąpił wraz z utratą niepoległości przez Księstwo Alduryncji w r. 1088. Po tym wydarzeniu Alduryncjanie przez wieki pozbawieni własnego państwa, zaczęli zatracać mowę ojczystą. W 1648 roku staraniem rady pięciu książąt aldurynckich utworzono Republikę Alduryncką. Nastąpił wówczas tzw. renesans alduryncki - utworzono m.in. Akademię Św. Wilhelma Hansena, kształcącą w jezyku aldurynckim i łacinie. Instytucja ta uregulowała pisownię języka.

Alfabet i wymowa

Aa Āā Ææ Bb Cc Dd Ee Ēē Ff Gg Hh Ii Jj Kk Ll
[a] [aː] [æ, ɛː] [b] [ts] [d] [ɛ] [ɛː] [f] [ɣ, ɡ, k]1 [x] [i, ɪ] [j] [k] [l]
Mm Nn Oo Ōō Øø Pp Rr Ss Tt Th th Uu Ūū Vv Ww Zz
[m] [n] [ɔ] [ɔː] [ø] [p] [r, ʁ] [s, z] [t] [θ, t, f] [u] [uː] [f] [v] [ts]
  • Ai ai - /ai̯/
  • Ei ei - /ɛi̯/
  • Ar ar - /ɐ(ː)/ (w wygłosie i przed spółgłoskami)
  • Er er - /ɛɐ/ (w wygłosie i przed spółgłoskami)
  • Eu eu - /ɛw, o, ɔ/
  • iu - /ju/, rzadziej /y/

1wymowa tradycyjna: /ɣ/ (/x/ w wygłosie)
wymowa współczesna: /ɡ/ (/k/ w wygłosie)

Gramatyka

Zaimek

Osobowy

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
1. os. 2. os. 3. os. m/ż/n 1. os. 2. os. 3. os.
M. Ik Du Er/Si/It Wir Jir Si
D. = C. Mir Dir Si Uns Eir Im
B. Mik Dik Si Uns Eir Ir
Zwrotne Mir Dir Si Uns Eir Si

Dzierżawczy

Odmienia się tak samo jak przymiotnik, jednak nie rozróżnia rodzaju, np.

1 os. lp. 2 os. lp. 3 os. lp. 1 os. lm. 2 os. lp. 3 os. lp.
jednina dwoina jednina dwoina jednina dwoina jednina dwoina jednina dwoina jednina dwoina
M. min minæ thin thinæ sin sinæ unser unseræ eir eiræ siner sineræ
D. mines mines thines thines sines sines unseres unseres eires eires sineres sineres
C. minem minem thinem thinem sinem sinem unserem unserem eirem eirem sinerem sinerem
B. minen minen thinen thinen sinen sinen unseren unseren eiren eiren sineren sineren

Rzeczownik

Rodzajnik

W j. aldurynckim występuje jedynie rodzajnik określony.

męski żeński nijaki mnożyna
Mianownik der dai dat dai
Dopełniacz des der das das
Celownik dem der dem dem
Biernik den dai dan dan

Liczba

J. alduryncki posiada dwie liczby: pojedynczą i mnogą.

Często w liczbie mnogiej zachodzi przegłos:
ā > æ
ō > ø

np. Āl - Ælis - Ælan (węgórz)

Deklinacja

Deklinacja samego rzeczownika zanikła na etapie średnioaldurynckim, pozostała po tym jedynie odmiana rodzajnika

Rodzaj

Męski

Rodzaju męskiego jest większość rzeczowników:
oznaczających mężczyzn, np.
Mann (mężczyzna, mąż)
Fader (ojciec)
Brōther (brat)

oznaczających wykonawcę czynności rodzaju męskiego (często zakończonych na -er), np.
Fisker - rybak
Først - książę
Ganser - gąsior

Żeński

Rodzaju żeńskiego jest większość rzeczowników:
oznaczających kobiety, np.
Wif (kobieta, żona)
Møder (matka)
Sister (siostra)

zakończonych na "e" lub "a", np.
Aske (popiół)
Wase (wiosna)
Førna (pstrąg)

oznaczających wykonawcę czynności rodzaju żeńskiego (zakończonych na -(er)in), np.
Fiskerin - rybaczka
Førstin - księżna

Nijaki

Czasownik

Bezokolicznik

Bezokolicznik przyjmuje końcówkę -an,
np. "habian" - mieć; "wesan" - być; "draumijan" - śnić

Gerundium

Rzeczownik odczasownikowy ma formę identyczną z bezokolicznikiem (w celu rozróżnienia gerundium zapisuje się od wielkiej litery)
np. "draumijan" - śnić; "Draumijan" - śnienie


Koniugacja

Czas przeszły prosty

W czasie przeszłym prostym nie wyrodziła się jedna odmiana regularna.

Jednina Mnożyna
Ik war Wir wæsan
Du wart Jir wæsan
Er
Si war
It
Si wæsan

Przykładowe zdanie:

  • Ik war in dem (= im) Frankraik. - Był*m we Francji.

Czas przeszły złożony

Najczęściej używany czas przeszły.

Tworzy się go według wzoru:
(odm.) habian + Partizip Perfekt Np.

  • Ik habia an dem (= am) Tiørn gefiskan. - Łowiłem ryby nad jeziorem.
Imiesłów czasu przeszłego

Partizip Perfekt używany jest do tworzenia czasu przeszłego złożonego.

Tworzy się go według wzoru:
ge-+ czasownik w bezokoliczniku
Np.

  • gedaujan - umierać (od daujan)
  • gefiskan - łowić ryby (od fiskan)
  • gewickan - czarować (od wickan)

Czas zaprzeszły

Używany prawie wyłącznie w literaturze.

Tworzy się go według wzoru:
(odm.) wesan + Partizip Perfekt Np.

  • Ik beun an dem Tiørn gefiskan. - Łowiłem był ryby nad jeziorem.

Czas teraźniejszy

Regularne

Według regularnej odmiany, czasownik końcówkę bezokolicznika (-an) zastępuje inną, odowiednią dla danej liczby i osoby.

Jednina Mnożyna
Ik -a Wir '-an
Du -s Jir -an
Er
Si -st
It
Si -an

np. habian (mieć, posiadać)

Jednina Mnożyna
Ik habia Wir habian
Du habis Jir habian
Er
Si habist
It
Si habian
Nieregularne
wesan (być) ganan (iść) weitan (wiedzieć) willian (chcieć) møgan (móc, potrafić) møtan (musieć) skulan (mieć powinność) kunnan (znać)
1. os. lp. beun gan weit willia møge mote skul kann
2. os. lp. isott gant weitet williast møgst motest skulst kannst
3. os. lp. ist ganst weitest will møg mot skul kann
1/2/3. os. lm. wesan ganan weitan willian møgan motan skulan kunnan

Czas przyszły

Tworzy się go według wzoru:
(nieodm.) imiesłów - werth + (nieodm.) czasownik w bezokoliczniku
Np.

  • Ik werth habian - Będę miał.
  • Er werth in der Vendig at Haumoun faran. - On jedzie w lipcu do Wenecji.

Zwrotność

W j. aldurynckim by wyrazić zwrotność, należy użyć odpowiedniego zaimka:

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
1. os. 2. os. 3. os. m/ż/n 1. os. 2. os. 3. os.
M. Ik Du Er/Si/It Wir Jir Si
Zwr. Mir Dir Si Uns Eir Si

Teoretycznie każdy czasownik może być zwrotnym.

Przykłady:
urskrickian - przestraszyć

Ik habia mir geurskrickian - (ja) przestraszyłem się
Wir hanian uns geurskrickian - (my) przestraszyliśmy się

Du habis si geurskrickian - (Ty) przestraszyłeś go/ją/je/ich

Stwarzać to może pewne nieporozumienia, np.
Er habist si geirskrickian - można rozumieć jako On przestraszył się, ale również jako On przestraszył ją/jego/je/ich

Przeczenie

Przeczeniem używanym w zdaniu jest "næi". Występuje ono po dopełnieniu:

  • Ik habia Dir næi gesehwan - Nie widziałem cię

Przymiotnik

Odmiana

Przymiotnik przyjmuje w odmianie końcówkę rodzajnika:
skøn - ładny, piękny
gud - dobry

Liczba pojedyncza Liczba mnoga
męski żeński nijaki męski = żeński=nijaki
M. skøn, gud skønæ, gudæ skøne, gude skønen, guden
D. skønes, gudes skøner, guder skønes, gudes skønes, gudes
C. skønem, gudem skøner, guder skønem, gudem skønem, gudem
B. skønen, guden skøne, gude skøne, gude skønen, guden

Stopniowanie

Końcówkę ozn. stopień wyższy i najwyższy dodaje się pomiędzy rdzeniem, a sufiksem (rodzaju, liczby lub przypadka).

St. równy -Ø St. wyższy -ere St. najwyższy
skøn m
skønæ ż
skøne n
skønen l.mn.		 skøn'er m
skøneræ ż		 skønest
Treść komórki Treść komórki Treść komórki
Treść komórki Treść komórki Treść komórki

Nieregularne:

Liczebnik

Przyimek

Przyimki:

  • at + B. - o, w (czas)
  • før + B. - za (kogoś, coś), dla (kogoś, czegoś)
  • in + C. - w (miejsce)
  • mid + C. - z (kimś, czymś)
  • op + C. - na
  • umber + B. - o (kimś, czymś)
  • unter + C. - między, wśród
  • van + C. - z (skądś)
  • van + D. - od (czegoś), przed (czymś)
  • zu + B. - do

Skrócone:
Skracanie (ściąganie) przyimków jest typowe dla języka potocznego.

męski, nijaki żeński mnożyna
at at'n - at'n
før før'n - før'n
in im ir im
mid mid'n mid'r mid'n
op op'n - op'n
umber umber'n - umber'n
unter unter'm unter unter'm
van I vam van/daw. var vam
van II van's - van's
zu zu'n - zu'n

Teksty

"Ojcze nasz"

Fader unser in der Himil,
Name thin ist helige,
Raik thin kommdau,
Wiler thin wesdau,
in der Himil und op Erde.
Du gebdau Uns daglik Brød,
und fragtdau der unserem Sūdan,
tho Wir fragtan Uns Sūdern.
und far Uns næi zu dan Farleid,
afer werthdau helian Uns van das Ubel.

Thin ist Raik, Kraft und Ulthe. Amen

"Zdrowaś Maryjo"

Hail Maria!
Vøl der Gnade, Herr mid Dir,
sped isott Du unter Frauen,
und sped ist Ubat, der thin Wamß, Jesus.

Heligæ Maria,
Møder Gottes, bittdau før Uns Sūdern,
nu und in Stønde der Unsere Dōth.
Amen

"Księga Rodzju"

Rozdział 1. - Kapitel 1.
1Op dem Biginn war Gott dai Himil und Erde geskapian.
2Und dai Erde war wōste und lære und Dønkalness war op dai Diuthe; und habist der Gottes Gaist op der Water geswabian.
3Und habist Gott: »It werth Leucht!« gesprakian; und werthst Leucht.
4Und habist Gott, thæt dat Leucht gud war gesehwan, und habist Gott dat Leucht van dat Dønkalness geskaithan,
5und habist Gott dat Leucht Dag, und dat Dønkalness Nacht genamijan. Und habist op Ēbend und Murgin - dat først Dag gewerthan.
6Und habist Gott: »It werth dat Luft zwisk dam Watern, und Gedal zwisk dam Watern« gesprakian.

"Johannes Godspell" (11:43b-44)

"Lazarius, kumm ūt!
Und komm ūt, der war gedaujan,
und der habid Hande und Baine mid Banden gebindan,
und Gasichte mid (Haupt)dōk gehullian."

"Min Testament" ("Testament Mój" - J. Słowacki)

(Lecz zaklinam...)
Afer bidda Ik,
Næi lusdau dai Hope Libian,
Und far Lunt Leire Lamp berian
Und ganan in Durbe, daujan in Orden
Thō van Gott kastende an Skanz Staine.


uwagi

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Język_alduryncki&oldid=56165”