Język rodzki

język rodzki rodzku jezuk

Utworzenie:	Vilén w 2008
Najnowsza wersja:	1.65
Sposoby zapisu:	alfabet łaciński
Klasyfikacja:	języki indoeuropejskie języki słowiańskie języki północnosłowiańskie (fikcyjne) język rodzki
Przykład
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Veche lydi rödzåt se svobödeni i örveni ve svöja dostöjenösti i pravåm. Öni — nadileni s’ orzumu i sevisti i delšeni spolu poståpät ve duchu bratrestva.
Lista conlangów

Język rodzki (rodzku jezuk) to fikcyjny północnosłowiański język sztuczny. Charakteryzuje się on silnymi wpływami języka szwedzkiego na fonologię, słownictwo i gramatykę; a także w małym stopniu języka szlawskiego (słownictwo, końcówka dop. l.m. -u) oraz fryzyjskiego i średniowysokoniemieckiego.

Pewne aspekty rodzkiego inspirowane są językiem sweńskim (główna inspiracja do powstania języka), rańskim, wozgijskim, zimnym oraz gardneńskim.

Nom dans les autres langues:

Langue	Nom
Deutsch	rotzische Sprache
Ελληνικά	Ροδρική γλóσσα
English	rothish language
Español	idioma rodraco
Fielniska	Rodziska tunga
Français	langue rodraise
Latina	lingua Rodrica
Olgittine	rodtine, rece rodtic
Ral'ęmyt	Rutraj'įmyt syr'atkan
Svenska	rodska språk

Alfabet i fonologia

a

ä

å

b

c

ch

d

e

g

i

j

k

l

m

[a]

[æ]

[ɒ]

[b]

[ɕ]

[x]

[d]

[ɛ]

[ɡ]

[i]

[j]

[k]

[l]

[m]

n

o

ö

p

r

s

š

t

u

v

y

z

(ts)

(dz)

[n]

[ɔ]

[œ]

[p]

[r]

[s]

[ʃ]

[t]

[u]

[v]

[y]

[z]

[θ]

[ð]

g jest wymawiane jako [j] w końcówkach -åg i -eg oraz w niektórych wyrazach.
ts dz w niektórych wyrazach mogą być wymawiane jako [ts dz].

Akcent

Wyrazy w języku rodzkim akcentowane są zazwyczaj na pierwszą sylabę, z wyjątkiem słów zawierających przedrostki (akcentowanych na drugą, np. påcistit), oraz niektórych zapożyczeń z języków obcych.

Mutacje

Przed niektórymi końcówkami mogą zachodzić następujące mutacje samo- i spółgłoskowe:

Przegłos (umlaut)

Polega na zmianie najbliższej samogłoski poprzedzającej końcówkę w następujący sposób:

a → ä
o, å → ö
u → y

Przy końcówkach oznaczany jest za pomocą gwiazdki *.

Palatalizacja

Polega na zmianie spółgłoski występującej tuż przed końcówką w następujący sposób:

k → c
g, ch → š
sk → šk
sg → šg

Przy końcówkach oznaczana jest za pomocą krzyża †.

Jotacja

Polega na zmianie spółgłoski występującej tuż przed końcówką w następujący sposób:

t → ts
d → dz
k → c
s, z, g, ch → š
sk → šk
sg → šg
st, sd → ss

Przy końcówkach oznaczana jest za pomocą podwójnego krzyża ‡.

Udźwięcznienie

Technicznie, nie jest to mutacja, a jedynie osobliwość ortograficzna w pisowni języka rodzkiego. Polega ona na zmianie znaku spółgłoskowego na jego odpowiednik dźwięczny, jeżeli znajdzie się on w pozycji pomiędzy samogłoskami.

Na występowanie tej „mutacji” nie ma żadnej reguły, jako że występuje ona jedynie w niektórych słowach zależnie od ich etymologii. Słowa w których zachodzi, powinny być odpowiednio oznaczone w słowniku.

Procesy fonetyczne zaszłe od języka prasłowiańskiego

Samogłoski

y → u / i (na końcu wyrazu)
a e ę ě [na początku wyrazu] → ja jö ję jě
ę ǫ → e o
a o u [przed C*(ь e ě i j)] → ä ö y
ъ, ь → e / Ø (na końcu wyrazu)
ě → i
o [z wyjątkiem sylaby akcentowanej, pozycji na początku lub końcu wyrazu, oraz -o- łączącego w złożeniach] → å
ije, eje [czasami] → e
ij, iji [między spółgłoskami] → i
ij [w innych przypadkach] → ej

-uj -aja -oje -ije [w końcówkach przymiotników] → -u -a -e -i
-i [w końcówce bezokolicznika] → -Ø

Spółgłoski

tj dj sj zj stj sdj → ts dz š ž ss ss
Cj → C
č ž šč ždž → c š šk šg
tl dl → kl gl
chl chr chv [na początku wyrazu] → l r v

Istniejące nieregularności

W wyrazie Rodzka i pokrewnych (rodzku itp.): brak wokalizacji jeru przed końcówką -ska, pozostałość po poprzedniej wersji języka.
Wyraz šenskina zamiast šeneškina: brak wokalizacji jeru z powodu częstości użycia, oraz uproszczenie fonetyczne nieistniejącej nigdzie zbitki nšk (zewnętrznie, także pozostałość po poprzedniej wersji języka, gdzie uproszczenie było uzasadnione istnieniem w wielu wyrazach zbitki nsk, a nieistnienie nigdzie nšk; na gruncie obecnej wersji języka, tego nie da się w ten sposób wytłumaczyć).
Uproszczenie końcówek typu -ågo, -ego do -åg, -eg z powodu częstości użycia.
W zaimkach typu moja, tvoja, zrównanie analogiczne do möja, tvöja, itp., pod wpływem zaimków typu möj, möje, möji, itp.
Czasownik posiłkowy mäm, mäš, itd.: skrócenie z powodu częstości użycia z czasownika jemät w przypadkach użycia posiłkowego, a także nieregularna odmiana na wzór odmiany czasównika dät.

Gramatyka

Rzeczownik

W języku rodzkim, rzeczowniki odmieniają się przez liczby oraz przypadki, i mają przyporządkowany jeden z trzech rodzajów (męski, żeński, nijaki), oraz jeden z sześciu wzorców deklinacji (I, II, III, IV, V, VI). Należy zwrócić uwagę, że te dwie rzeczy są od siebie niezależne, i odmiana według danego wzorca nie implikuje posiadania danego rodzaju – np. mimo że do wzorca III należą w większości rzeczowniki rodzaju żeńskiego, można trafić czasem tam na rzeczownik rodzaju męskiego, jak np. möškina (nom. m III).

Odmiana nieokreślona

	I		II		III		IV		V
	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.
nom.	-Ø, -u	-i	-o/-e	-a	-a	-i	-Ø	-i	-Ø	-i, -a
gen.	-a	-u	-a	-u	-i	-u	-i	-ej	-i	-u
dat.	-u	-åm	-u	-åm	-i *	-am	-i	-em	-i	-em
acc.	-Ø, -u	-i	-o/-e	-a	-o	-i	-Ø	-i	-Ø	-i, -a

W mianowniku i bierniku liczby mnogiej rzeczowników V deklinacji, końcówka zależy od rodzaju – rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego przyjmują końcówkę -i, zaś rodzaju nijakiego, końcówkę -a. W kilku utartych wyrażeniach znajdują się pozostałości dawnych narzędnika i wołacza. Są to m.in.: Böše! „Boże!”, nötsim „nocą” czy sebogöm „żegnaj”.

Odmiana określona

Rzeczowniki określone tworzone są przez dodanie odpowiedniej końcówki odmiany określonej do odmienionego przez liczbę rzeczownika w mianowniku. Dodatkowo, jeżeli rzeczownik kończy się na spółgłoskę, przed końcówkę wstawia się -e- (w rodzaju męskim) bądź -a- (w rodzaju żeńskim), zaś jeżeli kończy się na -o, zamieniane jest ono na -å-.

	r. męski		r. żeński		r. nijaki
	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.	l. poj.	l. mn.
nom.	-t	-ti	-ta	-ti	-to	-ta
gen.	-tåg	-tich	-ti	-tich	-tåg	-tich *
dat.	-tåm	-tim	-tö	-tim	-tåm	-tim *
acc.	-t	-ti	-te *	-ti	-to	-ta

Formy określonej używamy, gdy:

Wspomniano przedmiot po raz kolejny w tekście lub rozmowie.
Z sytuacji lub kontekstu wiadomo o jaki przedmiot chodzi.
Przedmiot jest jedyny w swoim rodzaju.
Przedmiot wysuwa się na plan pierwszy jako przedstawiciel grupy pokrewnych przedmiotów, jest uważany za przedstawiciela rodzaju.
Mówiący sygnalizuje, że chodzi mu o wszystkie elementy pewnego zbioru skończonego i wymiernego.

Użycie przypadków

Mianownik używany jest:

Jako podmiot zarówno zdań przechodnich, jak i nieprzechodnich.
Jako forma słownikowa.

Dopełniacz używany jest:

W funkcji posesywnej w relacjach przynależności.
W funkcji partytywnej.
Jako dopełnienie bliższe, gdy mowa jest o części.
Przy uczestnictwie w czynności, zarówno jako agens, jak i pacjens.
W funkcji opisowej, np. den pöbidi „dzień zwycięstwa”.

Celownik używany jest:

Jako dopełnienie dalsze.
Po przyimkach oznaczających znajdowanie się w danym miejscu, np. ve domu „w domu”.

Biernik używany jest:

Jako dopełnienie bliższe zdań przechodnich.
Po przyimkach oznaczających ruch do danego miejsca, np. ve dom „do domu”.

Przymiotnik

Przymiotniki odmieniają się przez liczbę i rodzaj, nie odmieniają się za to przez przypadki. Przyjmują one końcówki:

	l. poj.	l. mn.
r. męski	-u	-i
r. żeński	-a
r. nijaki	-e

Przymiotniki stopniowane są przez wstawienie -iš- *‡ dla stopnia wyższego, bądź -ast *‡ dla stopnia najwyższego przed końcówką przymiotnika, np. vusu „wysoki” → vyšišu „wyższy”, vyšastu „najwyższy”.

Niektóre przymiotniki posiadają nieregularną formę stopnia wyższego i najwyższego:

Przymiotnik	Stopień wyższy	Stopień najwyższy
dobru (dobry)	bölišu	bölastu
malu (mały)	menišu	menastu
veliku (duży)	vecišu	vecastu
zelu (zły)	görišu	görastu

Czasownik

Odmiana regularna

	I		II		III		IV		V		Va		VI
inf.	-t *		-t *		-it		-t *		-t *		-t *		-åvät
sup.	-t		-t		-it		-t		-t		-t		-åvat
imiesłowy
czynny	--ötsu *		-jötsu		-ötsu		-ötsu		-jötsu		-ötsu		-ujötsu
bierny	-nu		-nu		-enu ‡		-enu *†		-tu		-tu		-åvanu
czas teraźniejszy
osoba	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1.	--o *‡	--em *‡	-jo	-jem *	-o ‡	-im	-o	-em *†	-jo	-jem *	-o	-em *	-ujo	-yjem
2.	--eš *‡	--ete *‡	-ješ *	-jete *	-iš	-ite	-eš *†	-ete *†	-ješ *	-jete *	-eš *	-ete *	-yješ	-yjete
3.	--et *‡	--åt *‡	-jet *	-jåt	-it	-et	-et *†	-åt	-jet *	-jåt	-et *	-åt	-yjet	-ujåt
czas przeszły I
1.	-ch	-chåm	-ch	-chåm	-ach ‡	-achåm ‡	-ich *†	-ichåm *†	-jech *	-jechåm *	-ech *	-echåm *	-yjech	-yjechåm
2.	-še *	-šete *	-še *	-šete *	-äše ‡	-äšete ‡	-iše *†	-išete *†	-ješe *	-ješete *	-eše *	-ešete *	-yješe	-yješete
3.	-šet *	-cho	-šet *	-cho	-äšet ‡	-acho ‡	-išet *†	-icho *†	-ješet *	-jecho *	-ešet *	-echo *	-yješet	-yjecho
tryb rozkazujący
	--i *‡	--ite *‡	-j *	-jte *	-i	-ite	-i *†	-ite *†	-j *	-jte *	-i *	-ite *	-yj	-yjte

W przypadku czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -ät -öt, forma podstawowa zakończona jest na -a -o.
W I konjugacji, jeżeli przed końcówką występują dwa myślniki, dodawana jest ona do formy powstałej przez usunięcie końcówki bezokolicznika wraz z samogłoską ją poprzedzającą.

Niektóre czasowniki posiadają odmienny rdzeń w formach bezokolicznika, supinum i imiesłowu biernego, a odmienny w pozostałych formach, np.:

brät (bera-) vb. I — np. branu, bero, bereš, berachåm, beri.
pit (pe-) vb. V — np. pitu, pejo, peješ, pejech, pej.
pereti (perem-) vb. Va — np. peretu, peremo, peremeš, peremech, peremi.

Czasowniki nieregularne

	być		dawać		jeść
inf.	byt		dät		jitt
sup.	byt		dat		jitt
imiesłowy
czynny	bötsu		dajötsu		jidötsu
bierny	—		danu		jidzenu
czas teraźniejszy
osoba	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.	l.p.	l.m.
1.	jest	sot	däm	dam	jim	jime
2.			däs	däte	jis	jite
3.			dast	dadet	jist	jidet
czas przeszły I
1.	bech	bichåm	dädich	dädichåm	jidich	jidichåm
2.	beše	biste	dädiše	dädišete	jidiše	jidišete
3.	bešet	biše	dädišet	dädicho	jidišet	jidicho
tryb rozkazujący
	böd	bödite	dädz	dädite	jidz	jidite

Czasowniki posiłkowe

	mieć (pf.)		być (fut.)		być (cond.)
1.	mäm	mam	bodo	bödem	bim	bim
2.	mäš	mate	bödeš	bödem	bi	bite
3.	mät	majåt	bödet	bodåt	bi	bo
tr. rozk.	mäj	mäjte	böd	bödite	—	—

Czasy

Czas teraźniejszy

Może służyć także do wyrażania przyszłości, np. Sutra, jedzem ve dom „Jutro, idziemy do domu”.

Czas przeszły I (imperfectum)

Służy do wyrażania przeszłości, zarówno w aspekcie dokonanym, jak i niedokonanym.

Czas przeszły II (perfectum)

Służy do wyrażania zdarzeń przeszłych dokonanych, które mają skutki w teraźniejszości, bądź też nieokreślony jest czas ich wykonania.

Tworzony jest za pomocą czasownika posiłkowego „mieć (pf.)” + imiesłowu biernego, np. jas mäm kypenu.

Czas przyszły niedokonany

Może być używany jedynie z czasownikami niedokonanymi, i tworzony jest za pomocą czasownika posiłkowego „być (fut.)” + bezokolicznika, np. jas bodo kupåvät.

Czas przyszły dokonany

Może być używany jedynie z czasownikami dokonanymi, i wyrażany jest za pomocą formy czasu teraźniejszego, np. jas kypo.

Tryby

Tryb rozkazujący

Służy do wyrażania rozkazów, życzeń lub próśb.

W przypadku pierwszej i trzeciej osoby, wyrażany jest on analitycznie, poprzez wstawienie słowa da lub pysti na początku zdania, i użycie czasownika w trybie oznajmującym.

Tryb przypuszczający

Wyraża niepewność, warunkowość lub wyrażone pośrednio życzenie. Tworzony jest za pomocą czasownika posiłkowego „być (cond.)” + czasownika w czasie przeszłym I, np. jas bim kypach.

Zaimki

Osobowe i dzierżawcze

		osobowe						dzierżawcze
		nom.		dat.		acc.		l. poj.			l. mn.
			+C	dł.	kr.	dł.	kr.	r.m.	r.ż.	r.n.	l. mn.
liczba pojedyncza
1.		jas	jam	meni	mi	mene	me	möj	möja	möje	möji
2.		ti	tis	töbi	ti	tebe	te	tvöj	tvöja	tvöje	tvöji
3.	r.m.	on		nomu	mu	nogo	go	onåg
	r.ż.	ona		nöj	ji	nöji	je	onöji
	r.n.	ono		nomu	mu	nogo	go	onåg
liczba mnoga
1.		mi	misme	nam		nas	ni	näš	näša	näše	näši
2.		vi	viste	vam		vas	vi	väš	väša	väše	väši
3.		öni		nim	im	nich	ich	önich
zaimki zwrotne
		—		söbi	si	sebe	se	svöj	svöja	svöje	svöji

Forma oznaczona +C używana jest w zastępstwie wyrażeń z czasownikiem „być”.
Forma krótka zaimków nie może być używana po przyimkach.

Pozostałe zaimki

	pytające	wskazujące	nieokreślone	upowszechniające	przeczące
który?	kotru	tut / tamat	nekotru	kešgu	šadenu
kto?	keto		neko	veku	niko
co?	co		neco	vecho	nic
ile?	kölik	tölik	nekölik	vecho	nic
czyj?	cej	—	necej	—	nicej
jaki?	kaku	taku	nekaku	—	—
jak?	kak	tak	nekak	—	—
kiedy?	kega	sega / tega	nekega	vega	niga
gdzie?	kede	tude / tam	nekede	vede	nide
dokąd?	koda	soda	nekoda	vekoda	nikoda
dlaczego?	påcem	påtom	—	—	—

Zaimki pochylone odmieniają się przez liczbę i rodzaj, zaś pogrubione odmieniają się dodatkowo przez przypadki. Jeżeli podano dwie formy oddzielone ukośnikiem, pierwsza to forma bliższa, zaś druga to forma dalsza.

Odmieniające się przez liczbę i rodzaj

l. pojedyncza			l. mn.
r.m.	r.ż.	r.n.	l. mn.
kotru	kotra	kotre	kotri
nekotru	nekotra	nekotre	nekotri
kešgu	kešga	kešge	kešgi
šadenu	šadena	šadene	šadeni
cej	ceja	ceje	ceji
necej	neceja	neceje	neceji
nicej	niceja	niceje	niceji
kaku	kaka	kake	käki
taku	taka	take	täki
nekaku	nekaka	nekake	nekäki

Odmieniające się przez przypadki

	keto	co	neko	neco	vecho	niko	nic
nom.	keto	co	neko	neco	vecho	niko	nic
gen.	kogo	cego	nekåg	neceg	vechåg	nikåg	niceg
dat.	komu	cemu	nekåm	necem	vechåm	nikåm	nicem
acc.	kogo	co	nekåg	neco	vecho	nikåg	nic

Odmieniające się przez liczbę, rodzaj i przypadki

	tut				tamat				veku
	l. pojedyncza			l. mn.	l. pojedyncza			l. mn.	l. pojedyncza			l. mn.
	r.m.	r.ż.	r.n.	l. mn.	r.m.	r.ż.	r.n.	l. mn.	r.m.	r.ż.	r.n.	l. mn.
nom.	tut	tuta	tuto	tuti	tamat	tamta	tamto	tamti	veku	veka	veke	veki
gen.	tutåg	tutöj	tutåg	tutich	tamtåg	tamtöj	tamtåg	tamtich	vekåg	veköj	vekåg	vekich
dat.	tutåm	tutöj	tutåm	tutim	tamtåm	tamtöj	tamtåm	tamtim	vekåm	veköj	vekåm	vekim
acc.	tut	tuto	tuto	tuti	tamat	tamto	tamto	tamti	veku	veko	veke	vekich

Zobacz też