Język pinu
Język pinu, język pinuski (p. pinu yiŋo) - główny język Pinusów. Jest on najszerzej używanym z języków pinu. Pochodzi od języka proto-pinuskiego. Jest silnie rozbity dialektalnie.
Dane pierwotne
Język pinu, tak samo jak język sechtoński, został przejęty przez Henryka Pruthenię od Canisa. I przy jego tworzenie (tak jak i przy tworzeniu języka sechtońskiego), wykorzystywane mają być dane wcześniej już na ich temat opublikowane.
- Pinu, Państwo Ludzi Pinu (Pinu Serik)
- Komi ['kɔmi]
- owoce kiri
- Pinu to język prymitywny, uproszczony, a sami ludzie są jacyś tacy...średnio ogarniający rzeczywistość.
- podobny do języków papuaskich
A więc znane dźwięki:
- i u
- ɛ ɔ
- m n
- p k
- s
- r
Akcent na pierwszą sylabę?
Język lewowgłowowy (?)
Dźwięki
Samogłoski
- i u (i u)
- ɛ ɔ (e o)
- a (a)
Spółgłoski
- m n ŋ (m n ŋ)
- p t k (p t k)
- s (s)
- r l j (r l y)
Akcent
Akcent jest stały i zawsze pada na pierwszą sylabę.
Gramatyka
Zaimek
Zaimki osobowe | ||
---|---|---|
Osoba | Sg | Pl |
1. | yam | yama |
2. | o | opo |
3. | sim |
Rzeczownik
Rzeczowniki są nieodmienne. Liczba rzeczownika jest niezaznaczona i wynoszona z kontekstu, np. tomo - oko, oznacza zazwyczaj parę oczu, a jedno oko to yoka tomo - jedno oko (co związane jest z tym, że oczy występują zazwyczaj parami), a np. onta - głowa (jako, że głowy występują zazwyczaj pojedynczo) występuje w domyślnej liczbie pojedynczej. Aby od takiej klasy rzeczowników utworzyć liczbę mnogą, należy je zduplikować:
- onta "głowa" > onta-onta "głowy"
Część słów może mieć inne znaczenie w liczbie mnogiej:
- saro "krew" > saro-saro "sok"
Przyimki
Przyimki stoją przed rzeczownikiem. Jeżeli dochodzi do duplikacji, przyimek stoi pomiędzy oboma słowy:
- kin onta "w głowie" > onta-kin-onta "w głowach"
Czasownik
Czasowniki nie odmieniają się przez czasy, ani przez osoby (dlatego zaimki są wymagane). Istnieje jednak możliwość podkreślenia długości trwania jakiegoś procesu za pomocą duplikacji:
- Yam ranso "Mówię" > Yam ranso-ranso "Mówię długo/Rozmawiam".
Formy podwojonej używamy także w przypadku, gdy dane zdarzenie działo się synchronicznie z drugim:
- Kin yam ranso-ranso, sim un "Kiedy mówiłem, on umarł".
Formy czasowników, utworzone od rzeczowników (w szczególności od tych, które opisują stany, zjawiska pogodowe etc. ) posiadają doklejony do siebie prefiks -na:
- Sim ayo-na "Pada" (od ayo "deszcz")
Szyk zdania
Ze względu na brak rozwiniętej fleksji, to, jakie słowo jaką funkcję pełni w zdaniu, zależy od tego, w którym miejscu zdania się znajduje. Ogólny szyk zdania to: SVO (podmiot - orzeczenie - dopełnienie). Przydawki stoją przed słowem opisywanym.
Nazwy Własne
Zdecydowana większość nazw w języku pinu posiada znaczenie. Oczywiście, istnieje wiele nazw własnych (w szczególności określających obszar poza Pinu oraz przejętych od innych ludów) nie mających znaczenia w języku pinuskim.
Imiona i Nazwiska
Pinuskie imiona różnią się w zależności od tego tego, czy określają kobietę, czy mężczyznę. Występują też nazwiska, noszone tylko przez mężczyzn. Nazwiska podawane są zawsze przed imieniem, ze względu na szacunek dla rodu.
Nazwiska
Ilość pinuskich nazwisk jest ograniczona. Zdecydowana większość pochodzi od nazw plemion, z którego pochodzi dana osoba, a także od nazw wielkich domów rodzinnych, gór, rzek, lasów. Np. Lin Sari Utan - Z Czarnego Kamienia, gdzie Sari Utan to nazwa jednego z plemion Pinu.
Imiona męskie
Imiona męskie są jedno-, lub dwuczłonowe. Do tworzenia imion męskich używa się słów mających męską konotację, a także brzmiące "twardo".
Imiona żeńskie
Imiona żeńskie są zazwyczaj dwuczłonowe. Często zdarza się, że pierwszy element jest podwojony, np. w imieniu Ya Kumi - Złota Nić podwaja się pierwszy człon (przydawkę) otrzymując Ya Ya Kumi - Złota Nić, gdzie ya-ya wyraża intensyfikację cechy: "przezłota, najzłotsza, złotko, najbardziej złota". Imiona żeńskie tworzy się za pomocą słów opisujących kobiecą sferę życia, a także słów kojarzonych z pięknem, to jest nazw ptaków, kwiatów, drzew, a także pojęć abstrakcyjnych i ulotnych.
Imiona dziecięce
Wiele pinuskich dzieci posiada w wieku wczesnodziecięcym specjalne imiona dziecięce. W odpowiednim czasie dochodzi do uroczystego nadania dorosłego imienia.
Przezwiska
Wiele osób przyjmuje w czasie swojego życia przezwiska, które są im nadawane na pamiątkę czynu (pozytywnego czy wręcz odwrotnie) dokonanego przez tę osobę. Czasami przezwisko może stać się nowym nazwiskiem.
Imiona zagraniczne
Wśród Pinusów istnieje powszechna zasada nadawania imion osobom spoza Pinu w języku Pinuskim, choć istnieją częste wyjątki.
Słowniczek
- yam - ja
- o - ty, pan/pani
- sim - on
- yama - my
- opo - wy
- nan - ten, ta, to
- sunan - tamten, tamta, tamto
- noyi - kto
- noŋ - co
- li - nie
- yoka - jeden
- yat - dwa
- tolo - mężczyzna
- mey - matka
- ruyo - ojciec
- kun - drzewo
- saro - krew
- ko - jajko, jajo
- onta - głowa
- saro - ucho
- tomo - oko
- uyo - nos
- suma - ząb
- yiŋo - język
- yo - noga
- komo - ręka
- nemo - serce
- yo - być
- mem - mieć
- non - robić
- ten - pić
- rin - jeść
- men - widzieć
- lins - słyszeć
- nen - wiedzieć, znać
- un - umierać, umrzeć
- rimo - zabijać, zabić
- luŋe - iść, chodzić
- ruŋ - leżeć
- seno - siedzieć
- ome - stać
- kima - dawać, dać
- ranso - mówić
- Mo - Słońce
- neya - księżyc
- soyo - woda
- ayo - deszcz
- ronto - noc
- yosa - dzień
- ata - nowy
- ta - przy, u, na
- kin - w
- lin - z
- su - i
- limpe - imię
- miko - wracać, wrócić, powrót
- suko - wstać, obudzić się
- pu - wczesny
- nan yosa - dziś
- liŋi - szybki
- ritat - ubrać się
- kay - biec
- si - wzdłuż
- paŋ - położyć, kłaść
- mi - z (kim)
- utan - kamień
- mesi - ulica
- la - w stronę, ku
- tato - morze
- pila - móć
- kepuk - unosić się (na wodzie), dryfować, płynąć
- kepuk ye - statek
- kolaŋ - dotrzeć, trafić
- kame - wreszcie
- kap - plaża
- ŋoto - gdzie
- yuy - zacząć, rozpocząć
- punak - przedzierać się, próbować przejść
- se - przez
- yi palak - tłum
- koyi - kobieta
- yu - wszystko, wszyscy
- puke - czekać
- soka - ten sam, taki sam, tożsamy
- lita - spokojny
- sok - fala
- sirap - powolny, wolny
- yuŋur - uderzać
- kamoŋ - brzeg
- ŋomo - rozejrzeć się, spojrzeć, patrzeć wokół
- piyu - patrzeć
- raŋa - lubić
- raŋana - przychylny
- miya - śmiać się
- kato noŋ - coś
- lapim - szeptać
- rero - między
- ŋe - wtem, nagle
- kato noyi - ktoś
- mir - krzyczeć, zakrzyknąć, krzyk
- tenet - dół, nisko, pod
- pele nur - horyzont
- nur - linia
- pele - niebo
- Pu Mo - jutrzenka
- tok - minąć
- yiku - parę, trochę
- kalik - chwila
- palak - ludzie
- por - ruszyć
- ni - ku, w stronę
- posor - deska
- ŋeŋot - pomost
- poko - chcieć
- noŋ yoka - pierwszy
- li noyi - nikt
- riso - rero - riso - czasami, czasem, od czasu do czasu
- keŋi - nawet
- somas - popchnąć, popychać
- kin riso - wreszcie, na czas
- miyat - rzucić
- mat punuy - burta
- punuy - bok
- mat - deska
- pora - ląd, ziemia
- maŋi - zejść
- noyi pa - tragarz
- pa - nieść
- paya - ładować
- pik - poza, od
- seyan - towar, ładunek
- ŋet - a
- susit - oficer
- sori - pośród, pomiędzy, wokół
- papa mir - wiwat
- puko - radość
- tuŋo - pedał
- royuk - przewracać oczami, denerwować się,
- kiyep - uderzyć
- rurem - twarz
- seku - idiota, idiotka
- makak - przecież
- saro - saro - sok
- ke - trzy
- sayu - rok
- popek - dawno, temu
- mase - odwrócić się
- ye - dom
- serik - państwo
- yi - duży, wiele
- sari - czarny
- ya - złoty
- ya - nić
- ranso - słowo
- iya - dobry
- riso - czas
- tiyo - wtedy
- tuma - marzyć
- kapiya - tonąć
- paka - obcy