Język proto-miteński
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Język proto-miteńsko - wspólny prajęzyk przodków Mitengów. Język ten wyłonił się z języka proto-miteńsko-kadońskiego. Z języka proto-miteńskiego wyłoniły się następujące języki:
- staromiteński†
- północnomiteński
- wschodniomiteński
- dolnomiteński
- górnomiteński
- akamorycki
- edamoński
- lasze
- mitäni
Zmiany językowe
Zmiany dźwiękowe
- ň > n
- iw > y
- i > e _CC (nieakcentowane)
- h > Ø V_V
- Vji > Vi̯
- V¹V¹ > V¹:
- ui̯, ūi̯ > y ȳ
- iu̯, īu̯ > y ȳ
- V:i̯, V:u̯ > Vi̯, Vu̯
- ň > nj _{a, o, u}
- ň > n
- lh, rh > ll, rr
- bz, dz, gz > u̯z, dz, i̯z V_V
- u, ū > y ȳ _Cj
- i, ī > y ȳ _Cw, Cu
Zmiany w gramatyce
- rozwinięcie aglutynacyjności, poprzez dołączenie poimków do słów.
- rozwinięcie systemu określoności
- rozwinięcie systemu czasownikowego.
Dźwięki
Samogłoski
- i ī y ȳ u ū
- e ē o ō
- a ā
Dyftongi
- oi ei
- ai
- ou eu
- au
Spółgłoski
- m n
- p b t d k g ʔ
- s z š ž ś ź h
- c dz č dž
- w r l j
Akcent
Akcent pada na pierwszą sylabę.
Gramatyka
Zaimek
Osoba | Sg | Pl |
---|---|---|
1. | ni | heji |
2. | šu | šehi |
3. | ki | kehi |
Rzeczownik
Sg | |||
---|---|---|---|
Nom. | -'(e) | -(u) | -a |
Acc./Dat. | -'ar | -yz | -ez |
Gen. | -'ed | -ud | -ed |
Instr. | -'eš | ||
Pl | |||
Nom. | -'et | -un | -et |
Acc./Dat. | -'art | -ösan | -est |
Gen. | -'est | -odun | -est |
Instr. | -'ešt | -öšan | -ešt |
Jako forma podstawowa dla przyimków ruchu występuje mianownik (statecznych) oraz dopełniacz (ruchu)
Przedimek
Rzeczownik
Sg | |
---|---|
Nom. | ty |
Acc./Dat. | tyr |
Gen. | tyd |
Instr. | tyš |
Pl | |
Nom. | tyn |
Acc./Dat. | tysan |
Gen. | tyst |
Instr. | tyšt |
Czasownik
Odmiana osobowa
Końcówki osobowe | |||
---|---|---|---|
Osoba | Sg | Pl | |
1. | -u | -eš | |
2. | -yr | -yd | |
3. | -(e) | -et |
Odmiana czasowa
Czas | Dok | Ndok |
---|---|---|
Ter | -0- | |
Prz. | -žda- | -da- |
Słownik
- ni - ja
- šu - ty, pan/pani
- ki - on
- heji - my
- šehi - wy, państwo
- kehi - oni
- tyja - to
- tyjety - tamto
- šyzi - tu
- šöse - tam
- wuši - kto
- dezi - co
- myzi - gdzie
- šeyzi - kiedy
- ku - jak
- iwa (te - ) - nie
- - wszystko
- - dużo
- - mało
- kuna - jeden
- šuja - dwa
- kiwa - trzy
- esi - cztery
- uwi - pięć
- hebi - wielki
- - mały
- heha - kobieta
- tu - mężczyzna
- nyji - człowiek
- šiju - dziecko
- biku - żona
- owunu - mąż
- bebi - matka
- eša - ojciec
- mari - zwierzę
- laa - ryba
- hegi - ptak
- ga - drzewo
- renabu - las
- radu - owoc
- apa - ziarno, nasiono, siemię
- lutesi - liść
- ana - trawa
- dega - skóra
- karu - mięso
- sawuga - krew
- tebepu - kość
- enedi - jajko, jajo
- utu - róg
- sepi - ogon
- lunyhi - pióro
- sesu - włos
- pesa - głowa
- šawa - ucho
- enu - oko
- ega - nos
- kešaka - usta (plural only)
- hašawa - ząb
- apa - język
- glaa - stopa
- hegi - noga
- nlulua - ręka
- jegu - serce
- ena (en - ) - być
- kuzi - mieć
- taka - robić
- šahi - pić
- sugesi - jeść
- šu - widzieć
- azi - słyszeć
- šušu - wiedzieć, znać
- ena - myśleć
- ša - bać się
- yu - spać
- guda - żyć
- ebi - umierać, umrzeć
- ubi - zabijać, zabić
- böliwa - ciąć, kroić
- nuni - pływać
- tumu - latać, lecieć
- rari - iść, chodzić
- epa - leżeć
- udi - siedzieć
- enema - stać
- ena - padać, paść
- sa - dawać, dać
- domuki - trzymać, dzierżyć
- kleu - myć, prać (clothes)
- hatu - szyć
- sötega - mówić
- taga - śpiewać
- aša - słońce
- nugi - księżyc
- ada - gwiazda
- etu - woda
- emawa - deszcz
- rezlau - rzeka
- wupu - jezioro
- ozymi - morze
- jawlaa - sól
- - kamień
- šaku - ziemia
- badubu - chmura, obłok
- ranegi - mgła
- negemu - niebo
- nanahu - wiatr
- jagama - śnieg
- - lód
- lanagu - dym
- da - ogień
- hija - popiół
- neša - palić się
- husi - droga
- henena - góra
- šemi - czerwony
- eplei - zielony
- usu - żółty
- hušaši - biały
- naha - czarny
- atuna - noc
- tehata - dzień
- ešika - rok
- sara - ciepły
- ja - zimny, chłodny
- hana - pełny
- lara - nowy
- nleapa - stary
- suhu - dobry
- suka - zły
- hleapa - bliski
- jašu - daleki
- sehani - prawy
- uwaba - lewy
- ku - przy, u, na
- ezu - w
- du - z
- a - i
- beusi - jeśli, jeżeli
- emu - bo, ponieważ
- mahazi - imię