Język proto-miteńsko-kadoński
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Język proto-miteńsko-kadoński - wspólny prajęzyk przodków Mitengów i Kadończyków. Język ten wyłonił się z języka proto-miteńsko-kadońsko-zireskiego, do którego wciąż jest bardzo podobny. Z języka proto-miteńsko-kadońskiego powstały dwa następne prajęzyki:
Zmiany fonetyczne
- ć > ś
- ʔ > Ø
- -sp-, -st-, -sk-, -sb-, -sd-, -sg- > -ps-, -c-, -ks-, -bz-, -dz-, -gz-
- V: > V (poza akcentem)
- awa, owo, uwu > ā, ō, ū
- aja, eje, iji > ā, ē, ī
- V¹V¹ > V¹:
- m̌ > m (przed u, o, a) / j (przed i, e)
- VhC > V:C
- -Sr-, -Sl- > -rh-, -lh-
- ś > š _{u, o}
- r, l > j _{i}
Dźwięki
Samogłoski
- i ī u ū
- e ē o ō
- a ā
Spółgłoski
- m n ň
- p b t d k g
- s z š ś h
- c č
- w r l j
Akcent
Akcent na przedostatniej sylabie
Gramatyka
Zaimek
| Forma | Sg. | PL | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | I | II | III | |||
| m | f | n | ||||||
| Nom. | mi | ši | ōs | ohi | oti | moda | hē | oša |
| Gen. | mihi | šihi | oši | ohiši | oči | mema | hima | oma |
| Dat. | miśa | šiśa | omi | ohimi | otimi | mebu | hibu | obu |
| Acc. | mini | šini | oci | ohiti | otiiti | moti | huti | ohiti |
| Abl. | miňi | šiňi | oňu | ohiňu | otiňu | moji | huji | oji |
Zaimki pytające
| Forma | Deklinacja | |
|---|---|---|
| Kto | Co? | |
| Nom. | ma | kos |
| Gen. | maši | koši |
| Dat. | mami | komi |
| Acc. | mati | koti |
| Abl. | maňu | koňu |
Rzeczownik
Rzeczowniki były rozdzielone na pięć klas deklinacyjnych. Większość z nich kończyła się samogłoską. Większość deklinacji nie miało przypisanego do siebie rodzaju, wyjątkiem była deklinacja IV, do której należały tylko rzeczowniki rodzaju żeńskiego, często utworzone od rzeczowników rodzaju męskiego.
| Forma | Deklinacja | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| I | II | III | IV | V | ||
| Sg. | Nom. | -i | -u | -a | -hi | -s |
| Gen. | -iši | -uši | -aši | -ši | -ši | |
| Dat. | -imi | -umi | -ami | -mi | -mi | |
| Acc. | -iti | -uti | -ati | -ti | -ci | |
| Abl. | -iňu | -uňu | -aňu | -ňu | -ňu | |
| Pl. | Nom. | -ija | -uja | -aja | -ja | -ša |
| Gen. | -ima | -uma | -ama | -ma | -ma | |
| Dat. | -ibu | -ubu | -abu | -bu | -bu | |
| Acc. | -ihi | -ihi | -ahi | -hiti | -hiti | |
| Abl. | -iji | -uji | -aji | -ji | -ji | |
Czasownik
| Forma | Samogłoskowa | Spółgłoskowa | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -i- | -u- | -a- | -e- | -o- | -C- | -S- | ||
| Czas teraźniejszy | ||||||||
| Sg. | I | -iji | -uji | -aji | -eji | -oji | -Ceji | -Sji |
| II | -ija | -uja | -ā | -ē | -ō | -Cē | -Sā | |
| III | -i | -u | -a | -e | -o | -Ce | -S | |
| Pl. | I | -iši | -uši | -aši | -eši | -oši | -Coši | -Sši |
| II | -iha | -uha | -aha | -eha | -oha | -Cha | -Sha | |
| III | -iša | -uša | -aša | -eša | -oša | -Coša | -Sša | |
| Czas przeszły | ||||||||
| Sg. | I | -ida | -uda | -ada | -eda | -oda | -Coda | -dSa |
| II | -idaha | -udaha | -adaha | -edaha | -odaha | -Codaha | -dSaha | |
| III | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -dSi | |
| Pl. | I | -iči | -uči | -ači | -eči | -oči | -Coči | -Sči |
| II | -iša | -uša | -aša | -eša | -oša | -Coša | -Sša | |
| III | -iča | -uča | -ača | -eča | -oča | -Coča | -Sča | |
| Tryb rozkazujący | ||||||||
| Sg. | II | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -dSi |
| Pl. | II | -idiši | -udiši | -adiši | -ediši | -odiši | -Codiši | -dSiši |
| Formy nieosobowe | ||||||||
| Bezokolicznik | -ijahi | -ujahi | -āhi | -ēhi | -ōhi | -Cēhi | -Sāhi | |
| Im. czynny | -iji | -uji | -aji | -eji | -oji | -Coji | -Si | |
| Im. bierny | -idi | -udi | -adi | -edi | -odi | -Codi | -Codi | |
| Im. zwrotny | -iśi | -uśi | -aśi | -eśi | -ośi | -Ceśi | -Ceśi | |
Aspekt
Aspekty zaznaczane są za pomocą prefiksów dołączanych do czasownika:
- Ø - imperfekt;
- sa- - perfekt;
- ha- - aoryst.
Słownik
- ja - ňi
- ty, pan/pani - šu
- on - ki
- to - tiwa
- kto - vuši
- co - disi
- nie - iva - ~te -
- jeden - kuňa
- dwa - čuja
- mężczyzna - tu
- matka - bibi
- ojciec - iča
- drzewo - ga
- krew - sawuga
- jajko, jajo - iňädi
- głowa - pica
- ucho - čawa
- oko - iňu
- nos - iga
- ząb - vašava
- język - apa
- noga - vägi
- ręka - nulula
- serce - jigu
- być - iňija (iň - )
- mieć - kusi
- robić - taka
- pić - šaśi
- jeść - sugici
- widzieć - šu
- słyszeć - asi
- wiedzieć, znać - šušu
- umierać, umrzeć - ibi
- zabijać, zabić - ubi
- iść, chodzić - riri
- leżeć - ipa
- siedzieć - udi
- stać - inima
- dawać, dać - ca
- mówić - sötiga
- słońce - aša
- księżyc - nugi
- woda - itu
- deszcz - imawa
- noc - atuňa
- dzień - teśata
- nowy - lura
- przy, u, na - ku
- w - isu
- z - du
- i - a
- imię - maśasi