Język hatyjski: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 12:40, 13 sie 2024

Języki Wschodu Starożytnego

Języki: ajniadzki klasyczny · cherynejski· kaldyjski · jerysecki · felindski · kitrzański · hatyjski · tarkajski · nefajski · starotarszyjski · szar · sorlijski · firaski · staroszyszeński · trycki
Leksykony: Słownik ajniadzkiego klasycznego · Słownik cherynejski · Słownik hatyjski · Słownik sorlijski · Słownik kitrzański ·
Rodziny językowe: Języki seframańskie · Języki oldyjskie · Języki ilaruzyjskie · Języki paleofenickie · Języki gaskarańskie

Język hatyjski Tuḥə ḥattuýs

Utworzenie:	Raceg w 2024
W Kyonie
Używany w :	Bism
Lista conlangów

Język hatyjski to język należący do hipotetycznej rodziny języków seframańskich, używany w Bismie, na Wschodzie Starożytnym Kyonu, w pobliżu miasta Ḥati. Jest on w dalekim pokrewieństwie z językiem ajniadzkim.

Fonetyka, fonologia i zapis

Spółgłoski

Język hatyjski posiada bogaty inwentarz 39 fonemów spółgłoskowych, a w tym:

spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne
spółgłoski przydechowe
spółgłoski ejektywne
trzy rzędy sybilantów
spółgłoski nagłośniowe i krtaniowe
afrykaty

Poniższa tabela przedstawia zestaw spółgłosek:

Spółgłoski		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Dziąsłowo-podniebienne	Podniebienne	Języczkowe	Krtaniowe-nagłośniowe
Nosowe		m	n		ɲ
Zwarte	bezdźwięczne	p	t			k	q	ʔ
	dźwięczne	b	d			g
	ejektywne	pʼ	tʼ			kʼ	qʼ
	przydechowe	pʰ	tʰ			kʰ	qʀ̥
Afrykaty	bezdźwięczne		t͡s		t͡ɕ
	dźwięczne				d͡ʑ
	ejektywne		t͡sʼ		t͡ɕʼ
	przydechowe		t͡sʰ		t͡ɕʰ
Szczelinowe	bezdźwięczne		s	ʃ̠	ɕ
Szczelinowe	dźwięczne		z	ʒ̠	ʑ
Drżące	bezdźwięczne					x~χ		ħ
Drżące	dźwięczne			r		(ɣ~ʁ)		ʕ
Aproksymanty		ʋ		ɫ		j

Samogłoski

W języku hatyjskim wyróżnia się 5 samogłosek podstawowych oraz trzy typy iloczasu: samogłoski krótkie, długie i przedłużone:

Samogłoska otwarta zależna jest od długości: im dłuższa, tym bardziej wysunięta do przodu, a im krótsza, tym bardziej wysunęta do tyłu.
Istnieje również kategoria samogłosek „twardych”, czyli występujących po spółgoskach uznanych za twarde, czyli: [x~χ], [ħ], [ʕ], [ɫ], [ʒ̠], [ʃ̠], [q], [qʼ], [qʀ̥]. Oznacza to, że samogłoski przednie ulegają wycofaniu, jeśli wysepują po tych spółgłoskach twardych lub jeśli występowały tam, zanim te spółgłoski zanikły, w czasie rozwoju języka, co skutkuje dodatkowymi fonemami w postaci samogłosek środkowych.

Połączenie obu powyższych zasad skutkuje liczbą fonemów samogłoskowych wynoszącą 22, co przedstawia poniższa tabela:

Samogłoski	Przednie	Środkowe	Tylne
Przymknięte	i iː iːː	ɨ ɨː ɨːː	u uː uːː
Centralne	e̞ e̞ː e̞ːː	ə əː əːː	o̞ o̞ː o̞ːː
Otwarte	aːː	äː äːː	ɑ

Fonotaktyka

Występują zasady co do relacji między poszczególnymi głoskami w poniższej kolejności:

spółgłoska zwarta bezdźwięczna nieejektywna lub afrykata bezdźwięczna nieejektywna + [ħ] lub [ʕ] > spółgłoska przydechowa
spółgłoska + [ʕ] >>>> udźwięcznienie i geminacja spółgłoski
spółgłoska + [ħ] >>>> geminacja spółgłoski
samogłoska + [l] w sylabie środkowej >>>> [l] = ø, wydłużenie samogłoski
ej + spółgłoska twarda >>>> é

Symbolami *ʕ i *ħ oznacza się w gramatyce miejsca, w którym odpowiednie głoski zanikły, jednak pozostały po nich przemiany fonetyczne.

Transkrypcja łacińska

a

á

â

å

b

c

c'

ch

d

đ

e

é

ê

ə

ə́

[ɑ]

[äː]

[aːː]

[äːː]

[b]

[t͡s]

[t͡sʼ]

[t͡sʰ]

[d]

[d͡ʑ]

[e̞]

[e̞ː]

[e̞ːː]

[ə]

[əː]

ə̂

g

h

ḥ

i

í

î

j

k

k'

kh

l

m

n

ń

[əːː]

[g]

[x~χ]

[ħ]

[i]

[iː]

[iːː]

[j]

[k]

[kʼ]

[kʰ]

[ɫ]

[m]

[n]

[ɲ]

o

ó

ô

p

p'

ph

q

q'

qh

r

s

ṡ

ś

t

t'

[o̞]

[o̞ː]

[o̞ːː]

[p]

[pʼ]

[pʰ]

[q]

[qʼ]

[qʀ̥]

[r]

[s]

[ʃ̠]

[ɕ]

[t]

[tʼ]

th

ć

ć'

ćh

u

ú

û

v

y

ý

ŷ

z

ż

ź

'

[tʰ]

[t͡ɕ]

[t͡ɕʼ]

[t͡ɕʰ]

[u]

[uː]

[uːː]

[ʋ]

[ɨ]

[ɨː]

[ɨːː]

[z]

[ʒ̠]

[ʑ]

[ʔ]

Głoska [ʕ] występuje pomiędzy samogłoskami oraz w nagłosie, jeśli nie ma w nim żadnej innej spółgłoski. W transkrypcji łacińskiej jest niezapisywana.

Ortografia wewnątrzświatowa

Gramatyka

Rzeczownik

W języku hatyjskim rzeczownik odmienia się przez 8 przypadków oraz występuje w związkach morfosyntaktycznych ergatywno-absolutywnych. Występują:

Absolutyw
Ergatyw
Dopełniacz
Celownik
Inessyw
Allatyw
Ablatyw
Wołacz

Występują dwa rodzaje rzeczownika: ożywiony (zwykle zakończony na -ah) i nieozywiony (zwykle zakończony na -e). Występują dwie deklinacje w zależności od rodzaju, różniące się przyrostkami nadającymi przypadek, zwykle przez allternację samogłoski.
Rzeczownik odmienia sie przez cztery liczby:

Pojedyńczą — dla opisania elementów pojedyńczych
Podwójną — dla opisania elementów w liczbie dwóch
Mnogą — dla opisania elementów, których jest więcej niż dwa
Zbiorową — dla opisania elementów, których jest wiele, ale które zwykle łączy jakaś wspólna charakterystyka (liczba większa paukalna). Używane do opisu narodów, grup ludzi, zwierząt, roślin itd.

Rodzaj ożywiony	L.poj.	L.mn.	L.pd.	L.zb.
Absolutyw	–ah	–og	–ul	–ókṡ
Ergatyw	–at	–ogat	–əlat	–ogátṡ
Dopełniacz	–oc	–ogoc	–əloc	–ogótṡ
Celownik	–bold	–əbbold	–ə́bold	–əbbólṡ
Inessyw	–ís	–ogís	–əlýs	–ogîṡ
Allatyw	–ter	–ətter	–ə́ter	–ətérṡ
Ablatyw	–(*ʕ)as	–oas	–əllas	–oáṡ
Wołacz	–áh	–óg	–úl	–ogáṡ

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
 | kolor = #F3EB61
 | nazwa = Język hatyjski
-| nazwa własna =
+| nazwa własna = Tuḥə ḥattuýs
 | alfabet u =
 | typologia u =
@@ Linia 195: / Linia 195: @@
 | ɑ
 |}
+=== Fonotaktyka ===
+Występują zasady co do relacji między poszczególnymi głoskami w poniższej kolejności:
+* spółgłoska zwarta bezdźwięczna nieejektywna lub afrykata bezdźwięczna nieejektywna + [ħ] lub [ʕ] > spółgłoska przydechowa
+* spółgłoska + [ʕ] >>>> udźwięcznienie i geminacja spółgłoski
+* spółgłoska + [ħ] >>>> geminacja spółgłoski
+* samogłoska + [l] w sylabie środkowej  >>>> [l] = ø, wydłużenie samogłoski
+* ''ej'' + spółgłoska twarda >>>> ''é''
+Symbolami ''*ʕ'' i ''*ħ'' oznacza się w gramatyce miejsca, w którym odpowiednie głoski zanikły, jednak pozostały po nich przemiany fonetyczne.
 === Transkrypcja łacińska ===
@@ Linia 330: / Linia 338: @@
 </center><br>
 Głoska [ʕ] występuje pomiędzy samogłoskami oraz w nagłosie, jeśli nie ma w nim żadnej innej spółgłoski. W transkrypcji łacińskiej jest niezapisywana.
-[[Kategoria:Języki sztuczne]] [[Kategoria:Wschód Starożytny]]
 === Ortografia wewnątrzświatowa ===
 == Gramatyka ==
@@ Linia 344: / Linia 351: @@
 * Wołacz
 Występują dwa rodzaje rzeczownika: ożywiony (zwykle zakończony na ''-ah'') i nieozywiony (zwykle zakończony na ''-e''). Występują dwie deklinacje w zależności od rodzaju, różniące się przyrostkami nadającymi przypadek, zwykle przez allternację samogłoski.
+<br>Rzeczownik odmienia sie przez cztery liczby:
+* Pojedyńczą — dla opisania elementów pojedyńczych
+* Podwójną — dla opisania elementów w liczbie dwóch
+* Mnogą — dla opisania elementów, których jest więcej niż dwa
+* Zbiorową — dla opisania elementów, których jest wiele, ale które zwykle łączy jakaś wspólna charakterystyka (liczba większa paukalna). Używane do opisu narodów, grup ludzi, zwierząt, roślin itd.
+{| class="wikitable" style="text-align:center;"
+|- style="font-weight:bold; background-color:#efefef;"
+| Rodzaj ożywiony
+| L.poj.
+| L.mn.
+| L.pd.
+| L.zb.
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Absolutyw
+| –ah
+| –og
+| –ul
+| –ókṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Ergatyw
+| –at
+| –ogat
+| –əlat
+| –ogátṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Dopełniacz
+| –oc
+| –ogoc
+| –əloc
+| –ogótṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Celownik
+| –bold
+| –əbbold
+| –ə́bold
+| –əbbólṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Inessyw
+| –ís
+| –ogís
+| –əlýs
+| –ogîṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Allatyw
+| –ter
+| –ətter
+| –ə́ter
+| –ətérṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Ablatyw
+| –(*ʕ)as
+| –oas
+| –əllas
+| –oáṡ
+|-
+| style="font-weight:bold; background-color:#efefef;" | Wołacz
+| –áh
+| –óg
+| –úl
+| –ogáṡ
+|}
+[[Kategoria:Języki sztuczne]] [[Kategoria:Wschód Starożytny]]