Język kauradzki

⚒️	Ten artykuł jest aktywnie rozwijany i autor prosi o cierpliwość. Jest to część projektu Kyon.

Język kauradzki Qhoogrığ Qhaçren Mežjd ‍‍‍‍ᡗᠠ‍ᡈ‍ᠭ᠋‍ᠷᠧᡘᡇ ‍‍ᡗᠠ‍ᠠᡔ‍ᠷᡄ‍ᠨ ᠮ‍ᡄ‍ᢙ‍ᡓ‍ᠳ
Utworzenie:	Artaxes, Pluur, Borlach w 2017 Borlach w 2025 (kontynuacja)
Używany w (Kyon):	Kaganat Kauradzki
Regiony (Kyon):	Kyon Wschodni (Arewia)
Liczba użytkowników (Kyon)	~800,000
Sposoby zapisu:	pismo kauradzkie, alfabet łaciński
Typologia:	aglutynacyjny VSO
Klasyfikacja:	Języki ekylenońskie
Przykład
Słowa kagana K ñavrhóbd hqhaqıın bjeydn Cérgıı-Sap ath ğıımçhžew kéñgarv jaaşwd!
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język kauradzki (kaur. ‍‍‍‍ᡗᠠ‍ᡈ‍ᠭ᠋‍ᠷᠧᡘᡇ ‍‍ᡗᠠ‍ᠠᡔ‍ᠷᡄ‍ᠨ ᠮ‍ᡄ‍ᢙ‍ᡓ‍ᠳ Qhoogrığ Qhaçren Mežjd [qʰɔːg'ɾɯɢ 'qʰat͡ɕɾɛn 'meʑʐd], dosłownie "Język Ludzi Stepu", rzadziej także ‍‍‍‍ᡗᠠ‍ᡈ‍ᠭ᠋‍ᠷᠧᡘᡇ ‍‍‍‍ᠺ᠊ᠠᢓᠷᠳ Qhoogrığ Kavrd [qʰɔːg'ɾɯɢ 'kawɾd]), czasami mylnie nazywany także językiem ekylenońskim — język należy do większej rodziny języków ekylenońskich, będący zarówno jej najbardziej rozpowszechnionym i najpopularniejszym językiem, jak i jednocześnie najbardziej odosobnionym i innym od pozostałych członków przedstawicielem tej rodziny. Z uwagi na te różnice niektórzy badacze kwestionują przynależność kauradzkiego do rodziny ekylenońskiej postulując, że kauradzki jest w istocie językiem izolowanym, a podobieństwa do języków ekylenońskich wynikają nie z pokrewieństwa, lecz z przynależności do wspólnej ligi językowej.

Język kauradzki to język aglutynacyjny występujący na Wschodzie Kyonu, przede wszystkim w regionie Arewii. Używany jest przez Ludzi Otwartego Stepu. W roku wspólnym stanowi także lingua francę w międzyplemiennej komunikacji na zdominowanych przez Kauradów stepach Wschodu. Nie posiada on jednak, w przeciwieństwie do języków takich jak olseski, kejreński czy ajdyniriański, większego znaczenia w handlu międzynarodowym.

Język kauradzki nie posiada bogatej tradycji piśmienniczej, przez większość swojej historii był językiem wyłącznie mówionym, używanym przez nomadyczne społeczności niepiśmienne. Niedługo przed rokiem wspólnym dla jego zapisu powstało jednak nowe pismo, zwane pismem kauradzkim. Jego wykorzystywanie jest ograniczone niemal wyłącznie do specjalnej klasy skrybów-sekretarzy, której członkowie wywodzą się w większości z innych grup etnicznych. Często są to piśmienni obcokrajowcy, najęci przez Kauradów lub pojmani przez nich jako jeńcy wojenni podczas łupieżczych rajdów i napadów na kupieckie karawany. Niedawne wynalezienie pisma wymuszone było coraz bardziej uciążliwym obowiązkami administracyjnymi, takimi jak zbieranie podatków i danin od zdominowanych plemion oraz pobieranie opłat od zagranicznych kupców za bezpieczny tranzyt przez kauradzkie terytorium.

Historia

Zobacz też: Liga językowa stepów Wschodu

[TU BĘDZIE SKRÓT HISTORII]

Fonologia

Język kauradzki posiada rozbudowany zestaw fonetyczny. Łącznie występuje aż 48 fonemów, z których 16 to samogłoski, 32 zaś spółgłoski (technicznie rzecz biorąc 31 spółgłosek i jeden alofon). Zestaw samogłoskowy jest bardzo regularny, spółgłoskowy charakteryzuje się zaś dużą ilością dźwięków języczkowych, miękkopodniebiennych oraz przydechowych. Istotny jest akcent wyrazowy. Kauradzki dopuszcza również skomplikowane zbitki spółgłoskowe, zarówno na początku, w środku jak i na końcu słowa.

Samogłoski

Język kauradzi posiada pokaźny zestaw samogłosek, składający się z równej ilości ośmiu samogłosek krótkich oraz ośmiu samogłosek długich.

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i • i:		ɯ • ɯ: u • u:
Środkowe	e • e: ɛ • ɛ:		o • o: ɔ • ɔ:
Otwarte		a • a:

• Język kauradzki rozróżnia [e] od [ɛ] i [o] od [ɔ]. Wynika to ze skomplikowanego ruchomego akcentu występującego w tym języku. Wymowa [ɛ] - [ɔ] ma miejsce w sylabach nieakcentowanych, wymowa [e] - [o] pojawia się zaś tam, gdzie pada akcent. Ta sama zasada tyczy się także długich wariantów tych samogłosek. Różnica między wariantami nie jest oddawana w zapisie pismem kauradzkim, w alfabecie łacińskim przejawia się natomiast akcentem ostrym (akutowym) nad samogłoską w sylabie akcentowanej.

Spółgłoski

Występuje 31 spółgłosek oraz jeden alofon. Jest nim [ɴ], będące alofonem [ŋ] przed spółgłoskami twardopodniebiennymi i języczkowymi.

		Wargowe	Zębowe	Dziąsłowe	Retrofl.	Miękkopod.	Twardopod.	Języczkowe
Nosowe		m		n		ɲ	ŋ~ɴ
Zwarte	bezdźwięczne	p	t				k	q
	bezdźwięczne przydechowe	pʰ	tʰ				kʰ	qʰ
	dźwięczne	b	d				g	ɢ
Afrykaty	bezdźwięczne					t͡ɕ • t͡ɕʰ
	dźwięczne					d͡ʑ
Szczelinowe	bezdźwięczne			s	ʂ	ɕ	h
	dźwięczne			z	ʐ	ʑ
Drżące			ɾ • r
Aproksymanty						j	ɰ	w

Struktura sylaby

Maksymalna dopuszczalna struktura sylaby to CCCVCCC, gdzie V oznacza samogłoskę a C spółgłoskę. Zdecydowanie dominują sylaby zamknięte. Dopuszczalne są także sylaby składające się z samej spółgłoski lub samej samogłoski, pojawiają się jednak dość rzadko.

Akcent

Język kauradzki wyróżnia się akcentem ruchomym. Akcent może padać na różne sylaby w wyrazie i zmieniać się w zależności od osoby, przypadku lub liczby. W ekstremalnych przypadkach różnica w akcencie może być jedyną cechą odróżniającą różne odmiany tego samego słowa, a także niemal identyczne słowa o różnych znaczeniach. Co do zasady, akcent nie jest zapisywany ani w piśmie kauradzkim ani w alfabecie łacińskim. Wyjątkiem jest zapis łaciński w sytuacji, gdy akcent pada na litery e i o. Przykładowe różnice akcentowe:

• ‍‍‍‍‍‍‍‍ᢓᠢ‍ᠷᡐ‍ᠥᡎ᠋‍ᠠᠩᠭ Virtuqaňg ['wiɾtuqaɴg] (Virtuqaňg [kauradzki heros])
  → ‍‍‍‍‍‍‍‍ᢓᠢ‍ᠷᡐ‍ᠥᡎ᠋‍ᠠᠩᠭ Virtuqaňg [wiɾtu'qaɴg] ([należący do] Virtuqaňga)
• XXX [xxx] (xxx) → XXX [xxx] (xxx)
• XXX [xxx] (xxx) → XXX [xxx] (xxx)

Pismo

Zapis łaciński

Alfabet łaciński stosowany jest jako podstawowa forma zapisu języka kauradzkiego na potrzeby artykułów niniejszej wikii. W zapisie łacińskim stosuje się 34 litery oraz 13 dwuznaków. Spośród nich 8 dwuznaków reprezentuje samogłoski długie, 5 zaś spółgłoski przydechowe. Ortografia jest dość regularna. Z uwagi na brak jakiejkolwiek historii wcześniejszego kauradzkiego piśmiennictwa nie wytworzyło się nic na kształt "ortografii historycznej". Zapis oddaje więc brzmienie języka.

a	aa	e	ee	é	éé	i	ii
[a]	[a:]	[ɛ]	[ɛ:]	[e]	[e:]	[i]	[i:]
o	oo	ó	óó	u	uu	ı	ıı
[ɔ]	[ɔ:]	[o]	[o:]	[u]	[u:]	[ɯ]	[ɯ:]
m	n	ñ	ň	p	ph	t	th	k	kh	q	qh
[m]	[n]	[ɲ]	[ŋ]~[ɴ]	[p]	[pʰ]	[t]	[tʰ]	[k]	[kʰ]	[q]	[qʰ]
b	d	g	ğ	ç	çh	c	s	ş	š	h	j
[b]	[d]	[g]	[ɢ]	[t͡ɕ]	[t͡ɕʰ]	[d͡ʑ]	[s]	[ʂ]	[ɕ]	[h]	[ʐ]
z	ž	r	ř	y	w	v
[z]	[ʑ]	[ɾ]	[r]	[j]	[ɰ]	[w]

• Nigdy nie stosuje się samogłosek z akcentem akutowym (é/éé oraz ó/óó) w zapisie słów jednosylabowych, nawet jeżeli z powodu akcentu ich samogłoski posiadają wartość [e]~[e:]/[o]~[o:] zamiast [ɛ]~[ɛ:]/[ɔ]~[ɔ:].

Pismo kauradzkie

Przyjmuje się, iż Kauradowie wytworzyli swój własny rodzaj pisma, zwany pismem kauradzkim (‍‍‍‍ᠼ‍ᠠᠠᠻᠠᠩ᠊᠊‍ᠭ Caakhaňg ['d͡ʑa:kʰaɴg]). Nie ma jednak planów jego stworzenia jako konskryptu. Zamiast tego, będzie ono reprezentowane przez pismo mongolskie. Jest tak zarówno z powodów estetycznych, jak i z uwagi na podobieństwo pisma mongolskiego do założeń wewnątrzkyońskiego pisma kauradzkiego. Podobnie jak pismo łacińskie jest ono alfabetem, zapisującym zarówno spółgłoski, samogłoski krótkie oraz samogłoski długie. Podobnie jak niektóre abdżady, pismo kauradzkie wyróżnia odmienne formy liter: formę samodzielną, początkową, środkową oraz końcową. Zwykle są one niemal identyczne, w pewnych wypadkach jednak mogą one różnić się od siebie znacząco.

Pismo kauradzkie może być używane zarówno w zapisie od lewej strony do prawej, co stanowi dominującą konwencję w artykułach, jak i wertykalnie, od góry do dołu. To właśnie ten drugi sposób dominuje wewnątrz samego Kyonu. Wszystkie litery łączą się ze sobą, każde słowo zbudowane jest na podstawie jednej "linii". Cechy te łączą pismo kauradzkie z niektórymi pismami regionu Ajdyniriany, takimi jak pismo wardyjskie czy pismo magijskie, co odzwierciedla historyczne realia jego powstania. Wytworzyło się także pod wpływem ajdyniriańskiego r̄agulu, pisma olseskiego i kejreńskiego.

Według legendy, pismo kauradzkie wynalezione zostało przez kupca i skrybę imieniem Žeeřméégr (‍‍‍‍‍‍ᢙ‍ᠡᠡᡀᠮ‍ᠡᠡᠭ᠋‍ᠷ [ʑɛ:r'me:gɾ], najprawdopodobniej zniekształcona wersja dolnowardyjskiego imienia 𐼰𐽇𐼵𐽋𐽀𐼺𐽋𐼲𐽇𐽄 Ȝizìlmìgir [ʔi'ze͜il.me͜igir]). Był on częścią ajdyniriańskiej karawany handlowej podróżującej, w zależności od wersji opowieści, albo do Monarchii Arlejskiej albo do Monarchii Olsów. Karawana ta została napadnięta przez Kauradów, Žeeřméégr stał się zaś niewolnikiem lokalnego plemienia. Wyróżnił się sprytem i inteligencją, która doceniona została przez wodza, a przymioty te (wraz z jego egzotycznym wyglądem, obcym i niespotykanym na przeciętnego Kaurada) stały się powodem dla których został on przekazany w darze samemu kaganowi, Cérgıı-Sapowi. Cérgıı-Sap, kagan-reformator i twórca podwalin przyszłej kauradzkiej potęgi, postawił Žeeřméégra na czele grupki innych piśmiennych kupców pojmanych podczas koczowniczych rajdów i wyznaczył mu zadanie stworzenia pisma nadającego się do zapisu kauradzkiej mowy. Žeeřméégr ostatecznie podołał wyznaczonemu mu zadaniu. Został następnie zaproszony przez kagana by nauczyć członków dworu Cérgıı-Sapa tego nowoutworzonego pisma. Wśród jego pierwszych uczniów znaleźli się także synowie Cérgıı-Sapa. Grupa skrybów Žeeřméégra dała zaś początek późniejszej klasie skrybów zarządzającej kauradzką administracją.

Kauradzka księga, będąca spisem wszystkich lenn i danin przekazanych w roku 8950 EK przez wodzów plemiennych na dwór kagana. Jak widać, spisana została w formacie wertykalnym. Czytać należy ją więc od góry do dołu, od lewej do prawej.

Przykład pisma kauradzkiego w akcji: to samo zdanie (Słowa Kagana, słynna fraza przypisywana Cérgıı-Sapowi, którą z uwagi na jej popularność i znaczenie kulturowe można uznać za przysłowie, a nawet motto tego ludu) zapisane zarówno w formacie wertykalnym, jak i w poziomym. Poniżej zapis alfabetem łacińskim, wymowa w IPA oraz polskie tłumaczenie.

List żelazny - oficjalnie ostemplowany kauradzki list z glejtem, który pozwala posiadaczowi tego dokumentu na bezpieczne przejście przez terytoria kaganatu. Podobne dokumenty są koniecznością dla wszystkich karawan kupieckich próbujących dostać się z jednej strony stepu na drugą. Niekiedy bywają jednak niewystarczające.

Samogłoski
Znaki kauradzkie				IPA	Transkrypcja łacińska
f. samodzielna	f. początkowa	f. środkowa	f. końcowa
ᠢ	ᠢ‍᠊	‍‍‍᠊ᠢ‍᠊	‍‍‍᠊ᠢ	[i]	İ • i
ᡅ‍	ᡅ‍᠊	‍‍‍᠊ᡅ‍᠊	‍‍‍᠊‍ᡅ	[i:]	İi • ii
ᠧ	ᠧ᠊	‍‍‍᠊ᠧ᠊	‍‍‍᠊ᠧ	[ɯ]	I • ı
ᠧᠧ	ᠧᠧ᠊	‍‍‍᠊ᠧᠧ᠊	‍‍‍᠊ᠧᠧ	[ɯ:]	Iı • ıı
ᠥ	ᠥ᠊	‍‍‍᠊ᠥ᠊	‍‍‍᠊ᠥ	[u]	U • u
ᠥᠥ	ᠥᠥ᠊	‍‍‍᠊ᠥᠥ᠊	‍‍‍᠊ᠥᠥ	[u:]	Uu • uu
ᡄ‍	ᡄ‍᠊	᠊ᡄ‍᠊	᠊ᡄ‍	[ɛ] • [e]	E • e / É • é
ᠡᠡ	ᠡᠡ᠊	᠊ᠡᠡ᠊	᠊ᠡᠡ	[ɛ:] • [e:]	Ee • ee / Éé • éé
ᡇ‍	ᡇ‍᠊	᠊ᡇ‍᠊	᠊‍ᡇ	[ɔ] • [o]	O • o / Ó • ó
‍ ᡈ‍	ᡈ‍᠊	᠊ᡈ‍᠊	᠊ᡈ	[ɔ:] • [o:]	Oo • oo / Óó • óó
ᠠ	ᠠ᠊	᠊ᠠ᠊	‍᠊ᠠ᠋	[a]	A • a
ᠠᠠ	ᠠᠠ᠊	᠊ᠠᠠ᠊	᠊ᠠ᠋ᠠ᠋	[a:]	Aa • aa
Spółgłoski
Znaki kauradzkie				IPA	Transkrypcja łacińska
f. samodzielna	f. początkowa	f. środkowa	f. końcowa
ᠮ‍	ᠮ‍᠊	‍᠊ᠮ‍᠊	‍᠊‍ᠮ	[m]	M • m
ᠨ	ᠨ᠊	‍᠊‍ᠨ᠋‍᠊	‍‍ ᠊ᠨ᠎᠎ ᠎	[n]	N • n
ᠩ᠊	ᠩ᠊᠊	᠊ᠩ᠊᠊	᠊ᠩ	[ŋ]~[ɴ]	Ň • ň
‍‍ᡛ‍	‍‍ᡛ‍᠊	‍‍‍᠊ᡛ‍᠊	‍‍᠊ᡛ‍	[ɲ]	Ñ • ñ
‍‍ᠫ‍	‍‍ᠫ‍᠊	‍‍‍᠊ᠫ‍᠊	‍‍‍᠊ᠫ‍	[p]	P • p
‍‍ᡋᡅ‍	‍‍ᡋᡅ‍᠊	‍‍‍᠊ᡋᡅ‍᠊	‍‍‍᠊‍ᡋᡅ	[pʰ]	Ph • ph
‍‍ᡐ‍	‍‍ᡐ‍᠊	‍‍‍᠊ᡐ‍᠊	‍—	[t]	T • t
‍‍ᡋᡆ‍	‍‍ᡋᡆ‍᠊	‍‍‍᠊ᡋᡆ‍᠊	‍‍‍᠊‍ᡋᡆ	[tʰ]	Th • th
‍‍ᠺ	‍‍ᠺ᠊	‍‍‍᠊ᠺ᠊	‍‍‍᠊ᠺ	[k]	K • k
‍‍ᠻ	‍‍ᠻ᠊	‍‍‍᠊ᠻ᠊	‍‍‍᠊ᠻ	[kʰ]	Kh • kh
‍‍ᡎ	—	‍‍‍᠊‍ᡎ᠋‍᠊	‍‍‍᠊ᡎ	[q]	Q • q
‍‍ᡗᠠ‍	‍‍ᡗᠠ‍᠊	‍‍‍᠊ᡗᠠ‍᠊	‍‍‍᠊‍ᡗᠠ	[qʰ]	Qh • qh
‍‍ᠪ	‍‍ᠪ᠊	‍‍‍᠊ᠪ᠊	‍‍‍᠊ᠪ	[b]	B • b
‍‍ᠳ	‍‍ᠳ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍ᠳ᠋‍᠊	‍‍‍᠊‍ᠳ	[d]	D • d
‍‍ ᠭ	‍‍ ᠭ᠊	‍‍‍᠊‍‍‍ᠭ᠋‍᠊	‍‍‍᠊‍ᠭ	[g]	G • g
‍‍ᡘᡇ‍	‍‍ᡘᡇ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍‍ᡘᡇ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍ᡘᡇ	[ɢ]	Ğ • ğ
‍‍ᡔ‍	‍‍ᡔ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍ᡔ‍᠊	‍—	[t͡ɕ]	Ç • ç
‍‍ᡚ‍	‍‍ᡚ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍‍ᡚ‍᠊	‍‍‍᠊‍‍ᡚ‍	[t͡ɕʰ]	Çh • çh
‍‍ᠼ‍	‍‍ᠼ‍᠊	‍‍‍᠊ᠼ‍᠊	‍‍‍᠊ᠼ	[d͡ʑ]	C • c
‍‍ᠰ	‍‍ᠰ᠊	‍‍‍᠊ᠰ᠊	‍‍‍᠊ᠰ	[s]	S • s
‍‍ᠱ	‍‍ᠱ᠊	‍‍‍᠊ᠱ᠊	‍‍‍᠊ᠱ	[ʂ]	Ş • ş
‍‍ᡧ	‍‍ᡧ᠊	‍‍‍᠊ᡧ᠊	‍‍‍᠊ᡧ	[ɕ]	Š • š
‍‍ᠾ	‍‍ᠾ᠊	‍‍‍᠊ᠾ᠊	‍‍‍᠊ᠾ	[h]	H • h
‍‍ᠴ‍	‍‍ᠴ‍᠊	‍‍‍᠊ᠴ‍᠊	‍—	[z]	Z • z
‍‍ᡓ‍	‍‍ᡓ‍᠊	‍‍᠊ᡓ‍᠊	‍—	[ʐ]	J • j
‍‍ᢙ‍	‍‍ᢙ‍᠊	‍‍‍᠊ᢙ‍᠊	‍‍‍᠊ᢙ‍	[ʑ]	Ž • ž
‍‍ᠷ	‍‍ᠷ᠊	‍‍‍᠊ᠷ᠊	‍‍‍᠊ᠷ	[ɾ]	R • r
‍‍ᡀ	‍‍ᡀ᠊	‍‍‍᠊ᡀ᠊	‍‍‍᠊ᡀ	[r]	Ř • ř
‍‍ᠶ	—	‍‍‍᠊ᠶ᠊	‍‍‍᠊ᠶ	[j]	Y • y
‍‍ᠹ	‍‍ᠹ᠊	‍‍‍᠊ᠹ᠊	‍‍‍᠊ᠹ	[ɰ]	W • w
‍‍ᢓ	‍‍ᢓ᠊	‍‍‍᠊ᢓ᠊	‍‍‍᠊‍ᢓ	[w]	V • v
Numery
‍‍᠑	1	‍‍᠔	4	‍‍᠗	7
‍‍᠒	2	‍‍᠕	5	‍‍᠘	8
‍‍᠓	3	‍‍᠖	6	‍‍᠙	9
‍‍᠐	Zero (0); symbol stosowany także jako synonim braku, pustki.
Znaki interpunkcyjne
‍‍᠂	Przecinek		‍‍᠅	Koniec cytatu, akapitu lub rozdziału
᠃	Kropka		‍‍᠁	Pytajnik

• Z racji tego, że kauradzki system numeryczny jest dziesiątkowy występuje 10 znaków dla liczb, a więc znaki 1-9 oraz znak 0, za pomocą którego tworzy się dziesiątki. Jest to system bardzo podobny do tego występującego chociażby w piśmie kejreńskim czy ajdyniriańskim.
• Występują także 4 specjalne znaki interpunkcyjne, stosowane w charakterze porównywalnym do przecinka, kropki i pytajnika. Ostatnim jest specjalny znak sygnalizujący koniec cytatu, akapitu lub rozdziału. W niektórych tekstach może pojawiać się także na początku takiego zdania, tworząc wraz z bliźniaczym znakiem na końcu klamrę (podobną w funkcji do cudzysłowu). Nie występują żadne znaki interpunkcyjne podobne do wykrzyknika lub myślnika.

Gramatyka

DO PRZEBUDOWY