Pragamajowie

Pragamajowie (pgm. Raħ Ghammarasa ['raħ ɣa'm:arasa]), alternatywnie również Protogamajowie lub Gamajowie — hipotetyczna grupa etnolingwistyczna zamieszkująca conworld Gammaji. Gamajowie posługiwali się rekonstruowanym językiem protogamajskim, będącym wspólnym przodkiem wszystkich późniejszych języków gamajskich. Zarówno język, kultura oraz mitologia Pragamajów nie są poświadczone w żadnych źródłach pisanych, wszelką wiedzę o nich pozyskano z badań archeologicznych, genetycznych oraz poprzez próby rekonstrukcji w wyniku porównań z ludami potomnymi.

Pragamajowie żyli najprawdopodobniej w okresie późnego neolitu oraz/lub wczesnego chalkolitu na obszarze Stepu Gamajskiego. Klasycznie na okres ich istnienia jako zwartej grupy etnolingwistycznej przyjmuje się okres między 1500 a 0 AG, chociaż jest to kwestia sporna. Niektórzy badacze postulują istnienie Pragamajów w czasach jeszcze wcześniejszych lub alternatywne miejsca lokalizacji ich praojczyzny, również data rozpadu wspólnoty protogamajskiej jest symboliczna.

W wyniku rozpadu wspólnoty protogamajskiej potomkowie Pragamajów rozprzestrzenili się w każdym kierunku od ich postulowanej praojczyzny, w roku ~1500 PG zasiedlając obszary: (Etap I do uzupełnienia).

Etymologia

Sami Pragamajowie określali się najprawdopodobniej terminem Raħ Ghammarasa ['raħ ɣa'm:arasa], oznaczającym najprawdopodobniej po prostu tyle "ludzie". Użycie tego terminu jest poświadczone u wielu ludów potomnych, albo jako określenie swojego własnego etnosu, albo jako zwyczajny rzeczownik. Do pierwszej kategorii należą między innymi: Onowie (on. hąn [ʔaw̃n]), Chamowie (pch. qāma [xaːma]) oraz Ńanowie (nan. ńanna [ɲan:a]). Do drugiej kategorii natomiast należą między innymi: Zongepajczycy (zon. gaba [ˈɣɐbɐ] oraz Pralejhamowie (plh. ħama [ħama]).

Raħ ghamma (człowiek) oraz raħ ghammarasa (ludzie) to jedne z najbardziej rozpoznawalnych protogamajskich słów. Porównywanie wywodzących się z nich słów oraz kognatów występujących w językach wywodzących się z języka Pragamajów w znacznym stopniu przyczyniło się do rekonstrukcji ewolucji rodziny języków gamajskich.

Genetyka

Badania genetyczne protogamajskich szczątków i szkieletów pozwoliły rekonstruować typowe cechy wyglądu przedstawicieli tej społeczności. Pragamajowie byli najprawdopodobniej znacznego wzrostu, dobrze zbudowani, o opalonej, śniadej skórze (czasami również nieco jaśniejszej). Oczy duże, okrągłe, koloru brązowego lub - częściej - niebieskiego. Włosy natomiast w różnych odcieniach brązowego, od ciemnobrązowego do mysiego.

Kultura i osiągnięcia

Na podstawie rekonstrukcji lingwistycznej języka protogamajskiego można doszukiwać się hipotetycznych cech kultury Pragamajów. Zakładając, że zrekonstruowane słowa ukazują realia środowiskowe oraz kulturowe użytkowników tego języka można dojść do następujących wniosków:

• gospodarka pasterska, w tym udomowione bydło, drób, konie oraz psy.
• znajomość prymitywnego rolnictwa i uprawy zbóż.
• znajomość prymitywnych łodzi, służących do rzecznej żeglugi.
• znajomość koła, prostego i drewnianego, używanego w wozach i zaprzęgach. W okresie późnogamajskim pojawiają się rydwany z kołem ze szprychami.
• kult boga nieba jako przywódcy panteonu (pgm. Qiiħaghuyagh).
• tradycja ustnej poezji epickiej oraz pieśni wojowników, ze standardowymi, często powtarzanymi frazami, np. nieśmiertelna sława lub wozy bogów.
• pokrewieństwo kognatyczne, wywodzone od jednego wspólnego przodka, oraz patrylokalność.

Zwyczaje i struktura społeczna

Wygląd i rytuały przejścia

W społeczeństwie Pragamajów mężczyźni nosili bujny zarost, łącznie z długimi brodami, wąsami oraz bokobrodami. W brodach często pleciono warkocze, a samo zapuszczenie zarostu było wymagane by chłopiec mógł stać się mężczyzną. Jednocześnie praktykowano rytualne postrzyżyny, podczas których chłopcu (zwykle w okolicy 7 roku życia) obcinano włosy, jednocześnie nadając mu imię. Rytuału postrzyżyn dokonywał ojciec lub osoba obca, wchodząca w ten sposób w sztuczne pokrewieństwo z dzieckiem. Od obcięcia włosów syn stawał się pełnoprawnym członkiem rodziny i przechodził spod opieki matki pod zwierzchnictwo ojca. Mężczyźni oraz chłopcy po rytuale postrzyżyn zobowiązani byli nosić krótko przystrzyżone włosy.

Kobiety nosiły włosy przeważnie rozpuszczone, z niewielkimi warkoczykami wplecionymi we włosy, lub rzadziej zgarnięte w jednego prostego kucyka. Podobnie jak w przypadku postrzyżyn u chłopców, dziewczętom regularnie obcinano włosy aż do ok. 7 roku życia wierząc, że zapewni wzrost bujnych i zdrowych włosów w przyszłości. Wiek 7 lat był więc pierwszym krokiem w dorosłość dla obu płci.

Istnieją poszlaki sugerujące popularność tatuaży w protogamajskim społeczeństwie. Tatuaże wykonane z użyciem niebieskiej lub czerwonej ochry na rękach oraz nogach były prawdopodobnie elementem rytuałów przejścia w przypadku obu płci.

Hierarchiczność

Pragamajskie społeczeństwo miało hierarchiczną strukturę, z osobnymi klasami społecznymi. Nie było to jednak społeczeństwo kastowe, istniała bowiem możliwość awansu społecznego (lub degradacji swojej pozycji społecznej). Istniał generalny podział między ludźmi wolnymi (raħ adhurgasas ghammarasa ['raħ a'ðurqasas ɣa'm:arasa]) a niewolnikami, najczęściej jeńcami wojennymi (raħ auphumsus ghammarasa ['raħ aw'θumsus ɣa'm:arasa]) lub dłużnikami (raħ aghauntirisa ['raħ a'ɣawntirisa]), niezdolnymi spłacić swojego długu i z tego powodu zmuszonych oddać się w niewolę. Ludzie wolni z kolei dzielili się na 4 kategorie:

1. Raħ aghaduqinrisa ['raħ a'ɣaduqinrisa] - zwyczajnych ludzi, pasterzy, rolników i rzemieślników

2. Raħ nuzaarrasa ['raħ nu'za:r:asa] - wojowników

3. Raħ qabriirisa ['raħ qa'briːrisa] - królów, wodzów klanu lub plemienia, wywodzących się z warstwy wojowników

4. Elitarną warstwę kapłanów, dzielącą się ze względu na płeć na kapłanów/szamanów (raħ hitlaarasa ['raħ hit'laːrasa]) oraz kapłanki/szamanki (raħ waylarasa ['raħ waj'larasa])

Wodzowie utrzymywali swoją władzę poprzez epickie czyny, wyprawy wojenne oraz organizowanie wystawnych biesiad i ceremonii, na które zapraszani byli wszyscy wolni ludzie i które upamiętniane były później w pieśniach i poezji. Istotny był koncept bogactwa (raawwan ['ra:w:an]). Istnieli również służący obu płci (raħ liintaq ['raħ li:n'taq]) pracujący dla wodza. Byli oni jednak ludźmi wolnymi, jedynie dla niego pracującymi, w przeciwieństwie do niewolników, będących własnością.

Pokrewieństwo

WKRÓTCE

Prawo gościnności

WKRÓTCE

Wojna

Główny artykuł: Nuzaarghis

Religia i mitologia

Główny artykuł: Mitologia pragamajska