Wiatka: Różnice pomiędzy wersjami
m (1 wersja: najczęściej brakujące artykuły) |
|
(Brak różnic)
|
Aktualna wersja na dzień 22:37, 6 lut 2011
| |||||
Motto: "Моя надежда пока сувляю" Póki oddycham, mam nadzieję | |||||
Ludowa Republika Wiatki na mapie | |||||
Język(i) urzędowy(e) | wiatycki | ||||
Stolica | Biełaszyr (Белаширь) | ||||
Największe miasto | Sarańsk (Саранскъ) | ||||
Ustrój Prezydent
|
republika Ludmiła Batariewa (Людмила Батарева) | ||||
Powierzchnia - całkowita - woda (%) |
1 753 000 km² 2,1 | ||||
Populacja - 2008 - gęstość zal. |
105 120 000 osób 60 os./km² | ||||
Waluta | ałtyń (ALT )
| ||||
Strefa czasowa - lato |
UTC UTC | ||||
Strefa czasowa - lato |
{{{scz1}}} UTC{{{scz2}}} | ||||
Powołanie Ludowej Republiki Wiatki |
1920 | ||||
Hymn | Саранский Кебэрь | ||||
Kod ISO | VY | ||||
Nr kierunkowy | +
| ||||
Etnonim - polski - lokalny |
Wiatycz, Wiatyjka Вятиець, Вятийка | ||||
Ludowa Republika Wiatki (wiat.: Шинная Республика Вятка), Wiatka - państwo słowiańskie.
Nazwa
Istnieją dwie hipotezy pochodzenia nazwy:
- od Wiaczesława, mitycznego założyciela plemienia Wiatyczów
- od indoeuropejskiego *ven-t, «mokry»,
W różnych językach
Język | Krótka nazwa | Pełna nazwa | Nazwa języka | Nazwa stolicy |
---|---|---|---|---|
angielski | Vyatka | People's Republic of Vyatka | Vyatish | Belashir |
buniewski | Viatka | Republika za Ludove za Viatka | vietejská poslávnost | Belášir |
gardneński | Veþka | Raðná Liðosprava Veþka | veckú jǿsyk | Belǽskir |
grecki | Βιάτκα | Λαϊκή Δημοκρατία της Βιάτκας | Βιατική γλώσσα | Μπελάσιρ |
gwandalijski | Viatiquia | Republica Popular da Viatiquia | lengua viatica | Belaxir |
hiszpański | Viatca | República Popular de Viatca | idioma viatico | Belájir |
kalderański (płd.) | Viatquia | Republica Popolara de Viatquia | léngua viatica | Belachir |
kalderański (płn.) | Viat | Republica Popolara de Viat | lénhua viatica | Belaxir |
keralijski | Vjatika | Vjatikan taassauvaulti | vjatikana keili | Belausir |
krabacki | Вятка | Рэспублика Вятыцка | Езык вятыцки | Балашыр |
macedoński (magedonego) | Viadigia | Republica Popular di Viadigia | lengua viadigiana | Belajir |
mantryjski | Vatashin | Rehshpublika Populara Vatshinol | Vatska Lenga | Belashiir |
nahuatl | Wiatka | Tlākatlahtokayōtl Āltepēwah Wiatka | Wiatkatlahtolli | Pelāxilli |
niemiecki | Wjatka | Volksrepublik Wjatka | wjatische Sprache | Belaschir |
nordkapski | Vétland | Folklydveldid Vétland | vétlandsk språg | Belasír |
polski | Wiatka | Ludowa Republika Wiatki | język wiatycki | Biełaszyr |
rodzki | Vetka | Ludåve Ludestvo Vetki | vetsku jezuk | Bilašir |
romański | Veat | Republica Poporară Vetă | linyua vetă | Belaşir |
rzemski (klas.) | Humidia | Res publica populi Humidiae | lingua Humidica | Albostorum |
rzemski (współ.) | Viatiquia | Respublica Populara Viatiquie | lingua viatica | Belasirum |
spalski | Vjatka | Naredno Rečpavsednestvo Vjatku | vjatitsken jazik | Belošir |
swealandzki | Wjatken | Folkrepubliken Wjatken | wjatſka ſpråk | Belaſjir |
turecki | Viyatka | Viyatka Halk Cumhuriyeti | Viyatkaça | Belaşır |
wielkopolski | Wjatka | Fòlkyẑ Republika Wjatki | wjatyẑ ŝproch | Bjełaŝyr |
worani | Wendastan | Da Wendastan Anghukorszahan | wendi żebe | Beraszil |
zagorski | Вьятка (Vüjatka) | Лудна Лудовъна за Вьятка (Ludna Ludovïna za Vüjatka) | вьяецки погвар (vüjacki pogvar) | Белошир (Belošir) |
Ustrój
Wiatka jest republiką prezydencką. Prezydent, będący równocześnie szefem rządu, jest wybierany w tajnym głosowaniu, w powszechnych, równych i bezpośrednich wyborach na pięcioletnią kadencję. Obecnie tę funkcję pełni Ludmiła Batariewa Людмила Батарева. Oprócz preezydenta, w wyborach wybiera się też przewodniczącego Sądu Najwyższego, Prokuratora Generalnego (któremu podlega też Policja) oraz gubernatorów poszczególnych guberni.
Władzę ustawodawczą sprawuje jednoizbowy, dwustuosobowy parlament - Duma. Kadencje posłów oraz terminy wyborów są różne w różnych guberniach. Obecny skład:
- 114 posłów - Partia Ludowo-Demokratyczna, Шинно-демократическая Партия - socjaldemokraci,
- 68 posłów - Związek Republikański, Республиканский Связь - konserwatyści,
- 16 posłów - Liga Wolności, Чемыя Свободы - liberałowie,
- 2 posłowie niezrzeszeni,
Geografia
Wiatka położona jest w centralnej Jaruzji. Od południowego-zachodu graniczy z Dynezją, od wschodu ze Spalskiem, od północy z Kazachstanem, od północnego zachodu z Kugulstanem, zaś od wschodu z Halickiem oraz Euskadią. Można wyróżnić sześć głównych regionów kraju:
- Dolna Wiatka, nadmorski, nizinny część kraju, o klimacie śródziemnomorskim przechodzącym w umiarkowany,
- Górna Wiatka, wschodni płaskowyż o klimacie umiarkowanym, w głębi kraju kontynentalnym, w przeszłości porośnięty gęstymi lasami. Obecnie przemysłowe centrum Wiatki.
- Góry Dżurgańskie, położone na północy najwyższe pasmo górskie kraju (najwyższy szczyt: Tałbasz Талбашь 5244 m n.p.m.).
- Zurgadia, centralnie położony step, klimat umiarkowany kontynentalny.
- Pustynia Akbusz, przez którą biegnie granica wiatycko-spalska.
- Gnazdowszczyzna, nadmorski region graniczący ze Spalskiem, zamieszkały przez Gnazdowszczyków,
Podział administracyjny
Wiatka dzieli się na cztery gubernie, jedną generałgubernię, jedną gorodgubernię i jedną republikę. Dodatkowo gubernie dzielą się na obwody:
- Gubernia Dolna Wiatka (Губерния Нижная Вятка), Igoriewo (Игорево):
- obwód szułżyński (Шулжинский вобласть), Szułży (Шулжи),
- obwód igoriewski (Игоревский вобласть), Igoriewo (Игорево),
- obwód wołkowski (Волковский вобласть), Wołkowsk (Волковскъ),
- obwód nowobarałski (Новобаралский вобласть), Nowobarałsk (Новобаралскъ),
- obwód czarapański (Чарапанский вобласть), Czarapańsk (Чарапанскъ),
- Gubernia Górna Wiatka (Губерния Выжная Вятка), Sarańsk (Саранскъ):
- obwód sarański (Саранский вобласть), Sarańsk (Саранскъ),
- obwód czemziński (Чемзинский вобласть), Czemzinka (Чемзинка),
- obwód orłowski (Орловский вобласть), Orłowsk (Орловскъ),
- obwód jukanżański (Юканжанский вобласть), Czarna Jukanża (Чёрная Юканжа),
- obwód jermakowski (Ермаковский Вобласть), Jermakino (Ермакино),
- Gubernia Zurgadia (Губерния Зургадия), Zapadnaja (Западная):
- obwód zapadnajski (Западнайский вобласть), Zapadnaja (Западная),
- obwód lipiecki (Липецкий вобласть), Lipieck (Липецкъ),
- obwód daramajewski (Дарамаевский вобласть), Daramajewsko (Дарамаевско),
- Gubernia Dżungaria (Губерния Ђунгария), Władydżungarsk (Владыђунгарскъ),
- obwód władydżungarski (Владыђунгарский вобласть), Władydżungarsk (Владыђунгарскъ),
- obwód kazachski (Казаксий вобласть), Kostanaj (Костанай),
- obwód kabardyjski (Кабардийский вобласть), Kyćlan (Кичльан),
- Gorodgubernia Biełaszyr (Городгубенрия Белаширь), Biełaszyr (Белаширь),
- Generałgubernia Gnazdowszczyzna (Енералгуберния Гназдовскъерь),
- Republika Akbusz (Республика Акбушь), Adrasmon (Адрасмона),
Ludność
Według szacunkowych danych Głównego Urzędu Statystyki, główną grupą etniczną Wiatki są Wiatycze i mniejsze ludy słowiańskie (np. Kozacy Dżungarscy), stanowiący blisko 76% populacji. Drugą pod względem liczby ludności grupą są ludy irańskie (ok. 8%), głównie Tadżycy. Wiatkę zamieszkują też ludy turkijskie, głównie Kazachowie (ok. 6%). Te trzy grupy etniczne są ze względów historycznych bardzo wymieszane i często trudno jednoznacznie określić przynależność do którejś z narodowości, choć Wielka Wojna spowodowała wzrost nacjonalizmu u Tadżyków. Największy odsetek ludów irańskich posiada autonomiczna Republika Akbusz, zaś ludów turkijskich - Dżungaria. Inaczej sprawa ma się z dwoma innymi mniejszościami narodowymi, Gnazdowszczykami (ok. 2-3%) i Dynezyjczykami (1-2%). Nie zostały one zasymilowane i przejawiają tendecje separatystyczne. Gnazdowszczycy zamieszkują prawie wyłącznie Gnazdowszczyznę, zaś Dynezyjczycy pogranicze wiatycko-dynezyjskie. Część populacji stanowią też emigranci z biedniejszych krajów Jawii, zwłaszcza z Dżaranu, Indii czy Nowego Przymorza.
Struktura etniczna ma przełożenie na wyznawaną religię. Najpopularniejsze, zwłaszcza wśród Wiatyczy, jest reformowane prawosławie, duża część Tadżyków wyznaje zaroastryzm, a niektóre ludy turkijskie tengryzm. Gnazdowszczycy oraz Dynezyjczycy to prawie wyłącznie ortodoksyjni prawosławni. Wiatka jest mocno zlaicyzowana, duża część ludności określa się jako ateiści. Coraz popularniejszy jest też buddyzm.
Historia
IX w. - na terenie Górnej Wiatki powstaje związek plemienny Wiatyczów
987 - Wiatycze przyjmują chrzest
XIII w. - najazd plemion tureckich niszczy państwo Wiatyczy
XIV-XV w. - Biełaszyr jednoczy Górną i Dolną Wiatkę
1483 - kniaź Biełaszyra Batyr II zrywa zależność lenną od Chanatu Sarajskiego i ogłasza się Carem Wiatyczów
XV-XVI w. - opanowanie Zurgadii
1551-60 - okupacja Spalska
XVII w. - popularność zdobywa reformowane prawosławie, okres niepokojów religijnych
1706 - car Nikone II uznaje reformowane prawosławie za religię państwową
1740-60 - reformy cara Swietosława III, zniesienie pańszczyzny
1775 - podbój Halicka
1820-26 - podbój Dżungarii
1843 - Kazachstan staje się protektoratem Wiatki
1857 - powstaje pierwsza we Wiatce linia kolejowa
1862 - I Wojna Akbuszańska, Wiatycze zdobywają Akbusz i Gnazdowszczyznę, Halicko uzyskuje autonomię
1904 - fala strajków w sarańskich kopalniach
1906 - podróżnik Batyr Purine (Батырь Пуринъ) zdobywa biegun północny
1919-20 - II Wojna Akbuszańska, utrata zachodniej części Akbuszu
1920 - wybuch rewolucji, ustanowienie republiki, odłączenie się Gnazdowszczyzny i Halicka
1921 - stłumienie powstania bolszewików
1922-24 - reforma rolna, nacjonalizacja dużej części przemysłu
1922 - aneksja Gnazdowszczyzny
1923 - pierwsze wolne wybory prezydenckie wygrywa O. Sulejmanowicz (О. Сулейманович)
1925-29 - Narodowa Kampania Industrializacji, budowa stoczni w Biełaszyrze
1927 - odkrycie złóż ropy w Akbuszu
1930 - uchwalenie tzw. Konstytucji Styczniowej
1935-43 - Wielka Wojna, koalicja Wiatki, Kolaszyna, Worastanu i Kugulstanu pokonuje Spalsko
1939-40 - oblężenie Biełaszyra
1944 - utworzenie autonomicznej Republiki Akbuszu
1984-95 - rebelia Gnazdowszczyków
1986 - członek-założyciel ŚJSG
2002 - wprowadzenie nowej, wspólnej z Kazachstanem i Euskadią waluty — ałtynia
2005 - naukowcy z Politechniki Wołkowskiej jako pierwsi na świecie klonują ssaka: barana Daragane
Do rozwinięcia po uzgodnieniu linii czasu z pozostałymi krajami Panslawii.
Kultura
Literatura
Dużą popularność zdobyły „Byliny braci Gieriemietiew”, zbiór baśni i podań zebranych na początku XIX wieku. Lata 50. XX wieku to okres pojawienia się literatury science-fiction, głównymi postaciami tego nurtu są Radomir Wielikogorodskij („Latopisy marsjańskie”, „Strażak”), Grigorij Jegine („Miasto wariacji bez powtórzeń”), Kadyr Wieniegiew („Kołyska dla kota”) czy Nadia Kierisowa („Gwandalscy żebracy”). Z Wiatki pochodzi pisarz Timur Penczine (Тимурь Пенчинъ), znany ze swej powieści Masza i Dyszka.
Kuchnia
Szeroko znana, głównie dzięki knajpom otwieranym przez wiatyckich emigrantów, jest narodowa kuchnia, a zwłaszcza potrawy z ryżu, m.in. ryżownik, Режовникь, (w krajach niesłowiańskich znany też pod nazwą risotto) i pilaw sarański, oraz dania rybne.
W Górnej Wiatce pija się przede wszystkim piwo, głównie importowany Porter Bałthycki, oraz wódkę żytnią. W Dolnej Wiatce większą popularnością cieszą się kolaszyńskie wina, zaś w Zurgadii i Akbuszu — kumys.
Sport
Najpopularniejszymi dyscyplinami sportowymi są jumurtoczka (rugby), tenis stołowy, wyścigi konne i sambo.
Muzyka
Wiatka nie jest muzyczną potęgą, ale jest mocna w muzyce elektronicznej, a najpopularniejszymi wykonawcami są Iwane Michaiłe Żbanow, grupy Silostanica oraz Durnyje Żłamy.
Armia
Siły zbrojne Wiatki liczą 500 tysięcy żołnierzy, w tym 180 tysięcy poborowych. Od stycznia 2010 roku Wiatyckie Siły Zbrojne będą składać się z:
- Armii, w skład której wchodzić będzie piechota, artyleria, żandarmeria, jednostki zmotoryzowane, pancerne, inżynieryjne, łącznościowe, logistyczne i tzw. lekkie lotnictwo. Łączna liczebność miałaby wynosić 180 tys. żołnierzy.
- Marynarki wraz z lotnictwem morskim, strażą przybrzeżną, piechotą morską i oddziałami portowymi (45 tys. żołnierzy),
- Lotnictwa, w tym obrony przeciwlotniczej i spadochroniarzy, a także wojskowych członków programu kosmicznego (55 tys. żołnierzy),
- Korpusu Ekspedycyjnego - 30 tys. żołnierzy. W przeciwieństwie do reszty wojsk, KE nie będzie mógł być użyty na terytorium Wiatki, zajmować będzie się wyłącznie misjami zagranicznymi (obecnie tylko Lubacz).
W sumie 310 tysięcy żołnierzy zawodowych. Na szczebel guberni zostanie przeniesiona paramilitarna Armia Ludowa, w skład której będą wchodziły: obrona cywilna, straż pożarna oraz miejska, jednostki prewencji, drogówka, służba więzienna i celna, ratownictwo medyczne.
Szkolnictwo
System kształcenia we Wiatce jest bezpłatny (łącznie z przyborami szkolnymi), obowiązkowy dla osób w wieku od 6 do 16 lat. Dla dzieci w wieku do 5 lat dostępne są żłobki. Każdy zakład pracy zatrudniający powyżej 20 osób musi mieć darmowy żłobek, niekoniecznie na terenie firmy.
Dzieci w wieku lat sześciu przyjmowane są do 7-letniej podstawówki, następnie w wieku trzynastu lat mogą wybrać trzyletnią szkołę zawodową (a później pracę lub dwuletnią szkołę uzupełniającą, po której można uczęszczać do szkoły średniej dla dorosłych), lub pięcioletnią szkołę średnią.
W szkole średniej istnieją przedmioty obowiązkowe: literatura jaruzyjska, dwa języki obce nowożytne (najczęściej worani i mantryjski), matematyka, fizyka i chemia, historia i system polityczny Wiatki, geografia, biologia oraz w-f. Na zakończenie szkoły średniej zdaje się egzamin z wszystkich przedmiotów obowiązkowych naraz: jest to test składający się z kilkuset pytań z różnych dziedzin wiedzy. Nie ma ściśle określonego limitu czasu, najczęściej przyjmuje się, że można pisać od rana do zapadnięcia zmroku.
Szkoły posiadają przedmioty profilujące: może to być np. rysunek techniczny, laboratorium chemiczne, historia starożytna czy hodowla trzody chlewnej. Te przedmioty zdaje się na bieżąco i nie pojawiają się na egzaminie końcowym, choć wpływają na promocję do następnej klasy. Kwalifikacje zawodowe są niezależne od wykształcenia, można je uzyskać po zdaniu egzaminu certyfikującego, organizowanego w zależności od branży przez cechy rzemieślnicze, związki zawodowe lub urzędników Ministerstwa Gospodarki.
Szkolnictwo wyższe także jest bezpłatne, nie istnieją uczelnie prywatne. Nie ma habilitacji, dostępne stopnie to bakałarz (inżynier w przypadku nauk technicznych), magister i doktor. Profesor to tytuł czysto funkcyjny i oznacza kierownika katedry lub instytutu naukowego.
Na wszystkich szczeblach, z wyjątkiem szkolnictwa wyższego, istnieją szkoły tadżycko-, gnazdowsko- i kazaskojęzyczne, przeznaczone dla mniejszości narodowych. Nie ma szkół mantryjskojęzycznych, gdyż Dynezyjczycy w większości bojkotują nauczanie mantryjskiego w ortografii kolaszyńskiej, zadowalając się kształceniem domowym lub prywatnym.
Według wiatyckiego Ministerstwa Oświaty:
- 5% populacji nie ma żadnego wykształcenia (nie skończyło podstawówki do 16 roku życia lub nigdy jej nie zaczęło).
- 20% ma wykształcenie zawodowe lub podstawowe
- 20% ma wykształcenie średnie
- 35% ma tytuł bakałarza/inżyniera
- 20% ma tytuł magistra lub wyżej
Szacuje się, że analfabetyzm wynosi około 4%.
Gospodarka
PKB Wiatki wynosi 4 270 mld ₳ (40 600 ₳/os. [1]). Struktura wytwarzania PKB wygląda następująco: rolnictwo 3,1%; przemysł 32,2%; usługi 64,7%.
Długie rządy Partii Ludowo-Demokratycznej, opierającej się na doktrynie Domu Ludowego, spowodowały, że - mimo reform przełomu lat 80. i 90. - we Wiatce istnieje państwo opiekuńcze - wysokie podatki, koncesje, normy i regulacje. Aby uniknąć biurokracji, zrezygnowano całkowicie ze składek celowych, np. nie ma osobnej składki emerytalnej czy rentowej, ubezpieczenia zdrowotnego itp., wszystko jest finansowane bezpośrednio z budżetu, czyli przez wyższe podatki dochodowe i cła. W tym samy celu uproszczono i złagodzono kryteria przyznawania pomocy, przez co większość obywateli korzysta w jakimś stopniu z pomocy państwa - dzięki temu taki model gospodarczy wciąż cieszy się poparciem.
Rolnictwo
Rolnictwo odgrywa coraz mniejszą rolę. W Dolnej Wiatce dominują sztucznie nawadniane uprawy ryżu, oprócz tego uprawia się też pszenicę, ziemniaki, warzywa i owoce cytrusowe. Na stepach Zurgadii rozwinęła się hodowla bydła oraz owiec, jak również uprawy bawełny. Wiatka posiada liczną flotę rybacką, oprócz tego popularna jest hodowla ryb śródlądowych.
Surowce naturalne
W Górnej Wiatce znajdują się bogate złoża żelaza, miedzi, chromu, siarki, niewielkie złoża węgla kamiennego, boksytów, uranu i złota. Na pustyni Akbusz wydobywa się ropę naftową, jednak wydobycie nie zaspokaja potrzeb energetycznych kraju.
Przemysł
Wiatka posiada silnie rozwinięty przemysł wydobywczy, metalurgiczny i hutniczny, a także włókienniczy, elektroniczny, chemiczny i stoczniowy. W ostatnich latach władze rozwijają energetykę jądrową.
Eksport
Głównymi towarami eksportowymi Wiatki są: stal, tekstylia, statki, ruda żelaza, miedź, urządzenia elektroniczne i AGD, ryby. Najlepiej rozpoznawanymi wiatyckimi markami są pralki Vyatka (Вятка), telefony komórkowe Yerikovich (Ерикович) i obuwie Голубая Ленточка (nazwa eksportowa Golen).
Import
Z powodu małej ilości surowców energetycznych, Wiatka zmuszona jest do importowania dużej ilości ropy naftowej, gazu ziemnego oraz węgla kamiennego. Importuje się również maszyny, żywność oraz chemikalia.
Kraje oficjalnie przyjęte
Bałtyki • Bilia • Gardna • Halicko • Krabacja • Leukozja • Lubacz • Namsza • Prusenia • Republika Słowska • Rodzka • Selewia • Spalsko • Swenia • Szindadia • Szlawsko • Weneda • Wiatka • Zagórze • Zimka
Kraje starające się o członkostwo
Balcer • Romania
Balcer* • Bałtyki • Bilia • Bursztynowe Wybrzeże • Dżaran • Dynezja • Euskadia • Farez • Galia • Gardna • Gronland • Gruzja • Gudziajpur • Halicko • Imperia • Indie • Kazachstan • Keralia • Khalistan • Kolaszyn • Krabacja • Kugulstan • Kutiguria • Leukozja • Lidocja • Lubacz • Lutyzania • Macedonia • Merezja • Morynia • Namsza • Parsistan • Księstwo Piszyńskie • Płn. Półwysep • Prusenia • Republika Słowska • Romania • Selewia • Spalsko • Strandland • Swenia • Szindadia • Szlawsko • Taonia • Tocharstan • Ujguria • Uspa* • Weneda • Wiatka • Wolne Miasto Rzem • Worastan • Zagórze • Zimka
*) Balcer i Uspa są nieuznawane przez część państw Jaruzji
- ↑ Całkowity PKB jest porównywalny z "naszymi" Brazylią lub Włochami, zaś w przeliczeniu na osobę z Republiką Czeską