Język burgundzki

burgundzki borgondon
Utworzenie:	Widsið w 2012
Najnowsza wersja:	2
Sposoby zapisu:	alfabet łaciński
Typologia:	a posteriori VSO fleksyjny
Klasyfikacja:	języki celtyckie   kontynentalne   P-celtyckie     galloceltyckie       burgundzki
Kody
Conlanger–3	nat.bur.wid
Przykład
Ojcze nasz (A atiran a naron) A atiran a naron pi isi nimisuis, to si niosigot anma a tun. Monit riganon a tun, bit uillon a tun wo dani pechma api iti nimisi. Da ame ani a naron papodiatan api mati ame ligita a naron pechma api matumo nis ligitatios a naron. Api ne fairwei ame pu tentachte, sowa nis di mallo.
Lista conlangów

Język burgundzki (średni, tanwa borgonda [ˈtanwaˈborgɵnda], borgondon [ˈborgɵndon] i współczesny, tenf borgod [ˈtenfˈborgɵd]) to naturalistyczny język sztuczny typu a posteriori, opracowywany przez Widsiða od roku 2012. Gdyby faktycznie powstał w warunkach naturalnych, byłby to kontynentalny język celtycki grupy P (starocelt. *kʷ → bur. p), blisko spokrewniony przede wszystkim z galijskim, ale wykazujący wspólne cechy także z celtiberyjskim i językami brytańskimi. Nazwa języka nawiązuje do obszaru historyczno-geograficznego, na którym hipotetycznie mógłby powstać.

Burgundzki jest pierwszym celtyckim językiem Widsiða. Projekt jest bardzo intensywnie rozwijany, powstają w nim drobne tłumaczenia, testujące różne nowe rozwiązania składniowe. Słownik burgundzki liczy około 700 słów, z czego znakomitą większość stanowią derywacje staroceltyckie, występują też sporadyczne, dobrze zamaskowane latynizmy i starogermanizmy. Burgundzki jest językiem fleksyjnym z mocno rozwiniętą odmianą rzeczownika i czasownika, a podstawowy (i de facto jedyny możliwy) szyk zdania to VSO.

Założenia historyczne

Miejsce powstania

Obszar, na którym hipotetycznie mógłby rozwinąć się język burgundzki oznaczono pomarańczową linią

Język burgundzki hipotetycznie mógłby rozwinąć się na dwóch, bliskich sobie obszarach: w północno-zachodniej części Alp, na terenie współczesnej Szwajcarii, Niemiec i Austrii, oraz na terenie francuskiego regionu Franche-Comté. Jako że Alpy stanowią naturalną barierę dla ekspansji języków, strefa burgundzkojęzyczna rozwijałaby się najpewniej w kierunku północnym i zachodnim. Warto zauważyć, że zaznaczony na mapie obszar pokrywa się z obszarem, na którym znajduje się najmłodsze inskrypcje galijskie.

Warunki powstania

Podstawowym założeniem dla utworzenia historycznego uzasadnienia dla burgundzkiego było przyjęcie, że romanizacja obszaru zamieszkanego przez Sekwanów i Helwetów, a więc obszar Szwajcarii i Franche-Comté, nie powiodłaby się i nie zostałaby dokończona. Taki warunek poparty jest zarówno źródłami historycznymi (najmłodsze inskrypcje galijskie pochodzą ze Szwajcarii), sytuacją społeczno-polityczną (Recja i Górna Germania były jednymi z bardziej "problematycznych" prowincji rzymskich), jak i warunkami geograficznymi (Alpy po dziś dzień stanowią istotną barierę komunikacyjną).

Z drugiej jednak strony, celtyckojęzyczna ludność podnóża Alp nie zostałaby w ten sam sposób uchroniona przed naporem plemion germańskich. Tu pojawia się kolejne istotne założenie – podobnie jak w północnej Galii, elity germańskie przejęły władzę w regionie i narzuciły mu swoją nazwę, ale ulegli asymilacji językowej z miejscową ludnością, pozostawiając w burgundzkim jedynie ledwie widoczny substrat, przejawiający się niewielką ilością starogermanizmów i dziesiątkowym systemem liczenia. Późniejsza ekspansja języka z terenów Franche-Comté i Szwajcarii w kierunku Badenii, Wirtembergii, Burgundii, Doliny Rodanu i Doliny Aosty pokrywa się z faktycznymi podbojami Burgundów.

Jako że do dziś nie przetrwał żaden inny kontynentalny język celtycki, a zbieżności między językami wyspiarskimi z grupy goidelskiej i brytańskiej nie są dobrze zbadane i w dużej mierze mają podłoże zewnętrzne, a nie wewnętrzne, trudno jest umieścić średnioburgundzki w aktualnej formie w czasie. Konserwatyzm morfologiczny łączy się tu z innowacjami na tle składniowym, utrzymywane są także tendencje purystyczne w rozbudowie słownictwa. Być może geograficzne położenie strefy burgundzkojęzycznej ułatwiłoby temu językowi przetrwanie w takim kształcie do dnia dzisiejszego, jeśli jednak nie, bezpieczne wydaje się założenie, że tak wyglądałby burgundzki w epoce baroku. Burgundzki współczesny, ze swoimi innowacjami, poniekąd zbliżającymi go do współczesnych wyspiarskich języków celtyckich, to forma bezsprzecznie dzisiejsza.

Związki z innymi językami

Języki celtyckie

Chociaż celtyckość języka burgundzkiego nie podlega dyskusji, znacznie odstaje on od innych przedstawicieli tej rodziny pozostających w ciągłym użyciu. Jest on od nich znacznie bardziej konserwatywny, zarówno w warstwie brzmieniowej – intensywne, wciąż aktywne procesy, jak lenicja czy denazalizacja, charakterystyczne zarówno dla języków brytańskich, jak i goidelskich, w burgundzkim nie zachodzą – jak i morfologicznej – zachowana została niemal w całości zarówno staroceltycka deklinacja, jak i koniugacja – a rozwój składni poszedł zupełnie inną drogą. Chociaż oczywiście możliwe jest znalezienie słów bliskich zarówno fonetycznie, jak i ortograficznie, wzajemne zrozumienie użytkowników burgundzkiego i języków wyspiarskich jest niemożliwe.

Galijski – jako jedno z najważniejszych źródeł inspiracji – jest dosyć podobny do burgundzkiego, przynajmniej na tyle, na ile można to stwierdzić na podstawie zachowanego korpusu. Również w tym wypadku jednak wzajemne zrozumienie byłoby bardzo trudne, chociaż łatwiejsze niż w wypadku języków wyspiarskich – galijski również zachował deklinację staroceltycką, istnieją także przesłanki pozwalające wysunąć wniosek, że również system koniugacyjny był w tym języku dosyć zachowawczy. Język celtiberyjski najpewniej również byłby bliższy burgundzkiemu, niż językom wyspiarskim, jednak wiedza na jego temat jest bardzo ograniczona.

Porównanie wybranych leksemów w językach celtyckich
Słowo	Średnioburgundzki	Nowoburgundzki	Galijski	Irlandzki	Walijski
"wy"	wis	ús	suis	sibh	chwi
"drugi"	alios	ali	allos	eile	arall
"kobieta"	bena	ben	(-bena)	bean	gwraig
"głowa"	pennon	pen	pennos	ceann	pen
"syn"	mapos	mab	mapos	mac	map
"lód"	iges	ís	iagos	oighear	iâ
"morze"	mori	mór	mori	muir	môr
"stopa"	treichs	tréchs	traget-	cos (strirl. traig)	troed
"serce"	creion	crí	crid-	croí	calon

Łacina i greka

Wpływ łaciny i greki na burgundzki jest mniej oczywisty, niż w przypadku innych języków europejskich. Warstwa faktycznych greckich zapożyczeń jest niewielka, obowiązuje tendencja do kalkowania pojęć helleńskiego pochodzenia. Łacińskiego wpływu nie dało uniknąć się w taki sposób. Słowa pochodzenia rzymskiego są jednak stare i często bardzo dobrze zamaskowane, a większość z nich nie została zachowana w językach romańskich. Do przykładów można zaliczyć sewos "zły, wściekły" (< SAEVOS), legitumos "stosowny" (< LEGITIMUS) czy sistain "stać" (< EXSISTARE).

Historia wersji

• 29 VI 2012 – wersja 0 (zamysł)
• 4 VII 2012 – wersja 1 (nazwa, zmiany fonetyczne)
• 20 IX 2012 – wersja 2 ("twardy reset", tworzenie od początku) (aktualna)
• 20 IV 2015 – wersja 3 (burgundzki współczesny)
• X-XI 2017 – wersja 4 (reboot)

Bibliografia

Następujące opracowania są wykorzystywane przy tworzeniu języka burgundzkiego:

• Delamarre, Xavier. Dictionnaire de la langue gauloise, Errance, Paris 2003.
• Hillers, Barbara. Buntús na Gaeilge, Harvard 2007.
• Matasović, Ranko. Etymological Dictionary of Proto-Celtic, Brill, Leiden 2009.
• Morris Jones, John. Welsh Grammar, Oxford University Press, Oxford, 1913.
• Schäfer, Roland. A Grammatical Sketch of Middle Welsh, FU, Berlin, 2012.
• Vaan, Michiel de. Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Brill, Leiden 2008.
• Ward, Alan. A Checklist of Proto-Celtic Lexical Items, 1982-1996, opracowanie dostępne online.
• lista rekonstruowanych leksemów staroceltyckich Uniwersytetu Walijskiego, dostępna online.

Inne języki sztuczne z tłem historycznym

• język anatolski
• język hellingijou
• język nartrycki
• język zachodniołużycki