Język ajniadzki

Język ajniadzki Yeniyatân
Utworzenie:	Borlach w 2023
Używany w (Kyon):	Ajnadestra Cywilizacja ajniadzka (Pierwsze Królestwo, Imperium Świtu)
Regiony (Kyon):	Kyon Wschodni
Liczba użytkowników (Kyon)	brak (język wymarły)
Sposoby zapisu:	ajniadzkie pismo linearne, alfabet cherynejski, alfabet łaciński
Typologia:	fleksyjny SOV
Klasyfikacja:	Języki seframańskie (proponowane) Język praajniadzki Język ajniadzki klasyczny
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język ajniadzki, alternatywnie także ajniadański (ajn. yeniyatân /jenijatɐn/ — wymarły język używany przez Starożytnych Ajniadów na rozległych obszarach Kyonu Wschodniego, stanowiący w czasach antycznych lingua francę regionu od Wszechoceanu na wschodzie aż po Góry Pochodzenia i Góry Żelazne na zachodzie. Znany jest ze znacznej ilości tekstów, zwłaszcza monumentalnych inskrypcji naskalnych. Odnaleziono także napisy na glinianych, kamiennych lub metalowych tabliczkach oraz fragmenty tekstów naściennych i ceramicznych. Mimo to, zachowane do czasów współczesnych teksty stanowią jedynie ułamek dawnej, najprawdopodobniej niezwykle bogatej, ajniadzkiej tradycji piśmienniczej.

Język ten używany był na terenie Wschodu Starożytnego już od około 12 tysiąclecia przed rokiem wspólnym. Stanowił on główny język tej części świata aż do Katastrofy Farandyjskiej i upadku cywilizacji ajniadzkiej około roku 2800 kalendarza wspólnego. Nawet w czasach późniejszych język ajniadzki nie zniknął całkowicie z zapisów archeologicznych. Używany był jeszcze przez kilka kolejnych stuleci przez pewne społeczności zamieszkujące brzegi rzeki Yitrazhi (Korany) oraz stoki Gór Pochodzenia, najpierw jako żywy język ojczysty, następnie zaś jako święty język liturgiczny, niekiedy używany także do celów artystycznych, magicznych oraz naukowych.

Z języka ajniadzkiego wywodzi się nazwana po nim rodzina językowa. Należą do niej niektóre języki wymarłe, a także wciąż żywe języki używane na Kyonie Środkowym oraz Wschodnim, na czele z językiem ajdyniriańskim, szomemskim i orańskim. Język ajniadzki klasyfikowany bywa także jako część hipotetycznej rodziny języków seframańskich, która obejmować miałaby szereg wymarłych języków Starożytnego Wschodu. Języki te są jednak w większości słabo poświadczone archeologicznie lub znane jedynie z nazwy. Języki ajniadzkie łączone są również z kilkoma innymi popularnymi rodzinami Środkowego i Wschodniego Kyonu, koncepcja rodziny języków seframańskich jest jednak przedmiotem wielu sporów pośród badaczy.

Historia

Gliniana tabliczna z tekstem praajniadzkim.

Srebrny kielich z podobizną i inskrypcją z okresu darchajskiego.

Historię języka ajniadzkiego rekonstruuje się na podstawie dostępnego badaczom dziedzictwa piśmienniczego. W oparciu o datowanie odnalezionych tekstów ajniadzkich, ewolucja języka dzielona jest zazwyczaj na pięć poniższych okresów:

• Praajniadzki (od -3100 EK do -2100 EK) — znany także jako protoajniadzki. Okres w którym pojawiają się pierwsze napisy w logograficznym piśmie praajniadzkim. Póki co pozostają one nierozszyfrowane, chociaż ustalono pewne informacje na temat sposobu funkcjonowania tego rodzaju pisma. Sugeruje się, że teksty praajniadzkie mogły mieć charakter gospodarczy. Używane byłyby do zapisu ilości zbiorów, danin nakładanych na miejscową ludność oraz rejestrowania wymiany towarów. Etap praajniadzki stanowi więc najwcześniejszy poświadczony okres rozwoju ajniadzkiego języka oraz pisma. Trwał on około 1000 lat.
• Ajniadzki archaiczny (od -2100 EK do -300 EK) — okres w którym pismo praajniadzkie zaczyna ewoluować z pisma czysto logograficznego w stronę pisma mieszanego, posiadającego elementy fonetyczne. Teksty okresu archaicznego są najstarszymi, które udało się częściowo odczytać. Ograniczona ilość odkrytych inskrypcji nie pozwala jednak na ich pełne zrozumienie. Wiadomo, że korpus archaicznych tekstów ajniadzkich składał się w znacznej części z tekstów administracyjno-handlowych oraz inwokacji do bogów. Trwał około 1800 lat.
• Darchajski (od -300 EK do 100 EK) — najkrótszy, a zarazem ze wszech miar rewolucyjny, okres ewolucji języka ajniadzkiego, w którym z pisma praajniadzkiego wykształciło się ostatecznie w pełni fonetyczne ajniadzkie pismo linearne. Doszło zarazem do znacznego uproszczenia dawniej skomplikowanych znaków. Proces ten odpowiada nagłej centralizacji ajniadzkiej cywilizacji pod rządami władców darchajskich. Korpus tekstów darchajskich składa się w większości z inskrypcji królewskich, inwokacji, list władców i bogów oraz opisów zwycięstw militarnych. Trwał około 400 lat.
• Ajniadzki klasyczny (od 100 EK do 2800 EK) — znany także jako ajniadzki imperialny. Jest to szczytowy okres ajniadzkiej cywilizacji oraz rozkwitu ajniadzkiej literatury. Pochodzi z niego przeważająca większość znanych badaczom tekstów, na które składają się utwory o rozmaitej tematyce, zarówno praktycznej jak i artystycznej. Jest to zarazem najdłuższy etap rozwoju języka. Zaskakująca jest pozorna stagnacja i niezmienność form językowych. Wskazuje ona na zjawisko dyglosji. Okres klasyczny trwał około 2700 lat.
• Cherynejski (po roku 2800 EK) — znany także jako okres postajniadzki, w którym całkowicie zanika pismo linearne. Teksty z tego okresu zapisywane są wyłącznie pismem cherynejskim, oddając niekiedy klasyczny język ajniadzki, w większości jednak przedstawiając znacznie różniący się od niego dialekt cherynejski (lub też dialekty cherynejskie). To on jest bezpośrednim przodkiem wszystkich istniejących obecnie języków ajniadzkich.

Z uwagi na logograficzność pisma praajniadzkiego, oraz fakt, że nie zostało ono w pełni rozszyfrowane i zrozumiane, nie ma stuprocentowej pewności co do tego, czy teksty praajniadzkie faktycznie pisane były w języku będącym bezpośrednim przodkiem ajniadzkiego. Scenariusz taki stanowi wśród badaczy dominującą teorię. Niektórzy sugerują jednak, że mógł być to inny język, należący do rodziny języków ajniadzkich lub seframańskich. Inni twierdzą nawet, że język ten był zupełnie niespokrewniony z ajniadzkim i został przez niego wyparty w okresie archaicznym. Teoria taka jest jednak odrzucana przez większość uczonych, postulujących ewolucyjną ciągłość zarówno ajniadzkiego pisma jak i języka od samego okresu praajniadzkiego.

Pomiędzy tekstami w piśmie linearnym pochodzącymi z okresu darchajskiego oraz klasycznego występuje kilka znaczących różnic gramatycznych oraz ortograficznych, świadczących o zmianach zachodzących w owym czasie w języku. Charakterystycznymi różnicami są: występowanie w okresie darchajskim litery Q́/q́; zmiany w sufiksach odmiany; zanik w okresie klasycznym dźwięku /w/ w niektórych pozycjach, gdy znajdował się pomiędzy takimi samymi samogłoskami w środku słowa. Powodowało to labializację części spółgłosek, niekiedy także zanik kolejnej sylaby.

Teksty pochodzące z okresu klasycznego wykazują się zaskakującą konsekwencją oraz ortograficznym i gramatycznym konserwatyzmem. Język nie wykazuje większych zmian, pomimo długości trwania tego okresu. Sugeruje to pojawienie się wspomnianego wyżej zjawiska dyglosji: Ajniadzi zaczęli używać ustandaryzowanego i zakonserwowanego w czasie "wysokiego" rejestru języka w tekstach pisanych, prawdopodobnie także na dworze monarszym i w celach religijnych, podczas gdy ogół ludności posługiwał się naturalnie ewoluującym "niskim" i niepisanym rejestrem języka (lub też pisanym na nietrwałych materiałach, które nie zachowały się), złożonym z różnych dialektów regionalnych. Najprawdopodobniej wszystkie języki ajniadzkie wywodzą się z nie z wysokiego języka okresu klasycznego lecz właśnie z dialektów. O dyglosji świadczą także znaczące różnice występujące między tekstami klasycznymi a późniejszymi tekstami postajniadzkimi. Widoczne jest to przede wszystkim na Steli Cherynejskiej, w której obok siebie wyryto ten sam napis w klasycznym ajniadzkim (pismem linearnym), ajniadzkim cherynejskim (alfabetycznym pismem cherynejskim) oraz w języku szyszeńskim. Stela ta stanowiła klucz pozwalający na odszyfrowanie języka ajniadzkiego oraz jego pism.

Fonologia

Niniejszy artykuł opisuje przede wszystkim fonologię oraz gramatykę klasycznego języka ajniadzkiego, pomimo tego, że znaleźć można także informacje i odwołania dotyczące stanu z innych okresów. O ile wyraźnie nie zaznaczono inaczej, należy jednak zakładać, że podane dane przedstawiają stan z okresu klasycznego. Jest to najlepiej poznany i zbadany etap rozwoju języka ajniadzkiego, cieszący się ponadto najliczniejszym (wraz z językiem cherynejskim) korpusem tekstów.

Samogłoski

W języku ajniadzkim występowało 7 samogłosek, bez podziału ze względu na ich długość.

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i	ɘ	u
Środkowe	e		o
Otwarte		ɐ • a

Spółgłoski

Język ajniadzki posiadał rozbudowany system 45 lub 47 spółgłosek. Były wśród nich spółgłoski palatalizowane, labializowane oraz ejektywy, w tym labializowane ejektywy.

		Wargowe	Zębowe		Dziąsłowe		Podniebienne			Języczkowo-krtaniowe
			zwykłe	palatal.	zwykłe	palatal.	zwykłe	palatal.	labial.	zwykłe	labial.
Nosowe		m			n		ŋ
Zwarte	bezdźwięczne	p	t	tʲ			k	kʲ	kʷ	q	qʷ
	dźwięczne	b	d	dʲ			g	gʲ	gʷ
	ejektywne	pʼ	tʼ				kʼ		kʼʷ	(qʼ)	(qʼʷ)
Afrykaty	bezdźwięczne		t͡s		t͡ʃ	t͡ʃʲ
	dźwięczne				d͡ʒ	d͡ʒʲ
	ejektywne		t͡sʼ		t͡ʃʼ
Szczelinowe		f	θ • s	sʲ	ʃ	ʃʲ	x		xʷ	χ	χʷ
Drżące					r					ʜ~ħ
Aproksymanty					l • ɬ • ɬʷ		j • w

• Spółgłoski /t͡ʃ/, /d͡ʒ/, and /t͡ʃʼ/ były w okresie darchajskim najprawdopodobniej alofonami /k/, /ɡ/, i /kʼ/ gdy te występowały przed samogłoskami /e/, /i/ oraz /ɘ/. Wniosek taki wywieźć można na podstawie różnic darchajskiego oraz klasycznego zapisu języka ajniadzkiego pismem linearnym. Alfabet cherynejski, w przeciwieństwie do pisma linearnego, rozróżnia oba zestawy spółgłosek poprzez użycie innych znaków.
• Zmiękczenie spółgłosek zachodzi wyłącznie gdy poprzedzone są one przez przednie samogłoski /e/ oraz /i/. W podobny sposób labializacja zachodzi zwykle przed tylnymi samogłoskami /o/ oraz /u/, chociaż w tym wypadku, z uwagi na zmiany które zaszły w języku pomiędzy okresem darchajskim a klasycznym, labializacja może występować niekiedy także przed innymi samogłoskami (etymologia oddawana jest jednak często w piśmie).
• Nie ma pewności co do dokładnej wymowy fonemu określanemu w zapisie łacińskim jako ḫ. Zwykle zakłada się, że był on realizowany jako /ʜ/ lub /ħ/, jednak możliwa jest także obecność innego laryngału.
• Ejektywne spółgłoski języczkowe /qʼ/ i /qʼʷ/ były najprawdopodobniej częścią ajniadzkiego zestawu fonetycznego we wcześniejszych stadiach jego rozwoju. Dostępne nam późne teksty klasyczne sugerują jednak ich zanik i całkowite zlanie się z ejektywami /kʼ/ i /kʼʷ/. Bardzo możliwe jednak, że zostały zachowane przez niektóre dialekty ludowe.
• Spółgłoska /ŋ/ nigdy nie występowała samodzielnie. Była asymilowanym wariantem /n/ gdy dźwięk ten pojawiał się przed spółgłoskami zwartymi podniebiennymi oraz języczkowo-krtaniowymi.

Geminaty

W języku ajniadzkim wszystkie spółgłoski zwykłe, a więc nie labializowane, palatalizowane i nie będące ejektywami, posiadają swoje geminaty. Są to długie, podwojone wersje owych spółgłosek. Geminacji zazwyczaj nie oddaje się w piśmie linearnym, chociaż istnieją bardzo nieliczne teksty w którym zjawisko to zostało zaznaczone. O jego istnieniu wiemy przede wszystkim ze śladów w językach pokrewnych oraz poprzez zaznaczenie jego obecności w tekstach spisanych w alfabecie cherynejskim. Geminacja zachodzi najczęściej w spółgłoskach znajdujących się na końcu słowa podczas dodawania do rzeczowników sufiksów, szczególnie w otoczeniu takich samych samogłosek. Na przykład:

• rama [rama] (noworodek) + -ze → rammaze [ram:at͡se] (noworodka)
• ćiṣa [t͡ʃʼiʃa] (ryba) + -te → ćiṣṣate [t͡ʃʼiʃ:ate] (rybie)
• tihu [tixu] (błoto) + -pə → tihhupə [tix:upɘ] (błoto)

Struktura sylaby

Maksymalna dopuszczalna struktura sylaby to (C)CV(C)(C), gdzie V oznacza samogłoskę a C spółgłoskę. Najczęściej spotykaną w języku ajniadzkim sylabą jest prosta sylaba otwarta CV. Jest to zarazem najmniejsza dopuszczalna sylaba. Ani samogłoski, ani spółgłoski nie mogą tworzyć sylaby samodzielnie.

Pismo

Zapis łaciński

Alfabet łaciński stosowany jest jako podstawowa forma zapisu na potrzeby tego artykułu oraz pozostałych artykułów poświęconych Starożytnym Ajniadom oraz ich cywilizacji. W zapisie łacińskim języka ajniadzkiego stosuje się 38 liter, z których 9 oznacza samogłoski, 29 zaś samogłoski. Palatalizację zaznacza się przy samogłoskach /e/ oraz /i/ poprzez dodanie daszka nad odpowiadającą literą (co tworzy ê oraz î). Daszek nad literą â nie jest związany z palatalizacją, używany jest bowiem do zapisu samogłoski /ɐ/.

a	â	e	ê	ə	o	i	î	u
[a]	[ɐ]	[e]	[ʲe]	[ɘ]	[o]	[i]	[ʲi]	[u]
m	n	p	ṕ	t	ť	d	b	g	q
[m]	[n]	[p]	[pʼ]	[t]	[tʼ]	[d]	[b]	[g]	[q]
k	ḱ	z	ź	c	ć	ç	j	f	s
[k]	[kʼ]	[t͡s]	[t͡sʼ]	[t͡ʃ]	[t͡ʃʼ]	[θ]	[d͡ʒ]	[f]	[s]
ṣ	ŝ	h	ḥ	ḫ	r	l	y	v
[ʃ]	[ɬ]	[x]	[χ]	[ʜ]~[ħ]	[r]	[l]	[j]	[w]

W zapisie łacińskim nie zaznacza się zwykle labializacji. Zachodzi ona w przypadku występujących w ajniadzkim zestawie fonetycznym dźwięków /kʷ/, /gʷ/, /kʼʷ/, /qʷ/, /χʷ/, /ɬʷ/, a dawniej prawdopodobnie także /qʼʷ/. Wynika to z dość regularnego przebiegu procesu labializacji, który występuje zawsze gdy odpowiednia spółgłoska występuje przez o i u. Jedyny przypadek, w którym labializacja zaznaczana jest w piśmie to sytuacja, w której przed odpowiednią spółgłoską znajdowała się w okresie darchajskim sekwencja litery v (/w/) otoczonej dwoma takimi samymi samogłoskami. Zanikła ona w okresie klasycznym, wywołując labializację oddawaną w zapisie łacińskim poprzez literę u. Przykładowo, nazwa miasta będącego głównym ośrodkiem okresu darchajskiego to Darḥavayiṣ /darχawajiʃ/ (okres darchajski), Darḥuvaṣ /darχʷaʃ/ (okres klasyczny).

Literami Q́/q́ oznacza się ponadto niekiedy ejektywne spółgłoski /qʼ/ oraz /qʼʷ/, które występowały na starszych etapach rozwoju języka ajniadzkiego i które posiadają własne znaki w piśmie linearnym (które jednak całkowicie wychodzą z użycia i zanikają w tekstach z epoki klasycznej).

Gliniana tabliczna z pismem praajniadzkim.

Zapis ajniadzki

Język ajniadzki zapisywany był na przestrzeni dziejów 3 różnymi rodzajami pisma: logograficznym pismem praajniadzkim, wywodzącym się z niego sylabicznym, całkowicie fonetycznym pismem linearnym oraz wynalezionym w ostatnim etapie istnienia ajniadzkiej cywilizacji pismem alfabetycznym, znanym jako pismo cherynejskie.

Pismo praajniadzkie

Pismo praajniadzkie, zwane także protoajniadzkim, składa się z z kilku tysięcy znaków logograficznych. Większość z nich reprezentuje nie wartość fonetyczną lecz koncept zawarty w pełnym słowie. Niekiedy wizualnie przypominają one przedstawiane idee. W większości są jednak abstrakcyjne, lub też uproszczone do tego stopnia, że nie da się odgadnąć ich znaczenia jedynie na podstawie warstwy wizualnej. Z tego powodu pismo praajniadzkie nie zostało w pełni odszyfrowane. Póki co skatalogowano jedynie ok. 1000 znaków, większość z nich pochodzi z okresu archaicznego, w którym we wcześniejszym systemie czysto logograficznym zaczynają pojawiać się elementy logosylabiczne.

Wiadomo, że znaki praajniadzkie zapisywane były po linii, od lewej do prawej. Znaki numeryczne występowały po przedmiotach przez nie podliczanych. Odnalezione teksty praajniadzkie są jednak dość krótkie. Jest to kolejnym powodem trudności w odszyfrowaniu tego pisma. Badacze dysponują bowiem niewielką ilością długich tekstów, spośród łącznej liczby około 1500. Zwykle są to gliniane tabliczki lub kamienie z wyrytymi jedynie kilkoma znakami. Najdłuższa znana inskrypcja liczy 52 znaki.

Teksty praajniadzkie odnaleziono na obszarze środkowego biegu rzeki Yitrazhi (Korany), a także na obszarach na południe od niego. Z uwagi na to, że pismo pozostaje nieodczytane nie ma tak naprawdę pewności co do tego, czy przed okresem archaicznym zapisywano w nim język ajniadzki. Niewielka część badaczy postuluje, że zapisywano nim inny język, pokrewny lub zupełnie niespokrewniony z ajniadzkim, który został przez niego zastąpiony około -2100 EK. Teoria taka nie spotkała się jednak z szerokim uznaniem, do czego częściowo przyczynił się sprzeciw badaczy ajdyniriańskich.

Określenie "praajniadzki/protoajniadzki" przyjęło się w dużej mierze z uwagi na to, że pismo to używane było na obszarze serca cywilizacji ajniadzkiej przed jej powstaniem, jest to także bezpośredni przodek późniejszego ajniadzkiego pisma linearnego. Pismo praajniadzkie jest zarazem uznawane za najstarsze w pełni rozwinięte pismo na Kyonie (w odróżnieniu od kilku występujących wcześniej "protopism"). Jest tym samym pierwotnym źródłem wielu innych późniejszych wschodnio i środkowokyońskich rodzajów pisma, poprzez bezpośrednie pochodzenie lub pośrednią inspirację.

Ajniadzkie pismo linearne

Ajniadzkie pismo linearne to główny rodzaj pisma ajniadzkiego. Używane było w czasie zenitu i złotej ery ajniadzkiej cywilizacji, a więc przez około 3100 lat pomiędzy rokiem -300 EK a 2800 EK (w okresie darchajskim oraz klasycznym). Jest to pismo całkowicie sylabiczne, składające się z 209 znaków oznaczających poszczególne możliwe sylaby. Zbudowane są one z par spółgłoska-samogłoska, a także pojedynczych spółgłosek. Nie występują znaki oznaczające pojedyncze samogłoski. Za pomocą niektórych znaków reprezentujących pojedyncze spółgłoski zapisywano także cyfry. W piśmie linearnym nie występowało rozróżnienie między parami P-B, T-D oraz R-L.

W poniższej tabeli kolorem zielonym zaznaczono znaki, które przedstawiają spółgłoski labializowane (łącznie 16), kolorem niebieskim natomiast znaki, które przedstawiają spółgłoski poddane palatalizacji (łącznie 14).

		A-	Â-	E-	Ə-	O-	I-	U-	Ê-	Î-
M-
N-
P/B-
Ṕ-
T/D-
Ť-
K-
Ḱ-
G-
Q-
Z-
Ź-
J-
C-
Ć-
F-
Ç-
S-
Ṣ-
Ŝ-
H-
Ḥ-
Ḫ-
R/L-
Y-
V-

W tekstach pochodzących z okresu darchajskiego występuje także seria sylab tworzonych w oparciu o spółgłoskę Q́ (/qʼ/ lub /qʼʷ/). Na początku okresu klasycznego zlewają się one z Ḱ, przez co 5 znaków wypada całkowicie z użycia, 3 znaki zmieniają natomiast swoje znaczenie, reprezentując niewystępujące wcześniej sylaby /kʼe/, /kʼɘ/ oraz /kʼi/. W poniższej tabeli znaki występujące w tekstach klasycznych jako kolejne sylaby Ḱ zaznaczone zostały kwadratowymi nawiasami.

		A-	Â-	E-	Ə-	O-	I-	U-	Ê-	Î-
Q́-				[ ]	[ ]		[ ]

Alfabet cherynejski

Zobacz też: Język cherynejski

Pismo cherynejskie jest całkowicie alfabetycznym rodzajem pisma, wywodzącym się bezpośrednio z ajniadzkiego pisma linearnego. Jest zarazem prawdopodobnie pierwszym alfabetem, który wytworzył się na Kyonie. Historia jego powstania stanowi dla badaczy zagadkę. Nie odnaleziono żadnych tekstów z epoki klasycznej zapisanych w alfabecie cherynejskim, wszystkie pochodzą z okresu postajniadzkiego. Niemal wszystkie spisane zostały w ówczesnym dialekcie, odnaleziono jedynie 7 tekstów spisanych alfabetem cherynejskim w klasycznym języku ajniadzkim. Ponadto od razu występują one w pełnej, całkowicie rozwiniętej formie alfabetu. Nie natrafiono na żadne fazy przejściowe, wskazujące na sposób ewolucji pisma cherynejskiego.

Z tego powodu wysunięte zostały dwie sprzeczne teorie: pierwsza postuluje, że alfabet cherynejski jest efektem powolnej ewolucji, zachodzącej w ostatnim wieku (lub wiekach) istnienia państwa Ajniadów. Teksty spisywane miały być na nietrwałych materiałach, takich jak drewno i tkaniny, przez co nie zachowały się w zapisie archeologicznym. Ewolucję alfabetu łączy się z potrzebą dokładniejszego zapisu ajniadzkich dialektów, coraz bardziej różniących się od siebie na wzajem oraz od prestiżowego ajniadzkiego klasycznego.

Druga teoria odrzuca długotrwałą ewolucję, postulując nagłe powstanie alfabetu cherynejskiego krótko po upadku ajniadzkiego imperium. Miałby być to wynalazek pojedynczego człowieka lub grupy ludzi, stworzony z myślą o konkretnym dialekcie. Mniejsza liczba znaków radykalnie ułatwiła by naukę pisania i czytania. To z kolei umożliwiłoby sprawniejsze spisywanie i przechowywanie cennej wiedzy sprzed Katastrofy Farandyjskiej w obliczu zaniku znajomości pisma linearnego.

Gramatyka

Ajniadzki klasyczny był językiem aglutynacyjnym. Podobnie jak inne języki ze swojej rodziny posiadał obwiatyw. Jego charakterystyczną cechą była jednak wyraźna opozycja między rodzajem ożywionym i nieożywionym, która przejawiała się zarówno w rzeczownikach, przymiotnikach jak i osobach. Podstawowym szykiem zdania jest SOV, chociaż szyk ten nie był sztywny - istnieją teksty w których poświadczone jest użycie także innych szyków zdania.

Czasowniki

Czasowniki odmieniają się przez osoby, aspekty, tryby oraz czasy. Występują 2 aspekty, 5 trybów oraz 5 czasów. Odmiana odbywa się poprzez dodanie do rdzenia czasownika odpowiednich sufiksów i prefiksów. Czasowniki dzielą się na regularne czasowniki, należące do dwój różnych kategorii, oraz nieregularny czasownik "być", który doklejany jest do rzeczownika. Czasowniki regularne dzielą się na:

• Kategoria I: należą do niej szczególnie czasowniki przechodnie. Zakończone są końcówką -gîye.
• Kategoria II: składa się ze wszystkich czasowników modalnych, czasowników nieprzechodnich oraz z czasowników "mieć" i "znać". Zakończone są one końcówką -ba.

Formy czasowników z nieodmienionymi przez osoby końcówkami kategorii pełnią rolę form bezokolicznikowych. Ponadto, istnieje spora grupa czasowników, które mogą przybierać zarówno formę przechodnią jak i nieprzechodnią, a więc mogące przynależeć do kategorii I lub kategorii II, w zależności od kontekstu. Różnica między formami przechodnimi i nieprzechodnimi polega przede wszystkim na tym, że w przypadku czasowników przechodnich opisywana akcja została wywołana czyimś działaniem, akcja opisywana przez czasownik nieprzechodni miała zaś miejsce bez czyjejkolwiek ingerencji, niejako sama z siebie. Zakończone są wtedy odpowiednim sufiksem, inaczej odmieniają się również przez osoby. Czasowniki należące do Kategorii I oraz Kategorii II odmieniają się przez osoby za pomocą innego zestawu sufiksów, zakończone są też inną końcówką. Ich rdzeń pozostaje jednak taki sam. Przykładowo:

• ḥoṣtagîye [χʷoʃtagʲije] (otwierać) → ḥoṣtaba [χʷoʃtaba] (być otwartym)
• seyângîye [sejɐŋgʲije] (uprawiać) → seyânba [sejɐnba] (rosnąć)
• ḥavzagîye [χawt͡sagʲije] (palić) → ḥavzaba [χawt͡saba] (płonąć)

Osoby i odmiana przez osoby

Klasyczny język ajniadzki posiadał bardzo rozbudowany system osobowy, charakterystyczny również dla większości języków należących do tej rodziny językowej. W przypadku 3 osoby liczby pojedynczej oraz mnogiej występuje rozróżnienie miedzy rodzajem ożywionym a nieożywionym, w 1 osobie liczby mnogiej występuje natomiast rozróżnienie między formą inkluzywną, podwójną oraz ekskluzywną. Ajniadzki posiadał także obwiatyw, co daje łącznie 11 różnych form osobowych. Odmiana czasowników w czasie teraźniejszym odbywa się poprzez dodanie odpowiednich sufiksów, różnych w przypadku czasowników z kategorii I oraz II:

• -r (kategoria I) lub -yin (kategoria II) dla pierwszej osoby liczby pojedynczej
• -te (kategoria I) lub -von (kategoria II) dla drugiej osoby liczby pojedynczej
• -fta (kategoria I) lub -mma (kategoria II) dla ożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ftu (kategoria I) lub -ndu (kategoria II) dla nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -sse (kategoria I) lub -cê (kategoria II) dla inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -ṣî (kategoria I) lub -nj (kategoria II) dla podwójnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -ssi (kategoria I) lub -ci (kategoria II) dla ekskluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -ç (kategoria I) lub -źo (kategoria II) dla drugiej osoby liczby mnogiej
• -rna (kategoria I) lub -rsa (kategoria II) dla ożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej
• -rum (kategoria I) lub -rəs (kategoria II) dla nieożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej

Łącznie z obwiatywem występuje 21 sufiksów używanych do odmiany czasownika przez osoby w czasie teraźniejszym.

Kategoria I. Osoba Sufiks Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe ja -r befəngîyer jem, ucztuję II. min ty -te befəngîyete jesz, ucztujesz III. oż. ṣra on/ona -fta befəngîyefta je, ucztuje nieoż. qa ono -ftu befəngîyeftu je, ucztuje Liczba mnoga I. ink. ṕiçe my (z Tobą) -sse befəngîyesse jemy, ucztujemy podw. ṕule my (dwoje) -ṣî befəngîyeṣî jemy, ucztujemy eks. ṕaye my (bez Ciebie) -ssi befəngîyessi jemy, ucztujemy II. qin wy -ç befəngîyeç jecie, ucztujecie III. oż. ḥta oni/one -rna befəngîyerna jedzą, ucztują nieoż. ḥto te rzeczy -rum befəngîyerum jedzą, ucztują

Kategoria II. Osoba Sufiks Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe ja -yin darbayin mam II. min ty -von darbavon masz III. oż. ṣra on/ona -mma darbamma ma nieoż. qa ono -ndu darbandu ma Liczba mnoga I. ink. ṕiçe my (z Tobą) -cê darbacê mamy podw. ṕule my (dwoje) -nj darbanj mamy eks. ṕaye my (bez Ciebie) -ci darbaci mamy II. qin wy -źo darbaźo macie III. oż. ḥta oni/one -rsa darbarsa mają nieoż. ḥto te rzeczy -rəs darbarəs mają

Obwiatyw

Obwiatyw to kategoria gramatyczna nazywana niekiedy "czwartą osobą", będąca wariacją trzeciej osoby liczby pojedynczej. W ajniadzkim klasycznym obwiatyw tworzony jest poprzez usunięcie końcówki czasownika (-gîye lub -ba) i dodanie do rdzenia przyrostka -(e)ztâ, bez różnicy do jakiej kategorii przynależy czasownik. Jeśli rdzeń czasownika kończy się samogłoską początkowe "e" sufiksu jest pomijane.

Kategoria I. Sufiks Przykład Obwiatyw -eztâ befəneztâ je, ucztuje

Kategoria II. Sufiks Przykład Obwiatyw -eztâ dareztâ ma

Obwiatywu używa się w dwóch podstawowych sytuacjach:

• 1. W zdaniach, w których pojawiają się 2 podmioty w 3 os. lp., a więc w których czasowniki odmieniają się w ten sam sposób. W językach nieposiadających obwiatywu poprawna interpretacja takiego zdania zależy od kontekstu. Przyjęcie (lub nie przyjęcie) przez czasownik formy obwiatywu pozwala odróżnić jeden podmiot od drugiego i poprawnie wskazać który z nich jest wykonawcą opisywanej czynności.
• 2. W zdaniach generalnych lub banalnych, najczęściej w przysłowiach, powiedzeniach, stwierdzeniach oraz prawdach ogólnych, często nieodnoszący się do konkretnej osoby czy przedmiotu.

Czasownik "być"

Czasownik "być" (nissu [nis:u]) jest jedynym prawdziwie nieregularnym czasownikiem. Przybiera on formę odmiennego przez osoby sufiksu, który doklejany jest na koniec przymiotnika lub rzeczownika. Rodzaj gramatyczny rzeczownika lub przymiotnika do którego doczepiany jest sufiks nie ma znaczenia. W czasie teraźniejszym sufiksy odmiany wyglądają w następujący sposób:

• -nen dla pierwszej osoby liczby pojedynczej
• -vib dla drugiej osoby liczby pojedynczej
• -vaŝ dla ożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -muŝ dla nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ŝ dla obwiatywu
• -jîn dla inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -jiv dla podwójnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -jêḥ dla ekskluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -zel dla drugiej osoby liczby mnogiej
• -ṣta dla ożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej
• -ṣto dla nieożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej

Odpowiednie sufiksy odmiany czasownika "być" mogą być doczepiane do rzeczowników i przymiotników odmienionych przez wszystkie przypadki, przyjmując wtedy zmodyfikowane przypadkiem znaczenia. Przyrostki czasownika "być" zawsze stoją na końcu, za sufiksem odmiany przez przypadki. Graficznie oddzielone są w zapisie łacińskim od reszty słowa apostrofem, chociaż nie ma to odpowiednika w zapisie pismem linearnym lub w alfabecie cherynejskim. Czasownik "być" w swoim podstawowym znaczeniu łączy się z narzędnikiem (-çe- lub -çu- w zależności od rodzaju rzeczownika) w sposób jaki zaprezentowano w poniższej tabelce. Równie dobrze może wystąpić także z innymi przypadkami, na przykład dopełniacz (tâsseze'nen [tɐs:et͡senen] "jestem człowieka"), abessyw (tâssesâv'nen [tɐs:esɐwnen] "jestem bez człowieka") czy allatyw (qudrater'nen [qʷudraternen] "jestem do króla").

Osoba			Sufiks	Przykład
Liczba pojedyncza
I.		ḫəqe	-nen	tâsseçe'nen jestem człowiekiem
II.		min	-vib	tâsseçe'vib jesteś człowiekiem
III.	oż.	ṣra	-vaŝ	tâsseçe'vaŝ jest człowiekiem
	nieoż.	qa	-muŝ	tâsseçe'muŝ jest człowiekiem
Obwiatyw		—	-ŝ	tâsseçe'ŝ jest człowiekiem
Liczba mnoga
I.	ink.	ṕiçe	-jîn	qudrasseçe'jîn jesteśmy królami
	podw.	ṕule	-jiv	qudrasseçe'jiv jesteśmy królami
	eks.	ṕaye	-jêḥ	qudrasseçe'jêḥ jesteśmy królami
II.		qin	-zel	qudrasseçe'zel jesteście królami
III.	oż.	ḥta	-ṣta	qudrasseçe'ṣta są królami
	nieoż.	ḥto	-ṣto	qudrasseçe'ṣto są królami

Aspekty

Występują dwa aspekty czasownika: niedokonany oraz dokonany. Aspekt niedokonany to podstawowa forma czasownika, opisująca czynność rozpoczętą lecz nie zakończoną, często trwającą w danym momencie lub powtarzającą się co jakiś czas. Aspekt dokonany opisuje natomiast czynność rozpoczętą oraz zakończoną. Oba aspekty mogą być używane we wszystkich czasach. Aspekt dokonany pojawia się jednak w czasie teraźniejszym niezwykle rzadko. Wyraża wtedy czynność rozpoczętą, co do której jest absolutna, stuprocentowa pewność jej szybkiego ukończenia.

Jako podstawowa forma czasownika, aspekt niedokonany nie wymaga dodatkowego sposobu swojego tworzenia. Aspekt dokonany tworzy się natomiast poprzez doczepiany przed czasownikiem prefiks bi-. Przykładowo:

• varťeba [wartʼeba] (myśleć) → bivarťeba [biwartʼeba] (obmyśleć, przemyśleć)
• litagîye [litagʲije] (sądzić, oceniać) → bilitagîye [bilitagʲije] (rozsądzić)
• ḥoṣtagîye [χʷoʃtagʲije] (otwierać) → biḥoṣtagîye [biχʷoʃtagʲije] (otworzyć)

Tryby

Występuje pięć trybów: orzekający, rozkazujący, przypuszczający, życzący oraz nieświadka. Tryb orzekający jest podstawowym trybem czasownika, wyrażający obiektywny i neutralny stosunek mówiącego do danej akcji lub wydarzenia. Opisany został powyżej. Tryb rozkazujący wyraża jasny rozkaz, polecenie i oczekiwanie podjęcia danej czynności, skierowane przez mówiącego wobec danej osoby. Tryb przypuszczający wyraża niepewność, warunkowość lub wyrażone pośrednio życzenie. Tryb życzący wyraża bezpośrednie życzenie, nadzieję lub możliwość na zaistnienie czegoś. Tryb nieświadka oznacza natomiast niepewną, wątpliwą informację, taką której mówiący nie był świadkiem lub która zaczerpał od osób trzecich.

W każdym z trybów, prócz trybu orzekającego, czasownik "być" odmienia się regularnie, tak samo jak każdy inny czasownik. Przyjmuje on wtedy rdzeń nissu oraz końcówki odmiany przez przypadki właściwe czasownikom kategorii I.

Tryb rozkazujący

Formy trybu rozkazującego tworzy się poprzez usunięcie końcówki czasownika w obu dwóch kategoriach, dodanie bezpośrednio do rdzenia odpowiedniej końcówki odmiany oraz dodanie na końcu słowa sufiksu -us, wskazującego na tryb rozkazujący. Nie występuje forma trybu rozkazującego przynależna pierwszej osobie liczby pojedynczej. W sytuacjach, w których do dodaniu do rdzenia końcówki odmiany przez osoby zachodzi trudna do wymowy zbitka pomiędzy nimi może pojawić się dodatkowy wrostek -i-, sam w sobie nie posiadający znaczenia semantycznego. Jeżeli odmiana przez osoby kończy się samogłoską, zostanie ona zastąpiona przez samogłoskę sufiksu trybu.

Kategoria I. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe — II. min befəntus jedz! ucztuj! III. oż. ṣra befəniftus niech je! niech ucztuje! nieoż. qa Obwiatyw — befəneztus niech je! niech ucztuje! Liczba mnoga I. podw. ṕule befənṣus jedzmy! ucztujmy! ink. ṕiçe befənissus jedzmy! ucztujmy! eks. ṕaye II. qin befənçus jedzcie! ucztujcie! III. oż. ḥta befənirnus niech jedzą! niech ucztują! nieoż. ḥto befənrumus niech jedzą! niech ucztują!

Kategoria II. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe — II. min darvonus miej! III. oż. ṣra darimmus niech ma! nieoż. qa darindus niech ma! Obwiatyw — dareztus niech ma! Liczba mnoga I. podw. ṕule darinjiyus miejmy! ink. ṕiçe darcyus miejmy! eks. ṕaye II. qin darźus miejcie! III. oż. ḥta darirsus niech mają! nieoż. ḥto darirəsus niech mają!

W odmianie czasowników kategorii I w trybie rozkazującym formy ożywionej i nieożywionej drugiej osoby liczby pojedynczej zlewają się ze sobą. Podobny proces ma miejsce w przypadku ekskluzywnej i inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej w obu kategoriach czasowników. Zachowana pozostaje jednak różnica między nimi a podwójną pierwszą osobą liczby mnogiej.

Tryb przypuszczający

Tryb przypuszczający tworzy się poprzez usunięcie końcówki czasownika, odmienienie rdzenia przez osoby i dodanie sufiksu -em, wskazującego na tryb przypuszczający. Podobnie jak ma to miejsce w trybie rozkazującym, w przypadku pojawienia się niektórych zbitek spółgłoskowych pomocnicza samogłoska pojawia się pomiędzy rdzeniem a sufiksem odmiany przez osoby. Również tu zachodzi także do zlania się ze sobą inkluzywnej oraz ekskluzuwnej pierwszej osoby liczby mnogiej (w czasownikach obu kategorii) oraz ożywionej i nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej (w czasownikach kategorii I).

Kategoria I. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe befənrem jadłbym, ucztowałbym II. min befəntem jadłbyś, ucztowałbyś III. oż. ṣra befəniftem jadłby, ucztowałby nieoż. qa Obwiatyw — befəneztem jadłby, ucztowałby Liczba mnoga I. podw. ṕule befənṣem jedlibyśmy, ucztowalibyśmy ink. ṕiçe befənissem jedlibyśmy, ucztowalibyśmy eks. ṕaye II. qin befənçem jedlibyście, ucztowalibyście III. oż. ḥta befənirnem jedliby, ucztowaliby nieoż. ḥto befənrumem jedliby, ucztowaliby

Kategoria II. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe darinem miałbym II. min darvonem miałbyś III. oż. ṣra darimmem miałby, miałaby nieoż. qa darindem miałoby Obwiatyw — dareztem miałby, miałoby Liczba mnoga I. podw. ṕule darinjem mielibyśmy ink. ṕiçe darcem mielibyśmy eks. ṕaye II. qin darźem mielibyście III. oż. ḥta darirsem mieliby nieoż. ḥto darirəsem mieliby

Tryb życzący

Tryb życzący również tworzony jest poprzez dodanie do rdzenia odmienionego przez osoby sufiksu wskazującego na tryb, w tym wypadku -iya lub -tiya. Zlewanie się osób zachodzi w takich samych miejscach co w pozostałych trybach. Sufiks -tiya pojawia się w czasownikach kategorii I jedynie w podwójnej pierwszej osobie liczby mnogiej, jednak w czasownikach kategorii II pojawia się w pierwszej i drugiej osobie liczby pojedynczej oraz w nieożywionej trzeciej osobie liczby mnogiej. Sufiks przybiera postać -iya w pozostałych pozycjach.

Kategoria I. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe befənriya obym jadł, obym ucztował II. min befəntiya obyś jadł, obyś ucztował III. oż. ṣra befəniftiya oby jadł, oby ucztował nieoż. qa Obwiatyw — befəneztiya oby jadł, oby ucztował Liczba mnoga I. podw. ṕule befənṣtiya obyśmy jedli, ucztowali ink. ṕiçe befənissiya obyśmy jedli, ucztowali eks. ṕaye II. qin befənçiya obyście jedli, ucztowali III. oż. ḥta befənirniya oby jedli, oby ucztowali nieoż. ḥto befənrumiya oby jedli, oby ucztowali

Kategoria II. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe darintiya obym miał II. min darvontiya obyś miał III. oż. ṣra darimmiya oby miał, miała nieoż. qa darindiya oby miało Obwiatyw — dareztiya oby miał Liczba mnoga I. podw. ṕule darinjiya obyśmy mieli ink. ṕiçe darciya obyśmy mieli eks. ṕaye II. qin darźiya obyście mieli III. oż. ḥta darirsiya oby mieli nieoż. ḥto darirəstiya oby mieli

Tryb nieświadka

Tryb nieświadka tworzony jest w ten sam sposób co pozostałe tryby. Po usunięciu końcówki czasownika i odmianie rdzenia przez osoby dodaje się sufiks -âl, wskazujący na użycie tego właśnie trybu. W przypadku obwiatywu przyjmuje on jednak formę -â (w obu kategoriach czasowników), formę -nâl zaś w pierwszej i drugiej osobie liczby pojedynczej w czasownikach kategorii II.

Kategoria I. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe befənrâl ponoć jem, biesiaduję II. min befəntâl ponoć jesz, biesiadujesz III. oż. ṣra befəniftâl ponoć je, biesiaduje nieoż. qa Obwiatyw — befəneztâ ponoć je, biesiaduje Liczba mnoga I. podw. ṕule befənṣâl ponoć jemy, biesiadujemy ink. ṕiçe befənissâl ponoć jemy, biesiadujemy eks. ṕaye II. qin befənçâl ponoć jecie, biesiadujecie III. oż. ḥta befənirnâl ponoć jedzą, biesiadują nieoż. ḥto befənrumâl ponoć jedzą, biesiadują

Kategoria II. Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe darinnâl ponoć mam II. min darvonnâl ponoć masz III. oż. ṣra darimmâl ponoć ma nieoż. qa darindâl ponoć ma Obwiatyw — dareztâ ponoć ma Liczba mnoga I. podw. ṕule darinjiyâl ponoć mamy ink. ṕiçe darcyâl ponoć mamy eks. ṕaye II. qin darźâl ponoć macie III. oż. ḥta darirsâl ponoć mają nieoż. ḥto darirəsâl ponoć mają

Użycie trybu nieświadka zaznacza dystans mówiącego co do prawdziwości przekazywanej informacji. Sugeruje pochodzenie informacji z drugiej ręki, to, że mówiący sam nie był świadkiem tego wydarzenia, osobiście nie może o nim zaświadczyć, lecz słyszał, że tak właśnie było. Jest więc to informacja, do której należy podchodzić z pewną dozą sceptycyzmu. Różnica między trybem oznajmującym a nieświadka wygląda następująco:

  [Tryb oznajmujący] Yihhânqudra Ḫarzavâssepâ zârmagîyefta — "Wielki król zwycięża nad Arcawejczykami".

  [Tryb nieświadka] Yihhânqudra Ḫarzavâssepâ zârmaftâl — "Wielki król ponoć zwycięża nad Arcawejczykami" lub też "[Słyszałem, że] wielki król zwycięża nad Arcawejczykami".

Tryb nieświadka jest zarazem jedynym, oprócz orzekającego, trybem występującym również w innych czasach niż czas teraźniejszy. Formy trybu nieświadka w pozostałych czasach tworzy się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu na koniec czasownika odmienionego przez osoby w czasie teraźniejszym. Sufiksy te są pokrewne sufiksom regularnej odmiany w trybie teraźniejszym, chociaż pojawiają się po odmianie przez osoby, nie zaś przed nią. Należą do nich:

• -vis dla czasu przeszłego prostego → darvonnâlvis (ponoć miałeś)
• -aq dla czasu przeszłego odległego → darvonnâlaq (ponoć miałeś był)
• -eṣ dla czasu przyszłego prostego → darvonnâleṣ (ponoć będziesz miał)
• -ife dla czasu przyszłego odległego → darvonnâlife (ponoć kiedyś będziesz miał)

Czasy

Występuje system pięciu czasów gramatycznych: czas przeszły odległy, czas przeszły prosty, czas teraźniejszy, czas przyszły prosty oraz czas przyszły odległy. Czas przeszły odległy może pełnić rolę zarówno czasu zaprzeszłego, podkreślając wydarzenie się danej czynności przed inną czynnością z przeszłości, jak i czasu przeszłego historycznego, opisującego zdarzenia historyczne, odległe, dawne i niemające silnego związku z teraźniejszością. Czas przeszły prosty obsługuje większość zdarzeń mających z perspektywy mówiącego miejsce w bliskiej przeszłości. Czas teraźniejszy obsługuje wydarzenia mające miejsce w momencie ich opisywania. Czas przyszły prosty opisuje zdarzenia, które mają mieć miejsce w nieodległej przyszłości, czas przyszły odległy opisuje zaś wydarzenia które być może będą miejsce za bardzo długi okres czasu lub dopiero po innych wydarzeniach do których dojdzie w przyszłości.

Odmiana czasowników w czasie teraźniejszym opisana została powyżej. Pozostałe czasy tworzone są w podobny sposób. Charakterystyczne dla czasu teraźniejszego końcówki, lub też wrostki, czasowników zastępowane są innymi, wskazującymi na określony czas. Do nich dodaje się zaś takie same końcówki odmiany przez osoby. Podobnie jak w czasie teraźniejszym, nieodmienione przez osoby formy czasowników pełnią rolę bezokoliczników, co oznacza, że również bezokoliczniki odmieniają się przez czasy. Końcówki czasów przybierają następujące formy:

• Czas teraźniejszy: -gîye- (kategoria I), -ba- (kategoria II)
• Czas przeszły odległy: -qo- (kategoria I oraz kategoria II)
• Czas przeszły prosty: -vi- (kategoria I), -pri- (kategoria II)
• Czas przyszły odległy: -ṣfay- (kategoria I oraz kategoria II)
• Czas przyszły prosty: -ṣêy- (kategoria I), -ṣî- (kategoria II)

Spośród wyżej wymienionych czasów, czas teraźniejszy oraz czasy proste zachowują podział na czasowniki I oraz II kategorii. Jednakże czas przeszły odległy oraz przyszły odległy, a więc jedyne dwa czasy posiadające jeden wrostek dla obu kategorii czasowników, posługują się jedynie końcówkami odmiany przez osoby charakterystycznymi dla czasowników II kategorii. Podział na kategorie zanika więc a czasowniki kategorii I odmieniane są więc tak jakby należały do kategorii II. Nieregularna jest również odmiana obwiatywu, chociaż forma którą przyjmuje jest dość podobna do samej końcówki czasu, bez dodanego sufiksu odmiany przez osoby.

Czasowniki kategorii I

Kategoria I.
Osoba			Przeszły odległy	Przeszły prosty	Czas teraźniejszy	Przyszły prosty	Przeszły odległy
Liczba pojedyncza
I.		ḫəqe	befənqoyin jadłem, ucztowałem był	befənvir jadłem, ucztowałem	befəngîyer jem, ucztuję	befənṣêyr będę jadł, ucztował	befənṣfayyin kiedyś będę jadł, będę ucztował
II.		min	befənqovon jadłeś, ucztowałeś był	befənvite jadłeś, ucztowałeś	befəngîyete jesz, ucztujesz	befənṣêyte będziesz jadł, ucztował	befənṣfayvon kiedyś będziesz jadł, będziesz ucztował
III.	oż.	ṣra	befənqomma jadł był, ucztował był	befənvifta jadł, ucztował	befəngîyefta je, ucztuje	befənṣêfta będzie jadł, ucztował	befənṣfamma kiedyś będzie jadł, będzie ucztował
	nieoż.	qa	befənqondu jadł był, ucztował był	befənviftu jadło, ucztowało	befəngîyeftu je, ucztuje	befənṣêftu będzie jadł, ucztował	befənṣfandu kiedyś będzie jadł, będzie ucztował
Obwiatyw		—	befənqallo jadł był, ucztował był	befənvitḫ jadło, ucztowało	befəneztâ je, ucztuje	befənṣêf będzie jadł, ucztował	befənṣfayt kiedyś będzie jadł, będzie ucztował
Liczba mnoga
I.	ink.	ṕiçe	befənqocê jedliśmy byli, ucztowaliśmy byli	befənvisse jedliśmy, ucztowaliśmy	befəngîyesse jemy, ucztujemy	befənṣêsse będziemy jedli, ucztowali	befənṣfacê kiedyś będziemy jedli, będziemy ucztowali
	podw.	ṕule	befənqonj jedliśmy byli, ucztowaliśmy byli	befənviṣî jedliśmy, ucztowaliśmy	befəngîyeṣî jemy, ucztujemy	befənṣêṣî będziemy jedli, ucztowali	befənṣfanj kiedyś będziemy jedli, będziemy ucztowali
	eks.	ṕaye	befənqoci jedliśmy byli, ucztowaliśmy byli	befənvissi jedliśmy, ucztowaliśmy	befəngîyessi jemy, ucztujemy	befənṣêssi będziemy jedli, ucztowali	befənṣfaci kiedyś będziemy jedli, będziemy ucztowali
II.		qin	befənqoźo jedliście byli, ucztowaliście byli	befənviç jedliście, ucztowaliście	befəngîyeç jecie, ucztujecie	befənṣêyç będziecie jedli, ucztowali	befənṣfayźo kiedyś będziecie jedli, będziecie ucztowali
III.	oż.	ḥta	befənqorsa jedli byli, ucztowali byli	befənvirna jedli, ucztowali	befəngîyerna jedzą, ucztują	befənṣêrna będą jedli, ucztowali	befənṣfarsa kiedyś będą jedli, będą ucztowali
	nieoż.	ḥto	befənqorəs jedli byli, ucztowali byli	befənvirum jedli, ucztowali	befəngîyerum jedzą, ucztują	befənṣêyrum będą jedli, ucztowali	befənṣfayrəs kiedyś będą jedli, będą ucztowali

• Końcówki dla obwiatywu w czasownikach kategorii I to: -qallo (czas przeszły odległy), -vitḫ (czas przeszły prosty), -ṣêf (czas przyszły prosty) oraz -ṣfayt (czas przyszły odległy).
• W czasownikach kategorii I w czasie przyszłym prostym oraz przyszłym odległym końcówki (odpowiednio -ṣêy oraz -ṣfay) tracą końcowe y w odmianie przez ożywioną i nieożywioną trzecią osobę liczby pojedynczej, przez inkluzywną, podwójną oraz ekskluzywną pierwszą osobę liczby mnogiej a także przez ożywioną trzecią osobę liczby mnogiej.

Czasowniki kategorii II

Kategoria II.
Osoba			Przeszły odległy	Przeszły prosty	Czas teraźniejszy	Przyszły prosty	Przeszły odległy
Liczba pojedyncza
I.		ḫəqe	darqoyin miałem był	darpriyin miałem	darbayin mam	darṣîyin będę miał	darṣfayyin kiedyś będę miał
II.		min	darqovon miałeś był	darprivon miałeś	darbavon masz	darṣîvon będziesz miał	darṣfayvon kiedyś będziesz miał
III.	oż.	ṣra	darqomma miał był	darprimma miał	darbamma ma	darṣîmma będzie miał	darṣfamma kiedyś będzie miał
	nieoż.	qa	darqondu miał był	darprindu miał	darbandu ma	darṣîndu będzie miał	darṣfandu kiedyś będzie miał
Obwiatyw		—	darqatli miał był	darpuni miał	dareztâ ma	darṣîfi będzie miał	darṣvad kiedyś będzie miał
Liczba mnoga
I.	ink.	ṕiçe	darqocê mieliśmy byli	darpricê mieliśmy	darbacê mamy	darṣîcê będziemy mieli	darṣfacê kiedyś będziemy mieli
	podw.	ṕule	darqonj mieliśmy byli	darprinj mieliśmy	darbanj mamy	darṣînj będziemy mieli	darṣfanj kiedyś będziemy mieli
	eks.	ṕaye	darqoci mieliśmy byli	darprici mieliśmy	darbaci mamy	darṣîci będziemy mieli	darṣfaci kiedyś będziemy mieli
II.		qin	darqoźo mieliście byli	darpriźo mieliście	darbaźo macie	darṣîźo będziecie mieli	darṣfayźo kiedyś będziecie mieli
III.	oż.	ḥta	darqorsa mieli byli	darprirsa mieli	darbarsa mają	darṣîrsa będą mieli	darṣfarsa kiedyś będą mieli
	nieoż.	ḥto	darqorəs mieli byli	darprirəs mieli	darbarəs mają	darṣîrəs będą mieli	darṣfayrəs kiedyś będą mieli

• Końcówki dla obwiatywu w czasownikach kategorii II to: -qatli (czas przeszły odległy), -puni (czas przeszły prosty), -ṣîfi (czas przyszły prosty) oraz -ṣvad (czas przyszły odległy).
• W czasownikach kategorii II w czasie przyszłym odległym końcówka -ṣfay traci końcowe y w odmianie przez ożywioną i nieożywioną trzecią osobę liczby pojedynczej, przez inkluzywną, podwójną oraz ekskluzywną pierwszą osobę liczby mnogiej a także przez ożywioną trzecią osobę liczby mnogiej. Jest to ten sam proces który zachodzi w czasownikach kategorii I, chociaż bez udziału czasu przyszłego prostego.

Odmiana "nissu" (być)

Czasownik "być" odmienia się nieregularnie. W czasie przeszłym prostym oraz przyszłym prostym przybiera, podobnie jak w czasie teraźniejszym, formę krótkiego, jednosylabowego przyrostka. Doczepiany jest on na sam koniec przymiotnika, rzeczownika lub dłuższej zbitki. W czasie przeszłym prostym sufiksy odmiany wyglądają w następujący sposób:

• -nevn dla pierwszej osoby liczby pojedynczej
• -nivf dla drugiej osoby liczby pojedynczej
• -ŝavr dla ożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ŝavm dla nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ŝuv dla obwiatywu
• -qeyb dla inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -qor dla podwójnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -qay dla ekskluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -zis dla drugiej osoby liczby mnogiej
• -ṣen dla ożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej
• -ṣun dla nieożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej

Podobnie wygląda zastaw dla czasu przyszłego prostego:

• -neḥn dla pierwszej osoby liczby pojedynczej
• -namn dla drugiej osoby liczby pojedynczej
• -ŝgal dla ożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ŝilm dla nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -ŝayl dla obwiatywu
• -jni dla inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -jve dla podwójnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -jḥe dla ekskluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -hisr dla drugiej osoby liczby mnogiej
• -ṣye dla ożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej
• -ṣyu dla nieożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej

Również w czasie przeszłym prostym i przyszłym prostym doczepiane formy czasownika "być" oddziela się graficznie od reszty słowa lub zdania za pomocą apostrofu, co jest charakterystyką zapisu języka ajniadzkiego alfabetem łacińskim (nie pojawia się w rodzimych sposobach zapisu). Formy te różnią się znacznie od sposoby odmiany czasownika "być" w czasach odległych.

Przeszły prosty Osoba Sufiks Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe -nevn tâsseçe'nevn byłem człowiekiem II. min -nivf tâsseçe'nivf byłeś człowiekiem III. oż. ṣra -ŝavr tâsseçe'ŝavr był człowiekiem nieoż. qa -ŝavm tâsseçe'ŝavm był człowiekiem Obwiatyw — -ŝuv tâsseçe'ŝuv był człowiekiem Liczba mnoga I. ink. ṕiçe -qeyb qudrasseçe'qeyb byliśmy królami podw. ṕule -qor qudrasseçe'qor byliśmy królami eks. ṕaye -qay qudrasseçe'qay byliśmy królami II. qin -zis qudrasseçe'zis byliście królami III. oż. ḥta -ṣen qudrasseçe'ṣen byli królami nieoż. ḥto -ṣun qudrasseçe'ṣun byli królami

Przyszły prosty Osoba Sufiks Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe -neḥn tâsseçe'neḥn będę człowiekiem II. min -namn tâsseçe'namn będziesz człowiekiem III. oż. ṣra -ŝgal tâsseçe'ŝgal będzie człowiekiem nieoż. qa -ŝilm tâsseçe'ŝilm będzie człowiekiem Obwiatyw — -ŝayl tâsseçe'ŝayl będzie człowiekiem Liczba mnoga I. ink. ṕiçe -jni qudrasseçe'jni będziemy królami podw. ṕule -jve qudrasseçe'jve będziemy królami eks. ṕaye -jḥe qudrasseçe'jḥe będziemy królami II. qin -hisr qudrasseçe'hisr będziecie królami III. oż. ḥta -ṣye qudrasseçe'ṣye będą królami nieoż. ḥto -ṣyu qudrasseçe'ṣyu będą królami

W czasie przeszłym odległym oraz przyszłym odległym czasownik "być" nie przybiera formy doczepianego do słowa przyrostka. Zamiast tego wykorzystywany jest rdzeń nissu, który następnie odmieniany jest jak pełnoprawny czasownik. W tym celu rdzeń odmienia się przez osoby za pomocą końcówek czasowników kategorii II, następnie zaś dodaje się odpowiednią końcówkę czasu (-aq dla czasu przeszłego odległego oraz -ife dla czasu przyszłego odległego). Przypomina to sposób odmiany form czasowników w trybie nieświadka. Pojawiają się jednak pewne fonetyczne oboczności. W przeciwieństwie do trybów, odmiana czasownika być przez czasy zachowuje także podział na wszystkie osoby gramatyczne.

Przeszły odległy Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe tâsseçe nissuyinaq kiedyś byłem człowiekiem II. min tâsseçe nissuvonaq kiedyś byłeś człowiekiem III. oż. ṣra tâsseçe nissummaq kiedyś był człowiekiem nieoż. qa tâsseçe nissundaq kiedyś był człowiekiem Obwiatyw — tâsseçe nissuztâq kiedyś był człowiekiem Liczba mnoga I. ink. ṕiçe qudrasseçe nissucêq kiedyś byliśmy królami podw. ṕule qudrasseçe nissunjiyaq kiedyś byliśmy królami eks. ṕaye qudrasseçe nissuciq kiedyś byliśmy królami II. qin qudrasseçe nissuźaq kiedyś byliście królami III. oż. ḥta qudrasseçe nissursaq kiedyś byli królami nieoż. ḥto qudrasseçe nissurəsaq kiedyś byli królami

Przyszły odległy Osoba Przykład Liczba pojedyncza I. ḫəqe tâsseçe nissuyinife kiedyś będę człowiekiem II. min tâsseçe nissuvonife kiedyś będziesz człowiekiem III. oż. ṣra tâsseçe nissummife kiedyś będzie człowiekiem nieoż. qa tâsseçe nissundife kiedyś będzie człowiekiem Obwiatyw — tâsseçe nissuztâfe kiedyś będzie człowiekiem Liczba mnoga I. ink. ṕiçe qudrasseçe nissucêfe kiedyś będziemy królami podw. ṕule qudrasseçe nissunjife kiedyś będziemy królami eks. ṕaye qudrasseçe nissucife kiedyś będziemy królami II. qin qudrasseçe nissuźife kiedyś będziecie królami III. oż. ḥta qudrasseçe nissursafe kiedyś będą królami nieoż. ḥto qudrasseçe nissurəsife kiedyś będą królami

Negacja czasowników

Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie do czasownika prefiksu pat- (tego samego prefiksu używa się także do negacji przymiotników). Stoi on zawsze na pierwszym miejscu, także przed przedrostkiem aspektu dokonanego. Kategoria czasownika nie ma znaczenia, wszystkie czasowniki negowane są w ten sam sposób. W przypadku gdy czasownik rozpoczyna się dźwięczną lub bezdźwięczną spółgłoską zębową dochodzi do pojawienia się geminaty. Przykładowo:

• bivarťeba (obmyśleć, przemyśleć) → patbivarťeba (nie obmyśleć, nie przemyśleć)
• darbavon (masz) → pattarbavon (nie masz)
• ḥoṣtagîye (otwierać) → patḥoṣtagîye (nie otwierać)

Zaimki

Występują zaimki rzeczowne, dzierżawcze oraz zaimki zwrotne. Każda z tych kategorii przybiera inną postać. Zaimki rzeczowne zastępują rzeczowniki i same traktowane są w ten sam sposób. Zaimki dzierżawcze wyrażają przynależność danego przedmiotu do konkretnej osoby, będąc nierozerwalnie związane z opisywanym rzeczownikiem. Zaimki zwrotne modyfikują natomiast czasowniki, wskazując na to, że wykonawca czynności sam jej podlega lub dokonał jej na samym sobie.

Zaimki rzeczowne

Zaimki rzeczowne pokrywają się z osobami, przez które odmieniane są rzeczowniki. Samodzielnie traktowane są jak rzeczowniki i mogą być odmieniane przez przypadki w taki sam sposób. W odmianie przez przypadki zaimków rzeczownych stosuje się sufiksy odmiany charakterystyczne dla rzeczowników ożywionych. W przypadkach wystąpienia trudnej zbitki spółgłoskowej, pomiędzy rdzeniem a sufiksem odmiany może pojawić się pomocnicze -i-. Przykładowo:

• ḫəqe [ʜɘqe] (ja) [NOM] → ḫəqete [ʜɘqete] (mnie) [DAT]
• ṕiçe [pʼiθe] (my) [NOM] → ṕiçejis [pʼiθed͡ʒis] (od nas) [ABL]
• qin [qin] (wy) [NOM] → qinilli [qinil:i] (z wami) [COM]

Zaimki dzierżawcze

Zaimki dzierżawcze przyjmują formę sufiksu lub wrostka, doklejanego do rdzenia rzeczownika na odpowiedniej pozycji. Klityka dzierżawcza pojawia się za określonością, lecz przed liczbą i przypadkiem. Wyraża przynależność i posiadanie, nigdy nie występuje natomiast samodzielnie. W niektórych sytuacjach zaimki dzierżawcze mogą przybierać dwie różne formy, w zależności od tego czy występują w środku słowa jako wrostek (klityka dzierżawcza) czy też na końcu słowa, jako jego końcowy sufiks. Jako wrostek zaimki dzierżawcze składają się z pojedynczej sylaby, jako końcowy sufiks słowa przybierają formę dwusylabową.

• -kṣe dla pierwszej osoby liczby pojedynczej
• -me dla drugiej osoby liczby pojedynczej
• -ḫis dla ożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -rus dla nieożywionej trzeciej osoby liczby pojedynczej
• -dîn dla obwiatywu
• -hay- (wrostek) lub -hayi (sufiks) dla inkluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -ren dla podwójnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -pen dla ekskluzywnej pierwszej osoby liczby mnogiej
• -je- (wrostek) lub -jehi (sufiks) dla drugiej osoby liczby mnogiej
• -ťen- (wrostek) lub -ťeni (sufiks) dla ożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej
• -ťun- (wrostek) lub -ťuni (sufiks) dla nieożywionej trzeciej osoby liczby mnogiej

Osoba			Sufiks	Przykład
Liczba pojedyncza
I.		ḫəqe	-kṣe	taŝuḫokṣe mój ametyst
II.		min	-me	taŝuḫome twój ametyst
III.	oż.	ṣra	-ḫis	taŝuḫoḫis jego/jej ametyst
	nieoż.	qa	-rus	taŝuḫorus tego ametyst
Obwiatyw		—	-dîn	taŝuḫodîn jego ametyst
Liczba mnoga
I.	ink.	ṕiçe	-hay- -hayi	taŝuḫohayi nasz ametyst
	podw.	ṕule	-ren	taŝuḫoren nasz ametyst
	eks.	ṕaye	-pen	taŝuḫopen nasz ametyst
II.		qin	-je- -jehi	taŝuḫojehi wasz ametyst
III.	oż.	ḥta	-ťen- -ťeni	taŝuḫoťeni ich ametyst
	nieoż.	ḥto	-ťun- -ťuni	taŝuḫoťuni ich ametyst

Zaimki zwrotne

Zaimki zwrotne przybierają formę prefiksów doklejanych na początek czasownika. Służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie (w liczbie pojedynczej oraz mnogiej) lub (jedynie w liczbie mnogiej), że podmioty dokonały tej czynności na sobie nawzajem. W ten sposób wyodrębnia się zaimek zwrotny samodzielny oraz zaimek zwrotny wzajemny. Prefiksem zaimka zwrotnego samodzielnego liczby pojedynczej jest zvâl-, zaimka zwrotnego samodzielnego liczby mnogiej jest zrâl- natomiast skâl- jest prefiksem zaimka zwrotnego wzajemnego.

Liczba pojedyncza	Liczba mnoga
	Samodzielna	Wzajemna
zvâl- zvâllitagîyer oceniam się, samego siebie	zrâl- zrâllitagîyerna oceniają się, sami siebie	skâl- skâllitagîyerna oceniają się nawzajem

Rzeczowniki

W klasycznym języku ajniadzkim rzeczownik odmienia się przez rodzaj, liczbę i przypadki. Za pomocą odpowiednich prefiksów dodawanych przed słowem tworzyć można zdrobnienia, formy pejoratywne oraz honoryfiki. Za pomocą sufiksu dodawanego tuż za rdzeniem, lecz przed końcówkami odmiany, utworzyć można również formę nieokreśloną. System taki tworzy razem z zaimkami i następujący łańcuch morfologiczny:

  <prefiks> + rdzeń + <sufiks słowotwórczy> + <określoność> + <klityka dzierżawcza> + <liczba> + <przypadek> + <sufiks "być">

Rodzaj

Występują dwa rodzaje: ożywiony oraz nieożywiony. Podział ten, z nielicznymi wyjątkami, przebiega po dość empirycznej linii. Do rodzaju ożywionego należą ludzie, zwierzęta, części ciała oraz istoty boskie, do rodzaju nieożywionego zaś rośliny, narzędzia, przedmioty i obiekty, rzeczy abstrakcyjne oraz niematerialne. Co ciekawe, do rodzaju ożywionego zaliczane są jednak państwa oraz słowa związane z władzą królewską (np: królestwo, majestat, panowanie).

Niemal wszystkie ajniadzkie rzeczowniki kończą się samogłoską. Determinuje ona przynależność danego słowa do rodzaju ożywionego lub nieożywionego. Rzeczowniki kończące się samogłoskami a, â oraz e/ê przynależą do rodzaju ożywionego, podczas gdy rzeczowniki kończące się samogłoskami o, u oraz ə do rodzaju nieożywionego. Samogłoska i/î nie determinuje rodzaju, występuje jako końcowa samogłoska jedynie kilku rzeczowników.

Końcowa samogłoska jest stałą częścią rzeczownika, do którego doklejane są kolejne sufiksy. W przypadku nielicznych rzeczowników kończących się w podstawowej formie samogłoską i/î lub zamiast samogłoski kończących się spółgłoską, odpowiednia samogłoska określająca rodzaj pojawia się w dalszej odmianie przez przypadki. Występują także przykłady słów, które mogą być przydzielone zarówno do rodzaju ożywionego jak i nieożywionego, przybierając w nich różne znaczenia. Przykładowo:

• tîyane [tʲijane] (rodzina) [oż.] → tîyanu [tʲijanu] (krew) [nieoż.]
• çarda [θarda] (podczaszy) [oż.] → çardo [θardo] (kielich) [nieoż.]
• Ḫarzavâ [ʜart͡sawɐ] (Arcawejczyk, Arcawa) [oż.] → ḫarzavə [ʜart͡sawɘ] (cyna) [nieoż.]

Występuje również kategoria rzeczowników, które w podstawowej formie posiadają dwa różne znaczenia, każde przynależne do innego rodzaju. Określa się je jako rzeczowniki nieregularne. Wszystkie rzeczowniki kończące się samogłoską i/î lub samogłoską należą do tej właśnie grupy. Różnica pomiędzy znaczeniami staje się widoczna dopiero po odmianie przez przypadki, gdy odpowiednie sufiksy powiązane z rodzajem pojawiają się po końcowej spółgłosce lub zastępują końcowe i/î (niwelując palatalizację, jeśli taka ma miejsce). Przykładowo:

• qaldî [qaldʲi] (nomada, step) → qaldeze [qaldet͡se] (nomady) [oż.], qalduzu [qaldut͡su] (stepu) [nieoż.]
• ṣar [ʃar] (zastępca, cień) → ṣareze [ʃaret͡se] (zastępcy) [oż.], ṣaruzu [ʃarut͡su] (cienia) [nieoż.]
• têḫb [tʲeʜb] (język, mowa) → têḫbeze [tʲeʜbet͡se] (języka) [oż.], têḫbuzu [tʲeʜbut͡su] (mowy) [nieoż.]

Określoność

W języku ajniadzkim występują kategorie określoności oraz nieokreśloności, tworzone poprzez dodanie do rzeczownika odpowiednich sufiksów. Formę określoną tworzy się dodając do podstawowej formy rzeczownika -rV, gdzie V oznacza reduplikację końcowej samogłoski. Formę nieokreśloną tworzy się zaś dodając do podstawowej formy rzeczownika -tV-. Jeśli słowo należy do kategorii rzeczowników nieregularnych powiązane z rodzajem różnice znaczeniowe pozostają nierozróżnione.

W przypadku rzeczowników kończących się spółgłoską sufiksy przybierają kolejno formę -ri- oraz -ti-. Jednak jeżeli kończy się zbitką dwóch spółgłosek pomiędzy nie wstawiane jest -i-, a odpowiednie sufiksy określoności i nieokreśloności dodaje się do ostatniej spółgłoski w ten sposób rozbitej zbitki.

	Kṣaye dowódca	Yevo łaska	Ṣar zastępca, cień	Têḫb język, mowa
Określony	kṣayere (konkretny)	yevoro (konkretna)	ṣarri (konkretny)	têḫibri (konkretny)
Nieokreślony	kṣayete (jakiś)	yevoto (jakaś)	ṣarti (jakiś)	têḫibti (jakiś)

Formy określone i nieokreślone rzeczowników stosowane są przede wszystkim na początku wypowiedzi. Jeśli w kolejnych zdaniach mowa jest wciąż o tym samym rzeczowniku występuje on raczej w formie podstawowej, w celu uniknięcia ciągłych powtórzeń. Ponadto, rzeczownik występuje zawsze w formie podstawowej w przypadkach, gdy określany jest przez przymiotnik lub klitykę dzierżawczą.

Liczba

Występują trzy liczby: liczba pojedyncza, podwójna oraz mnoga. Tworzy się je dodając do rzeczownika odpowiedni sufiks, z wyjątkiem liczby pojedynczej, która jest formą domyślną słowa i nie wymaga dodawania do niczego rdzenia. Liczbę podwójną tworzy się poprzez sufiks -ne, liczbę mnogą zaś poprzez sufiks -sse. Jeśli rzeczownik kończy się spółgłoską pomiędzy słowem a sufiksem pojawia się -i-. Formy liczby podwójnej i mnogiej tworzy się na tych samych zasadach niezależnie od tego, czy rzeczownik jest określony, nieokreślony czy znajduje się w formie podstawowej.

	Kṣaye dowódca	Yevoro łaska	Ṣarti zastępca, cień	Têḫb język, mowa
L. pojedyncza	kṣaye	yevoro	ṣarti	têḫb
L. podwójna	kṣayene	yevorone	ṣartine	têḫbine
L. mnoga	kṣayesse	yevorosse	ṣartisse	têḫbisse

Przypadki

W ajniadzkim klasycznym występuje 12 przypadków. Stanowi najwyższą ich liczbę wśród udokumentowanych języków ajniadzkich. W okresie postajniadzkim widać tendencję do zaniku przypadków takich jak ekwatyw, abessyw, komitatyw oraz essyw. Formy odpowiednich przypadków tworzy się, jak przystało na język aglutynacyjny, doklejając do końca rzeczownika odpowiedni sufiks. Wyjątkiem jest mianownik, posiadający końcówkę zerową. W większości przypadków sufiksy odmieniają się przez rodzaj, chociaż w niektórych z nich ten sam sufiks obsługuje zarówno rodzaj ożywiony jak i nieożywiony. Komitatyw oraz ekwatyw to jedyne przypadki w których obie końcówki odmiany przybierają wyraźnie inną formę, różnią się również w zastosowaniu, co nie jest do końca zależne od rodzaju rzeczownika.

	Przypadek	Znaczenie	Sufiks [oż.] / [nieoż.]
I.	Mianownik	kto?, co? Ogólny podmiot	—
II.	Dopełniacz	czyj? kogo? czego? Wyraża posiadanie	-ze / -zu
III.	Celownik	komu? czemu? Wyraża dopełnienie dalsze	-te / -tu
IV.	Biernik	kogo? co? Wyraża dopełnienie bliższe	-pâ / -pə
V.	Ablatyw	skąd? od czego? od kogo? Wyraża ruch od miejsca	-jis / -jəs
VI.	Allatyw	dokąd? do czego? do kogo? Wyraża ruch do miejsca	-ter / -tur
VII.	Miejscownik	o kim? o czym? w/na czym? Wyraża miejsce danej akcji	-yen / -yun
VIII.	Narzędnik	kim? czym? Wyraża narzędzie i sposób wykonania czynności	-çe / -çu
IX.	Essyw	jako kto? jako co? Wyraża byt w danym stanie, służenie w danym celu	-ŝura
X.	Komitatyw	z kim? z czym? Wyraża towarzyszenie sobie obu rzeczowników	-lli / -ḱon
XI.	Abessyw	bez kogo? bez czego? pozbawiony czego? Wyraża brak lub nieobecność danego rzeczownika	-sâv
XII.	Ekwatyw	jak kto? jak co? podobny do czego? Wyraża porównanie lub podobieństwo stanu	-ḥim / -ṣîya

Geminatyzacja

W przypadku odmiany regularnego rzeczownika zakończonego samogłoską w dopełniaczu, celowniku, bierniku oraz narzędniku zachodzi charakterystyczny proces geminatyzacji. Oznacza on podwojenie lub przedłużenie ostatniej spółgłoski rdzenia słowa, zwłaszcza jeżeli otoczona jest takimi samymi samogłoskami. Nie dochodzi do tego jednak jeśli na końcowej pozycji znajduje się zbitka spółgłoskowa lub jeśli rzeczownik kończy się spółgłoską. Przykładowo:

• ḥəvə [χɘwɘ] (bitwa) [NOM] → ḥəvvəzu [χɘw:ɘt͡su] (bitwy) [GEN]
• yeniyata [jenijata] (Ajniad) [NOM] → yeniyattate [jenijat:ate] (Ajniadowi) [DAT]
• taŝuḫo [taɬʷuʜo] (ametyst) [NOM] → taŝuḫḫoçu [taɬʷuʜ:oθu] (ametystem) [INS]

Komitatyw

Komitatyw wyraża relację pomiędzy dwoma uczestnikami wydarzenia, towarzyszącymi sobie jako kompani. Wyrażeni są oni w podmiocie oraz dopełnieniu. Przynależność ich obu do rodzaju ożywionego lub nieożywionego pełni istotną rolę w tworzeniu formy w komitatywie. Sufiks -lli używany jest w sytuacji, gdy zarówno podmiot jak i dopełnienie są rodzaju ożywionego. Przykładowo:

Qudra çardaralli ťarvifta [qʷudra θardaral:i tʼarwifta] — "Król rozmawiał z tym podczaszym"

Sufiks -ḱon stosowany jest w każdym innym wypadku, a więc gdy zarówno podmiot jak i dopełnienie jest rodzaju nieożywionego, gdy podmiot jest ożywiony a dopełnienie nieożywione, lub gdy podmiot jest nieożywiony a dopełnienie ożywione. Podkreślić należy ponownie, że zarówno części ciała jak i terminy powiązane z państwowością i władzą królewską przynależą do rodzaju ożywionego. Przykładowo:

Yeniyata pâḥontuḱon befəniftem [jenijata pɐχʷontukʼʷon befɘniftem] — "Ajniad ucztowałby z umiarem"

Ekwatyw

Ekwatyw to jedyny przypadek posiadający dwa odmienne przyrostki odmiany, które różnią się od siebie znaczeniami bez względu na rodzaj. Różnica między nimi jest semantyczna. Sufiks -ḥim tworzy frazy o znaczeniu zbliżonym do "taki jak...", "niczym..." lub "podobny do...". Ajniadzki klasyczny posiada również ekwatywne przymiotniki. Przypadek ten, w obu formach przyrostków, szczególnie często używany był w ajniadzkich imperialnych inskrypcjach naskalnych. Stamtąd pochodzi też większość znanych przez badaczy przykładów jego użycia.

• kṣayere [kʃajere] (dowódca) [określony] → kṣayereḥim [kʃajereχim] (niczym ten dowódca, podobny do tego dowódcy)
• ṣartisse [ʃartis:e] (cienie) [nieokreślony] → ṣartisseḥim [ʃartis:eχim] (niczym jakieś cienie, taki jak jakieś cienie)
• yihhân [jix:ɐn] (wielki) + qudra [qʷudra] (król) → yihhânqudraḥim [jix:ɐŋqʷudraχim] (niczym wielki król, podobny do wielkiego króla)

Sufiks -ṣîya wyraża natomiast bardzo specyficzne i dokładne znaczenie, odnosząc się do wysokości lub poziomu danego obiektu. Dodając go do rzeczownika tworzy się frazę wyrażającą istnienie lub sięganie czegoś aż na wysokość danego przedmiotu lub człowieka. Ożywiony lub nieożywiony rodzaj rzeczownika nie gra tu absolutnie żadnej roli. W stosunku do obu używany jest ten sam przyrostek.

• nayťo [najtʼo] (brzeg rzeki) → nayťoṣîya [najtʼoʃʲija] (tak wysokie jak brzeg rzeki, aż na wysokość brzegu rzeki)
• gêqoma [gʲeqʷoma] (talia, pas) → gêqomaṣîya [gʲeqʷomaʃʲija] (tak wysokie do talii, sięgające wysokości pasa)
• tâsse [tɐs:e] (człowiek) → tâsseṣîya [tɐs:eʃʲija] (na wysokość człowieka, tak wysokie jak człowiek)

Przymiotniki

Przymiotniki tworzone są zwykle od rzeczowników, poprzez zastąpienie końcowej samogłoski przyrostkiem -ân (lub doczepieniu go do słowa jeśli kończy się ono spółgłoską). Rodzaj rzeczownika nie ma tu znaczenia, nie tworzy się jednak przymiotników od określonych i nieokreślonych form rzeczowników. Jeżeli przymiotnik utworzony został od rzeczownika o różnym znaczeniu w zależności od rodzaju, również przymiotnik będzie wieloznaczny. Przymiotniki występują zwykle przed określanymi rzeczownikami i nie odmieniają się przez przypadki. W niektórych sytuacjach mogą połączyć się z odmienionym rzeczownikiem.

Rzeczownik	Przymiotnik
ćiṣa (ryba)	ćiṣân (rybny)
yevo (łaska)	yevân (łaskawy)
tîyane, tîyanu (rodzina, krew)	tîyanân (pokrewny, krwawy)

W niektórych przypadkach utworzony od rzeczownika przymiotnik sam może być traktowany jako rzeczownik. Dochodzi do tego zwłaszcza w nazwach własnych, imionach, nazwach miejsc oraz języków. Przykładowo:

• yeniyata [jenijata] (Ajniad) → yeniyatân [jenijatɐn] (ajniadzki [język]).
• taŝuḫo [taɬʷuʜo] (ametyst) → Taŝuḫân [taɬʷuʜɐn] (Tarum)

Przymiotniki ekwatywne
Występują również tak zwane przymiotniki ekwatywne. Znaczeniowo odpowiadają one za porównanie równego stopnia danej cechy pomiędzy dwoma rzeczami lub osobami. Tworzy się je poprzez dodanie do przymiotnika odrzeczownikowego przyrostka -dra oraz wstawieniu pomiędzy przymiotnik a rzeczownik partykuły su. Przykładowo:

• yevân (łaskawy) → yevândra su ṣra (równie łaskawy co on/ona)
• ḱorân (jasny) → ḱorândra su hhayiri (równie jasny jak Słońce)
• yalçuvân (uczciwy) → yalçuvândra su tâssete (tak samo uczciwy jak każdy inny człowiek)

Użycie formy nieokreślonej rzeczownika w zdaniach z przymiotnikiem ekwatywnym, jak w ostatnim przykładzie, modyfikuje nieco znaczenie frazy. Gdyby rzeczownik "człowiek" użyty został w formie podstawowej lub określonej (tâsse lub tâssere) zdanie oznaczałoby "równie uczciwy jak człowiek/ten człowiek". Użycie formy nieokreślonej tworzy z rzeczownika swego rodzaju abstrakcję, nieokreślony przykład większej kategorii, odpowiadający w przybliżeniu wyrażeniu "każdy inny z nich".

Stopniowanie przymiotników

Przymiotniki stopniuje się poprzez dodanie do nich odpowiedniego przedrostka. Istnieją 3 stopnie: stopień równy, wyższy oraz najwyższy. Stopień równy nie wymaga żadnego przedrostka, stopień wyższy tworzony jest poprzez przedrostek ḫen-, stopień najwyższy natomiast przez przedrostek ḫar-. Przymiotniki ekwatywne nie ulegają stopniowaniu.

Stopień równy	Stopień wyższy	Stopień najwyższy
ćiṣân (rybny)	ḫenćiṣân (bardziej rybny)	ḫarćiṣân (najbardziej rybny)
yevân (łaskawy)	ḫenyevân (łaskawszy)	ḫaryevân (najbardziej łaskawy)
tîyanân (pokrewny, krwawy)	ḫentîyanân (bardziej pokrewny, krwawszy)	ḫartîyanân (najbardziej pokrewny, najkrwawszy)

Negacja przymiotników

Negacja przymiotników, podobnie jak ich stopniowanie, ma miejsce poprzez dodanie odpowiedniego prefiksu, w tym wypadku przedrostka pat-. Jest on zawsze na początku przymiotnika, poprzedzając przedrostki stopniowania. Można negować w ten sposób zarówno zwykłe przymiotniki, przymiotniki w stopniu wyższym i najwyższym, a także przymiotniki ekwatywne. Przykładowo:

• ḱorân (jasny) → patḱorân (niejasny)
• ḫartîyanân (najbardziej pokrewny, najkrwawszy) → patḫartîyanân (nie najbardziej pokrewny, nie najkrwawszy)
• yevândra su ṣra (równie łaskawy co on/ona) → patyevândra su ṣra (nie równie łaskawy co on/ona)

Liczebniki

Liczebniki w klasycznym języku ajniadzkim charakteryzują się znaczną dozą nieregularności. Większość liczebników głównych zakończonych jest samogłoskami, liczebniki porządkowe można podzielić jednak na różne podobne sobie grupy. Formy porządkowe w liczebnikach "jeden", "trzy", "sześć" i "osiem" są do siebie podobne (kończą się na -ne / -no), podobnie jak formy w liczebnikach "dwa", "cztery", "pięć" oraz "siedem" (kończą się na -as / -os). Liczebniki "dziewięć" i "dziesięć" nie należą do żadnej z tych grup. Liczebniki "sto" oraz "tysiąc" w formach głównych stoją samodzielnie, jednak w formach porządkowych poprzedzone są przez yen-, a więc element pochodzący z liczebnika "jeden".

	Liczebnik główny	Liczebnik porządkowy
		oż.	nieoż.
1	ḥeru [χeru]	yenne pierwszy, pierwsza	yen pierwsze
2	luva [luwa]	luvnas drugi druga	luvnos drugie
3	qahṣ [qaxʃ]	qaṣṣune trzeci, trzecia	qaṣṣuno trzecie
4	ṣînha [ʃʲinxa]	ṣînhas czwarty, czwarta	ṣînhos czwarte
5	ktava [ktawa]	ktavnas piąty, piąta	ktavnos piąte
6	hiviṣ [xiwiʃ]~[xʷiʃ]	hiviṣne szósty, szósta	hiviṣno szóste
7	svaḥa [swaχa]	savḥas siódmy, siódma	savḥos siódme
8	jêttu [d͡ʒʲet:u]	jêttane ósmy, ósma	jêttano ósme
9	rira [rira]	rirəŝa dziewiąty, dziewiąta	rirəŝo dziewiąte
10	tiysə [tiysɘ]	tiyseṣ dziesiąty, dziesiąta	tiyseṣo dziesiąte
100	zeyettə [t͡sejet:ɘ]	yenzeyettas setny, setna	yenzeyettos setne
1000	doveṣe [doweʃe]	yendovṣas tysięczny, tysięczna	yendovṣos tysięczne

Znane teksty

Minduyâta, bastiri Ṕetḫannaze, Yihhânqudrara, ṕadravifta Inskrypcja z Nisary: "Rzekł Minduyâta, syn Ṕetḫanny, Wielki Król"
Tekst ajniadzki	Tekst w piśmie linearnym	Tekst polski
Minduyâta, bastiri Ṕetḫannaze, Yihhânqudrara, ṕadravifta: Yihhânqudra Lurvagarnaze, Ṕetḫanna, ḱaraḱon Ḫasporojəs biviṣkaqomma hiva jîdalleḫisselli ka Ceçəḥassete santḥaqomma. Ceçəḥânqudrapâ ḫbastutur darinqomma sakkayn sayarassete Ceçəḥânneyiruzu kâhi vasrəpâ patṣineqomma. Hevpuro ṣra sayfeno ḥtate bicelqomma. Jərri ḥolinaçe Yeniyatasseze pagêqondu. Leya qushakṣe, Ṕetḫanna, taŝiyarasselli befənqo birinqomma, ḫəqe, Minduyâta, Yihhânqudra Lurvagarnaze, naŝoḥrutu hev ḫurṣoroyun ḥeyenyun bizigurvir. Bihusêna, Tallatâri, Suvarinda hiva Ťarva, yersâsseťenilli, ka Dîrenara zandutu biṣinevirna. Handasjêve neyitisse ka ḫəqete ćefvâqorsa, ḫəqe siyekâhpâ taruni karəyenarassepâ fiyeṣvir. Qiźuvatni gretaraçe gâtayorozu nissundaq. Dəran leya kṣabinnupə biveḱaqondu, taŝavekṣe, Qoyânnafi, ḫəqete qapâ cəllivifta. Hiva têrləsuyun ḱaraçe qapâ dîrenvir. Han seffânjəlsuru bidehnərəturvir, purorusyun vindrossepâ manaçirvir. Siyejêve leya ḫəqeçe qudraraçe ṣineṣfamma hiva yeḱa Qiźuvatnupə sâgravaṣfamma: Hiṣere Nâyhânvakṣêyorozu ṣrapâ ćenheftiya! Kâhi vuraya, sarn zindrânḫamresse, ti Qiźuvatnuyun patnivetaftiya. Kagməsserus dîroyun birəvarumiya. Duro sayarusviyarṣelçuyun birəvarumiya. Duro hanzu ḫaspozu cəla dene raqsanukṣepə harurniya.		Rzekł Minduyâta, syn Ṕetḫanny, Wielki Król: Wielki Król Obu Rzek, Ṕetḫanna, wyszedł z mocą z Miasta i ze swymi legionami pomaszerował przeciw Szyszenom. Wziął w niewolę Króla Szyszenów, lecz nie wyrządzał żadnego zła mieszkańcom Krainy Szyszenów. Zamiast tego, zapewnił im dobrobyt. Morze radowało się chwałą Ajniadów. Po tym jak mój ojciec, Ṕetḫanna, udał się ucztować z Bogami, ja, Minduyâta, Wielki Król Obu Rzek, stłumiłem bunt w tym samym roku. Bihusêna, Tallatâri, Suvarinda i Ťarva, wraz ze swoimi pomocnikami, zawiązały spisek przeciwko Imperium. Jakiekolwiek krainy powstały przeciw mnie, pokonałem każdą z wyżej wymienionych. Miasto Qiźuvatni było sercem tej zdrady. Lecz potem, gdy zaznało głodu, moja bogini, Qoyânnafi, przekazała mi je. I nocą wziąłem je siłą. Zrównałem z ziemią to gniazdo żmij, na jego miejscu zasiałem chwasty. Ktokolwiek zostanie po mnie królem i ponownie zasiedli Qiźuvatni: oby raził go Pan Niebiańskiej Burzy! Oby żadna dusza, prócz dzikich zwierząt, nie zamieszkiwała więcej Qiźuvatni. Oby jego ruiny pozostały przeklęte. Oby imię jego ludu pozostało zapomniane. Oby imię tego miasta pamiętano jedynie poprzez moją zemstę.
Hev festḫurusse Marzaṣuzu "W ogrodach Marzaṣu"
Tekst ajniadzki	Tekst w piśmie linearnym	Tekst polski
Hev festḫurusse Marzaṣṣuzu, Ṣafe sullorosse kêlləzu ṣânbarəs, Hev dalyân ṣivurtuçu ḫrakṣuzu, Ṣiviḥurorosse sofânvâḥḥim tigîyeṣî, Van dreya sefrsurânkibusse karngîyeṣî. Minpâ jînevir hiva patjêya jîstlaṣêyr, Çiya ḱonźu cuntijəs goyâdareztâ, Çiya Ḥas Nirunpə ḥtanvifta, Çiya Kiḫana Ŝarpə ḥtanvifta, Çiya Yarrinti Tarqaṣṣupə ḥtanvifta. He ćenvekṣe, he ṣivaynekṣe, Raymineme sîyatrisseḥim'ṣto, He min, naze rimuhhutu yicellivifta grettapâkṣe, Ṣayândra su têrləsu'vib, ḱorândra su hhayiri, Ťaylame ḥurossezu hilfândra su ḫabya'vaŝ mayiri. Minpâ jînevir hiva yiringîye patḱavvarṣêyr, Çiya ḱonźu cuntijəs goyâdareztâ, Çiya Ḥas Nirunpə ḥtanvifta, Çiya Kiḫana Ŝarpə ḥtanvifta, Çiya Yarrinti Tarqaṣṣupə ḥtanvifta.	X	W ogrodach Marzaṣu, Gdzie rozkwitają kwiaty lotosu, W delikatnym blasku księżyca, Szepczemy słowa miłosne niczym łagodny wiatr, Tańcząc pod prastarymi drzewami. Schwytałem cię i nigdy nie wypuszczę, Tak jak smoła przylega do łodzi, Tak jak Ḥas przejął Nirun, Tak jak Kiḫana przejął Ŝar, Tak jak Yarrinti przejęła Tarqaṣu. Oh, moja ukochana, oh, moja kochanko, Twoje oczy są niczym gwiazdy, Oh, ty której samo spojrzenie uwiodło moje serce, Jesteś równie piękna co noc, równie jasna co słońce, Usta twoje pełne są słów równie słodkich co źródlana woda. Schwytałem cię i nie pozwolę odejść! Tak jak smoła przylega do łodzi, Tak jak Ḥas przejął Nirun, Tak jak Kiḫana przejął Ŝar, Tak jak Yarrinti przejęła Tarqaṣu.