Język dolnowardyjski

Język dolnowardyjski 𐼼𐼾𐽊𐽄𐼶 𐼴𐽄𐽒𐽉𐼼 Sepàrhya Wardăs
Utworzenie:	Borlach w 2021
Używany w (Kyon):	Ajdynir
Regiony (Kyon):	Ajdyniriana Wardia
Liczba użytkowników (Kyon)	do ustalenia
Sposoby zapisu:	pismo wardyjskie, alfabet łaciński
Typologia:	fleksyjny SVO
Klasyfikacja:	Języki bukiewskie Języki wardyjskie dolnowardyjski
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język dolnowardyjski (dolnowrd. 𐼼𐼾𐽊𐽄𐼶 𐼴𐽄𐽒𐽉𐼼 Sepàrhya Wardăs [sɛ'pearɧa war'daos]) — język stworzony przez Borlacha w 2021, oryginalnie na potrzeby forumowej Sztafety Rekonstrukcyjnej wraz z innymi językami wardyjskimi. W ramach Sztafety, język dolnowardyjski wywodzi się z języka bukiewskiego. W grudniu 2021 języki te zostały także uznane częścią sztandarowego Projektu Kyon, stając się dominującą rodziną językową zachodnich rubieży Ajdyniriany.

Zarówno w ramach Kyonu jak i Sztafety, język dolnowardyjski jest językiem grupy centralnej języków wardyjskich, wraz z blisko spokrewnionym górnowardyjskim. Używany jest w regionie Wardii, krainy podbitej i znajdującym się obecnie (w roku 5360 CE) w granicach Imperium Ajdyniriańskiego. Dolnowardyjski pełni rolę prestiżowego języka (lub też dialektu) regionu, o istotnym znaczeniu w handlu Szlakiem Kadzidła, oraz w mniejszym stopniu Szlakiem Ognia. Jego znaczenie ustępuje jednak tradycyjnym lingua franca Ajdyniriany, w szczególności mhasalskiemu oraz ajdyniriańskiemu, co sprawiło, że język dolnowardyjski posiada zauważalną liczbę słow mhasalskiego oraz ajdyniriańskiego pochodzenia.

Fonologia

Samogłoski

W dolnowardyjskim występuje 6 samogłosek, nie występuje podział na samogłoski długie oraz krótkie.

	Przednie	Centralne	Tylne
Przymknięte	i		u
Środkowe	e • ɛ		o
Otwarte		a

Dyftongi

W dolnowardyjskim występuje 5 dyftongów, wywodzących się z dawnych wardyjskich długich samogłosek:

• ă - [ao] jak w dăle [daole] (daleko)
• wo - [uo ~ wo] jak w wona [wona] (tył)
• ì - [ei] jak w wiwì [wiwei] (mięso)
• à - [ea] jak w sepàrhya [sɛpearɧa] (język, mowa)
• ù - [eu] jak w widùs [wideus] (kij)

Spółgłoski

W dolnowardyjskim występują 23 spółgłoski.

		Wargowe	Zębowo-dziąsłowe	Podniebienne	Welarne	Języczkowo-krtaniowe
Nosowe		m	n	ɲ
Zwarte	bezdźwięczne	p	t		k	ʔ
	dźwięczne	b	d		g
Szczelinowe	bezdźwięczne		s • t͡s	ʃ • t͡ʃ		h • ɧ
	dźwięczne		z • d͡z	d͡ʒ
Drżące			r
Aproksymanty			l	ʎ	w

Struktura sylaby

Dolnowardyjski posiada strukturę sylaby: CVC, gdzie V oznacza dowolną samogłoskę, natomiast C dowolną spółgłoskę; C₁V₁C, gdzie C₁ oznacza zwarcie krtaniowe, V₁ natomiast samogłoskę (ale nie dyftong); oraz V₂C, gdzie V₂ oznacza dyftong.

Szyk zdania

Szykiem zdania jest szyk SVO. Dodatkowo, opisujące słowo (np. przymiotnik) pojawia się zwykle po słowie opisywanym (np. rzeczownik).

Akcent

Akcent pada zawsze na pierwszą sylabę słowa, chyba, że w drugiej sylabie słowa znajduje się dyftong. W takim wypadku akcent pada na drugą sylabę.

Pismo

Zapis łaciński

Alfabet łaciński stosowany jest jako podstawowa forma zapisu na potrzeby tego artykułu oraz pozostałych artykułów poświęconych Wardii oraz językom wardyjskim i bukiewskim. W zapisie łacińskim języka dolnowardyjskiego stosuje się 25 litery oraz 9 dwuznaków.

Przykład tekstu zapisanego pismem wardyjskim pionowo, od góry do dołu, od lewej do prawej.

a	ă	e	ì	à	ù	o	wo	i	u
[a]	[ao]	[e~ɛ]	[ei]	[ea]	[eu]	[o]	[wo~uo]	[i]	[u]
b	t	p	d	k	g	h	hy	Ȝ/'	w
[b]	[t]	[p]	[d]	[k]	[g]	[h]	[ɧ]	[ʔ]	[w]
n	ng	m	c	č	s	z	dz	j	š
[n]	[ɲ]	[m]	[t͡s]	[t͡ʃ]	[s]	[z]	[d͡z]	[d͡ʒ]	[ʃ]
l	ly	r
[l]	[ʎ]	[r]

• Znak Ȝ używany jest jedynie na początku słowa, w sytuacji gdy zaczyna się ono od zwarcia krtaniowego. W pozostałych sytuacjach, zwarcie krtaniowe zapisuje się poprzez znak '.

Pismo wardyjskie

Pismo wardyjskie jest w swojej podstawowej formie abdżadem. Dla zapisu języka dolnowardyjskiego stosuje się 22 znaki, skutecznie oddające wszystkie spółgłoski. Zdecydowanie dominującą praktyką jest pisanie poziomo od prawej strony do lewej, chociaż znacznie rzadziej można także spotkać zapis pionowy, od góry do dołu, od lewej do prawej. Litery łączą się ze sobą, co sprawia, że każda z nich może przybierać różne formy w zależności od swojego położenia w słowie i innych występujących obok niej znaków.

Pismo wardyjskie wytworzyło się obszarze Wardii pod wpływem aktywnych kontaktów handlowych wzdłuż Szlaku Kadzidła oraz Szlaku Ognia, będących jednymi z najważniejszych szlaków handlowych Kyonu. Jego bezpośrednią inspiracją, pismem-matką, nie było jednak znacznie bliższe geograficznie pismo mhasalskie, jak można by przypuszczać, lecz raczej pismo talonbackie, oparte na alfabecie odległego Sechtu. Mimo to, pismo mhaslaskie również wpłynęło na kształt niektórych liter, chociaż jego wpływ jest wtórny. Najstarsza forma pisma wardyjskiego, zwana pismem starowardyjskim, charakteryzowała się przede wszystkim brakiem łączenia się liter. W roku wspólnym pismo starowardyjskie wciąż używane jest wśród niektórych odizolowanych społeczności, a także do zapisu języka karskiego.

Pismo wardyjskie stosowane jest powszechnie na obszarze Wardii, zarówno w dokumentach oficjalnych i administracyjnych, w umowach i kontraktach handlowych jak i również w prywatnej korespondencji oraz do użytku codziennego. Co zaskakujące, wardyjskie prowincje Ajdyniru cechują się jednym z najwyższych wskaźników znajomości pisma w całym Imperium. Większość populacji jest w stanie pisać oraz czytać w swoim rodzimym języku (dolno oraz górnowardyjskim), co porównać można tylko do sytuacji na obszarze Serca Imperium oraz na terenach na północ i zachód od niego.

B b 𐼱	T t 𐽂	P p 𐼾	D d 𐽒	K k 𐼸	G g 𐼲
H h 𐼳	Hy hy 𐼶	Ȝ ' 𐼰	W w 𐼴	N n 𐼻	Ng ng 𐼽
M m 𐼺	C c 𐼿	Č č 𐽔	S s 𐼼	Z z 𐼵	Dz dz 𐽓
	J j 𐼷	Š š 𐽁	L l 𐽀	Ly ly 𐽑	R r 𐽄

Diakrytyki oraz interpunkcja:

W piśmie wardyjskim stosuje się także 10 znaków diakrytycznych. Spośród nich, 5 reprezentuje samogłoski, pozostałe 5 oddaje natomiast wartość dolnowardyjskich dyftongów. Znaki diakrytyczne reprezentujące samogłoski nie są obowiązkowe, są zwykle pomijane, chyba, że ich nieobecność uniemożliwia odczytanie tekstu lub autorowi zależy na oddaniu dokładnego dźwięku. Znaki diakrytyczne oddające dyftongi zwykle stosowane są natomiast obowiązowo, pojawiając się w przeważającej części tekstów. Z tego powodu pismo wardyjskie nie jest czystym abdżadem, przejawiając tendencję w kierunku rozwoju pełnego alfabetu. Znaki diakrytyczne pojawiają się nad lub pod literą (lub też po jej bokach, jeśli tekst zapisany jest od góry do dołu).

Ponadto, występuje także 5 dodatkowych znaków interpunkcyjnych. Są one najświeższą innowacją, zainspirowaną znakami interpunkcyjnymi występującymi w ajdyniriańskim r̄agulu, powstałą i rozpowszechnioną dopiero w okresie po ajdyniriańskim podboju Wardii.

A a 𐽈	Ă ă 𐽉	E e 𐽆	Ì ì 𐽋	À à 𐽊
Ù ù 𐽌	O o 𐽏	Wo wo 𐽐	I i 𐽇	U u 𐽎
Wykrzyknik 𐽕	Pytajnik 𐽖	Kropka 𐽗	Przecinek 𐽘	Począt. cyt. 𐽙

Aby zapisać słowo, które zaczyna się dyftongu (jako, że sylaby rozpoczynające się krótkimi samogłoskami nie są w dolnowardyjskim dozwolone), stosuje się literę wyrażającą zwarcie krtaniowe 𐼰. Znak ten służy jako podstawa, do której doczepiane są odpowiednie znaki diakrytyczne:

• 𐼰𐽉 wyraża początkową formę ă
• 𐼰𐽋 wyraża początkową formę ì
• 𐼰𐽊 wyraża początkową formę à
• 𐼰𐽌 wyraża początkową formę ù
• 𐼰𐽐 wyraża początkową formę wo

W takim wypadku zwarcie krtaniowe nie jest wymawiane. Wymawiany jest jedynie dyftong, w odróżnieniu od słów i sylab rozpoczynających się połączeniem zwarcia krtaniowego oraz krótkiej samogłoski. Ze względu na znaczne podobieństwo kształtów między literą oznaczającą w piśmie wardyjskim zwarcie krtaniowe a talonbacko-sechtońską literą /ܐ/ araw, możliwe jest, że praktyka używania jej jako podstawy dyftongów wywodzi się właśnie z Talonbatu. Nie jest to jednak potwierdzona teoria.

Przykład:
XXXX

Gramatyka

Liczebniki

Język dolnowardyjski posługuje się dwudziestkowym systemem liczbowym. Liczebniki odmieniają się dodatkowo przez przypadki i rodzaje.

	Główne o./n.	Porządkowe o./n.	Wielokrotne o./n.
1-19
1.	naja 𐼻𐼷𐽈	najar 𐼻𐼷𐽄	najwăd 𐼻𐼷𐼴𐽉𐽒
2.	wìr, wìre 𐼴𐽋𐽄𐽆, 𐼴𐽋𐽄	wìran, wìren 𐼴𐽋𐽄𐽆𐼻, 𐼴𐽋𐽄𐽈𐼻	wìrwad, wìrewad 𐼴𐽋𐽄𐽆𐼴𐽒, 𐼴𐽋𐽄𐼴𐽒
3.	rìs, rìze 𐽄𐽋𐼵𐽆, 𐽄𐽋𐼼	rìzan, rìzen 𐽄𐽋𐼵𐽆𐼻, 𐽄𐽋𐼵𐽈𐼻	rìššad, rìzewad 𐽄𐽋𐼵𐼴𐽒, 𐽄𐽋𐽁𐽁𐽒
4.	ker, kere 𐼸𐽄𐽆, 𐼸𐽄	karan, karen x	kerwad, kerewad x
5.	ȝined, ȝened 𐼰𐽆𐼻𐽒, 𐼰𐽇𐼻𐽒	ȝinedan, ȝeneden x	ȝinedad, ȝenedad x
6.	minda, menda 𐼺𐽆𐼻𐽒, 𐼺𐽇𐼻𐽒	mindan, menden x	mindawad, mendawad x
7.	bire'as, bere'as x	bire'azan, bere'azen x	bire'aššad, bere'aššad x
8.	ciris, ceris x	ciri, cirin x	ciriššad, ceriššad x
9.	sàdze, sàdzi x	sàdzen, sàdzin x	sàdzewad, sàdziwad x
10.	hyartăn x	hyartănan x	hyartănăd x
11.	najaši, najaše x	najašin, najašen x	najašăd x
12.	wìrši, wìrše x	wìršin, wìršen x	wìršad x
13.	rìšši, rìšše x	rìššin, rìššen x	rìššad x
14.	kerši, kerše x	keršin, keršen x	keršad x
15.	ȝinedši, ȝenedše x	ȝinedšin, ȝenedšen x	ȝinedšad, ȝenedšad x
16.	mindaši, mendaše x	mindašin, mendašen x	mindašad, mendašad x
17.	hyarbire, hyabiri x	hyarbiren, hyabirin x	hyarbirad x
18.	hyartiris, hyatires x	hyartirisan, hyatiresen x	hyartirizad, hyatirezad x
19.	hyarsàdze, hyarsàdzi x	hyarsàdzen, hyarsàdzin x	hyarsàdzad x
20-69
20.	wìrtăn x	wìrtănan x	wìrtănăd x
21.	wìrtănaj x	wìrtănajar x	wìrtănajwăd x
22.	wìrtănwìr, wìrtănwìre x	wìrtănwìran, wìrtănwìren x	wìrtănwìrwad, wìrtănwìrewad x
23.	wìrtănrìs, wìrtănrìze x	wìrtănrìzan, wìrtănrìzen x	wìrtănrìššad, wìrtănrìzewad x
30.	rìstăn x	rìstănan x	rìstănăd x
31.	rìstănaj x	rìstănajar x	rìstănajwăd x
32.	rìstănwìr, rìstănwìre x	rìstănwìran, rìstănwìren x	rìstănwìrwad, rìstănwìrewad x
40.	kertăn x	kertănan x	kertănăd x
50.	ȝinetăn x	ȝinetănan x	ȝinetănăd x
60.	mintăn x	mintănan x	mintănăd x

	Główne o./n.	Porządkowe o./n.	Wielokrotne o./n.
70-100
70.	naja 𐼻𐼷𐽈	najar 𐼻𐼷𐽄	najwăd 𐼻𐼷𐼴𐽉𐽒
71.	x x	x x	x x
72.	x x	x x	x x
73.	x x	x x	x x
74.	x x	x x	x x
75.	x x	x x	x x
76.	x x	x x	x x
77.	x x	x x	x x
78.	x x	x x	x x
79.	x x	x x	x x
80.	x x	x x	x x
81.	x x	x x	x x
82.	x x	x x	x x
83.	x x	x x	x x
84.	x x	x x	x x
85.	x x	x x	x x
90.	x x	x x	x x
91.	x x	x x	x x
92.	x x	x x	x x
93.	x x	x x	x x
99.	x x	x x	x x
100-1000
100.	x x	x x	x x
101.	x x	x x	x x
200.	x x	x x	x x
300.	x x	x x	x x
500.	x x	x x	x x
900.	x x	x x	x x
1000.	x x	x x	x x

trzydzieści, czterdzieści, piędzesiąt, sześciesiąt