Vezdāŝaular [vɛzdaɬau'lar], dosłownie kalendarz (ajd.vezda "czas" + ŝaul / ŝaular "spis, księga rachunkowa") — termin oznaczający ogół ajdyniriańskich kalendarzy oraz sposobów mierzenia czasu. Potocznie odnosi się również do rodzaju kalendarza powszechnie używanego w czasach panowania Imperium Żysudrydzkiego, znanego także jako Kalendarz Imperialny (Vezdāŝaular Khshāyarani [vɛzdaɬau'lar χʂa:ja'ɾaɲi]). Jest to jednocześnie sposób datowania wydarzeń używany na niniejszej encyklopedii w artykułach dotyczących Ajdyniru oraz szerzej, Ajdyniriany. Vezdāŝaular bazuje na wspólnym kalendarzu kyońskim oraz wielu uproszczeniach. Podobnie jak w przypadku projektu Ery Tangijskiej, stworzenie porządnego kalendarza, jako zadanie matematyczne, przerosło autora.
Kalendarze ajdyniriańskie, w tym Kalendarz Imperialny, wywodzą się ze spuścizny Starożytnego Wschodu, zwłaszcza z tradycji istniejącej tam dawniej Cywilizacji Ajniadzkiej. Wiadomo, że Starożytni Ajniadzi posiadali bardo zaawansowaną wiedzę astronomiczną, pozwalając stworzyć dokładny kalendarz. Wraz z osiedleniem się Ajniadów nad Jeziorem Szmaragdowym tradycja ta przeniesiona została na obszar Ajdyniriany, dając początek koncepcji Gwiazd Królewskich oraz kalendarzowi staroajdyniriańskiemu. Stał się on podstawą dla większości współczesnych kalendarzy używanych w tej części Kyonu.
Gwiazdy Królewskie
Motyw Gwiazd Królewskich jest popularnym motywem ajdyniriańskiej ikonografii, widocznym między innymi na fladze imperialnej oraz fladze miasta Djyazhoar. Są zwykle przedstawiane jako siedem siedmioramiennych gwiazd, ułożonych w linii bądź łuku.
W ajdyniriańskiej astrologii popularny jest motyw tak zwanych Siedmiu Gwiazd Królewskich (Swāhir Śaetrās Khshāyaranew [swa:'xir ɕaɛ'tra:s χʂa:ja'ɾanɛw]). Tradycja astrologiczna dzieli nocne niebo na siedem równych części, natomiast każda z nich strzeżona jest i rządzona przez jedną z owych siedmiu gwiazd, królów swoich części nieboskłonu. Pomimo tego, że potocznie używa się wobec nich wszystkich słowa śaetra "gwiazda", część z nich stanowią nie pojedyncze gwiazdy lecz ich zbiory, widoczne na nocnym niebie galaktyki, określane konkretniejszym terminem shilan [ʂi'lan]. Gwiazdy Królewskie zawierają w sobie zarówno dobre moce, sprzyjające ludziom, jak i złe, czyli takie mogące im zaszkodzić. W związku z tym Gwiazdy Królewskie odgrywają istotną rolę w ajdyniaiańskim zodiaku oraz horoskopach. Pięć z siedmiu Gwiazd przypisanych jest także do pięciu miesięcy ajdyniriańskiego kalendarza, podczas gdy pozostałe dwa przypisane są do Losu oraz boskiej istoty Imperatora.
Stanowią także obiekt kultu. Astronomowie zwyczajowo zwracają się do nich o łaskę i pomoc w naukowych obliczeniach nocnego nieba, natomiast astrologowie czy wieszcze proszą o ich przewodnictwo przy próbach przewidywania przyszłości oraz odkrywania możliwych ścieżek Losu. Gwiazdy Królewskie są też często łączone z Ghrezdanem, jednym z członków Trójcy, w zależności od tradycji i szkoły jako jego atrybuty, jego dzieci, niekiedy nawet jako części jego samego, zawieszone na nieboskłonie.
Kalendarz Imperialny dzieli rok na 75 dni, z latami przestępnymi co kilka lat. Co 5 dni rok ma 76 dni, co 150 lat 77 dni, natomiast co 3000 lat aż 78 dni. Dni te podzielone są na 5 miesięcy, zwanych unąd [u'nãd], z których w zwykłe lata każdy liczy sobie 15 dni. W lata przestępne dodatkowe dni doliczane są do środkowych miesięcy roku, jednak żaden miesiąc nigdy nie liczy sobie więcej niż 16 dni. Rok kalendarzowy rozpoczyna się zawsze w równonoc wiosenną
Dni, miesiące i święta
Nie występuje żaden odpowiednik cyklu tygodniowego w nazwach dni. Poszczególne dni w każdym miesiącu noszą nazwy numeryczne, pochodzące od złożenia liczebnika ze słowem wayr [wajr] "dzień". Spora część z nich uległa jednak zniekształceniu lub skróceniu, wynikającego z częstego użytku tych słów. Interesujące są również nazwy dni po dniu dziesiątym, nie są one bowiem złożeniami ze współczesnymi ajdyniriańskimi liczebnikami. Dni 11-14 są pozostałościami po dawnym czternastkowym systemie liczbowym, używanym niekiedy przez kapłanów, pojawiającym się także w części świętych tekstów. Nie jest pewne pochodzenie tej innowacji, a także źródłosłów terminów wprowadzonych dla cyfr 11, 12, 13 or 14. Dni te to kolejno: rhanuwayr [ʀanu'wayr], khnawayr [χna'wayr], idawayr [ida'wayr], tansuwayr [tansu'wayr]. Ostatni, piętnasty dzień każdego miesiąca nosi nazwę rhamwayr [ʀam'wayr], co dosłownie oznacza "ostatni dzień"[1]. Rhamwayr jest zawsze pomniejszym świętem, o charakterystyce zależnej od miesiąca.
Pięć miesięcy ajdyniriańskiego kalendarza to kolejno: Hwāmag [xʷa:'mag], Dhiryām [dʰir'ja:m], Ahwartas [axʷar'tas], Ńatiyas [ɲati'jas] oraz Fravesh [fra'vɛʂ]. Każdy z nich poświęcony innemu bóstwu, w oparciu o ajdyniriańską mitologię. Pierwsze cztery miesiące zawierają w sobie także przesilenia oraz równonoce, wyznaczające daty najważniejszych ajdyniriańskich świąt religijnych. Jedynie ostatni, piąty miesiąc nie zawiera żadnego z tych głównych świąt.
Cztery najważniejsze święta ajdyniriańskie to:
1.Djyaonwayr [d͡ʑjaɔn'wajr] "Nowy Dzień", przypadający na równonoc wiosenną
2.Vezdaqueni [vɛzdakʷɛ'ɲi] "Radosny Czas", przypadający na przesilenie letnie
3.Dashanar [daʂa'nar] "Hołd, Pokłon", przypadający na równonoc jesienną
4.Cir̄as Ťaomāz [t͡si'r:as t'aɔ'ma:z] "Noc Magii", przypadająca na przesilenie zimowe
Ponadto, obchodzona jest także spora liczba pomniejszych świąt. Należą do nich ostatnie dni poszczególnych miesięcy, święta państwowe, takie jak urodziny i rocznica koronacji Imperatora, mniejsze święta ku czci pozostałych bogów czy rocznice innych ważnych wydarzeń.
Vezdāŝaular Khshāyarani w ujęciu całościowym. Na jasnoczerwono zaznaczono dni przesileń oraz równonocy w pierwszym roku cyklu pięcioletniego[2]. Ostatni dni każdego z miesięcy oznaczono odpowiednim kolorem, przypisanym do miesiąca.
Ery
W ajdyniriańskiej tradycji oraz historiografii cała historia podzielona jest na ery (xoshrin [ksɔ'ʂɾin]), w których lata liczone są od 1 wzwyż. Wraz z końcem jednej ery i początkiem kolejnej lata są zerowane i liczone od początku. Nie ma lat zerowych. Występują cztery ery:
1. Era Początku (Xoshrin Chûzaranazhi [ksɔ'ʂrin ʈ͡ʂʉzarana'ʐi])
2. Era Chwały (Xoshrin Cazhifyāmiyis [ksɔ'ʂɾin t͡saʐifja:mi'jis])
3. Era Milczenia (Xoshrin Naptiris [ksɔ'ʂɾin napti'ɾis])
4.' Era Wzrostu (Xoshrin Shaināmiyis [ksɔ'ʂɾin ʂaɪna:mi'jis]).
Alternatywnymi nazwami dla poszczególnych er są nazwy numeryczne: Pierwsza, Druga, Trzecia oraz Czwarta Era. Za początek obecnej ery uznaje się zwyczajowo założenie miasta Djyazhoar, obecnej stolicy Ajdyniru. Wydarzenie to przypada na 804 rok Trzeciej Ery, a zarazem 1 rok Czwartej Ery. Rok wspólny, a więc 8973 kalendarza kyońskiego, przypada na rok 5360 Czwartej Ery. W deskryptywnej nomenklaturze ajdyniriańskiej używa się także skrótów przypisanych do poszczególnych er, zwłaszcza TE (Trzecia Era) oraz CE (Czwarta Era).
We współczesnych dokumentach daty podaje się numerycznie, w kolejności: dzień, miesiąc, rok. W oficjalnych dokumentach państwowych na końcu widnieje dodatkowo obecna era.
Nazwa
Początek
Koniec
Uwagi
Era Początku Xoshrin Chûzaranazhi
Utworzenie wszechświata
Stworzenie człowieka
W tej Erze zwyczajowo nie podaje się żadnych dat. Wydarzenia z tego okresu są czysto mitologiczne. Nawet najwyżsi kapłani nie ośmielają się mierzyć Czasu Bogów, jest to bowiem poza ludzkimi możliwościami.
Czasy w których mity i legendy mieszają się z prawdą historyczną. Zgodnie z dżaryjską teologią, w Erze Chwały Bogowie chodzili pośród ludzi, na świecie panował Ład a cywilizacja Pierworodnych kwitła. Czasy panowania mitycznych władców liczone są w dziesiątkach tysięcy lat. Idea Ery Chwały oparta jest o Starożytny Wschód oraz czasy istnienia tam cywilizacji ajniadzkiej.
Trwająca obecnie Era. W nawiasie zapisano odpowiadające daty w kalendarzu wspólnym.
Mierzenie czasu dla Starożytnej Ajdyniriany
Dla wydarzeń i dat odnoszących się do Starożytnej Ajdyniriany, a więc okresu sprzed przybycia Ajniadów na tą część Środkowego Kyonu, stosuje się nieco inny system, oparty jednakże o Vezdāŝaular. Lata liczone są wstecz, od początku ajdyniriańskiej Czwartej Ery, a więc od założenia miasta Djyazhoar. W nomenklaturze oraz odpowiednich artykułach dla takich dat stosuje się skrót PZD (Przed Założeniem Djyazhoaru).
![Vezdāŝaular Khshāyarani w ujęciu całościowym. Na jasnoczerwono zaznaczono dni przesileń oraz równonocy w pierwszym roku cyklu pięcioletniego[2]. Ostatni dni każdego z miesięcy oznaczono odpowiednim kolorem, przypisanym do miesiąca.](/w/images/d/df/Vezdasaular.png)
Vezdāŝaular Khshāyarani w ujęciu całościowym. Na jasnoczerwono zaznaczono dni przesileń oraz równonocy w pierwszym roku cyklu pięcioletniego[2]. Ostatni dni każdego z miesięcy oznaczono odpowiednim kolorem, przypisanym do miesiąca.![Vezdāŝaular Khshāyarani w ujęciu całościowym. Na jasnoczerwono zaznaczono dni przesileń oraz równonocy w pierwszym roku cyklu pięcioletniego[2]. Ostatni dni każdego z miesięcy oznaczono odpowiednim kolorem, przypisanym do miesiąca.](/wiki/Plik:Vezdasaular.png)